psychologia, ODP1, P 1) Wyja˙nij poj˙cia "metodyka nauczania" /dydaktyka szko˙y wy˙szej/


1) Wyjaśnij pojęcia “metodyka nauczania” /dydaktyka szkoły wyższej/.

Dydaktyka szkoły wyższej to teoria i praktyka nauczania/uczenia się w różnego rodzaju szkołach wyższych. Nazwa od poziomu nauczania.

2) Na czym polega różnica między dydaktyką ogólną a dydaktyką szczegółową.

Dydaktyka (ogólna) to nauka o uczeniu się i nauczaniu, system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących zjawisk, zależności i prawidłowości nauczania/uczenia się. Analizuje zależności warunkujące przebieg i wyniki nauczania/uczenia się. Wskazuje metody, formy organizacyjne i środki pomocne w wywoływaniu zamierzonych zmian u uczniów.

Dydaktyki szczegółowe - metodyki nauczania : teorie nauczania/uczenia się konkretnych przedmiotów na określonych szczeblach nauczania. Np. metodyka nauczania matematyki.

Dydaktykę traktuje się jako naukę o nauczaniu i uczeniu się, a więc jako system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących zjawisk, zależności i prawidłowości nauczania - uczenia się orazsposobów przekształcania tych zjawisk przez człowieka. Istnieją dydaktyki szczegółowe, które są metodyką nauczania, są to teorie nauczania i uczenia sią konkretnych przedmiotów na określonych szczeblach nauczania.

Przedmiotem badań dydaktyki szkoły wyższej jest uczenie się (studiowanie) i nauczania w różnego rodzaju szkołach wyższych.

Dydaktyka ogólna bada nauczanie - uczenie się zamierzone i planowane.

3) Zdefiniuj pojęcia: kształcenie, wychowanie, nauczanie, uczenie się, studiowanie, wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy.

Uczenie się : proces zamierzonego nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i namyków, dokonujący się w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości.

Nauczanie : organizowanie i kierowanie procesem uczenia się uczniów. Skraca czas potrzebny na opanowanie materiału. Ma różne formy, charakter (np. systematyczny lub egzemplaryczny, przedmiotowy lub interdyscyplinarny). Na proces nauczania składają się: czynności uczenia, czynności kontroli, zabiegi korektywne (zapobieganie i likwidowanie błędów w procesie poznawania).

Wiadomości : znajomość faktów, świadomość posiadania informacji.

Umiejętności : zdolność do wykonywania odpowiednich czynności w określonych warunkach

Nawyki : doskonale wyćwiczone umiejętności.

Problem : trudność o charakterze teoretycznym lub praktycznym, której przezwyciężenie wymaga aktywnej, badawczej postawy ze strony podmiotu i prowadzi do wzbogacenia posiadanej przezeń wiedzy.

Kształcenie: to ogół czynności (zewnętrznych i wewnętrznych), umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa, kultury oraz uczestnictwa w ich kształtowani, a zarazem osiągnięcie możliwie wielostronnego rozwoju sprawności, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań, przekonań i postaw, jak również nabycie pożądanych kwalifikacji zawodowych.

Wykształcenie: podobnie jak kształcenie może ono być również wykształceniem ogólnym lub zawodowym, oznacza wszakże już nie proces, lecz jakiś stan finalny, do którego doprowadziło kształcenie ogólne lub zawodowe. W ten sposób od celów treści i bogactwa form kształcenia zależy charakter i jakość wykształcenia.

Wychowanie jest świadomie organizowaną działalnością ludzką której celem jest wywołanie trwałych pożądanych zmia w osobowości człowieka. Zmiany te obejmują zarówno stronę poznawczo-instumentalną, która wiąże się z poznaniem rzeczywistości i jej przekształcaniem jak i stroną aksjologiczną, która polega na kształtowaniu stosunku człowieka do innych ludzi i do świata, jego postaw i przekonań jego system wartości, celów i zasad postępowania.

Proces uczenia jest określany w uczelniach wyższych jako proces studiowania można najogólniej przedstawić jako proces świadomego aktywnego zaangażowania i samodzielnego poznawania przez człowieka przdmiotów i zjawisk świata zewnętrznego i zachodzących między nimi przawidłowości, na podstawie czego przygotowuje się do rozwiązywania zadań i sytuacji, które oczekują go w przyszłości.

Postawy indywydualne, lekcyjne, pozalekcyjne, szkolne, pozaszkolne, głośne i ciche.

4) Przedstaw cechy nowoczesnego modelu nauczania - uczenia się, wymień podstawowe koncepcje kształcenia na poziomie szkoły wyższej.

Współczesna dydaktyka przyjęła taki model procesu kształcenia, który pozwalałby na łączenie w spójną całość poznania zmysłowego z umysłowym, praktyki z teorią. Postuluje się, aby na każdym etapie rozwoju uczniów, elementy działania były racjonalnie wiązane zarówno z myśleniem konkretnym, jak i abstrakcyjnym. Zatem najogólniejszym założeniem naszego systemu dydaktycznego jest integralny związek poznania z działaniem.

5) Określ znaczenie celów: poznawczego, kształcącego i wychowawczego, na czym polega konwencjonalny, a na czym taksonomiczny podział celów nauczania.

Znaczenie celu poznawczego:

Rozwój zdolności poznawczych wymaga łączenia wiedzy z praktyką, dzięki czemu powstają wartościowe umijętności, sprawności i nawyki.

Znaczenie celu kształcącego:

Znaczenie celu wychowawczego:

Taksonomia celów - hierarchiczna klasyfikacja celów.

Taksonomia Blooma wyróżnia cele: poznawcze, emocjonalne i fizyczne.

Taksonomia ABC klasyfikuje cele następująco:

Poziom wiadomości

A. Zapamiętanie wiadomości (gotowość do przypomienia sobie pewnych terminów, praw, teorii)

B. Zrozumienie wiadomości (umiejętność przedstawienia wiadomości w innej formie, powiązania z innymi)

Poziom umiejętności

C. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych

D. Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych (opanowanie umiejętności formułowania problemów, dokonywania analizy).

Konwencjonalny podział celów nauczania:

Cele ogólne kształcenia realizowane są za pomocą celów operacyjnych.

Cele operacyjne - opis wyników, które mają być uzyskane.

Cele operacyjne formułowane dla jednostki dydaktycznej zwane są celami końcowymi, dotyczące elementów jednostki - celami cząstkowymi.

7) Wyjaśnij pojęcie “proces nauczania”, wymień ogniwa procesu nauczania /wg W. Okonia/.

Proces nauczania : (wg W. Okonia) uporządkowany w czasie ciąg zdarzeń obejmujący takie czynności nauczycieli i uczniów, ukierunkowane przez odpowiedni dobór celów i treści oraz uwzględniający takie warunki i środki, jakie służą wywołaniu pożądanych zmian w uczniach.

C. Kupisiewicz nazywa ten proces procesem nauczania-uczenia się.

Proces nauczania zależy od: 1) nauczycieli; 2) uczniów - modyfikuje się go w zależności od ich zdolności i stopnia zaawansowania w nauce; 3) treści kształcenia; 4) środowiska dydaktycznego - warunki lokalowe, materialne wyposażenie szkoły, czas i sekwencja zajęć dydaktycznych.

Ogniwa procesu nauczania :

1.n: działania sprzyjające uświadomieniu uczniom celów i zadań kształcenia.

1.u: wytworzenie pozytywnej motywacji do nauki, stosownie do zaaprobowanych celów.

2.n: zaznajomienie uczniów z nowymi rzeczami i zdarzeniami, nowym materiałem, poprzez użycie odpowiednich środków.

2.u: poznawanie nowych rzeczy i zdarzeń, określona działalność praktyczna, obserwacja, gromadzenie materiału do rozwiązania problemu, przyswajanie gotowych wiadomości.

