Geografia

NORWEGIA

* Złoża ropy naftowej i gazu ziemnego.

* 8mln ludności, nie należy do UE, kraj bardzo zróżnicowany krajobrazowo.

* Norwegia kolebką narciarstwa. Szczególnie dba o środowisko naturalne. Bezpieczeństwo drogowe na I-wszym

miejscu.

* Trasa turystyczna Norwegii praktycznie jest tylko jedna. Promenada Ystad>Malme>Oslo.Przylądek północny

(LONT CAP) tylko po to by być najbardziej na płn.

1. FIORDY - zatopione przez morze, dawne U-kształtne doliny polodowcowe

• Sognefiord (212m)

• Bergen - najczęściej odwiedzane (zachodnia Norwegia)

• Geriangen - głęboki fiord (na południe od Bergen)

Tu najpiękniejsze wodospady:

♠Welon Panny Młodej

♠Samotnik

♠Siedem Sióstr

2. POLA FIELDOWE - czapy lodu, z których spływają lodowce dolinami.Lód cały czas płynie, ale

wolno. Może też być ciałem plastycznym.

3. WODOSPADY - tworzą je topniejące lodowce.

4. ZABYTKI ANTROPOLOGENICZNE - kościółki wikingowskie (jak Wang)

Oslo - obiekty muzealne:

♠Muzeum Łodzi Wikingów (IX i X w.- Wikingowie bogaci:3 łodzie z dna

morskiego z IXw.)

♠Muzeum Statku Ram (polarny - wykorzystywany przez polarników)

Bergen, Trontheim - zabytki

Oslo, Lilerhamer (1994-olimpiada) - turystyka narciarska

Telemark - rozwija się narciarstwo biegowe

5. TROLE - skrzaty dobre ale złośliwe

♠Muzeum Troli - blisko Lilerhamer

♠Droga Troli - serpentyny na południu Norwegii, niedaleko Trontheim - tam

jeżdżą wycieczki.

REJON MORZA ŚRÓDZIEMNEGO

Kraje basenu Morza Śródziemnego (Kultura Greków, Rzymian I i II w naszej ery - pozostałe budowle)

TURCJA

Kraj położony na kontynencie europejskim (Tracja) i na półwyspie Azji Mniejszej.

Bosfor (Stambuł) 2 mosty ze Stambułu do Ukuder

Oddzielone 2 cieśninami: Dardanelle (do Morza Egejskiego) i Morzem Marmara

* Turcję od płn. oblewa Morze Czarne (tu brak turystów)

* od zach. Morze Egejskie

* od płd. Morze Śródziemne (Riviera turecka)

* po stronie zachodniej praktycznie nie ma turystyki bo tam Kurdowie, którzy walczą o autonomię.

REPUBLIKA TURECKA

Obszar: 774,8 tys. km² (w Europie 23,6 tys. km²) Zajmuje europejską część Półwyspu Bałkańskiego - Trację

Liczba mieszkńców: 64,8mln

Stolica: Ankara (Atatirka)

Inne miasta: Stambuł 5,5 mln

Izmir 1,5 mln

Adana 0,8 mln

Bursa 0,7 mln

Język urzędowy: turecki

Religia: Muzułmanie sunnici 99% (bardziej zeuropeizowani)

Długość śr. życia: m. 64, k. 70

Morza oblewające: Śródziemne, Egejskie, Czarne, Marmara

Sąsiedzi: Bułgaria, Grecja, Syria, Irak, Iran, Armenia, Gruzja.

Obiekty kultu: Meczet (Muezin Wschodni, Minarety)

Wybrzeże: 7126 km

• Morze Egejskie - 2.377 km (zarezerwowane dla Turków)

• Morze Śródziemne - 1.560 km

• 
  Morze Czarne - 1.546 km (tu się nie jeździ)

* Półwysep Azji Mniejszej zajmuje Wyżyna Anatolińska 800-1500 m n.p.m. z licznymi obniżeniami, bagnami i słonymi jeziorami. Na wsch. Wyżyna Armeńska. Otoczona ze wszystkich stron górami:

♣ na zach. - kilka grup górskich (Uludak 2543 m n.p.m.)

♣ na płd. - Góry Taurus (Akdag 3056 m n.p.m.)

