RADA EUROPEJSKA (European Council)
Powstanie i obrady:
Z wnioskiem o jej powołanie wystąpił prezydent Francji Valery Giscart d'Estaing -
10 grudnia1974 na jednej z konferencji szefów rządów i państw członkowskich WE. Propozycja została przyjęta, a dzień 10 grudnia 1974 r. uważany jest za datę narodzin rady Europejskiej. Ustalono, iż powinny one odbywać co najmniej 3 razy w roku. Raz w Brukseli
l, 2 razy w innych miastach państw członkowskich (prezydencja).
Kolejnym krokiem na rzecz umocnienia było podpisanie w 1983 roku w Studgardzie Deklaracji określającej skład i znaczenie RE w systemie instytucjonalnym Wspólnoty.
Z treści wynikało, iż miała ona oddziaływać pobudzająco na dalszy proces jednoczenia się państw naszego kontynentu. Miała podejmować decyzje dotyczące przyjęcia nowych członków a także stowarzyszenia.
Jednak podstawy prawne funkcjonowania RE stworzył Jednolity Akt Europejski obowiązujący od 1 lipca 1987 r., a następnie Traktat o UE (Traktat z Maastricht), który dokonał zmian w formalnoprawnym usytuowaniu Rady Europejskiej, tzn. nie wpisał jej do traktatów założycielskich Wspólnot, ani też nie uczynił z niej organu Unii Europejskiej.
Od 1986 r. regularne spotkania Rady Europejskiej odbywają się dwa razy w roku, pod koniec każdego półrocza. Ponadto Rada Europejska jest przeważnie zwoływana dodatkowo, na jedno lub dwa posiedzenia w ciągu roku, w celu rozpatrzenia konkretnych, ważnych kwestii i podjęcia stosownych decyzji. Spotkania Rady Europejskiej są organizowane przez kraj sprawujący Prezydencję w Unii Europejskiej, którego szef państwa lub rządu przewodniczy Radzie. Jest on odpowiedzialny za stworzenie dokumentu końcowego, zawierającego najważniejsze zapisy z posiedzenia Rady (Wnioski Prezydencji). Dokument ten jest następnie przedstawiany do wiadomości Parlamentowi Europejskiemu.
W aneksie do Traktatu Nicejskiego, uzgodniono w grudniu 2000 r. w Nicei przez Konferencję Międzyrządową w sprawie reform instytucjonalnych, iż począwszy od 2002 r. połowa dorocznych spotkań Rady Europejskiej (a co najmniej jedno w ciągu roku) będzie organizowana w Brukseli; kiedy zaś skład Unii zwiększy się do osiemnastu członków, wszystkie spotkania Rady Europejskiej mają odbywać się w Brukseli.
Skład:
Wchodzą głowy państw lub szefowie rządów państw członkowskich oraz przewodniczący Komisji Europejskiej. Ten wynika z różnych konstytucji różnych państw. Dodatkowo jest ona wspierana przez jednego członka Komisji oraz Ministrów Spraw Zagranicznych. Jeżeli tematem obrad są problemy gospodarcze to uczestniczą w nich także ministrowie zainteresowanych resortów, RE zbiera się co najmniej dwa razy w roku pod przewodnictwem głowy państwa lub szefa rządu państwa członkowskiego, który aktualnie jest przewodniczącym w Radzie UE, w nagłych wypadkach wymagających szybkich decyzji na wniosek państwa członkowskiego lub komisji przewodniczący zwołuje wyjątkowe posiedzenie Rady w terminie 48 godzin lub krótszym. Do kompetencji przewodniczącego należy: dbałość o sprawne i konstytucyjne przeprowadzanie obrad; reprezentowanie RE; wydawanie oświadczeń po zakończeniu obrad.
Zadania:
- nadawanie Unii impulsu niezbędnego do jej rozwoju oraz określenie ogólnych wytycznych odnośnie do jej polityki - art. D Traktatu z Maastricht,
- złożenie Parlamentu Europejskiemu sprawozdania po każdym posiedzeniu,
- złożenie rocznego sprawozdania o postępie osiągniętym przez Unię,
- podejmowanie niezbędnych decyzji do zdefiniowania zasad i realizacji ogólnych wytycznych dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa; każde państwo członkowskie lub komisja może zgłaszać się do Rady z pytaniami dotyczącymi wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa a także przedstawiać własne projekty;
- zapewnienie jedności, spójności i skuteczności działania Unii;
- rozstrzyga problemy sporne co do których nie znaleziono rozwiązania na forum Rady UE.
Z wyjątkiem kwestii precedensowych oraz tych, których sama dopuszcza większość kwalifikowaną, Rada podejmuje decyzje jednomyślnie. Mimo, że uchwały Rady mają charakter polityczny a nie prawny to jednak ze względu na jej skład oraz zakres rozpatrywanych problemów, uchwały te odgrywają decydującą rolę w rozwoju Wspólnoty.
PARLAMENT EUROPEJSKI (European Parliament) - siedziba Strasburg, sekretariat - Luksemburg.
Powstanie:
Obecny Parlament Europejski wywodzi się ze Zgromadzenia Parlamentarnego Europejskiej
Wspólnoty Węgla i Stali. Po utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, na mocy układu w sprawie fuzji instytucji Wspólnot Europejskich, powstało Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne, którego nazwę zmieniono w 1962 r. na Parlament Europejski. Pozycję Parlamentu Europejskiego określają postanowienia artykułów 137-143 Traktatu Rzymskiego (o Wspólnocie Europejskiej), art. 24 Traktatu Paryskiego (o EWWiS), art. 107 d i 108 Traktatu Rzymskiego (o EURATOM-ie), a także postanowienia Konwencji w sprawie niektórych instytucji wspólnych dla Wspólnot Europejskich z 25 marca 1957 r., ustanawiającej dla trzech Wspólnot wspólne Zgromadzenie i Trybunał Sprawiedliwości oraz postanowienia Traktatu Luksemburskiego z 22 kwietnia 1970 r., zmieniającego niektóre zasady ustalania procedury budżetowej i Traktatu Brukselskiego z 22 lipca 1975 r., dotyczącego zmian przepisów finansowych w traktatach wspólnotowych. Wiele istotnych decyzji dotyczących Parlamentu Europejskiego podjęto w grudniu 1974 r. na posiedzeniu Rady Europejskiej, kiedy to omawiano, między innymi, sprawę wyborów powszechnych do Parlamentu Europejskiego. Ostateczne decyzje w tej kwestii zapadły 20 lipca 1976 r. Pierwsze wybory powszechne i bezpośrednie do Parlamentu Europejskiego odbyły się w dniach 7-10 czerwca 1979 r.
Zadania i uprawnienia:
Z biegiem czasu, zakres uprawnień Parlamentu Europejskiego był wyraźnie zwiększany, co jest uważane za dowód demokratyzacji procesów integracyjnych w Europie. Obecnie kompetencje Parlamentu można podzielić na trzy grupy:
- uprawnienia w procesie legislacyjnym; Parlament Europejski nie ma prawa inicjatywy legislacyjnej, natomiast współpracuje z Radą UE i Komisją Europejską przy ustanawianiu wspólnotowego prawa, w ramach procedury współdecydowania (której zakres został znacznie rozszerzony przez Traktat Amsterdamski), procedury konsultacji oraz opiniowania,
- uprawnienia budżetowe; polegają przede wszystkim na akceptowaniu ostatecznego projektu budżetu, na prawie do ustalania tzw. wydatków nieobligatoryjnych (nie wynikających ze zobowiązań traktatowych UE) oraz udzielaniu Komisji Europejskiej absolutorium z wykonania budżetu.
Obowiązkiem prezydenta parlamentu jest ogłoszenie przyjęcia budżetu. Uprawnienia w powyższym zakresie podkreśla fakt, że może on z miejsca odrzucić projekt budżetu 2/3 głosów większości uprawnionych.
- uprawnienia kontrolne; odnoszą się do całości pracy Komisji Europejskiej, która ma obowiązek zdawać Parlamentowi doroczny raport z działalności Wspólnot. Parlamentowi przysługuje prawo wystąpienia z wnioskiem o wotum nieufności wobec Komisji Europejskiej, a przyjęcie takiego wniosku większością 2/3 oddanych głosów, nakłada na Komisję obowiązek podania się kolegialnie do dymisji.
