WRE SP i SM


AKADEMIA OBRONY NARODOWEJ

WYDZIAŁ WOJSK LĄDOWYCH

KATEDRA ROZPOZNANIA WOJSKOWEGO I ARMII OBCYCH

SIŁY I ŚRODKI WRE SIŁ POWIETRZNYCH I SIŁ MORSKICH ORAZ ZASADY ICH WYKORZYSTANIA W ARMIACH PAŃSTW EUROPEJSKICH

WYKŁAD

WARSZAWA 1995 r.

SPIS TREŚCI

WSTĘP

WSTĘP

Podobnie jak w siłach lądowych, w siłach powietrznych i morskich WRe jest zorganizowana stosownie do potrzeb i możliwości każdego państwa. W SP środki walki radioelektronicznej są montowane zarówno na samolotach jako autonomiczne urządzenia oraz podczepiane w zasobnikach. Występują również pododdziały lądowe działające na korzyść lotnictwa. W siłach morskich również występuje lotnictwo, może mniej przystosowane do prowadzenia WRe i mniej liczne, niemniej bardzo znaczące. Oprócz lotnictwa siły morskie dysponują autonomicznymi WRe zamontowanymi na okrętach. Jest to ich nieodzowny element obrony.

Posiadanie samolotów wyspecjalizowanych jakimi są samoloty WRe jest bardzo kosztowne. Na ten typ samolotu mogą sobie pozwolić tylko najbogatsze kraje tj. USA, W.Brytania, Niemcy, Rosja (tylko ze względu na swoją mocarstwowość). Pozostałe państwa przystosowują swoje samoloty do prowadzenia WRe przez podwieszanie zasobników z aparaturą przeznaczoną do prowadzenia WRe. Innym rozwiązaniem wysokich kosztów produkcji tego typu samolotów jest zawarcie spółek lotniczych pomiędzy zainteresowanymi państwami np. Włoch-Niemcy-W Brytania. W celu prowadzenia walki radioelektronicznej współczesne konstrukcje samolotów są tak zaprojektowane aby po niewielkich przeróbkach można było wykorzystać każdy samolot do jej prowadzenia. Tą drogę wybierają mniej zamożne kraje.

W marynarce wojennej koszty urządzeń radioelektronicznych kształtują się podobnie jak w siłach powietrznych. Dlatego, nie buduje się okrętów WRe, a jedynie przystosowuje i wyposaża w urządzenia do rozpoznania i przeciwdziałania Re każdy okręt.

Każde państwo posiada swój własny pogląd na prowadzenie operacji powietrznych. Lotnictwo WRe używane jest łącznie z lotnictwem rozpoznawczym i uderzeniowym lub samodzielnie. O strukturach i zasadach użycia tego rodzaju lotnictwa poświęcona jest pierwsza część niniejszego wykładu. Omówione w niej zostaną nie tylko struktury - ciągle ulegające zmianom - ale przede wszystkim środki WRe wykorzystywane przez lotnictwo do prowadzenia operacji powietrznych.

W drugiej części wykładu zostaną zasygnalizowane problemy WRe występujące w Siłach Morskich. Bardzo często ten rodzaj SZ jest pomijany w periodykach i niewiele zajęć dydaktycznych dotyczy prowadzenia operacji morskich. Częściej spotyka się wykłady z działań lądowo-morskich. Widząc potrzebę takiego stanu rzeczy pragnę przedstawić szanownemu gronu aktualne problemy z jakimi spotykają się siły prowadzące WRe w siłach morski państw europejskich. Zagadnienia te pozwolą Panom zorientować się o skali problemów występujących wśród ma szych sąsiadów a dotyczących użycia środków WRe w SM.