3.n: kierowanie procesami uogólniania, nabywania pojęć.

3.u: porcesy uogólniania służące wytworzeniu pojęć, opanowanie pojęć poprzez odpowiednie operacje myślowe, rozwiązywanie problemów.

4.n: utrwalanie wiadomości uczniów.

4.u: powtarzanie materiału, ćwiczenia.

5.n: kształtowanie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń.

5.u: ćwiczenia, rozwiązywanie zadań.

6.n: wiązanie teorii z praktyką.

6.u: dyskusje, ćwiczenia.

7.n: kontrola i ocena wyników nauczania.

7.u: samokontrola.

8) Co rozumiesz pod pojęciem “proces nauczania-uczenia się”, czym się charakteryzuje w porównaniu z tradycyjnym procesem nauczania.

Proces nauczania-uczenia się : zob. 7) to samo co proces uczenia.

Proces n.-u.s. (rozumiany jako związek nauczania i uczenia się) w porównaniu z procesm tradycyjnym charakteryzuje się położeniem nacisku na wagę aktywności i samodzielności uczniów w całym procesie. Czynności i zaangażowanie ucznia - uczenie się - są równie ważne jak czynności i zaangażowanie nauczyciela - nauczanie. W procesie tym wyróżnione są zarówno ogniwa nauczania jak i - odpowiadające im - ogniwa procesu uczenia się.

Tradycyjny proces nauczania : model opracowany przez tzw. dydaktykę herbartowską (od teorii J.F. Herbarta). Charakteryzował się absolutyzmem pedagogicznym, centalną postacią nauczyciela w procesie nauczania. Charakterystyczne cechy (wg. C. Kupisiewicza) : 1) podział treści nauczania na przedmioty; 2) przekaz wiedzy przez nauczyciela; 3) uczniowie są na ogół pasywni; 4) uczniowie nie decydują o doborze treści nauczania; 5) dominuje uczenie pamięciowe; 6) zachęcanie uzcniów do nauki mają motywy zewnętrzne, głównie stopnie; 7) częsta kontrola wyników nauczania; 8) współzawodnictwo; 9) słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów.

Zadaniami nauczyciela w systemie tradycyjnym były podawanie uczniom gotowych wiadomości, kontrola opanowania tych wiadomości, ewentualne zabiegi korektywne mające na celu usunięcie błędów.

Na proces nauczania-uczenia się składają się: czynności uczenia się oraz czynności nauczania, tzn. nauczania wraz z towarzyszącą mu kontrolą oraz podejmowanymi w jej następstwie zabiegami korektywnymi. Zabiegi te mają na celu zapobieganie błędom mogącym wystąpić w procesie poznawania rzeczywistości lub ich likwidowanie.

Proces nauczania-uczenia się charakteryzuje się kształtowaniem wychowanka w oparciu o jego podmiotowy udział. W odróżnieniu od tradycyjnego procesu nauczania, w którym uwaga była skoncentrowana na czynnościach nauczyciela.

9) Scharakteryzuj poszczególne ogniwa procesu nauczania.

Ogniwa procesu nauczania:

Uświadamianie sobie przez uczniów celów i zadań kształcenia oraz wytworzenie pozytywnej motywacji do nauki to wymagany moment wyjściowy procesu kształcenia. Podstawowym zadaniem nauczyciela jest właściwe przygotowanie młodzieży do realizacji programu (gromadzenie książek, czasopism, zbiorów, notatek; organizowanie wycieczek, oglądanie filmów, sporządzanie gazetek ściennych itp.), pozwolenie na to, aby młodzież sama dojrzała do formułowania celów, aby czuła się współodpowiedzialnie za ich wykonanie. Efektem tego jest poczucie społecznego zaangażowania u młodzieży, wyzwalanie chęci pokonywania trudności. Niewątpliwie duże znaczenie ma urozmaicenie metod pracy, stosowanie bogatej skali środków dydaktycznych i wprowadzanie różnych form pracy w grupach.

Poznawanie nowych rzeczy i zdarzeń to proces rozpoczynający się od zmysłowego ich ogarnięcia poprzez poznanie abstrakcyjne do prakycznych zastosowań. Wyodrębnia się w zasadzie trzy sposoby, według których realizuje się pierwsze zetknięcie ucznia z nowym obiektem poznania. Pierwszy z nich to bezpośredni kontakt z nową rzeczą (widzenie danego obiektu, śledzenie przebiegu danego procesu, czytanie oryginalnego dzieła literackiego, słuchanie danego utworu muzycznego itp.). Nauczyciel ma za zadanie zorganizowanie za pomocą wszystkich pomocy naukowych, potrzebnych do zajęć laboratoryjnych lub pokazu, wnikliwej obserwacji (nie spostrzegania!), która pozwala dojść do sądów spostrzeżeniowych, mających dać odpowiedź na postawione pytania. Drugim „podejściem” do nowego obiektu jest poznawanie jego za pomocą środków zastępczych, np. modeli, obrazów, rysunków, schematów, map itp., które częstokroć przedstawiają rzeczywistość w sposób uogólniony, posługując się znakami graficznymi lub słownymi. Uwaga ucznia koncentruje się wówczas nie na cechach zewnętrznych obiektu, ale na związkach i zależnościach, które on wyraża. Trzeci sposób poznawania, bardzo często stosowany w szkołach, opiera się na werbalnej prezentacji nowego materiału (pogadanka, opowiadanie, wykład lub słowo drukowane). Najlepiej, gdy słowo mówione czy pisane nawiązuje do posiadanych przez ucznia wyobrażeń, zdobytych poprzednio w kontakcie z żywymi faktami.

Proces formowania się pojęcia w świadomości ucznia jest procesem psychicznym, w którym ma miejsce świadomy wysiłek ucznia nad uogólnianiem cech tych przedmiotów przez zestawienia i porównanie ich z innymi przedmiotami. Istotne znaczenie mają wyobrażenia ucznia jako ogniwo pośrednie między spostrzeżeniami a pojęciami. Im uczeń jest starszy tym bogatsze w treść, jaśniejsze i wyraźniejsze stają się jego pojęcia. W związku z tym w procesie tworzenia pojęć wyróżnia się trzy, kolejno po sobie następujące etapy. Pierwszy z nich ma charakter wstępny i polega na kojarzeniu nazw z odpowiadającymi im przedmiotami. w następnym etapie kształtuje się jak gdyby pojęcia elementarne, które są uogólnionymi wyobrażeniami. Oprócz świadomości tego, co dane słowo sygnalizuje, niezbędna jest wiedza o związanych z nim przedmiotach. Ostatnim etapem jest nabywanie pojęć naukowych. W jego procesie wyróżniamy zestawienie obiektu z innymi w celu wyodrębnienia go spośród tych innych, wyszukiwanie cech podobnych, ich uogólnianie, poszukiwanie cech różniących dane rzeczy bądź zdarzenia, wytworzenie sobie nowego pojęcia na podstawie znajomości istotnych cech danej kategorii przedmiotów oraz zastosowanie poznanego pojęcia w nowych sytuacjach poznawczych bądź praktycznych.

Uczenie się prawidłowości i systematyzowania wiedzy dokonuje się głównie na dwóch poziomach. Prawidłowości pierwszego rzędu wyrażane są za pomocą łańcucha pojęć, obejmującego co najmnej dwa pojęcia. Zestawienie dwóch lub więcej prawidłowości w procesie samodzielnego myślenia może być podstawą odkrycia nowej prawidłowości czyli tej wyższego rzędu. Zauważa się duże podobieństwo w sekwencji faz poznawania prawidłowości i procesu przyswajania pojęć.