Parlament jako całość lub jego członkowie mają prawo zadawania komisji pisemnych i ustnych pytań, zarówno treść pytania i udzielona odpowiedź publikowane są w formie załącznika do dziennika wspólnot
Skład, zasady wyboru i metody pracy:
W Parlamencie Europejskim zasiada obecnie 626 deputowanych. Liczba miejsc w Parlamencie przypadająca na poszczególne kraje członkowskie zależy m.in. od liczebności ich społeczeństw; i tak z Austrii pochodzi 20 posłów, Belgii - 25, Danii i Finlandii - po 16, Francji - 87, Grecji - 25, Hiszpanii - 64, Holandii - 31, Irlandii - 15, Luksemburga - 6, Portugalii - 25, Niemiec - 99, Szwecji - 21, Wielkiej Brytanii i Włoch - po 87. Na mocy Traktatu Amsterdamskiego, liczba posłów do Parlamentu Europejskiego, po rozszerzeniu UE, miała nie przekroczyć 700. Jednak Traktat nicejski, uzgodniony podczas „szczytu” UE w Nicei w grudniu 2000 r., zmienił ten zapis i ustalił przyszłą liczbę miejsc w Parlamencie na 732. Najwięcej posłów - 99 - będą miały Niemcy; Wielka Brytania, Francja, Włochy - 72, Hiszpania - 50, Holandia - 25, Belgia, Gracja, Portugalia - po 22, Szwecja - 18, Austria - 17, Dania i Finlandia - po 13, Irlandia - 12 oraz Luksemburg - 6. Przyszłym krajom członkowskim przyznano następującą liczbę miejsc w Parlamencie: Polsce - 50, Rumunii - 33, Czechom i Węgrom - po 20, Bułgarii - 17, Słowacji - 13, Litwie 12, Łotwie - 8, Słowenii - 7, Estonii i Cyprowi - po 6 oraz Malcie - 5.
Od 1979 r. członkowie Parlamentu Europejskiego są wybierani w wyborach powszechnych. Sesje plenarne Parlamentu organizowane są raz na miesiąc (z wyjątkiem sierpnia) i trwają zazwyczaj tydzień. Posłowie do Parlamentu europejskiego zorganizowani są nie w grupy narodowościowe, ale - zgodnie ze swymi orientacjami politycznymi - w grupy (frakcje) polityczne.
Działalnością Parlamentu Europejskiego kieruje Prezydium składające się z wybranego przez posłów na okres dwóch i pół lat przewodniczącego i 14 wiceprzewodniczących.
O stanowisko deputowanego nie mogą ubiegać się członkowie rządów krajowych, Trybunału Sprawiedliwości, członkowie Komisji Europejskiej, Trybunału Obrachunkowego oraz osoby zatrudnione w innych instytucjach Wspólnoty.
Dopuszczalne jest łączenie mandatów w parlamencie europejskim i krajowym. Prawo kandydowania posiada w zasadzie każdy obywatel, ale poszczególne państwa wprowadzają różną cenzurę wieku od 18 do 25 lat.
Kadencja Parlamentu trwa 5 lat. W tym czasie deputowani są reprezentantami całej Wspólnoty a nie poszczególnych państw, nie mogą zatem otrzymać żadnych wskazówek od własnych rządów, parlamentów narodowych czy instytucji międzynarodowych. Nie składają sprawozdań ze swojej działalności. Podejmując wszelkie decyzje powinni kierować się własnym sumieniami dobrem wspólnoty. Deputowani przemawiają w imieniu własnym lub swoich wyborców bądź w imieniu frakcji politycznych. Każdy dysponuje jednym głosem i głosuje zgodnie ze swoim uznaniem. Z chwilą objęcia mandatu każdy poseł wypełnia deklarację na temat swojej działalności zawodowej i podaje inne płatne funkcje lub prace jakie wykonuje. Deklaracje zamieszczane są w rejestrze dostępnym publicznie
Decyzje Parlamentu zapadają na zasadzie absolutnej większości oddanych głosów, o ile nie zostało to inaczej przewidziane w traktacie.
Organizacja wewnętrzna parlamentu:
Jest podobna do struktur parlamentów narodowych i opiera się na systemie organów kierowniczych i pomocniczych. W Parlamencie deputowani zasiadają nie jako reprezentanci narodowi, ale zgodnie z przynależnością faktyczną w kolejności alfabetycznej nazwisk. Znaczenie partii politycznych, akcentuje art. 138 traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Stanowi on, iż partie polityczne stanowią na poziomie europejskim istotny czynnik integracyjny wewnątrz Unii. Przyczyniają się one do formułowania europejskiej świadomości i wyrażania woli politycznej obywateli Unii.
Frakcja polityczna - stanowi samowolę organizacji deputowanych na forum parlamentu, posiada swoje wewnętrzne struktury oraz wspomagana jest przez własny sekretariat. Aby założyć frakcję należy przesłać wniosek do prezydenta parlamentu oraz winno się odbyć się posiedzenie zarządu. Do jej zalegalizowania wymagana jest liczba co najmniej 29 deputowanych jeżeli pochodzą z jednego kraju, 23 jeżeli z dwóch, 18 jeżeli z trzech, 14 jeżeli pochodzą z czterech lub więcej państw.
Podstawowe uprawnienia frakcji:
1) udział w wyborze przewodniczącego i wiceprzewodniczących parlamentu wyrażający się w wysuwaniu kandydatów
2) wyznaczanie swoich posłów do delegacji międzyparlamentarnych komisji i wybór ich przewodniczących
3) udział w debatach plenarnych, każda trakcja ma określony limit czasu
4) występowanie o przerwanie lub zawieszenie obrad
5) złożenie wniosku o rozpoczęcie obrad na bardzo pilny temat
Funkcja Prezydenta w Parlamencie Europejskim:
Jest najwyższą funkcję w parlamencie (przewodniczący). W przypadku pierwszej sesji nowej kadencji obradom przewodniczy do czasu wyboru prezydenta najstarszy wiekiem poseł. Na forum parlamentu można przemawiać za zgoda przewodniczącego, przemawia się wg kolejności zapisów na listę mówców. Poza kolejnością mogą zabierać przedstawiciele Komisji i Rady, sprawozdawcy i szefowie frakcji politycznych. Prezydent parlamentu wybierany jest w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów. Jego kadencja trwa 2,5 roku.
Do obowiązków prezydenta należy:
- zwoływanie posiedzeń nadzwyczajnych i zwyczajnych,
- kierowanie pracami nad ustaleniem porządku dziennego obrad,
- otwieranie i zamykanie posiedzeń,
- udzielanie głosu,
- zamykanie dyskusji oraz informowanie o wyniku głosowania,
- przekazywanie Radzie i Komisji opinie uchwalone przez parlament oraz poszczególnym komisjom parlamentarnym rozdziela problemy do analizy,
- jest oficjalnym reprezentantem parlamentu na zewnątrz, razem z przewodniczącym Rady podpisuje uchwalone wspólnie przez Radę, Komisję, Parlament, rozporządzenia, dyrektywy, decyzje.
Prezydium Parlamentu Europejskiego:
W swojej pracy prezydent jest wspierany przez organ kolegialny - Prezydium. Składa się ono z prezydenta parlamentu i 14 wiceprezydentów. Prezydium administruje pracami zgromadzenia, decyduje o porządku posiedzeń, sprawuje nadzór nad działalnością Komisji Parlamentarnych. Nadzór ten sprowadza się m. in. do udzielaniu porad w ramach właściwości nadzorowych, powoływanie nowych członków na miejsce ustępujących członków, do przedkładania propozycji obsady personalnej poszczególnych komisji oraz do rozstrzygania sporów kompetencyjnych. Ponadto kontroluje ważność mandatów deputowanych, powołuje Sekretarza Generalnego Parlamentu i decyduje o liczbie personelu administracyjnego. Bierze udział w przygotowaniach preliminaża budżetowego parlamentu.
Usprawnieniem prac prezydium zajmuje się kolegium kwestorów, które składa się z 5 członków. W oparciu o wytyczne prezydium, kolegium zajmuje się obsługą administracyjną i finansową organów kierowniczych i deputowanych.
Rozszerzone Prezydium
to kolejny organ parlamentu. W jego skład wchodzą członkowie prezydium oraz przewodniczący frakcji politycznych. Głównym zadaniem jest osiągnięcie zgody w sprawach, które zostaną mu przedstawione. Do jego należą także sprawy organizacyjne jak: ustalenie porządku dziennego obrad, kalendarza spraw legislacyjnych obrad, rozstrzyganie o formie interpelacji poselskich kierowanych do rady i komisji, przesuwanie terminu rozpoczęcia sesji o 2 tygodnie. W jego imieniu prezydent zwołuje nadzwyczajne posiedzenia parlamentu.
Komisje Parlamentu Europejskiego:
W obecnym parlamencie jest 20 stałych komisji z których każda odpowiada za inną dziedzinę działalności. Każda z nich nosi kolejny numer w zależności od czasu powstania:
- spraw zagranicznych , rolna, budżetowa, ekonomiczna, monetarna i polityki przemysłowej, energii, badań i technologii, ekonomicznych stosunków zagranicznych, prawna i praw obywatelskich, spraw socjalnych i pracy, polityki regionalnej, transportu i turystyki, środowiska, zdrowia publicznego i ochrony konsumentów, kultury, młodzieży, nauki, mediów i sportu, rozwoju i współpracy, swobód obywatelskich, spraw instytucjonalnych, kontroli budżetowej, rybołówstwa, regulaminowa, weryfikacji pełnomocników i immunitetów, praw kobiet, petycji.