♣ na wsch. - ciąg własnych wulkanów (Erayas 3916 m n.p.m.)

♣ na płn. - Góry Pontyjskie (Kahar Dagi)

Klimat:

*na wybrzeżach - klimat morski typu śródziemnomorskiego. Temp: Stycznia 5-10°C

Lipca 25-30°C

W ciepłych wodach M. Egejskiego i Śródziemnego można się kąpać od V do X

*środkowa i wsch. cz. Turcji - klimat kontynentalny, suchy. Temp: Stycznia 5-15°C

Lipca 25-32°C

Przez Góry Taurus nie przejdą chmury.

Opady: (głównie jesień i zima)

*od 200mm w centrum

*poprzez 500mm na wybrzeżu

*3000mm w Górach Pontyjskich

Roślinność:

*lasy (w Górach Taurus i Pontyjskich)

*zarośla (na wybrzeżach)

*roślinność półpustynna - stepowa (na wyżynach)

Gleby: Mady w dolinach rzek

Uprawy:

*owoce cytrusowe, jabłka, morele, banany, bawełna, palmy daktylowe, buraki cukrowe, tytoń,

jęczmień, pszenica, słoneczniki.

Hodowle:

*bydło, konie, osły, kozy, owce, bawoły.

Gospodarka: dość dobrze rozwinięta, przemysł włókienniczy, exploatacja rud żelaza, przemysł spożywczy,

hutniczy, maszynowy, liczne zakłady rzemieślnicze produkujące dywany i ceramikę.

Historia: najstarsze ślady pochodzą z neolitu (koło Konyi)

• Od XIX w do XII w p.n.e. Troja

• Od XI w p.n.e. tereny dzisiejszej Turcji skolonizowali Grecy (Efez,Smyrna)

• VIW p.n.e. podbicie Turcji przez Persów

• II w p.n.e. skolonializowanie Turcji przez Rzymian

• Trajan zdobywa Kapadocję i upowszechnia chrześcijaństwo

• Stambuł miał 3 nazwy: Konstantynopol, Bizancjum, Istambuł

• VII w n.e. inwazja Arabów i wprowadzenie Islamu

• XI w n.e. w Anatolii pojawiły się I-wsze ludy mówiące po turecku

• Szczyt potęgi Turcji za Sulejmana Wspaniałego (1495-1566) Podbój Europy, Bagdadu i Tunisu

• Przełom - klęski pod Wiedniem w latach 1529 oraz druga w 1683 - Jan III Sobieski

• I wojna Światowa - Turcja po stronie państw centralnych - klęska, utrata terytoriów

• 1923 r. Proklamowanie Republiki Tureckiej. Prezydent Mustafa Kemal

• MUSTAFA KEMAL (Atakirk - ojciec wszystkich Turków) ograniczył wpływ duchownych. Islam już nie jest religią państwową. Zakaz wielożeństwa, zlikwidowano sądy islamskie, alfabet arabski

zastąpiono w 1928 roku łacińskim.

• Zmieniono nazwy miast: ANGORA---------ANKARA

SMYRNA---------IZMIR

• 1934 r. Kobiety uzyskały prawo wyborcze, wprowadzono obowiązek posiadania nazwisk

(do Kemala nie było)

• Mustafa Kemal został ogłoszony przez Parlament Ataturkiem

• W II w. Światowej Turcja utrzymała neutralność

• Po wojnie demokratyzacja życia, silne zbliżenia do USA

• Od 1952 roku członkostwo w NATO

• 1980-1990 okres ataków terrorystycznych (Kurdystan)

• 17 VIII 1999 trzęsienie ziemi. Zniszczona północno-zachodnia część Turcji w okolicach Morza

Marmara. Zniszczenie 12 miast. Zginęło 15 tys. ludzi

• 5 V 2000 prezydentem został wybrany Ahmet Neodet Sezer - zwolennik reform demokratycznych

Podział administracyjny: Podział na 7 prowincji pokrywa się z podziałem na krainy geograf. I reg. klimatyczn:

1. Rejon Marmara

2. Rejon Egejski

3. Rejon Morza Czarnego

4. Rejon Anatolii Centralnej

5. Rejon Morza Śródziemnego

6. Rejon Wschodniej Anatolii

7. Rejon Północno-wschodniej Anatolii

Prowincje dzielą się na 67 województw, 570 powiatów i gminy

1. Rejon Morza Marmara (północno-zachodni, Stambulski, Tracja)

Głóny region turystyczny Turcji.