Współczesna dydaktyka preferuje sprawdzanie, które przenika przez wszystkie momenty procesu kształcenia, przez co pozwala w pore przyjść z pomocą danemu uczniowi, aby nie zdezorganizować całego procesu uczenia się. Oprócz kontroli duży wpływ na poprawnie przebiegający proces uczenia ma samokontrola. Obie formy maja prowadzić w konsekwencji do usuwania wykrytych braków, poprawiania błędów i utrwalania poprawnych form działania, wiadomości czy sprawności. Aby wystawiane przez nauczyciela oceny miały prawdziwie wychowawczą wartość muszą być słuszne w przekonaniu nauczyciela, sprawiedliwe w przekonaniu uczniów i zgodne ze społecznie przyjętymi kryteriami ocen.

11) Dokonaj krytycznej analizy systemu klasowo-lekcyjnego.

Przed przedstawieniem wad systemu klasowo-lekcyjnego należy wspomnieć o jego podstawowej zalecie, a mianowicie otym, iż prosta struktura organizacyjna jak dotąd zapewnia realizację systematyczności nauczania oraz opanowania przez uczniów podstawowego zasobu wiedzy z danego przedmiotu nauczania.

Do głównych wad systemu klasowo-lekcyjnego zalicza się brak dostosowania nauki do indywidualnych zdolności uczniów, nadmierną sztywność organizacyjną , utrudniającą utrzymywanie więzi ze szkołą, przedmiotowe traktowanie uczniów.

16) Dokonaj klasyfikacji zasad nauczania wg Nowackiego.

Zasady nauczania są to ogólne normy postępowania nauczyciela z uczniami w procesie nauczania.

(Wg Nawroczyńskiego : zasada nauczania - norma wytyczająca nauczycielowi metodę pracy dydaktycznej.

Wyróżniamy następujące zasady:

- świadomości i aktywności uczniów,

- poglądowości,

- systematyczności,

- trwałości i opratywności,

- związku teorii z praktyką,

- indywidualizacji i przystępności.

17) Patrz 19)

18) Wykaż zależność zasad nauczania od trzech dróg poznania .

Wyróżniamy trzy drogi poznania:

- bezpośredni kontakt z daną rzeczą (np. słuchanie utworu),

- za pomocą środków pośrednich (modele, obrazy),

- prezentacja werbalna (wykład, pogadanka).

Istnieje silna zależność zasad nauczania od sposobów poznania.

Kolejno: zasada poglądowości jest związana z poznaniem bezpośrednim. Zasada poglądowości polega na poznaniu zmysłowym. Poprzez poznanie bezpośrednie poznajemy zmysłowo. Zasada systematyczności jest związana z prezentacją werbalną . Np. wykład powinien być przeprowadzony zgodnie z regułami dotyczącymi stosowania zasady systematyczności.:

- materiał nauczania należy ujmować w określonej kolejności, zgodnie z logiką samego przedmiotu,

- należy stale podkreślać rzeczy główne i istotne,

- należy umożliwić studentom poznanie struktury omawianego zagadnienia poprzez podzielenie materiału na sensowne fragmenty i kolejnego ich opanowywania w ciągłym nawiązywaniu do całości.

Zasada trwałości wiedzy i umiejętności wiąże się z poznaniem bezpośrednim oraz za pomocą środków pośrednich. Student utrwala sobie wiedzę i umiejętności poprzez bezpośrednie poznanie lub poznanie przedmiotu (jego działania) w oparciu o model, czyli poprzez działanie praktyczne. Z poznaniem bezpośrednim oraz za pomocą środków pośrednich łączy się zasada związku teorii z praktyką. Wiązanie teorii z praktyką to prawo procesu poznawczego. Teoria bez praktyki straciłaby swój walor poznawczy.

19) Które z zasad nauczania mają szczególne znaczenie w wyższych szkołach technicznych i dlaczego?

Zasada świadomości i aktywności uczniów jest zasadą, która należy do najważniejszych norm dydaktycznych postępowania nauczyciela w wyższej szkole technicznej. Aktywizacja uczniów w kierunku samodzielnego rozwiązywania problemów powoduje przygotowanie studenta do samodzielnej pracy zawodowej w przyszłości. Zasada systematyczności, czyli odpowiedniego sposobu przekazywania materiału studentom pozwala na odpowiednie opanowanie materiału przez studenta. Jest ona istotna we wszystkich szkołach wyższych. Zasada trwałości wiedzy i umiejętności pozwala na opanowanie wiedzy operatywnej. Studenci po sformułowaniu problemu poszukują pomysłów jego rozwiązania, uzasadniają je w świetle posiadanej wiedzy, wybierając najlepszy, opracowują plan działania zgodny z wybraną hipotezą, realizują go a następnie sprawdzają i oceniają uzyskane rezultaty. Zasada związku teorii z praktyką jest jedną z najważniejszych w przypadku wyższej szkoły technicznej,ze względu na fakt, iż studenci uczelni technicznych uczestniczą w zajęciach laboratyryjnych, na których realizowane są przedmioty zawodowe. Właściwa realizacja zasady łączenia teorii z praktyką zapewnia trwałość i operatywność wiedzy, pobudza aktywność, sprzyja rozwojowi samodzielności studentów, ukazuje użyteczność wiedzy, a przede wszystkim przygotowuje do przekształcania otaczającej rzezczywistości. Wszystkie te cechy będą bardzo przydatne absolwentowi wyższej szkoły technicznej w pracy zawodowej.

21) Scharakteryzuj zasady: świadomości, aktywności, systematyczności, poglądowości, związku teorii z praktyką, trwałości wiedzy i umiejętności.

Zasada świadomości i aktywności uczniów - należy do najbardziej powszechnych i najważniejszych norm dydaktyktycznych postępowania nauczyciela. Obowiązuje ona zarówno nauczyciela, jak i uczniów.

Aktywność jest niezbędnym warunkiem do podjęcia pracy, a uświadomienie uczniom celu i zadania ich działania jest podstawowym warunkiem osiągania pozytywnych wyników nauczania.

Zasada świadomego uczestnictwa uczniów w procesie nauczania - uczenia się sprowadza się przede wszystkim do postulatu uświadamiania i wyjaśniania im celów, zadań i znaczenia nauczania danego przedmiotu szkolnego, każdego zajęcia. Cel ten należy podawać uczniom w przystępnej i zrozumiałej dla nich formie, zmierzając do tego, aby najbliższe cele starali się oni formułować samodzielnie. Świadomość celu i zadań uczenia się wiąże się z codzienną pracą nauczyciela na lekcji.

Zasada poglądowości (Komeński - nie uczmy się o dębie pod dębem) stanowi jedno z istotnych źródeł poznania, traktowane jako "żywe spostrzeganie", tj. odbieranie z rzeczywistości bezpośrednich spostrzeżeń poprzez analizatory.

Poglądowość może występować w procesie dydaktycznym w dwojakiej postaci. Najczęściej stosuje się poglądowość ilustratywną, przeważnie w podającym toku nauczania poprzez kojarzenie rzeczy i słów. Polega ona na samym pokazywaniu uczniom rzeczy, ich modeli lub rysunkowych przedstawień, co wiąże się z mniejszą lub większą biernością uczniów. Większą wartość dydaktyczną ma poglądowość operatywna, czynna, która nie ogranicza się do pokazu, lecz opiera się na działaniu samych uczniów. Występuje ona wówczas, gdy uczniowie zamiast oglądać rzeczy, modele, eksperymenty itp. sami je wykonują, sami gromadzą niezbędne zbiory, prowadzą niezbędne obserwacje itd. Tak więc najlepsze wyniki daje realizowanie zady poglądowości przez wiązanie obserwacji z oddziaływaniem na na poznawany przedmiot, przez czynny kontakt ucznia z przedmiotem.

