Maciej Grochowski (Językoznawstwo ogólne, 2012/2013)
Relacje między językami
Pojęcie klasyfikacji genealogicznej (genetycznej) języków; prajęzyk, rodzina języków, języki pokrewne.
Klasyfikacja rodziny języków indoeuropejskich (wynik sukcesywnego rozpadu języka pie. między V a III tysiącleciem p.n.e.)
Dwie główne grupy języków ie. (kryterium podziału: przekształcenie spółgłosek palatalnych tylnojęzykowych: k', g', g'h): języki kentumowe (peryferyjne) [dyspalatalizacja: k, g, gh], języki satemowe (centralne) [spirantyzacja: ś, š, s].
Języki peryferyjne: tocharskie, grecki, anatolijskie (inaczej: luwi-hetyckie), italo-celtyckie [nowożytne języki romańskie (włoski, francuski, hiszpański, portugalski, kataloński, prowansalski, sardyński, rumuński, mołdawski) i celtyckie (irlandzki, szkocki, walijski, bretoński; wymarły: galijski)], germańskie [niemiecki, angielski, holenderski, flamandzki, fryzyjski, szwedzki, duński, norweski, islandzki; wymarły: gocki].
Języki centralne: indoirańskie (indyjskie, irańskie [perski, afgański, tadżycki, kurdyjski,...]), tracko-ormiańskie (ormiański), albański, bałtosłowiańskie (bałtyckie [litewski, łotewski, wymarły: staropruski], słowiańskie).
Podział języków słowiańskich: wschodnie (rosyjski, białoruski, ukraiński), południowe (grupa bułgarsko-macedońska, grupa serbsko-chorwacka [serbski, chorwacki, bośniacki, słoweński]), zachodnie (grupa lechicka [polski, połabski, słowiński], grupa czesko-słowacka, grupa łużycka [dolno-, górnołużycki]).
Języki nieindoeuropejskie używane na terenie Europy: ugrofińskie (węgierski, fiński, estoński, lapoński); baskijski.
Przykłady rodzin języków nieindoeuropejskich: chińsko-tybetańska, ałtajska, semito-chamicka; języki uralskie, afrykańskie, australijskie.
Pojęcie klasyfikacji geograficznej języków; ligi języków (np. liga bałkańska: albański, bułgarski, macedoński, rumuński, nowogrecki, płd.-wsch. gwary serbskie i chorwackie), cykle językowe, języki powinowate.
Pojęcie klasyfikacji typologicznej języków (ze względu na różnice w budowie podsystemów językowych).
Typologia fonologiczna: (a) stosunek ilościowy fonemów samogłoskowych do spółgłoskowych w relacji do wzorca: 30% samogłosek, 70% spółgłosek (języki samogłoskowe, spółgłoskowe), (b) funkcja fonologiczna cech prozodycznych (języki prozodyczne, nieprozodyczne). Język polski - spółgłoskowy, umiarkowanie nieprozodyczny.
Typologia morfologiczna: (a) stopień zespolenia morfemów gramatycznych z leksykalnymi (języki syntetyczne, analityczne (a języki izolujące)), (b) sposób wyrażania funkcji gramatycznych w językach syntetycznych (języki fleksyjne, aglutynacyjne [aglutynacja pre- i postpozycyjna], alternacyjne). Język polski - syntetyczny, fleksyjny (przejawy analityzmu i aglutynacji).
Typologia syntaktyczna - sposób wyrażania zależności między czasownikiem (orzeczeniem) a grupami nominalnymi: - sygnały zewnętrzne względem czasownika (języki ekscentryczne: przypadkowe, pozycyjne), - elementy umieszczane wewnątrz czasownika (języki inkorporacyjne). Język polski - ekscentryczny, przypadkowy (ślady pozycyjności).