1. STRUKTURY SIŁ POWIETRZNYCH

Siły Powietrzne USA

W siłach Powietrznych USA samoloty WE są wykorzystywane już na szczeblu armii lotniczej jako pojedyncze samoloty. Armii lotniczej podlegają dywizje lotnicze i może podlegać skrzydło lotnicze. Oprócz ww. elementów armii może podlegać Grupa lotnicza RRe, eskadra WE (na wypadek wojny) i naziemne oddziały i pododdziały rozpoznania i zakłóceń (załącznik nr 1).

  1. Dywizja lotnicza może posiadać:

  1. Skrzydło lotnicze może posiadać:

  1. Grupa lotnicza RRe może posiadać:

  1. Naziemne oddziały i pododdziały rozpoznania i zakłóceń Re posiadają:

Obecnie Dowództwu SP USA w Europie są podporządkowane trzy armie lotnicze: 3. 16 i 17. W składzie tych armii znajduje się dziewięć skrzydeł lotniczych oraz jednostki zabezpieczenia. Siły powietrzne USA wycofały z Europy wszystkie samoloty WRe systemu Wlid Wasel F-4G i pozostawiły niewielką część samolotów CH-130 oraz rozpoznawczych U-2R (6 szt) i RC-135 (4 szt).

Siły powietrzne Niemiec

Całość samolotów WRe jest podporządkowana Dowództwu Sił Powietrznych „Południe”. Dowództwu podlegają dwie dywizje lotnicze 1 i 2 DL oraz jeden pułki radiotechniczny zabezpieczające działania samolotów pod względem radiolokacyjnym. Tylko w 1 dywizji lotniczej znajduje się jednej grupa lotnicza samolotów TORNADO ECR/IDS w składzie dwóch eskadr, w 32 skrzydle lotnictwa myśliwso-bombowego. Obecna liczba występujących samolotów Tornado ECR wynosi 32 sztuki. Sukcesywnie z 38 slmb są wycofywane samoloty Tornado IDS i przezbrajane na ECR. Ich docelowa liczba ma wynosić 40 sztuk. Skrzydło to będzie przeznaczone do działań w sytuacjach kryzysowych poza terytorium Niemiec. Ogólny schemat występowana samolotów Tornado ECR przedstawia załącznik nr 2.

Siły Powietrzne W Brytanii

W SP. W Brytanii wykorzystywane są następujące jednostki WE:

  1. Naziemne skrzydło łączności;

  1. Trzy eskadry rozpoznania i wojny elektronicznej.

Ponadto w WE uczestniczą wszystkie rodzaje samolotów stosownie do posiadanego uzbrojenia i wykonywania zadań bojowych. Schemat organizacji WE w SP przedstawia załącznik nr 3.

Siły Powietrzne Rosji

W wojskach lotniczych Rosji samoloty walki radioelektronicznej były długi czas zaniedbywane i nie doceniane. O ile docenione wagę samolotów strategicznych przystosowanych do prowadzenia WRe takie jak TU-16P, TU-22P o tyle samoloty LT zaczęły pojawiać się dopiero w latach siedemdziesiątych Rosjanie przystosowali stary samolot bombowy JAK-28 na samolot WRe, przystosowali również IŁ-20, IŁ-38 do zadań morskich ale typowego samolotu WRe nie wyprodukowano do dzisiaj. Nadzieją miał być samolot SU-24MP ale wyprodukowano tylko osiem sztuk tego samoloty. Jego następcą ma być samolot produkowany na bazie SU-27IB, jednak do chwili obecnej nie ma bliższych informacji o tym samolocie. Takie niedocenianie samolotów WRe spowodowane było strategią działania lotnictwa rosyjskiego oraz wysokimi kosztami produkcji. Dlatego też w dobie przemian Rosjanie zmienili zasady prowadzenia walk powietrznych i prawdopodobnie każdemu wylotowi samolotów towarzyszą samoloty WRe. Dowodem na takie twierdzenie jest fakt, iż najnowsze samoloty tj. MiG czy SU przystosowane do prowadzenia WRe występują pojedynczo w pułkach i to przeważnie w pułkach rozpoznawczych. Samoloty WRe lotnictwa strategicznego są prawdopodobnie w każdy pułku w ilości od 1 do 2.