Każdy z deputowanych jest członkiem zwyczajnym co najmniej jednej komisji stałej oraz członkiem zastępczym innej. Jeżeli nieobecny jest członek, stały, to jego zastępca ma prawo udziału w dyskusji i głosowaniu. Członków komisji powołuje parlament na wniosek prezydium zaś rozszerzone prezydium zgłasza propozycje składu na podstawie kandydatów zgłoszonych przez frakcję i deputowanych nie zniesionych. Składy komisji są powoływane na okres 2,5 roku. Posłowie do odpowiednich komisji są wybierani podczas jednej sesji
nowo-wybranego parlamentu. Komisja na pierwszym swoim posiedzeniu wybiera spośród siebie przewodniczącego komisji oraz od l do 3 zastępców, którzy wspólnie tworzą biuro komisji. Zakres kompetencji komisji jest szczegółowo ustalony w regulaminie.
Dopuszczalne jest powoływanie innych struktur zajmujących się specyficznymi problemami. Przykładem mogą być podkomisje oraz tzw. Komisje Nadzwyczajne, do których zaliczamy Komisję Tymczasową, Ankietową i Dochodową.
Komisja Dochodzeniowa - powoływana jest do zbadania zarzutów naruszenia prawa wspólnot lub niewłaściwego wypełniania obowiązków wspólnotowych. Zajmuje się zbieraniem dowodów i przewodzeniem przesłuchań. Przed upływem 9 miesięcy od
dnia jej powołania przedstawia Parlamentowi wyniki swoich prac w formie sprawozdania.
Komisja Tymczasowa - jej zadaniem jest rozwiązywanie pilnych kwestii. Mandat takiej komisji nie może być dłuższy niż jeden rok. Jeśli liczy powyżej 15 członków może przekształcić się w komisję stałą.
Komisja Ankietowa - tworzona jest na wniosek 1/4 deputowanych, powoływana jest do przeprowadzania ankiety, do zbadania pilnej sprawy lub rozwiązania pilnego problemu społecznego. Nie może liczyć więcej niż 15 członków i powinna zakończyć swą działalność przed upływem 9 miesięcy od dni jej powołana.
KOMISJA EUROPEJSKA (European Commission) - Bruksela
Powstanie:
Traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich (Rzymskie - o Wspólnocie Europejskiej i EURATOM-ie) nazywają ją po prostu Komisją. Traktat Paryski (o EWWiS) określił ją „Wysoką Władzą”. Po wejściu Traktatu z Maastricht Komisja na mocy decyzji własnej - przybrała nazwę Komisji Europejskiej. Komisja wspólna dla wszystkich organizacji, działa od 1 lipca 1967 r., kiedy to weszła w życie konwencja o fuzji.
Komisja działa na podstawie Traktatu (zwłaszcza art. 211-219) oraz Regulaminu Komisji z 18.09.1999 r.
Funkcje, uprawnienia i zadania:
Uprawnienia i obowiązki Komisji Europejskiej wynikają z art. 155 Traktatu o WE. Zgodnie z zapisem tego artykułu Komisja:
- inicjuje proces prawotwórczy we Wspólnotach,
- ma prawo wydawania aktów prawnych, będących przepisami wykonawczymi do rozporządzeń Rady UE, lub też działając w granicach własnych kompetencji,
- sprawuje nadzór nad wykonywaniem postanowień traktatów i decyzji podjętych przez organy Wspólnot (tzw. funkcja strażnika traktatów).
- prowadzi bieżącą politykę,
- pełni funkcję stymulacyjną,
- pełni funkcję międzynarodową.
Komisja europejska zarządza na co dzień Wspólnotami Europejskimi i administruje środkami finansowymi przeznaczonymi na realizację wspólnych przedsięwzięć, w tym przede wszystkim pięcioma głównymi funduszami wspólnotowymi: Europejskim Funduszem Socjalnym, Europejskim Funduszem Rozwoju, Europejskim Funduszem Orientacji i Gwarancji Rolnej, Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego i Europejskim Funduszem Spójności.
Inicjatywa prawotwórcza Komisji Europejskiej:
Komisja posiada wyłączne prawo do inicjatywy prawotwórczej. Prawo to wynika z brzmienia artykułów, które stanowią, iż Rada UE podejmuje decyzje na wniosek Komisji, brak takiego wniosku uniemożliwia Radzie działanie. Rada może zażądać od Komisji podjęcia określonych działań, kierując do niej swe postulaty. Komisja od takich działań nie może się uchylić. Komisja zatem może być „przymuszona” do inicjatywy prawotwórczej. Niewywiązanie się Komisji z obowiązku przedłożenia wniosku Radzie może być przedmiotem skargi Rady lub Parlamentu do Trybunału Sprawiedliwości. Do chwili ostatecznego podjęcia decyzji przez Radę, w każdym stadium procesu decyzyjnego Komisja może przedstawiony wniosek modyfikować, aż do uzyskania możliwej do przyjęcia przez wszystkich akceptacji. Działania Komisji muszą być zawsze zgodne z interesami Wspólnot, a zatem nie może ona samodzielnie określać swoich zadań.
Proces legislacyjny w zdecydowanej większości przypadków zaczyna się od propozycji Komisji.
Opracowując swe propozycje Komisja stawia przed sobą 3 zadania :
- reprezentowanie interesu europejskiego, oznacza, że propozycja ustawodawcza jest odbiciem tego co komisja uważa za najwłaściwsze dla Unii i wszystkich jej obywateli a nie tylko dla poszczególnych sektorów czy państw,
- przeprowadzenie jak najszerszych konsultacji, są kluczowym elementem przygotowań propozycji. Przed zamknięciem ostatecznego projektu zadaniem Komisji jest wysłuchanie opinii rządów przedstawicieli przemysłu, związków zawodowych, grup interesu i niezależnych ekspertów,
- przestrzeganie zasady subsydialności, oznacza, że Komisja podejmuje działania, wtedy gdy będą one skuteczniejsze od tych, które podjęłyby państwa członkowskie.
Po formalnym przekazaniu propozycji ustawodawczej Komisji do Rady i Parlamentu, proces legislacyjny uzależniony jest od współpracy między tymi trzema instytucjami.
Komisji przysługuje wyłączne prawo inicjatywy w danych dziedzinach: polityki zagranicznej i ogólnego bezpieczeństwa, sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Komisja jako strażnik traktatów:
Jest to jedna z najważniejszych funkcji Komisji. Art. 211 TWE wymienia ją na pierwszym miejscu. Komisja ma czuwać nad prawidłowym stosowaniem prawa wspólnotowego. Komisja kontroluje w pewnym zakresie inne instytucje, a ponadto państwa członkowskie i podmioty krajowe.
Funkcja prowadzenia bieżącej polityki:
Komisja jest wykonawcą większości rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady. Komisja wykonuje budżet i ponosi odpowiedzialność polityczną za jego niewykonanie (art. 274). Komisja reprezentuje Wspólnotę w obrocie krajowym (art. 282). Na niej ciążą również obowiązki sprawozdawcze w stosunku do Parlamentu Europejskiego i Rady z wykonania swych bieżących obowiązków. Szczególnym wyrazem tego obowiązku jest przedstawianie sprawozdania rocznego z funkcjonowania Wspólnot Europejskich.
Funkcja stymulacyjna:
Komisja prowadzi politykę aktywną. Przygotowuje liczne dokumenty ogólne, jak białe księgi.
Funkcja międzynarodowa:
Komisja na bieżąco utrzymuje stosunki dyplomatyczne z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi. Ona wysyła delegacje do tych państw i organizacji, a także na konferencje międzynarodowe. Komisja prowadzi negocjacje w imieniu Wspólnoty i w granicach mandatu ustalonego przez Radę i działa aż do nadania tekstowi umowy ostatecznego charakteru. Rada może także upoważnić Komisję do zawierania umów w imieniu Wspólnoty. Komisja może też zasięgać opinii Trybunału Sprawiedliwości w sprawie zgodności umowy przed związaniem się nią z prawem wspólnotowym.
Charakter, skład, sposób wyboru i status komisarza:
Komisja jest instytucją (organem) UE. Składa się z 20 członków (komisarzy), przy czym z każdego państwa członkowskiego musi pochodzić przynajmniej jeden, jednak nie więcej niż dwóch (art. 213 § 1 ust. 1 i 4). Komisarze są wybierani ze względu na ich ogólne kwalifikacje. Muszą dawać gwarancje niezależności. W praktyce pięć tzw. dużych państw (Francja, Hiszpania, Niemcy, Włochy i Zjednoczone Królestwo) ma dwóch komisarzy, pozostałe po jednym. Liczba komisarzy może ulec zmianie na mocy jednomyślnej decyzji Rady. Jest więc również organem kolegialnym i jednolitym. Komisja ma charakter ponadnarodowy. W skład jej wchodzą nie delegaci państw członkowskich, lecz funkcjonariusze międzynarodowi - wypełniają oni swoje obowiązki niezależnie od państw oraz w interesie Wspólnot, a nie państw członkowskich. Mogą być nimi tylko obywatele państw członkowskich. Komisja jest organem kadencyjnym - trwa 5 lat.
