Beata Trelka - Pedagog

Szkoła Podstawowa nr 7

Legnica

 

Agresja i przemoc w naszym życiu

materiały do pedagogizacji rodziców

Świat, w którym żyjemy jest światem przemocy. Środki masowego przekazu codziennie dostarczają nam opisy zamieszek, aktów przemocy, wojen, jest to bogaty materiał dowodowy , świadczący o tym, jak wiele krzywd ludzie mogą wyrządzić sobie i innym. Niepokojącym zjawiskiem jest narastająca przemoc wśród dzieci i młodzieży. Stwierdzono, że czynnikami wpływającymi na poziom agresji są:

• -         środowisko rodzinne

• -         środowisko społeczne

• -         czynniki genetyczne

Mówiąc o środowisku rodzinnym szczególną uwagę zwraca się na więź emocjonalną dziecka z rodzicami, na atmosferę wychowawczą w rodzinie.

Typ postawy	Zachowania	Wpływ postawy na zachowania dziecka
Odtrącająca	Nieokazywanie uczuć pozytywnych, okazywanie uczuć negatywnych, stała krytyka dziecka, kary zbyt surowe, straszenie, agresja słowna, przeklinanie dziecka, obrażanie,	Dziecko staje się agresywne, nieposłuszne, kłótliwe, następuje zahamowanie uczuć wyższych, ujawniają się reakcje nerwicowe, Dziecko staje się bezradne w różnych sytuacjach,
Unikająca	Może być ukryta lub jawna, unikanie kontaktów z dzieckiem do minimum, odtrącanie prób nawiązania kontaktu , zaniedbywanie dziecka, niekonsekwencja w stawianiu wymagań, nieangażowanie dziecka w sprawy domu,	Dziecko staje się niezdolne do nawiązywania trwałych więzi społecznych, nie jest zdolne do obiektywnych ocen, jest nieufne bojaźliwe, brakuje mu koncentracji , skupienia,
Nadmiernie wymagająca	Stawianie wygórowanych wymagań, nie uwzględnianie realnych możliwości intelektualnych dziecka, wyręczanie dziecka we wszelkich czynnościach, ograniczanie swobód, stosowanie sztywnych zasad, przesadne nastawienia na osiąganie sukcesów, wypowiedzi rodzica mają charakter oceniający, często wyrażający niezadowolenie,	Dziecko jest lękliwe, niepewne swoich działań, przewrażliwione, brakuje mu wiary w siebie, jest uległe, awanturnicze, stawianie wymagań w stosunku do rodziców i innych ludzi- „inni są po to, aby spełniać moje życzenia”
Nadmiernie chroniącą	Dziecko traktowane jest nieadekwatnie do swojego wieku, niedocenia się możliwości dziecka, podejmuje się decyzje i rozwiązuje problemy za dziecko, dziecko jest nadmiernie chronione- „ trzymane pod kloszem”, dziecko izolowane jest od rówieśników, występuje przesadny lęk o zdrowie dziecka, tolerowane są złe nawyki i zachowania dziecka,	Skutkiem jest opóźnienie dojrzałości szkolnej, dziecko jest uzależnione od rodziców, jest bierne, ustępliwe, zarozumiałe, egoistyczne, rozwijają się predyspozycje do „brania”, i korzystania”- postawa konsumpcyjna,

 

Definicja przemocy i rodzaje przemocy

E. Aronson definiuje akt przemocy jako „zachowanie mające na celu wyrządzenie szkody lub przykrości”.

W analizie agresji zwraca się zwykle uwagę na jej następstwa (efekty) i źródła (motywacje). Posługując się różnymi kryteriami badający agresję wyróżniają kilka kategorii agresji.

Stosując kryterium reakcji, wymieniają agresję: fizyczną, werbalną, .

Ze względu na kryterium kierunku wyróżnia się agresję: zewnętrzną i wewnętrzną (autoagresję).

Wprowadzenie kryterium celu prowadzi do wyodrębnienia agresji:

0.         instrumentalnej (agresja jest narzędziem osiągnięcia celu),

1.         efektywnej (gdy brak jest motywu zewnętrznego a występuje motyw wewnętrzny).
   