Organicznym pododdziałem przeznaczonym do prowadzenia WRe na szczeblu armii lotniczej jest tylko eskadra śmigłowców WRe .

W lotnictwie Wojsk Lądowych (frontu)do prowadzenia WRe również wykorzystywane są śmigłowce WRe. Występują one w strukturze eskadry. W LWL występują jeszcze naziemne środki WRe działające na korzyść LWL są to bWRe typu S . Struktura takiego bataliona przedstawia załącznik nr 5, a ogólną strukturę występowania samolotów WRe załącznik nr 4.

Siły powietrzne Czech

W siłach zbrojnych republiki czeskiej typowych samolotów WRe jest brak. Występują natomiast zasobniki lotnicze przystosowane do prowadzenia zakłóceń Re. Zasobniki są przenoszone przez śmigłowce Mi-8PPA i występują w 33 Bazie Lotnictwa Wojsk Lądowych w m. Przerow. Całkowita ilość tych śmigłowców nie jest dokładnie znana, źródła podają od 2 do 16 sztuk. Nie wiadomym jest czy wszystkie są śmigłowcami przystosowanymi do prowadzenia WRe. Załącznik nr 7 przedstawia miejsce ich występowania.

Siły powietrzne Słowacji

Podobna sytuacja z siłami WRe występuje w armii słowackiej. Również Słowacy wykorzystują zasobniki WRe podwieszane pod śmigłowce do prowadzenia WRe. Z dostępnych źródeł wiadomo iż W słowacji śmigłowce te występują w 3 KLiOP w 32 Bazie lotniczej, gdzie znajduje się 9 śmigłowców Mi-8 a jeden prawdopodobnie przystosowany jest od prowadzenia WRe.

Siły powietrzne Ukrainy

Siły powietrzne Ukrainy powstały na bazie przejętego lotnictwa rosyjskiego. Ich obecna struktura nie przypomina dawnych armii lotniczych. Dokonano gruntownej reorganizacji i przystosowano siły powietrzne dla potrzeb Ukraińskich SZ. Siły powietrzne Ukrainy dostały w spadku między innymi samoloty WRe zgrupowane w 118 pl WRe oraz eskadry śmigłowców WRe. Na dzień 01.01. 1995 209 eśm WRe i 118 pl WRe są podporządkowane 14 KL a 208 eśm WRe 5 KL. O pozostałych samolotach WRe brak jest jednoznacznych wiadomości. Wiadomym jest iż Ukraińcy przejęli również samoloty TU-16pp i TU-22p ale nie publikują ich miejsc bazowania.

Siły powietrzne Białorusi

W siłach powietrznych Białorusi sytuacja z samolotami WRe jest podobana jak na Ukrainie. Z dostępnych wiadomości stacjonował tam 151 pl WRe z samolotami JAK-28pp w Pruzanach niestety brak jest bliższych informacji o miejscach dyslokacji tych samolotów.

2. RADIOELEKTRONICZNE SYSTEMY WRE LOTNICTWA

Zachodni specjaliści uważają, że rozpoczęcie ewentualnego przyszłego konfliktu zbrojnego nie może nastąpić wcześniej aż nie uzyska się dominacji w spektrum elektromagnetycznym. Dopiero ta supremacja doprowadzi do następnego ważnego przedsięwzięcia jakim jest wywalczenia przewagi w powietrzu, jeżeli nie całkowitej to przynajmniej lokalnej, co w konsekwencji położy podwaliny przyszłego zwycięstwa.