W Nicei w grudniu 2000 r. uzgodniono Traktat Nicejski. Na jego mocy, począwszy od 1 stycznia 2005 r. każde państwo członkowskie UE będzie desygnować do Komisji jednego swego obywatela. Tak będzie do czasu, kiedy do UE przystąpi 11 nowych państw. Po przystąpieniu do UE kolejnego, 27 państwa, Rada UE ograniczy liczbę komisarzy do mniejszej niż liczba państw członkowskich, wprowadzając w Komisji system rotacyjny, oparty na zasadzie równości państw członkowskich.
Członkowie Komisji powoływani są przez rządy państw członkowskich na mocy wspólnej zgody z udziałem Parlamentu europejskiego. Państwa powołują najpierw kandydata na przewodniczącego Komisji, który musi zostać zatwierdzony przez Parlament Europejski. Następnie w porozumieniu z nominatem desygnowani są pozostali członkowie Komisji. Wówczas jako kolegium są oni aprobowani przez Parlament Europejski. Ostatnim etapem jest formalna nominacja komisarzy na mocy wspólnej zgody państw członkowskich wyrażonej w formie decyzji.
Komisja jako organ kolegialny może być en bloc złożona z urzędu. Tego może dokonać Parlament Europejski, który może uchwalić wotum nieufności dla Komisji. Jak dotąd takie wotum nie zostało uchwalone.
Komisarz jest osobą niezależną, działająca w imieniu Wspólnoty Europejskiej. Jego niezawisłość wynika z tego, iż komisarz nie może domagać się, ani akceptować jakichkolwiek instrukcji rządów państw członkowskich, zwłaszcza tych, których jest obywatelem. Komisarze mogą zakończyć funkcje w Komisji wskutek dobrowolnej dymisji lub rezygnacji przymusowej. Wtedy mianowany jest nowy komisarz na czas do końca kadencji poprzednika. Podobnie jest w przypadku śmierci komisarza; dotyczy to również przewodniczącego Komisji. Komisarz może być również pozbawiony urzędu wskutek decyzji Trybunału Sprawiedliwości wydanego na wniosek Rady lub Komisji, jeśli nie wypełnia warunków niezbędnych do wykonywania funkcji lub popełnił poważne uchybienie.
Organizacja wewnętrzna Komisji, administracja i sposób działania:
Komisja może mianować jednego lub dwóch wiceprzewodniczących. Status przewodniczącego - dobiera sobie w porozumieniu z rządami państw członkowskich kandydatów na komisarzy. Staje się szefem politycznym Komisji. Reprezentuje Komisję na zewnątrz. Przydziela zakres zadań komisarzom, a także ustanawia grupy robocze złożone z członków komisji i mianuje ich przewodniczących. Zwołuje posiedzenia Komisji. On również przygotowuje przy pomocy Sekretarza Generalnego posiedzenia Komisji. Przewodniczący przyjmuje porządek obrad Komisji. Może inicjować głosowanie, podpisuje protokoły z posiedzeń oraz akty uchwalone przez Komisję. W przypadku, gdy Przewodniczący nie może wykonywać swoich obowiązków, są one dokonywane przez wiceprzewodniczących lub członków Komisji wybranych według porządku ustalonego przez Komisję.
Komisarze są odpowiedzialni za funkcjonowanie określonych dziedzin, które łączą się z kierowaniem pracą jednego lub kilku dyrektoriatów generalnych. Im też przekazują instrukcje. Komisarze mogą mianować swój personel, który miałby pomagać im w ich pracy i przygotowywaniu decyzji Komisji. Przewodniczący może także tworzyć grupy robocze złożone z jej członków i mianować ich przewodniczących.
W wykonywaniu Komisji pomaga jednolita służba administracyjna. Jest ona zorganizowana w postaci dyrektoriatów generalnych i równoważnych departamentów, które podzielone są na dyrektoriaty, a te na wydziały. Departamenty Urzędu Komisji są zobowiązane ściśle współdziałać ze sobą w przygotowywaniu i wprowadzaniu w życie decyzji komisji. Na czele Sekretariatu Generalnego stoi Sekretarz Generalny, którego w razie potrzeby, zastępuje Zastępca Sekretarza Generalnego. Do jego zadań należy kierowanie administracją, podpisywanie protokołów z posiedzeń Komisji i aktów roboczych, zapewnienie należytej implementacji procedur decyzyjnych, zapewnienie koordynacji między departamentami w odniesieniu do prac przygotowawczych i gwarantowanie przestrzegania reguł dotyczących przedkładania dokumentów, zapewnianie, by akty Komisji były oficjalnie publikowane w Dzienniku Urzędowym WE.
Komisja zbiera się na posiedzeniach zwoływanych przez Przewodniczącego. Najczęściej gromadzą się raz na tydzień. Komisarze są zobowiązani uczestniczyć we wszystkich posiedzeniach. Posiedzenia Komisji są niejawne, a dyskusje poufne.
Stanowienie aktów:
Decyzje Komisji mogą być przyjmowane w trzech trybach:
1) Na posiedzeniach Komisji, znaczenie mają kwestie kworum i większości niezbędnej do przyjęcia aktu. Kworum wynosi większość ogólnej liczby komisarzy określonej w Traktacie, a więc musi być przynajmniej 11 członków Komisji. Komisja podejmuje decyzje na wniosek jednego lub kilku Komisarzy.
2) W obiegowej procedurze pisemnej (kurenda), gdy odpowiedzialne dyrektoriaty generalne są zgodne i projekt jest przejrzany przez Służbę Prawną. Projekt w tej procedurze wędruje od Komisarza do Komisarza. Muszą być zachowane terminy. Projekt, który nie został oprotestowany i został zaakceptowany w przewidzianych terminach, jest uważany za uchwalony.
3) Procedura delegowana, pozwala ona na zasadzie odpowiedzialności kolektywnej upoważnić jednego lub kilku członków do wydawania wyraźnie oznaczonych środków zarządzających lub administracyjnych.
Komisja może wydawać akty wiążące - rozporządzenia, dyrektywy i decyzje oraz akty niewiążące - rekomendacje (zalecenia) i opinie.
RADA UNII EUROPEJSKIEJ (Council of the European Union) - Bruksela
Powstanie i historia:
W okresie działania EWWiS Rada w dzisiejszym rozumieniu nie istniała. Z punktu widzenia kompetencyjnego odpowiednikiem była bardziej Wysoka Władza niż Specjalna Rada Ministrów. Ta jednak składała się z funkcjonariuszy międzynarodowych. W przypadku EWWiS stan ten trwał do 1967 r. Stworzone na mocy traktatów rzymskich dwie kolejne Wspólnoty miały już Rade o podobnym znaczeniu i kształcie jak dzisiejsza. Wszelako nadal każda Wspólnota miała osobną Radę. Zmiana dokonała się dopiero w wyniku tzw. konwencji o fuzji z 1965 r., kiedy powstała Rada jako organ wspólny dla trzech Wspólnot.
Rada funkcjonuje opierając się na dwóch podstawowych źródłach: Traktacie(art. 2020-210) oraz Regulaminie proceduralnym Rady z 31.05.1999 r.
Charakter i skład:
Rada jest instytucją, głównym organem UE. Jest organem międzyrządowym. W jej skład wchodzi jeden przedstawiciel szczebla ministerialnego każdego państwa członkowskiego, upoważniony do zaciągania zobowiązań w imieniu rządu tego państwa członkowskiego - obecnie 15. Rada UE jest organem kolegialnym. W składzie znajdują się zazwyczaj ministrowie rządów centralnych państw członkowskich. Członek Rady, nie mogący przybyć na obrady może uzgodnić, że inna osoba będzie go reprezentowała. Ministrowie rządów lokalnych (landów, krajów) mogą brać udział w posiedzeniach, lecz nie mają prawa głosu stanowczego i nie mogą być włączani do kworum. Rada jest organem niejednorodnym. Nie ma stałego składu. Zmienia się on bowiem zależnie od materii, która jest przedmiotem obrad.
Istnieją - Rada ds. Ogólnych, w skład której wchodzą ministrowie spraw zagranicznych oraz rady techniczne (wyspecjalizowane). Najważniejsze znaczenie mają Rada ds. Ogólnych, która prócz zajmowania się kwestiami generalnymi dąży do zapewnienia koordynacji i spójności prac pozostałych Rad, a także Rada ministrów Gospodarki i Finansów (ECOFIN) oraz Rada Ministrów Rolnictwa. Zbierają się one przynajmniej raz w miesiącu, a pozostałe 1 - 5 razy w ciągu roku.