Poglądy na źródła agresji

 

Agresja jako tendencja wrodzona

Podstawowym twierdzeniem tej koncepcji jest teza o instynktownym pochodzeniu zachowań agresywnych u człowieka. Twórcą tego poglądu był Z. Freud, który twierdził, że u podstaw naszego zachowania znajdują się dwa przeciwstawne instynkty:

-        instynkt życia, który zapewnia utrzymanie przy życiu i rozwój,

-        instynkt śmierci, który działa w kierunku samozniszczenia.

Zachowania agresywne wg tej koncepcji wynikają z obu instynktów, chociaż przejawiają się w różnej formie. Energia służąca instynktowi śmierci jest generowana nieustannie. Gdy nie może ulec rozładowaniu w małych dawkach i w sposób społecznie aprobowany to będzie się kumulować, aż do rozładowania w sposób społecznie nieakceptowany.

 

Agresja jako popęd nabyty

Autorami tej teorii są psychologowie z Uniwersytetu Yale. Uważają oni, że agresja jest popędem nabytym, który pojawia się jako reakcja na frustrację. Jednakże dłuższe prace nad tą teorią doprowadziły ich do spostrzeżenia, że nie każda frustracja prowadzi do agresji i, że źródeł agresywnego zachowania upatrywać należy raczej w czynnikach zewnętrznych, a nie wewnętrznych.

W ramach tej teorii rozbudowano koncepcję tzw. agresji przemieszczonej. Jest to agresja która nie jest skierowana przeciwko przyczynie frustracji, ale na pewne kategorie osób i grup. Z agresją przemieszczona mamy do czynienia , gdy nie może być ona ujawniona bezpośrednio, w takim przypadku ofiarą przemocy stają się osoby słabsze.

 

 

 

Agresja jako zachowanie wyuczone społecznie

 

W przekonaniu A. Bandury reakcje agresywne są nabyte, wyuczone w procesie wychowania. Proces wychowania decyduje o tym, czy będą się one pojawiać w różnych warunkach między innymi w stresie lub w sytuacjach trudnych.

Jednym z podstawowych sposobów za pomocą, których dzieci i młodzież uczą się agresji jest obserwacja innych ludzi. Agresywne modele są zdolne wywoływać agresywne zachowanie u dzieci. Osoby prezentujące takie zachowanie mogą być obecne w życiu rodzinnym, w otoczeniu, w środkach masowego przekazu.

 

Katalog zachowań agresywnych

 

Rodzaje przemocy	Typy zachowań
Przemoc fizyczna	Popychanie, odpychanie, obezwładnianie, przytrzymywanie, policzkowanie, szczypanie, kopanie, duszenie, bicie otwartą ręką i pięściami, polewanie substancjami żrącymi, parzenie, porzucanie w niebezpiecznej okolicy, nie udzielenie koniecznej pomocy,
Przemoc psychiczna	Wyśmiewanie, narzucanie własnych poglądów, opinii, karanie przez odmowę uczuć, brak zainteresowania , szacunku, stała krytyka, wmawianie choroby psychicznej, izolacja społeczna, kontrolowanie i ograniczanie kontaktów z innymi osobami, domaganie się posłuszeństwa, ograniczanie snu i pożywienia, degradacja werbalna( wyzywanie, poniżanie, wyśmiewanie, upokarzanie, zawstydzanie), zastraszanie ,
Przemoc seksualna	Wymuszanie pożycia seksualnego , wymuszanie nie akceptowanych praktyk i pieszczot seksualnych, krytyka zachowań seksualnych , molestowanie seksualne, obnażanie się, rozmowy o tematyce seksualnej w obecności osób nieletnich,
Przemoc ekonomiczna	Odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwienie podjęcia pracy zarobkowej, brak zaspokojenia podstawowych, materialnych potrzeb rodziny,

 

 

 

 

 

Sposoby redukowania agresji

 