STAMBUŁ - położony po obu stronach cieśniny Bosfor. Założony w VIIw p.n.e. Grecka nazwa Bizancjum

• Przez ponad 1000 lat jako Konstantynopol - centrum wschodniego chrześcijaństwa.

• Główne zabytki i współczesne centrum po stronie zachodniej czyli w Europie.

• 1843r. Zbudowano pałac fortecę. Fragment mostu wiszącego nad cieśniną Bosfor.

• Przystań w Stambule i wieża widokowa - Dzirada

• 1 dzień dla polskich wycieczek

Hagia Sophia-(kościół św. Matki Bożej)

- Reperowana po trzęsieniu ziemi w 306 roku

• Najświetniejsza świątynia kopułowa chrześcijaństwa do czasu zbudowania Bazyliki ś. Piotra w Rzymie w XVIw.

• Zbudowana na planie kwadratu z kopułą w środku o średnicy 32m na wysokości 55m

• Gdy w XIII wieku Turcy zdobyli Konstantynopol Kościół Hagia Sophia ich zauroczył.

Stał się wzorem dla meczetów. Dobudowano 4 wysokie minarety. Tynkiem przykryto

mozaiki.

• Dziś Muzeum Kultury

• Jeden z 7 cudów architektury świata bo oparł się trzęsieniom

Około 8,5 km murów miejskich z Vw.

Topcapi Saraj-rezydencja sułtańska z XV wieku.

• Najbogatsze muzeum Turcji - najbardziej rozbudowany.

• Poza sułtanem nie można było wejść do haremu.

• W środku muzeum(włos Mahometa, zbiory biżuterii, jeden z największych brylantów)

• Harem - sułtan mógł mieć 4 żony. Zatrudniał eunuchów. Za pkt honoru było oddanie córek do haremu.

• Do 1800 roku był rezydencją

• Apartamenty dla sułtana, jego rodziny i kobiet. Brak okien. Krata w łazience.

• Harem wioską wokół pałacu

• Większość domków budowanych w XVI wieku. Mozaiki z iznisu.

• Max 2 godz. dla polskich wycieczek

Sulejmanolium czyli meczety SELIMUJE i SULEYMANIYE (Sulejmana Wspaniałego) z XVIw.

• Architekta SIMANA. Na początku była to muzułm. szkoła, potem hospicjum, harem itd.

• 249 witraży Garbus Karakus - historia przy herbacie.

• Otwarte 8:30-18:30.

DOLMABAKCE SARAIY XIX wiek pałac Sułtański zbudowany na wzór Wersalu.

Wielki Bazar-z XV do XVIII w. Jest obiektem zabytkowym. 4,000 sklepów (niedziela zamknięte)

Muzeum Sztuki Tureckiej i Muzułmańskiej-ekspozycje dywanów z XIVw. Zamknięte w poniedziałe

Haman-turecka łaźnia - czynna cały tydzień

Meczet Ahmediye (Błękitny, czyli sułtana Ahmeda)-XVII wiek.(powstawał 1606-1616)

• Wszystko zbudowane na zasadzie kopuł i półkul

• 6 minaretów 4 ogromne słupy o średnicy 16metrów

• Można wchodzić jedynie bez butów

• Obok olbrzymi zbiornik wodny (5m, 2 kolumny z głowami meduz - bo gdy spojrzy na nie zły człowiek zamieni się w kamień. Na pół metra wody i ryby.

Meczety, łaźnie, fontanny, Uniwersytet

BURSA - (po stronie azjatyckiej) Pierwsza stolica Osmanów. Jest uzdrowiskiem

Meczety: ♥ Wielki ♥ Zielony z XV wieku

Zielone Mauzoleum Sułtana Mahometa

Grobowce: osmańskie z XIV i XVI wieku

TROJA - (opisana przez Homera w Iliadzie

• odkryto 9 warstw wykopalisk począwszy od 3000 lat p.n.e. do czasów rzymskich

• Koń Trojański (atrakcja dla dzieci)

• Prace konserwatorskie obecnie prowadzi ekipa międzynarodowa

• Przepiękny ołtarz Zeusa z Pergamonu w Berlinie

INZIK - (dawna stolica cesarstwa nicejskiego. Ruiny rzymskie i bizantyjskie: m.in. Kościół św. Zofii.