Można sformułować pewne reguły dotyczące stosowania zasady systematyczności:

- materiał nauczania należy ujmować w określonej kolejności, zgodnie z logiką samego przedmiotu,

- należy dążyć do usystematyzowania materiału nauczania w świadomości uczniów poprzez respektowanie związków rzeczowych i logicznych,

- należy umożliwić uczniom poznanie struktury oawianego zagadnienia poprzez podzielenie materiału na sensowne fragmenty i kolejnego ich opanowywania w ciągłym nawiązywaniu do jakiejś całości,

- należy stale podkreślać rzeczy główne i istotne, co pozwoli uczniom uzyskać podstawy szerszego systemu wiedzy.

Właściwa realizacja zasady związku teorii z praktyką zapewnia trwałość i operatywność wiedzy, pobudza aktywność, sprzyja rozwojowi samodzielności uczniów, ukazuje użyteczność wiedzy, a przede wszystkim przygotowuje do przekształcania otaczającej rzeczywistości.

Szczególnie korzystne pod względem poznawczym i kształcącym jest rozwiązywanie problemów typu "odkryć" (na drodze od praktyki do teaorii) i typu wynaleźć (od teorii do praktyki).

Zasada trwałości wiedzy i umiejętności oznacza potrzebę takiego organizowania procesu nauczania -uczenia się, aby ucznioowie aktywnie przyswajali wiedzę, umieli ją w każdej chwili odtworzyć i posługiwać się nią w praktycznych sytuacjach. Operowanie wiedzą w działaniu praktycznym wpływa na utrwalanie zarówno wiedzy, jak i umiejętności. W rozwoju umiejętności operowania wiedzą pomaga nauczanie problemowe.

22) Zdefiniuj pojęcie "metoda nauczania", schrakteryzuj podziały metod proponowane przez W.Okonia, Cz. Kupisiewicza, T.Nowackiego.

W. Okoń określa metodę nauczania jako "... systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań umysłowych"

Wg B.Nawroczyński

Metody słowne - w których wyłącznym sposobem nauczania jest podawanie gotowych wiadomości za pomocą słowa oraz przyswajanie ich przez uczniów

a) akroamatyczne czyli monologowe - opis, opowiadanie, wykład

b) arotematyczne czyli dialogowe - polegające na stawianiu uczniom pytań, wymagające od nich reprodukcji zapamiętanych wiadomości

Wg W.Okoń

Metody słowne - zalicza metodę pogadanki, opisu, opowiadania, wykładu i dyskusji oraz metody posługiwania sie kisążką

Metody poglądowe - zalicza różne odmiany pokazu i pomiaru

Metody praktyczne - zalicza metody laboratoryjne i zajęcia praktyczne

23) Scharakteryzuj grupę metod opartych na słowie /wykład, opis, pogadanka, dyskusja/.

Wykład - służy do słownego przekazywania określonych treści w postaci wypowiedzi ciągłej, w przystępnej formie oraz w porządku chronologicznym i logicznym.

a) Kursowy - ogólny pogląd danej dyscypliny w ujęciu systematycznym

b) Monograficzne - przedstawienie wybranych problemów badawczych

c) Konwencjonalny - w którym treść jest bezpośrednio przedstawiona przez wykładowcę w gotowej do zapamiętania formie

d) Problemowy - oparty na przedstawieniu jakiegoś zagadnienia i ukazaniu dróg prowadzących do jego rozwiązania

e) Konwersatoryjny - wykład jest przeplatanką słów nauczyciela i ucznia

Opis - jest charakterystyką przedmiotów, zjawisk, procesów, a nawet osób. Opis jako metoda słowna, monologowa stanowi jakby namiastkę osobistego doświadczenia uczniów. Czasami opisowi towarzyszy pokaz opisywanego przedmiotu, co podnosi walory kształcące.

Pogadanka - należy do metod dialogowych i polega na rozmowie nauczyciela z uczniami, przy czym nauczyciel jest w tej rozmowie osobą kierującą, on to zmierza do realizacji znanego sobie celu poznania, zadaje uczniom odpowiednio sformułowane pytania naprowadzające, na które oni z kolei udzielają pożądanych odpowiedzi, a tym samym stopniowo prowadzi ich do osiągnięcia celu. Istota pogadanki polega na stopniowym przeprowadzeniu uczniów ze stanu niewiedzy w określonym zakresie w stan wiedzy.

Dyskusja - jest wymianą zdań na jakiś temat, wspólne roztrząsanie sprawy, rozmowa, dysputa. Metoda dyskusji polega najogólniej na wzajemnej wymianie poglądów na określony temat. Ze względu na cele, formę organizacyjną i zajmowane wobec siebie stanowisko uczestników dyskusji, wyróżniamy dyskusję obserwowalną, wielokrotną, konferebcyjną i sesję nowych pomysłów.

Dyskusja obserwowalna - zwana także panelową, polega na tym, że bierze w niej udział tylko część jej uczestników, pozostali zaś obserwują sami przebieg sporów.

Dyskusja wielokrotna polega na tym, że wszyscy jej uczestnicy w małych grupach (5-8 osb.) biorą aktywny udział w rozwiązywaniu określonego problemu. Wyniki poszczególnych grup omawia się w czasie dyskusji zbiorowej.

Dyskusja konferencyjna wymaga przygotowania się wszystkich uczestników i zbiorowego przedyskutowania materiału. Skuteczność tej metody zależy od przygotowania samej dyskusji, jej przebiegu i podsumowania efektów.

24) Scharakteryzuj grupę metod opartych na działaniu /ćwiczenia laboratoryjne, zajęcia terenowe, praca produkcyjna/.

Metoda ćwiczebna - mają na celu kształtowanie umiejętności i nawyków, niezbędnych przy wykonywaniu różnych zadań wytwórczych. Podstawą tych metod jest ćwiczenie, które nie jets tylko powtarzaniem czynności w sposób mechaniczny. Każda czynności winna być rozumiana i przemyślana poprzez uświadomienie sobie przez ucznia celu, jakiemu ma służyć ćwiczenie.

Zajęcia laboratoryjne polegają na samodzielnym przeprowadzanym przez uczniów eksperymęcie w celu zbadania przyczyn występowania jakiegoś zjawiska, jego przebiegu i skutków.

Metoda zajęć praktycznych(produkcyjnych) - polega na wykonywaniu przez uczniów różnorodnych zadań o charakterze praktycznym. Metoda ta może być stosowna we wszystkich niemal przedmiotach nauczania.

26) Omów tok zajęć prowadzonych metodą pogadanki lub dyskusji.

Ze względu na funkcje dydaktyczne, jakie może spełniać pogadanka wyróżnia się trojakie jej zastosowanie :

a) Pogadanka wstępna - ma przygotować uczniów do pracy na lekcji i wytworzyć stan gotowości poprzez odpowiednią motywację do pracy nad nowym tematem. Może spełniać różne zadania, jak aktualizacja doświadczeń, ustalenie tematu i celu lekcji, przypomnienie znanych wiadomości odnośnie nowego tematu, ustalenie zadań dla uczniów, omówienie metody pracy. Pogadanka wstępna pełni funkcje porządkującą, organizującą i przygotowawczą.

b) Pogadanka heurystyczna - służąca opracowaniu nowego materiału przyjmuje zazwyczaj postać rozwiązywania przez uczniów różnych zadań. Heureza może być stosowana wówczas, gdy uczniowie posiadają pewną wiedze, ale niepełną.

c) Pogadanka utrwalająca - występuje prawie na każdej lekcji, jak również na lekcjach syntetyzujących i poświęconych kontroli wyników kształcenia. W pogadance można stosować kilka rodzajów pytań:

- przygotowawcze (przypominające wiadomości potrzebne do dalszej pracy)

- naprowadzające typu negatywnego (wykrycie luk i błędów) pozytywnego (prowadzące do uzyskania nowej informacji)

Pytania te powinny być :

- jasne, konkretne, zrozumiałe i jednoznaczne w sformułowaniu

- dostosowane do intelektualnych możliwości uczniów

- kształcące tj. zmuszające uczniów do wysiłku umysłowego

- skierowane do wszystkich

27) Scharakteryzuj wykład jako metodę nauczania, określ jej zastosowanie w średniej i wyższej szkole technicznej.

odp. pyt. 23

28) Omów znaczenie pokazu w nauczaniu przedmiotów zawodowych.