Aby przeciwdziałać mechanizmom zachowań agresywnych należy:

• -         dbać o zaspokajanie potrzeb fizycznych i psychicznych dziecka,

• -         przyjmować postawę miłości i akceptacji,

• -         nie lekceważyć uczuć dziecka, często potrzebuje ono wsparcia rodziców,

• -         dawać rozumną swobodę działania ,

• -         stosować jasne i konsekwentne zasady postępowania,

• -         dać dziecku swój czas i uwagę - często rozmawiać na temat norm i zasad społecznych,

• -         nie bagatelizować złych nawyków dziecka , zwalczać je na starcie, wytworzyć nawyk zastanowienia się nad swoimi czynami,

• -         mówić dziecku o tym co robi źle, a nie że jest złe, gdyż to powoduje obniżenie samooceny i wartości dziecka.

 

 

Bibliografia:

1. Aronson E. Człowiek - istota społeczna. Warszawa 1995.

2. Zimbardo P. Ruch R. Psychologia i życie. Warszawa 1993.

3. Ożóg T. Materiały pomocnicze z psychologii rozwojowej, wychowawczej i społecznej. Stalowa Wola 1997.

4. Forward S. Toksyczni rodzice. Agencja Wyd. Warszawa 1993 r.

5. Ziemska M. Rodzina a osobowość. Wiedza Powszechna 1970 r.

6. Maciaszkowa J. O współżyciu w rodzinie. NK 1980 r.

7. Gordon T. Wychowanie bez porażek. Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1994.

 

 

 

 

 

Beata Trelka - pedagog

Szkoła Podstawowa nr7

Legnica

 

 

 

Przemoc w naszym otoczeniu

pedagogizacja rodziców

 

 

Cel ogólny: uświadomienie roli rodziny w życiu dziecka.

Cele szczegółowe:

• -         wyjaśnienie pojęcia przemoc, agresja i jej rodzaje

• -         szukanie przyczyn przemocy

• -         uświadomienie wpływu postaw rodzicielskich na osobowość dziecka

• -         refleksja „ jakie jest moje zachowanie ( werbalne i niewerbalne ) wobec mojego dziecka? Co z niego wynika?

Metoda : zajęcia warsztatowe, pogadanka

Materiały: arkusze papieru, pisaki, plansze z wydrukiem postaw rodzicielskich dla każdego rodzica lub foliogram.

Przebieg spotkania:

1. Wstęp do tematu - (treść referatu załączona)

 

2. Zajęcia warsztatowe- jakie jest moje zachowanie wobec dziecka w następujących sytuacjach:

 

Grupa I: Dziecko wraca ze szkoły i informuje cię o dwóch jedynkach otrzymanych w szkole...

 

Grupa II: Wracasz późno z pracy , jesteś zmęczony, otrzymujesz telefon od wychowawcy klasy o tygodniowej nieobecności dziecka... ( dziecko twierdziło, że chodzi do szkoły).

 

Grupa III : Na zebraniu w szkole dowiadujesz się o złym zachowaniu w szkole...

 

 

3. Pogadanka .( z wykorzystaniem foliogramu tabeli postaw rodzicielskich lub powielonych i rozdanych rodzicom i odwołaniem się do przykładów z części warsztatowej).

4. Zakończenie- przedstawienie sposobów redukowania agresji. Dyskusja.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