BERGAMA- (dawniej Pergamon)

• III i I wiek p.n.e. wielkie centrum hellenistyczne

• Pozostałości Akropolu, świątyń, teatru

• Miejsce słynnego Ołtarza Zeusa

EFEZ - (założony w XI w p.n.e.)

• centrum kultu Artemidy (rzymskiej Diany, bogini płodności)

Zabytki:

• pozostałości Świątyni Artemidy tzw. Artemizjon efeski z VI w p.n.e.

• Droga Arkadowa

• Biblioteka (koło niej uliczka targowa a naprzeciwko Dom Publiczny + tunel)

• Świątynia Serepisa i Hadriana

• Agora

• Teatr

• (w pobliżu) Kościół gdzie pochowano św. Jana

• Amfiteatr (25 tys. miejsc + szalet publiczny, czyli dziurki, płatny)

• Domek Matki Boskiej (dziś świątynia - blisko Efezu)

PAMUKKALE - (inaczej :Bawełniany Zamek)

• duża atrakcja turystyczna

• z tryskających, b. gorących źródeł w górach osadza się również wapień, który osadzając się na skałach tworzy tarasy.

• Budowa hoteli, zabierano do nich wodę i tarasy zaczęły żółknąc. UNESCO kazało rozebrać hotele.

• Obecnie basen z gorącą wodą kąpielową objęty ochroną UNESCO

HANIFI - Grobowiec z IV w p.n.e. Jakość dywanu związana z ilością węzłów na m2.Takie dywany wyrabia

się z 1,5 roku

MILET - prostokątny układ w mieście

Teatr Aspendos - najlepiej zachowany amfiteatr na drodze z Alanii do Antalii. (niezwykła akustyka)

ALANIA - długa plaża (Morze Śródziemne)

• na zachód plaża Kleopatry, piaszczysto-żwirowata (piach dowożony)

• Polacy wolą inną plażę 20 km długości

• 15 km prostej drogi do Kapadocji (po lewej nic i po prawej nic) Co jakiś czas KARAWAN SARAJ - miejsce na karawany - zagrody w kształcie prostokąta gdzie mogli się zatrzymać 3 dni za darmo, ale musieli coś sprzedać.

• 1232-36 zbudowano jeden z nich. Karawan Saraj

MARAS - (Karawan Maras) Jeden z najżyźniejszych rejonów Turcji, ziemniaki itp.

KAPADOCJA - na południu regionu

• otoczona wulkanami

• Kiedy osadziły się na nich popioły wulkaniczne to wybuchły

• Tuf wulkaniczny pod spodem, na powierzchni skały bazaltowe(magmowe)

• Powstały miękkie formy skał i w tufie wulkanicznym można mieszkać

• Skały: Dolina Miłości

• Podziemne miasta 20 metrów głębokości

• Dolina Gereme - cała w kościołach

• Dolina Gołębi - 2 odwiedzane miejsca na równi z Efezem

OCZIBAR - serce doliny Kapadocji.

• wyroby ceramiczne, zwykle malowane na niebiesko

• Talerze Ottomańskie w Luwrze

ANKARA - Muzeum archeologiczne

_ Muzeum Atatirka

KONIYA - Miejsce pielgrzymek (była kiedyś sułtańską stolicą)

• Muzułmański Klasztor Tańczącego Derwisza

• Islam (derwiszowi tancerze, muzułmanie przed grobem doznają wzruszenia)

• Derwiszowie kręcą się wokół własnej osi oddając mu cześć, porzucają świat materialny i

WŁOCHY

Turystyka: *objazdowa-krajoznawcza

*wypoczynkowa

*religijna (Rzym, Asyż)

Polacy nie odpoczywają na Rivierze Włoskiej, ponieważ tam za wysokie ceny.

Upodobali sobie Wybrzeże Adriatyckie

• 
  Rimini

• Ricione I-wsze centrum wypoczynkowe

• Cetolika

• Wenecja

• Lido di Je Solo II-gie centrum wypoczynkowe

Również popularna jest południowa część Włoch, czyli okolice Sorento z Capri.