Rada nie jest organem niezależnym. W jej składzie zasiadają przedstawiciele szczebla ministerialnego, którzy działają wedle instrukcji przyjętych przez rządy państw członkowskich i odpowiedzialny przed nimi i przed własnymi parlamentami narodowymi.
Organizacja wewnętrzna, administracja i tryb działania Rady:
Istnieje tylko jeden wyodrębniony organ - Urząd Przewodniczącego. Przewodniczącym zostaje się z mocy specjalnych uzgodnień dokonanych przez państwa członkowskie i wedle kolejności przez nie jednomyślnie określonej. Przewodnictwo trwa 6 miesięcy. Urząd przewodniczącego nie ma charakteru personalnego. Przewodniczy zatem nie konkretna osoba, lecz państwo. Jest to funkcja reprezentacyjna i organizacyjna. Zwołuje posiedzenia Rady z inicjatywy własnej lub na żądanie jednego z członków Rady, opracowuje tymczasowy porządek obrad, formułuje plan pracy na okres kadencji, inicjuje i przeprowadza głosowanie, sugeruje tryb uchwalania aktu. Przewodniczący podpisuje również protokoły posiedzeń oraz akty przyjęte przez Rade samodzielnie lub razem z Parlamentem Europejskim. Jest adresatem korespondencji skierowanej do Rady.
Administracja Rady UE zorganizowana jest w postaci Sekretariatu Generalnego rady. Działa on pod kierunkiem Sekretarza Generalnego i jego zastępcy.
O organizacji Sekretariatu decyduje Rada (Sekretariat podzielony jest na dyrekcje generalne).
Sekretariat pomaga radzie w realizacji jej misji, jest odpowiedzialny za przesyłanie dokumentów członkom Rady. Sekretarz Generalny i jego zastępca podpisują akty przyjmowane przez radę, zarządzają publikacją licznych aktów przyjmowanych przez Radę w dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Jeden z nich ma również proponować radzie jej wydatki budżetowe, a także administruje przyznanymi środkami budżetowymi.
Rada zbiera się na posiedzeniach w różnych składach według harmonogramu ustalonego na początku półrocznej kadencji Urzędu Przewodniczącego.
Prace Rady zorganizowane są następująco:
- faza przygotowawcza, w której ustalany jest porządek obrad, rozsyłany jest przez Sekretariat Generalny do wszystkich członków Rady i Komisji nie później niż 14 dni przed rozpoczęciem obrad,
- spotkanie, zwoływane przez Urząd Przewodniczącego, z zasady są one niejawne, odbywają się dyskusje,
- głosowanie, które zarządza Przewodniczący Rady z inicjatywy własnej lub na podstawie większościowej uchwały rady. Głosowanie odbywa się według sekwencji obejmowania Urzędu Przewodniczącego, z tym, że jako pierwszy głosuje członek Rady, który obejmuje przewodnictwo po obecnym Przewodniczącym. Każdy członek głosuje w imieniu swego państwa.
Funkcje Rady UE:
Wyróżniamy następujące funkcje Rady:
- prawodawcza, została przewidziana w art. 202 TWE, który mówi, że Rada „dysponuje władzą podejmowania decyzji”. Formalnie Rada nie ma inicjatywy prawodawczej. Jednakże z art. 208 Traktatu wywodzi się tzw. prawo inicjatywy pośredniej. Rada może zażądać od Komisji przeprowadzenia wszelkich analiz, które uzna za pożądane dla osiągnięcia wspólnych celów. Rada może delegować wykonywanie kompetencji prawodawczej Komisji. W realizacji funkcji prawodawczej Radę wspomaga COREPER.
- kreacyjna, pełni funkcję w zakresie tworzenia organów, nadawania im statusu i ich obsadzania. Rada ma kompetencje kreacyjne wobec Komisji i sądów wspólnotowych. Jeśli chodzi o Trybunał Sprawiedliwości może podjąć wobec niego decyzję o zwiększeniu liczby sędziów oraz rzeczników generalnych i to na żądanie Trybunału. W stosunku do Sądu I Instancji podejmuje decyzję o stworzeniu tego Sądu, a także o składzie, dostosowuje statut do nowej sytuacji.
Rada mianuje członków Trybunału Obrachunkowego, Komitetu Gospodarczego i Społecznego, Komitetu Regionów.
- kontrolna, Rada może stosować cła antydumpingowe oraz opłaty wyrównawcze. Jest także egzekutorem niektórych przepisów o Unii Gospodarczej i Monetarnej. Rada może skierować skargę o stwierdzenie nieważności aktu Komisji, Europejskiego Banku Centralnego czy Parlamentu Europejskiego, a także skargę na zaniechanie działania prawotwórczego,
- wewnątrzorganizacyjną, uchwalenie regulaminu wewnętrznego,
- koordynacyjna, zapewnia koordynację ogólnych polityk gospodarczych państw członkowskich,
- w sferze międzynarodowej, reprezentuje na zewnątrz UE, wszczyna rokowania i zawiera umowy międzynarodowe przez Wspólnotę z państwami trzecimi i innymi organizacjami międzynarodowymi.
Tryb głosowania i wydawanie aktów:
Decyzje Rady UE zapadają - w zależności od ich przedmiotu - w trzech trybach: jednomyślnie, większością kwalifikowaną, lub zwykłą większością głosów państw członkowskich. Zasadnicza większość podejmowana jest w trybie głosowania kwalifikowanego. Przyjęty sposób głosowania ma zapewnić równowagę między dużymi i małymi państwami członkowskimi, poprzez uwzględnienie ich potencjału ekonomicznego i liczby ludności. Ogólna liczba głosów to 87: Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy - po 10, Hiszpania - 8, Belgia, Grecja, Holandia, Portugalia - po 5, Austria i Szwecja - po 4, Dania, Finlandia, Irlandia - po 3, Luksemburg - 2 głosy. Jeżeli głosowanie odbywa się na wniosek Komisji, dla przyjęcia wymagane jest co najmniej 62 głosy opowiadające się za wnioskiem, a w innych przypadkach - co najmniej 62 oddanych głosów przez co najmniej 10 państw. Mniejszość blokująca wniosek wynosi obecnie 26 głosów.
Uzgodniony w Nicei w grudniu 2002 r. Traktat wprowadza nowy podział głosów w Radzie UE, przydzielając zarazem odpowiednią liczbę głosów dwunastu przyszłym nowym członkom - krajom negocjującym obecnie warunki przystąpienia do UE. Ogólna liczba głosów w przyszłej radzie UE została ustalona na 345, w tym cztery największe państwa - Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Włochy - dysponować będą 29 głosami każde, Hiszpania - 27, Holandia - 13, Grecja - Belgia i Portugalia - po 12, Szwecja i Austria - po 10, dania, Finlandia i Irlandia - po 7 oraz Luksemburg - 4 głosami. Analogicznie, dla nowych członków zarezerwowano: w przypadku Polski - 27 głosów, Rumunii - 14, Czech i Węgier - po 12, Bułgarii - 10, Słowacji i Litwy - po 7, Łotwy, Słowenii, Estonii i Cypru - po 4 oraz Malty - 3 głosy. Dla podjęcia decyzji kwalifikowaną większością potrzeba będzie co najmniej 258 głosów oddanych przez większość państw (jeśli głosowanie będzie odbywać się na wniosek Komisji Europejskiej) lub 2/3 państw (w innych wypadkach). Ponadto postanowiono, że decyzją podejmowaną kwalifikowaną większością muszą głosować państwa, których ludność odpowiada co najmniej 62 proc. całkowitej ludności UE.
Głosowanie jednomyślne nadal obowiązuje w sprawach najważniejszych dla Unii Europejskiej i państw członkowskich: m.in. w kwestii rozszerzenia Unii i przyjęcia do niej nowych państw, zmiany treści traktatów lub wprowadzenia w życie nowej wspólnej polityki. Głosowanie zwykłą większością głosów, kiedy to każde państwo członkowskie dysponuje jednym głosem, obowiązuje natomiast w sprawach o mniejszym znaczeniu, np. proceduralnych.
Rada wydaje rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, konkluzje, zalecenia i rezolucje.
Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER)
Nie jest instytucją, ale organem pomocniczym Rady UE. Wypełniającym dla niej zadania o charakterze przygotowawczym i wykonawczym. Jego pozycję określa art. 207 § 1 TWE, który stanowi, że jest to organ złożony ze stałych przedstawicieli państw członkowskich, odpowiedzialny za przygotowanie prac rady i wykonywanie zadań powierzonych mu przez Radę.