Pokaz - występuje w dwóch wersjach: po pierwsze jako czynności, zabieg metodyczny, kiedy służy wyłącznie zilustrowania treści przekazywanych przy zastosowaniu innych metod, np. wykładu, opisu itp., po drugie - jako metoda kształcenia, gdyz jest głównym sposobem dostarczania uczniom określonych informacji. Pokaz ma na celu zetknięcie uczniów z naturalnym przedmiotami, zjawiskami albo odpowiednimi środkami poglądowymi. Metodą pokazu demonstrujemy uczniom dokładny obraz wykonywanego całego układu określonych czynności, w celu ukształtowania świadomości właściwego modelu, wzorca tych czynności. Ten model czynności kieruje później faktycznym wykonywaniem jej przez ucznia, pomaga doskonalić umiejętności.

By pokaz był skuteczny należy przestrzegać poniższych zabiegów metodycznych:

- dokładne określenie celu i przedmiotu planowanej obserwacji, w celu wywołania stanu gotowości uczniów

- określenie uczniom zadań, których rozwiązanie uzyskują na podstawie obserwacji rzeczy i zjawisk

-skupienie uczniów na demonstrowanym przedmiocie lub czynności oraz zapewnienie im dobrych warunków obserwacji

- odpowiednie kierowanie obserwacją za pomocą pytań, w celu wykrycia związków i zależności

- wiązanie obserwacji z działaniem uczniów

- dokonanie obserwacji różnymi zmysłami

W czasie pokazu nauczyciel powinien zachęcać uczniów do zadawania pytań.

29) Kiedy samodzialna praca z podręcznikiem ma charakter metody werbalnej, a kiedy aktywizującej?

Praca z podręcznikiem ma charakter metody werbalnej jeśli uczeń dostał do zapoznania się konkretny, wskazany książki. Praca będzie miała charakter aktywizujący jeśli uczeń ma do rozwiązania problem i aby to osiągnąć będzie musiał przeprowadzić samodzielne poszukiwania literaturowe. Może to być również posługiwanie się literaturą uzupełniającą.

30) Omów strukturę jednostki metodycznej realizowanej metodą laboratoryjną.

Struktura zależy w dużej mierze od treści nauczania, można jednak wyróżnić następujące momenty:

a) moment organizacyjny - przywitanie, sprawdzenie obecność, ma to na celu wprowadzenie ładu zewnętrznego.

b) skupienie - wprowadzenie ładu wewnętrznego.

c) podanie tematu i uświadomienie celu zajęć.

d) przypomnienie wiedzy teoretycznej.

e) rozdanie instrukcji ćwiczeń - pisemnej lub słownej.

f) określenie czasu na wykonanie zadania.

g) nadzór, kontrola przebiegu, czuwanie nad tempem pracy, ewentualna pomoc w przypadku jakichś problemów.

h) odbiór pracy i ocena.

31) Na czym polega nauczanie programowane, wykaż jego zalety i wady.

Nauczanie programowane polega na samodzielnym uczeniu się ucznia w oparciu o specjalnie opracowany tekst zwany programem. Praca z tym tekstem odbywa się w oparciu o maszynę uczącą lub specjalny programowany podręcznik. Tekst programu przygotowany jest w oparciu o następujące zasady:

1) podział materiału na niewielkie porcje zwane krokami ściśle ze sobą powiązane pod względem merytorycznym i występujące po sobie w logicznej kolejności.

2) aktywizowanie uczniów studiujących programowany tekst : uczeń pracuje z tekstem samodzielnie, aby przechodzić do kolejnych kroków musi gruntownie analizować krok bieżący w celu udzielenia poprawnej odpowiedzi na pytanie kontrolne, kontrola jest w dużej mierze oparta na samokontroli ucznia.

3) natychmiastowej oceny każdej odpowiedzi ucznia : a) uczeń jest informowany o tym czy dobrze odpowiedział, b) skierowanie ucznia do następnego kroku programu tylko gdy odpowiedział poprawnie, gdy źle może być odesłany do ramki korektywnej.

4) indywidualizowanie tempa i treści uczenia się : uczeń może uczyć się w stosownym dla siebie tempie, oraz studiować materiał nie za trudny i nie za łatwy.

5) empiryczna weryfikacja tekstów programowanych : autor przystosowuje stopień trudności tekstu do możliwości każdego ucznia.

Zobacz też 32).

Metody nauczania programowanego nadają się dobrze do:

a) zaznajamiania uczniów z wiedzą bierną, to jest taką, którą opanowuje się głównie pamięciowo.

b) utrwalania wiedzy biernej.

c) kontroli i oceny stopnia opanowania tej wiedzy przez uczniów, głównie w oparciu o samokontrolę i samocenę.

d) zwalczania różnorakich form opóźnienia w nauce przez likwidację określonych braków i luk w wiadomościach uczniów.

e) metoda programowania blokowego nadaje się w pewnym (ograniczonym) stopniu do nauki rozwiązywania problemów, samodzielnego myślenia.

Zalety:

- aktywizacja ucznia,

- do wymienionych wyżej zastosowań nadają się bardzo dobrze,

- możliwa do osiągnięcia szeroka dostępność - można wyprodukować tak dużo materiałów jak jest to potrzebne; dostępność do wykwalifikowanych nauczycieli jest ograniczona.

Wady: ograniczona (do wskazanych powyżej) przydatność - nauczanie programowane może być zastowane tylko jako metoda uzupełniająca, nie zastąpi kontaktu z “tradycyjnym” nauczycielem, ponieważ:

a) funkcje kontroli i oceny oparte są na samokontroli i samoocenie ucznia, stwarza to możliwość oszukiwania uczniom nieuczciwym;

b) spowodu swojej ograniczoności nie jest wstanie pomóc w opanowaniu wielu istotnych umiejętności, takich jak: samodzielne myślenie, rozwiązywanie problemów.

32) Scharakteryzuj znane metody programowania treści nauczania.

Programowanie liniowe : opracowane przez B.F.Skinera. Materiał dzielony jest na możliwie małe dawki (kroki, mikroinformacje), ponieważ opanowanie ich jest łatwiejsze niż dawek dużych. Uczeń po przestudiowaniu dawki musi odpowiedzieć na zawarte w tekście pytania kontrolne. Odpowiedź od razu jest porównywana z odpowiedzią poprawną. W przypadku odpowiedzi poprawnej uczeń przechodzi do ramki następnej. Każdy uczeń przechodzi w ten sposób kolejno przez wszystkie ramki/kroki. Stosowana jest zasada zróżnicowanego utrwalania wiadomości - każde występujące uogólnie należy parokrotnie powtórzyć w różnych kontekstach treściowych, a ponadto zilustrować za pomocą odpowiednio licznych, starannie dobranych przykładów. Stosowana jest zasada stopniowania trudności - znaczna w pierwszych ramkach liczba wskazówek naprowadzającyh, które ułatwiają wypełnianie luk zawartych w tekście pytań, podlega stopniowemu ograniczniu, wskutek czego zwieksza się stopień trudności programu. Uczeń sam dobiera sobie tempo uczenia się - zasada 4) P31). Aktywizacja ucznia następuje poprzez postawienie mu za zadanie samodzielnego skonstruowania odpowiedzi poprzez wypęłnienie zawartych w tekście luk. Autorów programowania rozgałęzionego wykazują następujące wady p. liniowego:

a) błędem jest niewykorzystywanie w procesie odpowiedzi błędnych, gdyż pozwalają one wykryć zagadnienia, których uczeń nie zrozumiał lub jeszcze nie opanował.

b) uczenie tylko i wyłącznie małymi krokami może być dla niektórch uczniów nużące, co ważniejsze umożliwia jedynie indywidualny wybór tempa pracy (w pewnych granicach), nie umożliwia zaś indywidualizacji treści uczenia się.

c) nie można indywidualizować treści uczenia się - uczeń może być zmuszony do pracy z tą częścią materiału którą już zna.

d) zdaniem części naukowców zasada konstruowania odpowiedzi jest mniej rozwijająca i mniej skuteczna jeśli chodzi o stopień przyswajania materiału, od wybierania odpowiedzi spośród kilku z których tylko jedna jest w pełni poprawna, gdyż ten sposób zmusza ucznia do większego wysiłku intelektualnego, uważnej analizy wszystkich odpowiedzi.

