Rzekome wspomnienia - Piotrowska zajecia 3

Procedury wywoływania fałszywych wspomnień

Schemat Loftus

• badani oglądają przebieg jakiegoś zdarzenia

• słyszą krótki komentarz lub udzielają odpowiedzi na pytania (komentarz i pytania zawierają fałszywe sugestie, wprowadzające mylne informacje

• dokonywany jest pomiar pamiętania zdarzenia

Analogiczne badania Włodarskiego nad możnością wywoływania zniekształceń treści obrazowych przez wprowadzone uzupełnienia werbalne.

Loftus - eksperyment „Zagubiony w centrum handlowym”

• liczba przypomnień wzrastała w trakcie kolejnych spotkań; przyczyną mogło być zainicjowanie myślenia o tych odległych zdarzeniach i odszukiwanie kolejnych wskazówek pamięciowych; część odtworzeń była rezultatem tworzenia, a nie wydobywania wspomnień.

• Wystąpienie fałszywych wspomnień wiązało się z rodzajem sugerowanych zdarzeń

• Sugestia ze strony rodziców czy brata ma większą moc wywoływania fałszywych wspomnień niż sugestia ze strony słabo znanych osób

Procedura Deese'a, Roedigera i McDermott (DRM)

• badany słucha odczytywanych list złożonych ze słów kojarzących się z jednym pojęciem - słowem, którego na tej liście nie ma

• dla każdej z list istnieje jedno takie słowo krytyczne - pułapka

• pomiar pamiętania: znów czyta się słowa z I listy wymieszane z innymi słowami, w tym ze słowami krytycznymi; badany ma orzec, czy słowo było na I liście

• fałszywe wspomnienia są bardzo częste, towarzyszy im duża pewność badanych co do słuszności odpowiedzi

• paradygmat ten ma mało ekonomiczną procedurę - trzeba stworzyć całą listę słów dla uzyskania jednego fałszywego wspomnienia

Paradygmat obrazowy (Miller i Gazzaniga)

• wykorzystuje ilustracje typowych, schematycznych obiektów, scenek, czy sytuacji; w każdym obrazku są 4 elementy szczegółowe, typowe dla niego

• obrazki przedstawiane kolejno badanych z prośbą o zapamiętanie pozbawione są dwóch elementów, łącznie 12 obrazkó

• czyta się 72 słowa (nazwy elementów zapamiętywanych, elementów krytycznych - usuniętych z obrazka i całkiem nowych)

• badany ma orzec czy rozpoznaje dany obiekt jako występujący na obrazkach

• bardzo częste fałszywe odpamiętania, niewiele mniej niż odpamiętań prawidłowych, połowa elementów krytycznych była rozpoznana jako wcześniej widzina

Przyczyny fałszywych wspomnień

1. na przykładzie paradygmatu obrazowego - udział schematów i skryptów

2. błędna atrybucja źródeł - Johnson i inni - koncepcja monitorowania - wspomnienia zawierają dokładne denotacje czasu, umiejscowienia, szczegółów sensorycznych, podczas gdy wyobrażenia więcej informacji o operacjach poznawczych; fałszywe wspomnienie pojawia się, gdy wyobrażenie jest równie bogate w szczegóły percepcyjne co prawdziwe wspomnienie i gdy człowiek nie ma czasu go dokładnie przeanalizować; najwięcej błednych atrybucji stwierdza się u dzieci.

3. Znaczenie ulegania sugestii - zasugerowane zdarzenia wydają się równie prawdziwe, jak wspomnienia rzeczywistych zdarzeń, szczególnie jeśli sugestie są wielokrotnie powtarzane; szczególne możliwości wiążą się z hipnozą

Wyznaczniki powstawania fałszywych wspomnień:

1. wiek człowieka - duża rola autorytetu u dzieci, przy swobodnym odtwarzaniu popełniają mniej błędów niż przy rozpoznawaniu; osoby starsze szybciej się męczą, mniej pamiętają, ale mają bardziej rozbudowane schematy

2. ponawianie przypominania - kilkakrotne próby przypomnienia sobie zapamiętanych treści zwiększają ryzyko fałszywych wspomnień; szczególnie częste w przebiegu śledztwa i procesów sądowych; u dzieci kłopot z atrybucją źródeł, wielokrotne powtarzanie pytań prowadzi do poczucia znajomości

3. aktywność poznawcza związana ze wspomnieniami - rola wyobraźni

4. kontekst społeczny - oczekiwania i naciski ze strony innych osób, oczekiwanie sukcesu

---