Jego funkcją jest przygotowywanie prac Rady UE i wykonywanie zadań powierzonych przez Radę. Komitet dąży do osiągnięcia porozumienia przed przedłożeniem kwestii Radzie, dostarcza jej dossier.
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI (Court of Justice) - Luksemburg
Powstanie (historia):
Trybunał powstał w 1952 r. na mocy Traktatu Paryskiego, jako organ europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Od 1957 r. zaczął funkcjonować jako instytucja trzech Wspólnot Europejskich.
Podstawę działania stanowi Traktat (art. 220-245) oraz Statut Trybunału i regulamin proceduralny.
Charakter i skład Trybunału:
Trybunał jest głównym organem sądowym. Jest to organ kolegialny, złożony obecnie, zgodnie z art. 221 ust. 1 i art. 222 ust. 1 TWE z 15 sędziów, których wspiera 8 Rzeczników Generalnych. W praktyce tzw. duże państwa członkowskie mają swojego Rzecznika. Pozostałe posady dzielone są między mniejszych członków Unii, którzy mogą desygnować swoich członków wedle zasady rotacji alfabetycznej.
Traktat Nicejski uzgodniony w grudniu 2000 r. ustala zaś, że TS będzie składał się z grona sędziów, z których każdy będzie pochodził z innego państwa członkowskiego, oraz 8 wspomagających ich adwokatów generalnych.
Jest to organ niezależny, zarówno od państw członkowskich, jak pozostałych instytucji i organów Wspólnotowych. Działa ona w imieniu Wspólnot Europejskich i w interesie poszanowania prawa wspólnotowego. Ani Sędziowie, ani Rzecznicy nie są reprezentantami państw, chociaż z pewnością reprezentują oni różne systemy prawa krajowego. TS jest organem ponadnarodowym. Formalnie jest to organ niekadencyjny, jego członkowie zaś mają mandat ograniczony temporalnie, jest to 6 lat.
Sędziowie i rzecznicy są wybierani za wspólnym porozumieniem rządów państw członkowskich spośród osób dających wszelkie gwarancje niezależności i które spełniają warunki wymagane w swoich państwach do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych bądź są prawnikami o powszechnie uznanej kompetencji. Co 3 lata następuje odnowienie składu członkowskiego (aktualnie naprzemiennie 8 i 7 Sędziów i 4 Rzeczników).
Status i funkcje Sędziów oraz Rzeczników:
Członkowie TS są niezależnymi. Nie mogą wykonywać żadnych funkcji politycznych lub administracyjnych, jak również innej działalności zawodowej. Korzystają z przywilejów i immunitetów przyznanych im Protokołem w sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnot Europejskich - immunitet jurysdykcyjny, w sprawach imigracyjnych, ułatwienia w sferze walutowej i wymiany walut, celny, podatkowy, prawo do świadczeń socjalnych.
Zadania Sędziów maja charakter klasyczny. Należy do nich orzekanie w sprawach objętych jurysdykcją TS w sposób bezstronny i świadomy, z zachowaniem tajemnicy narad.
Funkcje rzecznika generalnego są mniej oczywiste niż Sędziów. Zadaniem Rzecznika generalnego jest publiczne przedstawianie, w sposób zupełnie bezstronny i niezależny, uzasadnionych wniosków w sprawach przedłożonych Trybunałowi, w celu jego wsparcia w wykonywaniu jego misji, która jest oznaczona w art. 220.
Organizacja wewnętrzna, administracja:
Organem kierowniczym TS jest Prezes, może działać zarówno na posiedzeniach plenarnych, jak poprzez 3, 5 i 7 - osobowe, które można uznać za organy funkcjonalne TS.
Prezes TS jest organem wybieralnym. Wybierają go spośród siebie sami Sędziowie. Czas jego kadencji wynosi 3 lata, mandat jest odnawialny. Wybory odbywają się niezwłocznie po częściowej wymianie składu w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów. W razie gdy kandydat nie uzyska wymaganej większości, wybory są ponawiane. Gdy kandydaci uzyskują jednakową liczbę głosów, decyduje starszeństwo. TS miał dotąd 9 Prezesów. Prezes kieruje pracami sądowymi i administracją TS. On przewodniczy przesłuchaniom i naradom. W razie niemożności czasowej wypełniania obowiązków Prezesa zastępują Prezesi Izb.
TS działa na posiedzeniach plenarnych lub przez izby. Izby są określone co do liczby i składu przez sam TS.
Urzędem wymienionym w Regulaminie TS jest I Rzecznik Generalny. Jego zadaniem jest przydzielanie spraw do Rzeczników Generalnych, jak tylko zostaną one przekazane Sędziom - sprawozdawcom przez Prezesa TS.
Sekretarz TS ma rangę traktatową. Sekretarza wybiera TS. On określa jego status. Stanowisko Sekretarza jest obsadzane w drodze wyboru spośród kandydatów, którzy zgłosili się w tym celu, na okres 6 lat z możliwością reelekcji. Zastępstwo Sekretarza ma miejsce, gdy czasowo lub stale (wakat) nie może wykonywać swoich obowiązków. W tym celu TS może mianować jednego lub więcej zastępców. Sekretarz ma obowiązek uczestniczenia w posiedzeniach TS i izb. Do niego należy nadzór nad prowadzeniem rejestru, w którym rejestrowane są: przebieg postępowania sądowego i związane z nim dokumenty. Sekretarz stwierdza autentyczność każdego dokumentu, jest również odpowiedzialny za przesyłanie i czuwanie nad dokumentami procesowymi oraz za ich doręczenie. Czuwa także nad pieczęciami TS, odpowiada za protokoły oraz za publikacje TS. Sekretarz kieruje również, pod kontrolą Prezesa, administracją TS, zarządza finansami i kieruje księgowością.
TS jest organem permanentnym, a nie sesyjnym. Daty i czas posiedzeń określa Prezes TS, zaś izb - ich Prezesi. TS może obradować, gdy liczba sędziów jest nieparzysta. W przypadku gdy odbywają się posiedzenia plenarne, kworum wynosi 9 sędziów. Kworum dla izb 3 i 5-osobowych wynosi 3 sędziów, dla izb 7-osobowych 5 sędziów.
Funkcje TS:
Jego jurysdykcja może mieć charakter obligatoryjny (wykładnia), co jest zasadą, albo fakultatywny.
TS orzeka w kwestiach spornych i niespornych. Do kompetencji w sprawach spornych należy zaliczyć zwłaszcza skargę o stwierdzenie naruszenia zobowiązań wspólnotowych przez państwo członkowskie, skargę o stwierdzenie nieważności aktu wspólnotowego i skargę o stwierdzenie zaniechania działania prawotwórczego - w obu przypadkach zwłaszcza, gdy stroną skarżącą jest państwo członkowskie lub instytucja. Jest on władny rozstrzygać spory odnoszące się do wykonywania zobowiązań wynikających ze statutów Europejskiego banku Inwestycyjnego, stwierdzenia nie nielegalności środków przyjętych przez Radę Dyrektorów lub Zarząd europejskiego Banku Inwestycyjnego, a także krajowe banki centralne zobowiązań wynikających z Traktatu i Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych.
We wszystkich w/w przypadkach TS orzeka w I instancji. Może on jednak również stanowić instancję odwoławczą w stosunku do orzeczeń Sądu I Instancji.
Kompetencja w sprawach niespornych związana jest z władzą dokonywania wykładni prawa wspólnotowego lub stwierdzenia nieważności konkretnego przepisu prawnego w związku z udzieleniem odpowiedzi na zapytania wstępne sądów krajowych wniesione w trybie tzw. odesłania prejudycjalnego.
Pełni on również jednocześnie rolę sądu administracyjnego, sądu pracy, sądu międzynarodowego i sądu konstytucyjnego.
SĄD I INSTANCJI - Luksemburg
Historia:
Powołany do życia decyzją Rady UE z 24.10.1988 r. wydaną na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego. Podstawą działania jest art. 225 TWE.
Skład i charakter organu:
Nie jest głównym organem sądowym (instytucją), lecz organem ustanowionym przy TS. Od orzeczeń sądu przysługuje odwołanie do TS. Sąd I Instancji jest organem niezależnym od państw członkowskich oraz instytucji i organów wspólnotowych. Działa w interesie poszanowania prawa i w imieniu Wspólnot Europejskich. Jego członkowie nie są reprezentantami państw - organ ponadnarodowy. Nie jest organem kadencyjnym. Sędziowie sprawują swój urząd 6 lat z możliwością reelekcji, co 3 lata następuje częściowa wymiana składu. Sąd I Instancji składa się z 15 sędziów. Status Sędziego nie odbiega od statusu Sędziego TS.
Według Traktatu Nicejskiego będzie wchodził co najmniej jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, a łączna ich liczba będzie określona w Statucie Trybunału Sprawidliwości.