Programowanie rozgałęzione: twórcą tego systemu jest N.A.Crowder. Opisują go następujące punkty:

1) materiał nauczania należy dzielić na dawki (kroki) o rozmiarach odpowiadających objętości mniejszych podtematów konwencjonalnie opracowanych tekstów, gdyż uczeń powinien mieć świadomość celu, do którego realizacji zmierza poprzez uczenie się, a tę może mu zapewnić (zdaniem Crowdera) tylko tekst obszerniejszy, nie pokawałkowany na sztucznie od siebie oddzielone “strzępy informacji”.

2) po każdej dawce informacji powinno następować pytanie zmuszjące ucznia do samodzielnego wyboru jednej spośród kilku lub nawet kilkunastu odpowiedzi fałszywych lub niepełnych. Pytania te mają na celu następujące funkcje:

a) sprawdzenie, czy uczeń dobrze zrozumiał i opanował materiał zawarty w danej ramce programu;

b) odsyłanie go do odpowiednich ramek korektywnych w każdym przypadku niewłaściwego rozpoznania odpowiedzi poprawnej, figurującej w tekście;

c) zapewnienie uczniowi możliwości skutecznego utrwalenia najważniejszych wiadomości prze wykonywanie stosownych ćwiczeń;

d) zmuszenie go do aktywnej pracy nad tekstem, a tym samym eliminowanie uczenia się mechanicznego, opartego na wielokrotnym, bezmyślnym powtarzaniu tych samych treści.

e) kształtowanie u ucznia wartościowych motywów uczenia się, rozwijanie zainteresowania studiowanym przedmiotem, wdrażanie ucznia do samokontroli i samooceny uzyskiwanych rezultatów.

3) natychmiast po rozpoznaniu odpowiedzi uznanej za poprawną niezbędne jest sprawdzenie czy wybór był trafny. Program powinien informować ucznia o jakości każdego rozpoznania, a w przypadku błędu odsyłać go bądź do punktu wyjścia w celu podjęcia ponownej próby wyboru odpowiedzi trafnej, bądź też do odpowiedniej ramki korektywnej, wyjaśniającej przyczyny pomyłki.

4) droga prowadząca przez program rozgałęziony musi być zróżnicowana stosownie do wykazywanych przez uczniów zdolności. W związku z tym uczniowie lepsi, bardziej zaawansowani w nauce, powinni kroczyć do celu krótszą drogą aniżeli ich słabsi koledzy, których należy odsyłać do ramek korektywnych w celu uzupełnienia luk występującyhc w ich wiadomościach oraz doskonalenia niedostatecznie opanowanych umiejętności.

5) stopień trudności objętego programem materiału nauczania powinien stopniowo wzrastać, przy czym zasada “od tego co łatwe, do tego trudne” obowiązuje zarówno przy budowie pytań, jak i związanych z nimi odpowiedzi.

6) sądy, pojęcia, prawa, zasady itp., występujące w programie rozgałęzionym, wskazane jest eksponować w różnych ujęciach w powiązanych ze sobą merytorycznie ramkach tekstu, przy czym w ramkach korektywnych należy umieszczać przykłady, których zadaniem jest wszechstronne naświetlenie każdego uogólnienia.

Programowaniu rozgałęzionemu wysuwa się następujące zarzuty:

a) wybieranie odpowiedzi poprawnej spośród wielu błędnych lub niepełnych naraża uczniów na mimowolne zapamiętanie odpowiedzi złej.

b) uczniowie leniwi lub mało ambitni mogą chcieć przejść przez pracę z tekstem po najmniejszej linii oporu zgadując aż do skutku odpowiedź poprawną.

c) krytykowane jest charakterystyczne uczenie się ciągłymi skokami, wynikające z ciągłego przechodzenia pomiędzy różnymi ramki. Utrudnia to skoncentrowanie uwagi na głównym wątku tematycznym oraz odróżnienie tego co rzeczywiście ważne od tego co drugorzędne.

Programowanie blokowe : metoda zwana metodą warszawską, opracowana przez C. Kupisiewicza. Zamierzeniem autorów programu było opracowanie takiego sposobu programowania tekstu, który pozbawiony byłby wad metod liniowej i rozgałęzionej. W szczególności metoda ta miałaby umożliwiać uczniom wykonywanie różnorakich operacji intelektualnych i operatywne posługiwanie się zdobytą wiedzą przy rozwiązywaniu określonych problemów. Przy programowaniu tekstu tą metodą korzysta się z kilku rodzajów tzw. bloków. Są to: I - informacyjny, TI - testowo informacyjny, KI - korektywny informacyjny, P - problemowy, TP - testowo problemowy, KP - korektywno problemowy. Najważniejszym jest blok problemowy, który wymaga od ucznia intensywnej pracy intelektualnej, np. rozwiązania zadania o niepełnych danych, sformułowanie lub weryfikację hipotezy, zaprojektowanie eksperymentu. W toku tej pracy uczeń musi przeprowadzać różnorakie rozumowania : wnioskowanie, dowodzenie, wyjaśnianie, sprawdzanie wzbogacając w ten sposób zasoby zdobytej wiedzy.

Blok informacyjny zawiera określony przez autora programu zasób informacji. Informacje te mogą być eksponowane zarówno w formie programowanej (w s. liniowy lub s. rozgałęziony) jak i konwencjonalnej. Kładziony jest szczególny nacisk na to aby informacje były starannie uporządkowane według określonego kryterium, np. związków przyczynowo-skutkowych, i ułożone w wyraźnie zarysowane obszary pojęć (c).

Zadaniem bloku TI jest sprawdzenie stopnia opanowania przez ucznia wszystkich obszarów pojęć, które występowały w bloku I, i skierowanie go, stosownie do uzyskanych wyników, bądź do bloku P, bądź do bloków KI. Do bloku P uczeń przechodzi tylko w przypadku bezbłędnego opanowania całego materiału zawartego w bloku I. W przypadku nieopanowania któregoś z obszarów pojęć (c1, c2, c3,...cn), musi przejść do odpowiedniego bloku korektywnego, gdzie uzupełnia swoją wiedzę w tych zakresach, które tego wymagają i zostały wyznaczone przez rezultaty testu w bloku TI.

Takie podejście umożliwia spełnienia założenia indywidualizowania tempa i treści uczenia się.

Po przerobieniu bloku problemnowego uczeń przechodzi do bloku TP. W zależności od wyniku testu uczeń może bezpośrednio przejść do następnej sekwencji programu (blok I2) lub będzie musiał przejść do bloku KP.

Uczniowie, którzy nie będą w stanie poradzić sobie pomimo wskazówek w blokach korektywnych powinni prosić o pomoc nauczyciela.

33) Jakie znasz metody "gier dydaktycznych", określ ich wartość w wyższej szkole rolniczej.