Trasa typowej wycieczki polskiej: Wenecja (Padwa, Modena)—Florencja(stolica Toskanii, kolebka renesansu) -Pizza—Rzym—Cassino—Zatoka Neapolitańska(Wezuwiusz 1277)—Pompeje—Sorento—Capri(grota Lazurowa)—Rimini(centrum wypoczynkowe)—San Marino(Księstwo-tanio)—Wenecja.

Zabytki: (najwięcej obiektów z przełomu wieku I, II w n.e. Obiekty zatem mają około 2000 lat.

WENECJA - miasto położone na lagunie. Charakterystycznym elementem są kanały i właśnie nimi odbywa

się tu transport.Tramwaje wodne(ekspresowe: VAPORETTO), gondole (czarne bo taki nakaz, raz do roku w karnawale, który trwa 10 dni, wszystkie wpływają na kanał Grande - parada gondoli.

(3-4 godz,zwiedzania, potem czas wolny)

Kanał Rio Grande: 3 mosty nad tym kanałem

♥ Most Rialto najpiękniejszy. Michał Anioł, Talponte-twórcy

• koło mostu bazar

• najpiękniejsze rezydencje

Santa Maria de la Salute: (Kościół, architektura BAROKOWA)

• Salute - zdrowie\

• zbudowany w podzięce za uratowanie życia po morowej zarazie w XVII w.

Plac św.Marka: (z relikwiami św. Marka) XI,XII wiek. Tu Dożowie przyjmowali parady wojskowe.

• Widać wpływy bizantyjskie, gotyk, renesans

Kościół św. Marka: Orientalny wystrój wnętrz (zrabowane z Konstantynopola)

Lwy symbolem Wenecji.

Polskie grupy prawie nigdy nie nocują w żadnym hotelu w Wenecji bo:

• nie ma wielkich hoteli

• niewygodnie

• wysokie ceny

PL biura kwaterują ludzi na lagunie w Lido di Je Solo

TOSKANIA (region) Słynny z przepięknej przyrody, upraw winnej latorośli

FLORENCJA - (nad rzeką Arno)

- Kolebka RENESANSU. Rozwinęła się w dobie renesansu

• Duża symetria

• W obiektach sakralnych wspaniałe kopuły

• Wszystkie miasta Toskani mają identyczne czerwone dachy

• Arno: rzeka miłości i nienawiści

Santa Maria de la Fiori: (pierwsza połowa XV wieku - gotyk włoski, florencki renesans)

• Piękna kopuła

• Campanilla - dzwonnica z XIII wieku(gotycka - Gioto), obiekt widokowy

• Babtysterium sceny stworzenia świata, tu ochrzczony Dante, freski z życia św. Jana

Ponte Vecio: „stary most” trochę przerobiony. Słynny od XIV wieku. Na nim obecnie bardzo

ekskluzywne sklepy jubilerskie.

Palacio Vecio:

• obiekt muzealny, ale urzędowy

• obecnie jest to siedziba Rady Miejskiej (wcześniej Rady Medyceuszy)

• pałac z obrazami (Portret Eleonory)i rzeźbami twórców renesansu:

♥Vasari

♥Michał Anioł

Fontanna Neptuna (Piaza de la Signoria)

(zwiedzanie Florencji - powyżej 1 dnia)

PIZA - Krzywa wieża (249 stopni) w XII w miała odchylenia 4 metry od pionu

RZYM - (wieczne miasto, nad Tybrem)

• wg legendy miasto założone przez Romulusa w 753 r p.n.e.

2 części Rzymu:

• Lewobrzeżny Rzym: (państwo watykańskie, pałac Anioła)

• Plac św. Piotra

• Bazylika św. Piotra (największa, zaprojektowana przez Michała Anioła)

• Muzea watykańskie:

♦Kaplica Sykstyńska (sala) - wystrój M. Anioł,

• freski malowane były na na świeżym tynku, dzięki czemu farba mogła głęboko wniknąć.

• „Stworzenie Świata”, „Sąd Ostateczny”: arcydzieła Michała Anioła

• Ogród Watykański 23 ha

• Audiencje na placu lub w sali audiencyjnej.

