Przysadka jest częścią mózgowia, produkuje hormony znajdując się pod wpływem podwzgórza. Podwzgórze produkuje tzw. czynniki uwalniające i hamujące uwalnianie hormonów przysadki mózgowej. Przysadka składa się z 3 płatów - przedniego (gruczołowego), tylnego (nerwowego) i pośredniego. Przedni płat przysadki produkuje 2 grupy hormonów: tropowe i nie tropowe. Hormony tropowe - działają na inny narząd dokrewny i stymulują go do produkcji hormonów. Hormony nie tropowe - działają bezpośrednio na narządy.
1. Do nie tropowych zalicza się hormon wzrostu i prolaktyna. Hormon prolaktyna uaktywnia się w okresie porodu; warunkuje produkcję mleka w sutkach (gruczołach piersiowych).
2. Do tropowych zalicza się:
TSH (hormon tyreotropowy), który działa na tarczycę i pod jego wpływem tarczyca zaczyna produkować hormony;
ACTH (hormon adrenokortykotropowy), który wpływa na korę nadnerczy i pod jego wpływem kora produkuje hormony;
grupa hormonów gonadotropowych - hormony te wpływają na gonady np. jądra, które produkują testosteron i jajniki stymulując je do produkcji estrogenu.
Tarczyca jest niewielkim gruczołem leżącym na szyi, składa się z 2 płatów połączonych cieśnią (węziną). Produkuje ona 2 hormony zależne od TSH - T3 (trójjodotyronina) i T4 (tyroksyna lub czterojodotyronina). Oba hormony przyspieszają przemianę materii.
Eutyreoza - prawidłowe funkcjonowanie tarczycy; Hypertyreoza - nadczynność tarczycy (drżenie rąk, spadanie na wadze); Hipotyreoza - niedoczynność tarczycy (nabieranie na wadze, ospałość).
W tarczycy znajdują się komórki C, które wytwarzają hormon zwany kalcytonina (działa przeciwstawnie do parathormonu).
Przytarczyce produkują parathormon, który zwiększa poziom wapnia, zmniejsza poziom fosforu. Niedobór parathormonu powoduje tężyczkę (przypomina padaczkę).
Rdzeń nadnerczy produkuje 2 hormony stresu - adrenalinę i noradrenalinę.
Kora nadnerczy produkuje hormony sterydowe - 3 grupy.
glikokortykosterydy - warstwa pasmowata kory nadnerczy - wpływają na gospodarkę węglowodanową i białkową;
mineralokortykosterydy - warstwa kłębkowata kory nadnerczy - wpływają na gospodarkę mineralno-elektrolitową;
androgeny - warstwa siatkowata kory nadnerczy - są to męskie hormony płciowe
Progesteron - żeński hormon płciowy wytwarzany przez ciałko żółte i łożysko (w czasie ciąży).
W nerkach powstają hormony:
erytropoetyna - wynikiem jego działania jest zwiększenie ilości erytrocytów;
renina - obkurcza tętnice, zwiększając w ten sposób ciśnienie krwi.
Wazopresyna (hormon anty diuretyczny) - hormon wydzielany przez tylny płat przysadki mózgowej. Jego rola polega na regulacji zasobów wody w ustroju i zapobieganiu nadmiernej jej utracie z moczem, czyli odpowiada za gospodarkę wodną organizmu oraz w dużych ilościach zwęża naczynia krwionośne. Receptor dla wazopresyny w nerce to kanalik dystalny 2 rzędu.
Hormon oksytocyna - odpowiada za skurcze ciężarne macicy oraz za wyrzut mleka z gruczołów piersiowych. Przekazywany i magazynowany jest w tylnym płacie przysadki.
Aldosteron - należy do hormonów sterydowych wytwarzanych przez warstwę kłębkowatą kory nadnerczy (grupa hormonów kory nadnerczy określanych jako mineralokortykosteroidy). Aldosteron ma istotny wpływ na mineralny skład moczu. Zwiększa on wchłanianie zwrotne sodu w kanalikach dystalnych oraz jego wymianę na jon potasu i jon wodorowy. Skutkiem tego rośnie ilość sodu we krwi i w tkankach, spada zaś jego wydalanie w moczu. Wzrost stężenia sodu w organizmie wywołuje wzrost ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych, zwiększa się więc wydzielanie wazopresyny, która hamuje diurezę i wydalanie wody, aż do ustalenia się normalnych stosunków osmotycznych.
Gastryna - jest hormonem produkowanym przez komórki G zlokalizowane w części odźwiernikowej żołądka oraz w początkowej części dwunastnicy. Gastryna nie jest jednolitym hormonem, składa się z mieszanki różnych związków. Powoduje wydzielanie kwasu solnego, wpływa na prawidłowy stan błony śluzowej żołądka, pobudza wydzielanie soku żołądkowego wzmaga perystaltykę przewodu pokarmowego, kurczy dolny zwieracz przełyku oraz wzmaga przepływ krwi przez trzewia.
Sekretyna — hormon tkankowy wydzielany w postaci nieczynnej prosekretyny przez gruczoły w błonie śluzowej dwunastnicy (komórki S) oraz jelita cienkiego. Pod wpływem kwaśnej treści z żołądka staje się uczynnioną sekretyną. Sekretyna należy do tzw. hormonów żołądkowo-jelitowych. Wpływa na wydzielanie przez trzustkę soku trzustkowego o zubożałym składzie enzymatycznym, lecz o dużej zawartości wodorowęglanu sodu, zwiększenie wydzielania żółci i soku jelitowego oraz hamuje perystaltykę jelit i żołądka.
Glukagon - jest hormonem wytwarzanym przez komórki α wysp trzustkowych. Hormon ten ma znaczenie w gospodarce węglowodanowej. Wykazuje działanie antagonistyczne w stosunku do insuliny, które przede wszystkim objawia się zwiększeniem stężenia glukozy we krwi. Wzmaga on procesy glukoneogenezy i glikogenolizy oraz utleniania kwasów tłuszczowych.
Insulina - hormon o działaniu ogólnoustrojowym, odgrywający zasadniczą rolę przede wszystkim w metabolizmie węglowodanów, lecz także białek i tłuszczów.
Insulina produkowana jest przez komórki β wysp trzustki (Langerhansa). Najważniejszym bodźcem do produkcji insuliny jest poposiłkowe zwiększenie stężenia glukozy we krwi. Dzięki zwiększeniu wytwarzania insuliny i jej wpływowi na komórki efektorowe (miocyty, adipocyty, hepatocyty) zwiększa się transport glukozy do wnętrza komórek, co obniża poziom glukozy we krwi.