Aby wywalczyć przewagę w powietrzu czynnikiem koniecznym jest posiadanie takich systemów i środków walki radioelektronicznej (wojny elektronicznej), które zapewnią po pierwsze: bezpieczeństwo własnym samolotom w czasie dolotu, wykonywania zadania i powrotu na lotnisko; po drugie zdezorganizują częściowo lub całkowicie systemy radioelektroniczne przeciwnika. Systemy te służą do obezwładniania systemów łączności i radioelektronicznych systemów OP i OPL. Pokonanie tych systemów przez lotnictwo i wykonanie zadań w głębi ugrupowania bojowego lub operacyjnego, kładzie główny wysiłek na siły i środki walki radioelektronicznej lotnictwa, zarówno sił powietrznych jak i lotnictwa sił morskich. Wysiłek ten będzie się koncentrował głównie na prowadzeniu rozpoznania, zakłócania i niszczeniu środków radioelektronicznych przeciwnika oraz jego systemów. Będą to między innymi systemy i środki radiolokacyjne, środki łączności radiowej KF, UKF i satelitarnej, infrastruktura energetyczna państwa (elektrownie, w tym elektrownie jądrowe, sieć energetyczna).

Do realizacji tych zadań SZ niektórych państwa Europy zachodniej wydzielają z sił powietrznych samoloty (śmigłowce) rozpoznawcze, które wykonują zadania WE w zakresie rozpoznania radioelektronicznego, specjalne samoloty (śmigłowce) WE, urządzenia WE instalowane na samolotach bojowych, mini samoloty (bezpilotowe aparaty rozpoznawcze) oraz rakiety przeciwradiolokacyjne. Podobny podział stosują państwa Europy Wschodniej z tą różnicą, iż samoloty i śmigłowce rozpoznania Re działają głównie na korzyść rozpoznania i nie wykonują zadań w zakresie WRe. Wynika między innymi z podziału na rozpoznanie Re jako odrębnego rodzaju zabezpieczenia działań bojowych i WRe jako odrębnego rodzaju zabezpieczenia działań bojowych.

0x08 graphic

Rys. 2.1 Podział nosicieli urządzeń WRe w lotnictwie wg poglądów państw zachodnich

Poszczególne państwa Europy zachodniej i wschodniej dysponują wszystkimi rodzajami sprzętu lub tylko ich częścią. Jest to uzależnione wielkością posiadanych sił powietrznych zadaniami taktycznymi lub operacyjnymi wykonywanymi przez te siły oraz możliwościami finansowymi państwa. Ten ostatni czynnik jest poważną przeszkodą w zakupie wspominanego sprzętu ponieważ sprzęt ten w swojej cenie porównywalny jest z kosztami samego samolotu. Należy pamiętać, że technologia i elementy dyskretne użyte do budowy tego rodzaju urządzeń dorównują technologiom kosmicznym a niekiedy wybiegają w XXI wiek. Uwarunkowania te powodują, że w państwach mniej zamożnych na uzbrojeniu sił powietrznych znajduje się sprzęt dwóch trzech generacji oraz różne jego typy, o różnych możliwościach i różnych firm.

2.1. Systemy rozpoznawczo-uderzeniowe

Samoloty specjalne - np. rozpoznawcze lub WE - wyposażone są w taktyczny system rozpoznania Re typu TEREC. Samolotami wyposażonymi w ten system dysponują między innymi Stany Zjednoczone, RFN. Urządzenia tego systemu znajdują się na samolotach RF-4C, EF-111A, F-16G, TORNADO ECR, F-15, P-3C, EC-130H.

System TEREC spełnia dwie funkcje: rozpoznaje ugrupowanie radioelektroniczne środków przeciwnika oraz w czasie rzeczywistym dokładnie określa położenie źródeł emisji elektromagnetycznych. Jest systemem pasywnym, w skład którego wchodzą urządzenia wykrywające (odbiorniki AN/ALQ125) montowane w samolotach oraz naziemne ośrodki przetwarzania danych. Drugą część systemu tworzą dwa urządzenia naziemne: przewoźny zestaw do opracowania danych T-PEP (TEREC-Protable Exploitation Proces) i wynośne urządzenie końcowe TRT ( TEREC Remonte Terminal).