PODSTAWOWY TYP POSTAWY	POSTAWY CZĄSTKOWE		WPŁYW POSTAWY NA ZACHOWANIE SIĘ DZIECKA I KSZTAŁTOWANIE JEGO OSOBOWOŚCI
POSTAWY NIEPRAWIDŁOWE
ODTRĄCAJĄCA	Nieokazywanie uczuć pozytywnych, demonstrowanie uczuć negatywnych, krytyka dziecka, dyktatorskie podejście, kierowanie dzieckiem: przez rozkazy, “przykręcanie śruby”, surowe kary, zastraszanie, niedostrzeganie pozytywów, przemoc słowna , niszczenie słowem.					Agresywność, nieposłuszeństwo, kłótliwość, zahamowanie rozwoju uczuć wyższych, zachowanie aspołeczne, bezradność, zastraszanie, reakcje nerwicowe.
UNIKAJĄCA	Ukryta lub jawna jeśli chodzi o dobro dziecka, ignorowanie dziecka, unikanie i ograniczanie kontaktu z dzieckiem do minimum, zbywanie prób nawiązania kontaktu podejmowanych przez dziecko, szeroko pojęte zaniedbywanie dziecka, niedbałość i niekonsekwencja w stawianiu wymagań, nieangażowanie się w sprawy dziecka, nieangażowanie dziecka w sprawy domu.				Niezdolność do nawiązywania trwałych więzi uczuciowych, niezdolność do obiektywnych ocen, brak wytrwałości i koncentracji w nauce, nieufność, bojaźliwość.
NADMIERNIE WYMAGAJĄCA	Stawianie wygórowanych wymagań, nie przyznawanie prawa do samodzielności, rządzenie dzieckiem, ograniczanie swobody dziecka, stosowanie sztywnych reguł, przesadne nastawienie na osiągnięcia. Rodzica wypowiedzi mają charakter oceniający, często wyrażają dezaprobatę i gniew.			Brak wiary w siebie, niepewność, lękliwość, przewrażliwienie, obsesje, uległość, brak zdolności do koncentracji, trudności szkolne, słabe aspiracje.
NADMIERNIE CHRONIĄCA	Traktowanie dziecka jako dzidziusia, niedocenianie możliwości dziecka, rozwiązywanie za nie trudności, utrudnianie samodzielności - dziecko trzymane “pod kloszem”, postępowanie uzależnia dziecko od rodziców, izolowanie dziecka od rówieśników, lęk o zdrowie, zachęcanie do jednostronnego rozwoju zdolności, tolerowanie złych zachowań.	Opóźnianie dojrzałości społecznej, zależność dziecka od rodziców, bierność, ustępliwość, nadmierna pewność siebie, zarozumiałość, awanturowanie się, egoizm, nadmierne wymagania w stosunku do rodziców; niepewność - gdy dziecko jest samo.
POSTAWY PRAWIDŁOWE
AKCEPTUJĄCA	Okazywanie dziecku sympatii, aprobaty, przyjmowanie dziecka takim jakie ono jest, w wypadku złych zachowań - krytykowanie ich, poznawanie i zaspokajanie potrzeb dziecka.						Kształtowanie zdolności do tworzenia trwałej więzi emocjonalnej, do wyrażania uczuć, odwaga, chęć pomocy.
WSPÓŁDZIAŁAJĄCA	Dobro dziecka wartością pierwszoplanową, aktywność w nawiązaniu wzajemnych kontaktów, angażowanie dziecka w sprawy domu - dostosowanie do wieku						Ufność, zadowolenie z rezultatów pracy, wytrwałość, umiejętność współdziałania i podejmowania zobowiązań.
UZNAJĄCA PRAWA DZIECKA	Uznanie praw dziecka, bez przeceniania i niedoceniania jego roli, pozwalanie na aktywność dziecka - zgodnie z wiekiem pozwalanie na postępowanie na własną odpowiedzialność, delikatne kierowanie dzieckiem- podsumowanie sugestii, stosowanie wyjaśniania i tłumaczenia, wyjaśnianie i uzasadnianie stawianych wymagań i stosowanych kar (opieranie dyscypliny na wspólnych ustaleniach i racjonalnych podstawach).						Lojalność, solidarność w stosunku do innych członków rodziny, twórcza postawa, inicjatywna.
DAWANIE DZIECKU ROZUMNEJ SWOBODY	Rodzice wraz z wiekiem dają dziecku więcej swobody, umiejętność utrzymania autorytetu i kierowania dzieckiem w pożądanym zakresie, rozumna troska o zdrowie i bezpieczeństwo, obiektywizm w ocenie grożącego niebezpieczeństwa.						Współdziałanie z rówieśnikami, uspołecznienie, pomysłowość, bystrość, wytrwałość.

 

---