Metoda gier dydaktycznych ma wiele odmian. Ich wspólną cechę stanowi obecność pierwiastka zabawy w każdej z nich. Zabawa jest działaniem wykonywanym dla przyjemności, co stanowi czynnik szczególnie pożądany w toku uczenia się. Gra jest odmianą zabawy, która polega na przestrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguł. Przyzwyczajając do respektowania reguł gra spełnia ważne funkcje kształcąco-wychowujące: służy procesowi poznania, uczy poszanowania przyjętych norm, umożliwia współdziałanie, sprzyja uspołecznieniu, przyzwyczaja zarówno do wygrywania, jak i do przegrywania.

Wyróżniamy następujące metody gier dydaktycznych:

- metody inscenizacyjne,

- gry symulacyjne,

- gry logiczne (przykład sześcian Rubika).

Inscenizacje polegają na graniu roli w sytuacji fikcyjnej (aczkolwiek w obrębie określonych struktur życia społecznego). Jest ważne, aby cała grupa pragnęła osiągnąć ten sam wspólny cel, jakim może być poznanie czegoś, jak i przeżycie czy udzielenie komuś pomocy terapeutycznej.

Gry symulacyjne polegają na odtwarzaniu bardziej złożonych sytuacji problemowych, wymagających samodzielnego rozwiązania. Przedmiotem symulacji jest rzeczywistość (system przedmiotowy). Występujący w czasie gry model symulacyjny jest obrazem tej rzeczywistości, odpowiadającym jej elementom i związkom między nimi.

38) Uzasadnij psychologiczne i pedagogiczne znaczenie metod sprawdzania i oceny wyników nauczania- uczenia (studiowania).

Sprawdzanie i ocena osiągnięć jest konsekwencją uświadomienia sobie przez uczniów celów i zadań, jakie mają osiągnąć w tym procesie. Systematyczna kontrola pozwala wcześnie wykryć braki i błędy, co chroni przed dezorganizacją procesu uczenia. Ogomną rolę w zapobieganiu błędom i omyłkom, co za tym idzie osiąganiu lepszych wyników przez ucznia, odgrywa z reguły nie doceniana przez nauczycieli, samokontrola, któa czyni z ucznia partnera nauczyciela. Trudność oceniania wynika z wieloaspektywności ocen. Aby wystawiane przez nauczyciela oceny miały prawdziwie wychowawczą wartość muszą być słuszne w przekonaniu nauczyciela, sprawiedliwe w przekonaniu uczniów i zgodne ze społecznie przyjętymi kryteriami ocen. Kontrola pedagogicznie wartościowa opiera się na wspólnocie celów nauczycieli i młodzieży, na samodzielności młodzieży i jej współodpowiedzialności za wyniki.

39) Co rozumiesz pod pojęciem forma nauczania - podaj przykłady.

Co to jest "forma nauczania" - 41)

Przykłady : podział form według kryteriów:

1. liczba uczniów np. indywidualne (np. korepetycje), w małych grupach, zbiorowe (klasowo-lekcyjne).

2. miejsce uczenia się:

a) formy szkolne : klasowo-lekcyjne, warsztatowo-produkcyjne, laboratorium;

b) formy pozaszkolne : wycieczka, praca domowa;.

3. czas w którym odbywają się zajęcia:

a) lekcyjne : w czasie trwania lekcji,

b) pozalekcyjne : np. w domu, wycieczka w dni wolne od zajęć

40) Wykaż różnice między zasadą, metodą i formą nauczania.

Formy nauczania wskazują jak organizować pracę dydaktyczną stosownie do tego kto, jak, gdzie, kiedy i w jakim celu ma być przedmiotem kształcenia.

Metody nauczania odpowiadają na pytanie jak uczyc w danych warunkach.

Zasady nauczania wyjaśniają dlaczego należy uczyć w określony sposób.

41) Jakie czynniki wpływają na dobór formy organizacyjnej nauczania?

Formy organizacyjne nauczania : odpowiadają na pytanie jak organizować pracę dydaktyczną w zależności od nastęujących czynników celi i zadań kształcenia, liczby uczniów, charakterystycznych właściwości przedmiotów, miejsca i czasu pracy uczniów, wyposażenia szkoły w pomoce naukowe.

42) Omów wady i zalety systemu klasowo-lekcyjnego, pracownianego i produkcyjnego.

Przed przedstawieniem wad systemu klasowo-lekcyjnego należy wspomnieć o jego podstawowej zalecie, a mianowicie otym, iż prosta struktura organizacyjna jak dotąd zapewnia realizację systematyczności nauczania oraz opanowania przez uczniów podstawowego zasobu wiedzy z danego przedmiotu nauczania.

Do głównych wad systemu klasowo-lekcyjnego zalicza się brak dostosowania nauki do indywidualnych zdolności uczniów, nadmierną sztywność organizacyjną , utrudniającą utrzymywanie więzi ze szkołą, przedmiotowe traktowanie uczniów. W celu usprawnienia tego systemu podejmowano i realizowano w wielu krajach liczne próby jego modyfikacji. Celem tych poczynań było "rozluźnienie sztywnego, mało elastycznego systemu nuczania klasowo-lekcyjnego, dla zapewnienia jak najlepszej realizacji indywidualizacji pracy uczniów, tempa ich uczenia się oraz treści kształcenia.

Wszystkie te próby nie wywarły większego wpływu na zmianę charakteru pracy lekcyjnej. Podjęto wiele prób uzupełnienia systemu klasowo-lekcyjnego przez inne systemy, np. przez wprowadzenie tzw. klas-pracowni i laboratoriów (np. językowych), lekcji telewizyjnych, wiązania nauki z pracą wytwórczą (system produkcyjny). Wszystko to ma na celu aktywizację uczniów poprzez rozwijanie ich działalności poznawczej, emocjonalnej i praktycznrj. Wpływa to na wzbogacenie metod, form i środków kształcenia, co sprzyja rozlużnieniu form systemu klasowo-lekcyjnego.

43) Na czym polega integracja form kształcenia w procesie nauczania przedmiotów zawodowych?

Szkoła zawodowa spełnia okresloną rolę w procesie wszechstronnego rozwoju osobowosci uczniów. Rolę tę wyznaczają cele dydaktyczne i wychowawcze, które realizowane są w procesie nauczania poszczególnych przedmiotów. Specyfika szkoly zawodowej wymaga, aby wyposażać uczniów w wiedzę ogólnozawodową i specjalistyczną niezbędną do wykonywania przyszłego zawodu, a jednocześnie, wyrabiać umiejętności i sprawności manualne niezbędne do jego wykonywania. Połączenie różnych form kształcenia daje możliwość sprawdzenia nabytej wiedzy na zajeciach teoretycznych w działalności praktycznej. Zajęcia klasowo-lekcyjne są powiązane z zajeciami labolatoryjnymi, na których powinno rozwiązywać się wynikłe problemy, a jednocześnie oswajać uczniów z narzędziami pracy, poznawanymi technologiami i przedmiotami pracy. Formą zajęć, która w sposób bezpośredni wykorzystuje nabytą wiedzę na zajęciach teoretycznych i labolatoriach są zajęcia warsztatowo- produkcyjne. Pod kierunkiem instruktora uczniowie stykają się bezpośrednio z zadaniami i problemami, z którymi spotkają się w pracy po wyjściu ze szkoły. Zajęcia praktyczne: warsztaty, labolatoria, a także wycieczki do zakładów pracy powinny wyrobić w uczniach przekonanie o konieczności zdobywania wiedzy w pracy zawodowej, uczyć odpowiedzialności za powierzone zadania, a także współpracy z zespołem. Kolejną formą kształcenia, która ostatecznie przygotowuje ucznia do pracy zawodowej są praktyki, odbywane w konkretnych zakładach pracy. Są one sprawdzianem nabytej wiedzy i celowości uczenia się.