Organizacja wewnętrzna, administracja, tryb działania:
O organizacji i administracji Sądu mówi regulamin. Na jego czele stoi Prezes, wybierany na 3 lata. Jego funkcje odpowiadają funkcją TS.
Sąd I Instancji działa na posiedzeniach plenarnych lub poprzez 3 i 5-osobowe izby. Skład izby jest w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Prezesi TS i Sądu I Instancji ustalą za wspólnym porozumieniem procedury, według których funkcjonariusze i agenci TS będą oddelegowani do obsługi Sądu.
Na czele administracji stoi Sekretarz. Jest on mianowany i odwoływany przez Sąd na podobnej zasadzie jak Sekretarz TS.
Sąd I Instancji pracuje w trybie permanentnym. Daty i czas posiedzeń ustala Prezes.
Funkcje:
Obejmuje tylko zakresem sprawy sporne. Sąd uzyskał prawo rozpoznawania wszystkich spraw wnoszonych przez jednostki. Jest sądem prawa powszechnego. Jednostki mogą do niego wnosić: skargi o nieważności aktu instytucjonalnego, skargi o zaniechanie działania prawotwórczego, skargi na sankcje zawarte w rozporządzeniach, skargi odszkodowawcze w ramach odpowiedzialności deliktowej Wspólnot.
TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY (Court of Auditors) - Luksemburg
Historia:
Działalność Trybunału Rewidentów Księgowych (Audytorów, Kontroli Budżetowej) rozpoczęła się p wejściu w życie traktatu z 22.07.1975 r. w sprawie reformy procedury budżetowej, czyli w 1977 r. Powstał w miejsce Komitetu Kontrolnego i Obrachunkowego EWWiS. Trybunał działa na podstawie art. 246-248 TWE.
Charakter, skład i status członka:
Trybunał składa się z 15 członków. Jest to organ kolegialny. Członkowie wybierani są spośród osobistości wchodzących lub które wchodziły w swoich krajach w skład organów kontroli zewnętrznej lub mających szczególne kwalifikacje do zajmowania stanowiska członka Trybunału. Muszą oni dawać wszelkie gwarancje niezależności. Nie jest to organ o charakterze sądowym, lecz kontroli skarbowej, odpowiednik krajowych najwyższych izb kontroli. Wspomaga Parlament i Radę w wykonywaniu ich funkcji kontrolnych w zakresie wykonywania budżetu. TO jest organem kadencyjnym, członkowie nominowani są na 6 lat przez Radę, która stanowi jednomyślnie i po konsultacji z Parlamentem. Trybunał jest organem ponadnarodowych, działającym niezależnie.
Członkowie są zobowiązani zachować niezależność. Nie mogą podczas wykonywania swoich funkcji wykonywać żadnych, innych funkcji zarobkowych i niezarobkowych. Korzystają z immunitetów i przywilejów, jak sędziowie.
Według Traktatu Nicejskiego, w przyszłości każde państwo członkowskie będzie desygnować do TO po jednym swoim obywatelu, a zatwierdzanie zgłoszonych kandydatur przez Radę UE będzie się odbywać na drodze głosowania większościowego, po konsultacjach z Parlamentem Europejskim.
Organizacja wewnętrzna, administracja, tryb działania:
Na czele TO stoi Prezes, wybierany na 3 lata przez samych członków TO. Jego mandat może być odnawialny. Pełni on funkcję kierowniczo-organizacyjną wewnątrz T oraz funkcję reprezentacyjną w stosunku z innymi organami UE lub poza niej.
TO jest organem permanentnym, a nie sesyjnym.
Funkcje i wydawane akty:
Zasadniczą funkcją Trybunału jest kontrolowanie rachunków publicznych Wspólnot Europejskich oraz organów przez nie stworzonych, jeśli statuty tych organów na to pozwalają. Kontrola ma charakter sygnalizacyjny. Jako kryteria kontroli Traktat przyjmuje legalność i prawidłowość w odniesieniu do dochodów i wydatków oraz należności w odniesieniu do zarządzania finansami. Przedmiotem są dokumenty i inne materiały.
Zasadniczym instrumentem są sprawozdania: roczne oraz specjalne. Pierwsze są formułowane po zakończeniu roku finansowego i przesyłane do innych instytucji, z uwagami których są publikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot. Sprawozdania specjalne są opracowywane w poszczególnych sprawach i mogą dotyczyć różnych okresów. Formą wyrażania poglądu są też opinie, wydawane na żądanie jednej z pozostałych instytucji Wspólnot.
KOMITET EKONOMICZNO-SPOŁECZNY (Economic and Social Committee) - Bruksela
Historia:
Powstał w 1957 r. Komitet działa na podstawie traktatu (art. 257-262).
Charakter i skład organu i status członka:
Komitet nie jest instytucją Wspólnot Europejskich. Jest organem pomocniczym Rady i Komisji o charakterze doradczym. Jest on kolegialny, o charakterze zawodowo-organizacyjnym. Komitet jest złożony z przedstawicieli różnych kategorii życia gospodarczego i społecznego, a zwłaszcza producentów, rolników, przewoźników, pracowników najemnych.
Komitet składa się z 222 członków pochodzących z poszczególnych krajów UE. Członków nominuje jednomyślnie Rada UE, na podstawie wniosków przedstawionych przez poszczególne rządy państw członkowskich, na których musi znaleźć się dwukrotnie więcej nazwisk niż liczba przypadających w Komitecie danemu krajowi. Mandat członkowski trwa 4 lata. Po powołaniu przestają oni być przedstawicielami swoich krajów. Korzystają z immunitetów i przywilejów.
Według uzgodnionego w grudniu 2000 r. Traktatu Nicejskiego, skład Komitetu nie przekroczy w przyszłości pułapu 350 osób. Nominacja proponowanych przez państwa członkowskie kandydatów na członków Komitetu będzie się odbywać w przyszłości na podstawie decyzji Rady UE podejmowanej kwalifikowaną większością głosów.
Organizacja wewnętrzna:
Komitet dysponuje organami kierowniczymi w postaci Przewodniczącego i Prezydium, wybieranych spośród jego członków na okres 2 lat, oraz organami funkcjonalnymi - sekcjami i podkomitetami. Regulamin dodaje jeszcze Zgromadzenie i grupy.
Zgromadzenie - główny, plenarny i uchwałodawczy organ Komitetu. Posiedzenia tego organu ustala Prezydium. Zgromadzenie wybiera Przewodniczącego i Prezydium.
Prezydium - organ kolegialny, składający się z Przewodniczącego, 2 zastępców i 33 członków. Kadencja wynosi 2 lata. Określa reguły funkcjonowania Prezydium oraz organizację i funkcjonowanie wewnętrzne Komitetu, dokonywanie wykładni regulaminu, ponoszenie odpowiedzialności politycznej za ogólny kierunek działań Komitetu.
Urząd Przewodniczącego - wybierany spośród pracodawców, pracowników i osób należących do innych kategorii życia gospodarczego i społecznego na okres 2 lat.
Sekcje - mają charakter wyspecjalizowany: rolnictwa, transportu, energetyki jądrowej. Regulamin postanawia, że Komitet powinien mieć przynajmniej 6 sekcji. Każda sekcja powinna składać się przynajmniej z 41 członków. Każda sekcja ma swoje prezydium, złożone z 6 lub 9 członków, w tym z przewodniczącego i 2 zastępców, wybieranych na 2 lata. Zadaniem sekcji jest opracowanie opinii lub sprawozdania informacyjnego co do zagadnień im przekazanych.
Podkomitety - opracowanie projektów opinii w poszczególnych kwestiach lub w konkretnych dziedzinach.
Grupy - składają się z pracodawców, pracowników i inne gospodarcze i społeczne zawody.
Tryb działania i funkcje:
Komitet jest zwoływany przez Przewodniczącego na żądanie rady lub Komisji albo z inicjatywy własnej. Pierwszy etap procedury konsultacyjnej stanowi wniesienie żądania wydania opinii bądź wystąpienie z inicjatywą własną. Rada lub Komisja przekazują swoje żądania do Przewodniczącego Komitetu, który wraz z Prezydium organizuje prace Komitetu w taki sposób, aby zachować terminy wyznaczone przez wnioskodawców.
Drugi etap wyznaczają prace w sekcjach. Sprawę przydziela sekcji Przewodniczący Komitetu.
Rada lub Komisja wyznacza termin na wydanie opinii - nie krótszy niż 1 miesiąc. Rada lub Komisja mogą przyjąć dany akt, jeżeli po wyznaczonym terminie nie otrzyma opinii od Komitetu.
Akt może być unieważniony, jeśli Rada lub Komisja nie zasięgnie opinii Komitetu.
Komitet jest organem o charakterze konsultacyjnym. Jego zadaniem jest przede wszystkim udzielanie opinii w sferze kompetencji tego organu. Konsultacja następuje z inicjatywy Rady lub Komisji, albo z inicjatywy własnej.