• Prawobrzeżny Rzym: (Od antycznego po współczesny)

• Forum Romanum (zespół obiektów o charakterze administracyjno-polityczno-religijnym)

• Forum Trajanum (zespół obiektów o charakterze bardziej handlowym)

• Koloseum (arena na 50 tys. osób) Zbudowane w połowie I wieku naszej ery (50-60rok) gdy cesarstwo rzymskie było w największym rozkwicie. Obecnie jest zabezpieczoną ruiną z odsłoniętą areną. Walki gladiatorów, takie imprezy na jakie było zapotrzebowanie.

• Łuk Triumfalny obok

• Place:

♠ Navonna

♠ Schody Hiszpańskie: miejsce malarstwa, pokazów mody, sztuki

• Fontanny:

♠ Di Trevi: wrzucamy pieniążek do fontanny (prawą ręką przez lewe ramię)

♠ Czterech Rzek (Berliniego): symbolizująca 4 kontynenty, najpiękniejsza!!

♠ 2 na placu Navonna

• Panteon: świątynia dla wszystkich bogów z 27 r p.n.e. Rozbudowana w 120 r n.e.

• Kapitol: wraz ze zbiorami (M.Anioł: rzeźba „Romusa, Romulusa i Wilczycy”)

• Via Sacra: miejsce gdzie zasztyletowano J. Cezara

• Świątynia Vesty: bogini ognia i ogniska domowego

• Kolumna Trojana: spiralna budowla rzeźbiona. Zawiera 26 tys. figurek

• Bazylika św.Pawła: XIII wiek z mozaiką wenecką

SAN MARINO

W drodze z Rzymu do San marino Monte Cassino i Pompeje (79 r p.n.e.)

Tu zapatrujemy się w alkohole, przeważnie likiery

NEAPOL

Miasto na południu Włoch, położone u stóp Wezuwiusza, nad Zatoką Neapolitańską,

• port morski

• centrum turystyczne

• atmosfera wąskich uliczek

*Pałac Królewski

*Katedra

CAPRI

Na tej wyspie jest mnóstwo ekskluzywnych rezydencji

*Lazurowa Grota

PADWA

Założona w IV w p.n.e.

*Uniwersytet (Kopernik, Kochanowski)

*Bazylika św, Antoniego (1232-1307, styl romańsko gotycko bizantyjski)

• Donatello, Gottanalofy

VERONA

*Katedra z XII wieku

*Most Scoligerów na Adydie (XIV wiek)

*Miasto balkonów

BOLONIA

Ośrodek naukowy na północy Włoch, założony w IV w p.n.e.

*Bazyliki:

• Sant Petrionio (XIV wiek)

• Sant Stefanio (XI-XIII wieku - piłat umywał tu ręce)

• Sant Domenico (XIII wiek)

HISZPANIA

*Płw. Iberyjski. Od Francji oddzielają ją Pireneje.

*2 archipelagi:

• Baleary (Majorka, Minorka, Ibiza)

• Wyspy Kanaryjskie (Teneryfa, Grand Canaria-tu stolica pochodzenia wulkanicznego

*Ostatni kraj, który zniósł wizy

*Turystyka była tu długo hamowana

*Katalonia (rejon wypoczynkowy - b. Blisko granicy)

KATALONIA (region)

Wybrzeże nad Morzem Śródziemnym. Tu turyści biedniejsi, leniwi

Costa Brava (wybrzeże): od granicy z Francja do Barcelony

BARCELONA: stolica Katalonii

• tu wiele obiektów twórczości architekta Gaudiego (futurysta):

*Katedra Sagra de Familia

* Casa Mila

ANDALUZJA (region)

Costa Del Sol (wybrzeże): na południu. Tylko samolotem do Malagi

GRENADA

Alhambra: zespół pałacowy (cud świata)

SEVILLA

-opery, flamenco

-Największa i najpiękniejsza Katedra

KORDOBA

SZLAK:

*Madryt

place: Puerta del Sol

muzeum: Prado (galeria). Jeden z 5 czołowych, najcenniejsze

• „Maja Ubrana” i „Maja Naga” Goi

*Escorial (zespół pałacowy)

*Awilla

*Segovia(akwedukt dostarczający wodę)

*Toledo (toledańska stal - wyroby znane) Marzeniem była szabla z toledańskiej stali

8

---