44) Wymień formy zajęć prowadzonych w szkole wyższej.

Zajęcia klasowo-lekcyjne: np. wykład, ćwiczenia.

Zajęcia w małych grupach: np. laboratoria.

Zajęcia indywidualne: konsultacje.

Zajęcia warsztatowo-produkcyjne: praktyki zawodowe.

45) Przedstaw strukturę zajęć prowadzonych metodą problemową w zespołach studenckich /przedmiot do wyboru/

Metody problemowe sprzyjają wykrywaniu nowych wiadomości i stosowaniu ich w praktyce, uczą dostrzegania formułowania i rozwiązywania problemów oraz sprawdzenia wartości rozwiązania, a przede wszystkim aktywizują intelektualnie. Cechą istotną tego nauczania jest aktywność badacza ucznia.

sprawdzenie pracy domowej

podanie tematu i celu zajęć

wytworzenie i analiza sytuacji problemowej

sformułowanie problemu

wysuwanie hipotez

sprawdzenie rozwiązań na podstawie empirycznej lub teoretycznej

krótkie podsumowanie ( usystematyzowanie i utrwalenie wiadomości )

zastosowanie zdobytych wiadomości w nowych sytuacjach praktycznych lub teoretycznych

Problemowa metoda laboratoryjna polega na wdrażaniu uczniów do dostrzegania, formułowania i rozwiązywania problemów teoretycznych i praktycznych. Punktem wyjścia pracy uczniów jest odczucie trudności na tle sytuacji problemowej zainscenizowanej przez nauczyciela, następnie sformułowanie problemu, poszukiwanie pomysłów rozwiązania, ich uzasadnienie i sprawdzenie poprawności rozwiązania.

46) Jakie znasz sposoby aktywizowania studentów w procesie nauczania zawodu.

    1. Aktywizacja uczniów, czyli ogół poczynań nauczycieli i uczniów zapewniających uczniom odgrywanie czynnej roli w realizacji zadań, jest możliwa tylko wtedy, kiedy uczeń jako sprawca zna nie tylko cel działania i wie, jak do jego realizacji należy dążyć, ale chce ten cel osiągnąć. Można więc powiedzieć, że aktywność jest pochodną motywacji i dlatego świadomość i aktywność ucznia w procesie dydaktycznym tworzą jedną zasadę i aktywność nauczania. W każdym procesie dydaktycznym powinny występować cztery rodzaje aktywności: emocjonalna, intelektualna, sensomotoryczna i werbalna. To oznacza jako „wielostronne uczenie się” jest jednocześnie klasyfikacją dydaktycznych rodzajów aktywności ucznia. Wszystkie aktywności występują w procesie dydaktycznym w powiązaniu i wzajemnym uwarunkowaniu i powinny tworzyć integralną całość w tym procesie. Niezbędność wymienionych rodzajów aktywności w procesie nauczania - uczenia się jest ogólną prawidłowością, z której wynika norma prakseologiczna - zasada aktywizowania ucznia w przeżywaniu, myśleniu, działaniu i mówieniu.

    2. Samodzielność działania kształtuje się wtedy, gdy szkoła wdraża uczniów do samodzielnego:

48) Istota nauczania wielostronnego, jego znaczenie w szkołach technicznych

„Traktując osobowość ludzką jako taką stopniowo harmonizującą się całość, oddziałując na nią i uruchamiając własne siły jednostki, nie możemy jednocześnie nie dostrzegać podstawowych jej funkcji, którym zawdzięcza swoją egzystencję i swój rozwój. Do tych funkcji osobowości zalicza się poznawanie świata i siebie, przeżywanie świata i nagromadzonych w nim wartości oraz zmienianie świata. Są to podstawowe trzy rodzaje działalności ludzkiej, czyli aktywność intelektualna, aktywność o charakterze emocjonalnym i aktywność praktyczna.

Aktywność intelektualna - zmierzająca do poznawania rzeczywistości realizowana jest dwojako, przez przyswajanie i odkrywanie. Uczeń przyswaja nagromadzona wiedzę poprzez słowo mówione lub drukowane, ale znaczną część wiedzy odkrywa sam poprzez rozwiązywanie problemów, doskonaląc w ten sposób twórczość intelektualną.

Aktywność emocjonalna - dotycząca stosunku człowieka do wartości polega na przeżywaniu wartości i ich wytwarzaniu.

Aktywność praktyczna - polega na udziale uczniów w przekształcaniu rzeczywistości, głównie wykonaniu zadań praktyczno-wytwórczych, przy wykorzystaniu zdobytej wiedzy o świecie.

Te trzy rodzaje działalności człowieka jedo aktywności leżą u podstaw kształcenia wielostronnego. Ważną rzeczą jest aby w każdym z trzech rodzajów aktywności uwzględnić dwie strony asymilacyjną, związaną z przyswajaniem nagromadzonej wiedzy i twórczą związaną z rozwijaniem własnych zdolności twórczych.

Dla uczniów w szkołach technicznych ten rodzaj kształcenia ma ogromne znaczenie, ponieważ rozwijana jest aktywność praktyczna za pomocą szerokiego wachlarza zajęć praktycznych (praktyki zawodowe, pracownie, laboratoria) i powiązanych z nimi zajęć teoretycznych - zawodowych (wykład, opis, itp.), które rozwijają aktywność intelektualną.

50) Co rozumiesz pod pojęciem "przydatność zawodowa" absolwenta?

Przydatność zawodowa : dobre przygotowanie do wykonywania zawodu. Wymagane jest opanowanie:

niezbędnej wiedzy podstawowej,

umiejętności samodzielnego wyszukiwania szczegółowej wiedzy niezbędnej do rozwiązania problemu,

umiejętności praktycznych i nawyków potrzebnych w danym zawodzie,

umiejętnosć samodzielnego rozwiązywania problemów.

51) Omów determinanty przydatności zawodowej absolwenta wyższej szkoły technicznej.

Na przydatność zawodową absolwenta wyższej szkoły technicznej wpływają:

nauczyciel akademicki: jego kompetencje i osobowość,

środowisko uczelniane oraz przedmioty nauczania: ich cele, treści i metody,

klimat społeczny wokół szkoły oraz oczekiwania pracodawców,

sam student, jego zdolności, motywacje i postawy.

54) Omów trzy drogi poznania i odnieś je do kształcenia wielostronnego.

Trzy drogi poznania przedstawione zostały w 9) (poznawanie nowych faktów).

Rozwój człowieka, dokonujący się pod wpływem kształcenia to przedmiot teorii kształcenia wielostronnego. U jej podstaw leżą trzy typowe funkcje ludzkie tj. poznawanie świata i siebie (aktywność intelektualna), przeżywanie świata i nagromadzonych w nim wartości (aktywność emocjonalna) oraz zmienianie świata (aktywność praktyczna). Aktywność intelektualna realizuje uczący się przedmiot w dwojaki sposób: przyswaja nagromadzoną wiedzę przyrodniczą i społeczną, a później znaczną jej część odrywa sam doskonaląc w ten sposób własne zdoności twórcze. Uczenie się przez przeżywanie polega na wywoływaniu przeżyć emocjonalnych u wychowanków pod wpływem odpowiednio eksponowanych wartości. Poprzez praktykowanie formy aktywności emocjonalnej człowiek stopniowo zwiększa swą dojrzałość emocjonalną. Aktywność praktyczna wymaga wiedzy o rzeczywistości, którą jednostka ma zmieniać lub stwarzać (twórczość techniczna i procesy pracy produkcyjnej).

Wybrane apekty kształcenia wielostronnego

Sposoby uczenia się Metody nauczania: Składniki treściowe: Postawy:

Strategia działania:


Wyszukiwarka