Komitet wydaje opinie, uchwala rezolucje.
KOMITET REGIONÓW (Committee of the Regions) - Bruksela
Historia:
Został utworzony na mocy Traktatu z Maastricht z 1992 r., a rozpoczął działalność w marcu 1994 r.
Skład:
Skład jest taki sam jak w przypadku Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, czyli 222 członków. Członkowie Komitetu (i ich zastępcy) są mianowani jednomyślnie przez Radę UE, na podstawie wniosków składanych przez poszczególne państwa członkowskie. Wybierają oni spośród siebie na 2 lata przewodniczącego oraz Prezydium.
Traktat Nicejski zakłada liczbę członków nie większą niż 350 osób oraz rezerwuje w Komitecie miejsca dla przedstawicieli pochodzących z nowych państw członkowskich według takiego samego klucz, jak przy Komitecie Ekonomicznym. Rada UE będzie w przyszłości zatwierdzać listę członków Komitetu i ich zastępców, sporządzoną na podstawie propozycji państw członkowskich, kwalifikowaną większością głosów.
Organizacja wewnętrzna:
Zgromadzenie Plenarne - jest organem ogólnym Komitetu. Składa się ze wszystkich jego członków. Posiedzenia zwołuje Przewodniczący na żądanie Rady albo Komisji, albo z inicjatywy własnej. Zbiera się on co najmniej raz na 3 miesiące. Zgromadzenie działa poprzez debaty i podejmowanie uchwał.
Prezydium i Przewodniczący - Prezydium składa się z 36 członków, w tym przewodniczącego, I wiceprzewodniczącego i 15 wiceprzewodniczących. Prezydium wybierane jest na 2 lata. Przewodniczącego i I wiceprzewodniczącego wybiera Zgromadzenie Plenarne bez dyskusji, bezwzględną większością głosów uczestników, w głosowaniu tajnym. Kworum wynosi 2/3 członków. Prezydium odpowiedzialne jest za przygotowanie decyzji Zgromadzenia, zapewnienie ciągłości pracy Komitetu, przygotowywanie, organizowanie i koordynację pracy Zgromadzenia i komisji. Przewodniczący kieruje jego pracą i reprezentuje go na zewnątrz.
Komisje i podkomisje - ustalaniem ich zajmuje się Zgromadzenie Plenarne. Każda komisja wybiera spośród siebie przewodniczącego i przynajmniej 2 zastępców. Posiedzenia komisji zwołuje przewodniczący z inicjatywy własnej bądź żądanie ¼ członków. Zadaniem tych organów jest przygotowanie prac Zgromadzenia.
Funkcje:
Pełni funkcję doradczą. Może wydawać opinie. Komitet Regionów przyjmuje uchwały w formie opinii i rezolucji. Opinie nie mają mocy wiążącej.
EUROPEJSKI BANK CENTRALNY - Frankfurt nad Menem
Historia:
Powstał 01.01.1999 r. Jest związana z powstaniem Unii Gospodarczej i Monetarnej. Bank powstał w miejsce Europejskiego Instytutu Monetarnego, który działał od 1994 r.
Działa na podstawie Traktatu oraz Statutu i Regulaminu.
Charakter organu:
Jest jednym z najważniejszych organów Wspólnoty Europejskiej. Nie jest organem UE, ani instytucją. Ma charakter wyspecjalizowany. Jego działalność wiąże się z Unią Gospodarczą i Monetrną. Reprezentuje interesy Wspólnoty Europejskiej związane ze wspólną polityką pieniężną. EBC jest głównym, kierowniczym ogniwem Europejskiego Systemu Banków Centralnych. EBC wypełnia swe funkcje na zasadzie niezależności. Posiada osobowość prawną. Jest bankiem emisyjnym - EURO. Może wydawać zgodę na emisję przez inne banki. Nie może zawierać umów międzynarodowych. Posiada kapitał założycielski (5 mld euro), w którym udział mają banki centralne państw członkowskich.
Organy:
Rada Prezesów (Naczelna, Zarządzająca, Dyrektorów), składa się z Zarządu i prezesów krajowych banków centralnych. Wyraża opinie w ramach procedury konsultacji z Bankiem i decydowanie o współpracy międzynarodowej. Stanowi akty prawne, podejmuje decyzje o wniesieniu sprawy do TS. Zbiera się przynajmniej 10 razy do roku i działa pod przewodnictwem Prezesa EBC. Daty spotkań na dany rok wyznacza sama Rada na wniosek Prezesa.
Zarząd - organ kierujący pracami EBC na bieżąco. Składa się z Prezesa, Wiceprezesa oraz czterech innych członków. Mandat ich trwa 8 lat i nie podlega odnowieniu. Jest organem kolegialnym W przypadku zwoływania posiedzenia kworum wynosi 2/3 członków Zarządu.
Prezes kieruje pracą Banku, zaciąga zobowiązania wobec stron trzecich, przewodniczy posiedzeniom rady Prezesów i Zarządu., reprezentuje EBC na zewnątrz.
Rada Ogólna - posiedzenia zwoływane są na mocy uchwały podjętej na wniosek Prezesa z jego inicjatywy lub na żądanie co najmniej 3 członków.
Komisje - składają się one z przedstawicieli EBC i krajowych banków centralnych państw członkowskich, które uczestniczą w II fazie. Przewodniczących komisji mianuje Rada Prezesów.
Funkcje:
Działa jedynie w sferze polityki pieniężnej. Przede wszystkim jest on bankiem emisyjnym, wyłącznie uprawnionym do emitowania euro, bądź wyrażania zgody na jego emisję przez banki krajowe. Jest organem kierowniczym Europejskiego Systemu Banków Centralnych, ustala faktyczną politykę pieniężną Wspólnoty, sprawuje nadzór nad działalnością krajowych banków centralnych, może wydawać akty prawne, w tym rozporządzenia i decyzje.
EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY - Luksemburg
Historia:
Pojawił się na podstawie traktatów rzymskich, a więc w 1958 r. Podstawą istnienia jest art. 266 i 267 oraz statut.
Charakter i skład organu:
Nie jest instytucją Wspólnot. Jest bankiem międzypaństwowym wykonującym funkcje służebną w procesie integracji europejskiej, nie działającym dla osiągnięcia zysku. Jego członkami są wszystkie państwa UE. Jest organem samodzielnym, wyposażonym w osobowość prawną. Kapitał założycielski wynosi 100 mld euro. Największe wkłady wnoszą 4 duże państwa członkowskie.
Organizacja wewnętrzna:
Rada Gubernatorów - składa się z ministrów desygnowanych przez państwa członkowskie. Ustanawia ona ogólne wytyczne polityki kredytowej Banku, zwłaszcza co do celów, którymi należy się kierować w miarę postępu w urzeczywistnieniu wspólnego rynku. Pełni również funkcję kontrolną w odniesieniu do wykonywania uchwalonych wytycznych. Rada również kreuje Radę Administracyjną oraz Zarząd.
Rada jest organem kolegialnym, swoje uchwały podejmuje większością głosów jej członków, przy czym większość musi reprezentować co najmniej 50 % kapitału założycielskiego.
Rada Administracyjna - składa się z 25 dyrektorów i 13 ich zastępców, przy czym 4 duże państwa członkowskie mają poi 3 dyrektorów, Hiszpania - 2, pozostali członkowie UE oraz Komisja Europejska po 1. Członkowie są mianowani na 5 lat przez Radę Gubernatorów. Obradami kieruje Prezes Banku lub Wiceprezesi, którzy tak jak zastępcy dyrektorów nie mają prawa głosu. Decyzje są podejmowane zwykłą większością głosów. Rada ma wyłączne kompetencje w dziedzinie przyznawania kredytów, gwarancji i pożyczek.
Zarząd - kieruje na bieżąco pracami Banku. Składa się z Prezesa i 7 Wiceprezesów. Prezes lub Wiceprezesi pełnią funkcję reprezentacyjną. Zarząd przygotowuje ponadto decyzje Rady Administracyjnej zwłaszcza co do przyznawania pożyczek, kredytów i gwarancji oraz zapewnia ich wykonanie.
Komitet rewidentów księgowych - składa się z 3 członków mianowanych przez Radę Gubernatorów. Kontroluje on prawidłowość operacji i ksiąg Banku. Potwierdza bilans zysków i strat.
Funkcje:
Zadaniem Banku jest przyczynianie się do rozwoju wspólnego rynku w interesie Wspólnoty. Ułatwia on finansowanie we wszystkich sektorach gospodarki projektów zmierzających do dowartościowania regionów mniej rozwiniętych, projektów modernizacji lub przekształcenia przedsiębiorstw albo tworzenia nowych działań wiążących się ze stopniowym urzeczywistnieniem wspólnego rynku, które nie mogą być finansowane przez same państwa członkowskie.
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Wydział Prawa