System pracuje w czasie zbliżonym do rzeczywistego. Dostarcza informacje o obiektach stacjonarnych i mobilnych. TEREC przystosowany jest do współpracy z innymi systemami rozpoznania takimi jak: radiolokator obserwacji bocznej. lokator laserowo-podczerwony, odbiornik podczerwieni, radiolokator dopplerowski, co w pełni z danymi z tych urządzeń pozwala na dostarczenie danych o lokalizacji i charakterze celów rys. 2.2.

Rys. 2.2 Wykorzystanie systemy TEREC

Całością pracy systemu TEREC kieruje pokładowy komputer, który poza lokalizacją i identyfikacją celów steruje pracą wszystkich podzespołów systemu. Prędkość przelotowa samolotu bazowego umożliwia stosowanie metod trygonometrycznych do określania położenia nadajników z kolejnych punktów położenia samolotu. Dane te po uwzględnieniu chwilowego położenia samolotu, pozwalają na precyzyjną lokalizację źródeł promieniowania. Informacje te zgodnie z pożądanym priorytetem wyświetlane są na monitorze, przy równoczesnym przesyłaniu ich łączami KF do ruchomych i stacjonarnych stacji przetwarzania i opracowywania danych. Równocześnie operator dane te może przekazywać łączami UKF do samolotów w powietrzu i powietrznych stanowisk dowodzenia.

Przewoźny zestaw do opracowania danych T-PEP może być wykorzystany także w innych systemach wojny elektronicznej, ponieważ jest to komputer oprogramowany dla przetwarzania danych dostarczonych z aparatury AN/ALQ-125. Zestaw może być wykorzystany zarówno do kierowania operacjami powietrznymi, ich bezpośredniego wsparcia Re oraz do rozbudowy i uaktualniania banków danych z rozpoznania Re. Uzupełnia on aparaturę AN/ALQ-125 przez sprawdzanie wielkości i charakteru zagrożenia oraz porównanie parametrów odebranych sygnałów z wzorcami zgromadzonymi w pamięci, a także przez: przechwytywanie, ocenianie, analizowanie i korelację wszystkich innych danych o znaczeniu niepriorytetowym.

Wynośne urządzenie TRT jest mobilną stacją odbiorczą pracującą w czasie rzeczywistym i przyjmującą z aparatury AN/ALQ-125 jedynie priorytetowe meldunki o zagrożeniu, zawierające dane o czasie wykrycia, typie nadajnika i jego lokalizacji. Stacja składa się z radiostacji KF i UKF, mikrokomputera i dalekopisu. Jej oprogramowanie jest podobne jak w urządzeniu T-PEP i może współpracować z innymi urządzeniami.

W systemie TEREC może pracować kilka urządzeń TRT rozmieszczonych na różnych SD.

Systemów o podobnym przeznaczeniu w państwach zachodnich jest kilka np. AN/ALR-59 montowany na samolotach TR-1 lub inne montowane na samolotach RF-4G i EF-111A Raven.

2.2. Lotnicze pokładowe środki walki radioelektronicznej

Do lotniczych środków walki radioelektronicznej zaliczamy wszystkie urządzenia techniczne służące do rozpoznania i zakłócania, mylenia oraz niszczenia elektronicznych środków przeciwnika.

Przyjmując podział lotniczych środków WRe w zależności od sposobu wykorzystania środków do prowadzenia rozpoznania i zakłócania możemy je podzielić następująco:

Rys. 2.3. Podział lotniczych środków WRe

2.2.1. Urządzenia rozpoznania radioelektronicznego (ostrzegania)

Do wykrywania, analizowania i śledzenia pracy środków radioelektronicznych przeciwnika, określania ich parametrów taktyczno-technicznych, dyslokacji, momentu włączenia własnych środków zakłóceń Re i dostrojenia ich do częstotliwości zakłócanych środków, przeznaczone są pokładowe lotnicze urządzenia rozpoznania Re oraz odbiorniki ostrzegawcze. Skuteczność urządzeń rozpoznawczych zależy od czasu przetwarzania odebranych sygnałów, dokładności określenia częstotliwości pracy urządzeń przeciwnika i możliwości ich lokalizacji. Stąd też, rozpoznawczym urządzeniom odbiorczym stawia się bardzo wysokie wymagania tj. wysoka czułość, wysoka selektywność selektywność, możliwość rejestracji sygnałów w formie niezniekształconej. Współczesne odbiorniki rozpoznania Re umożliwiają pomiar parametrów przechwytywanych sygnałów z następującą dokładnością:

pomiar azymutu odbywa się z dokładnością do ±0,50÷30

Najnowsze odbiorniki ostrzegawcze pracują w zakresie częstotliwości od 0,5 do 18 GHz, o zasięgu rozpoznania około 100 - 150 km. O fakcie opromieniowania samolotu lub śmigłowca, pilot jest powiadamiany automatycznie w sposób akustyczny lub optyczny. Komputer automatycznie włącza urządzenia przeciwdziałania Re (wyrzutnie dipoli, flar lub urządzenia zakłócające).

Jedyną z czołowych firm opracowujących nowoczesny odbiornik ostrzegający jest Francuska firma elektroniczna Dassault Electronique, która konstruuje odbiornik ostrzegawczy MWS-20 informujący o ataku pocisków rakietowych oraz odbiornik sygnałów radiolokacyjnych EWR-99 informujący o promieniowaniu wiązki stacji radiolokacyjnej przeciwnika. Są one przeznaczone głównie dla śmigłowców i samolotów transportowych, niemniej można je wykorzystać na dowolnym samolocie bojowym po niewielkich przeróbkach. Odbiornik EWR-99 służy do wykrywania, ostrzegania i lokalizacji źródła sygnałów radiolokacyjnych. Charakteryzuje się zwartą budową oraz bardzo małą masą wynoszącą zaledwie ok. 6 kg.

W budowie odbiornika ostrzegawczego MWS-20 wykorzystano zasadę pracy urządzeń dopplerowskich. Urządzenie posiada masę ok. 10 kg i jest ok. 6-ciokrotnie lżejsze od dotychczas używanych urządzeń tego typu. Korzyść z zastosowania techniki dopplerowskiej polega na możliwości określenia kierunku, z którego pocisk został wystrzelony, oraz czas jaki pozostał do uderzenia w cel. Takie dane umożliwiają pilotom wcześniejsze przygotowanie się do podjęcia przeciwdziałania (np. wystrzelenie flar lub wykonanie odpowiedniego manewru). Dotychczas używane odbiorniki starszej generacji były w stanie określić jedynie kierunek zbliżającego się zagrożenia.

MWS-20 charakteryzuje się możliwością pracy w pełnym sektorze 360 stopni, umiejętnością wykrywania różnych typów pocisków rakietowych wyposażonych w różne układy naprowadzania i może pracować w każdych warunkach atmosferycznych.

Amerykańska firma elektroniczna Loral Electronic Systems opracowała nowe zintegrowane i zautomatyzowane urządzenie ostrzegawczo-zakłócające ALQ-202 (V) przeznaczone dla samolotów bojowych (m.in. F-16, F/A-18). Powstało ono na bazie urządzenia ALR-56M, służącego do wykrywania i ostrzegania o opromieniowaniu samolotu wiązką radiolokacyjną oraz stacji zakłóceń radiolokacyjnych ALQ-178.

Główna zaleta urządzenia ALQ-202 (V) jest wysoka automatyzacja pracy, zmniejszająca obciążenie pilota i zwiększająca w znacznym stopniu bezpieczeństwo wykonywania zadań bojowych w rejonach bronionych przez systemy OP przeciwnika.

Kraje WNP oraz państwa byłego UW mogą stosować urządzenia produkcji rosyjskiej oznaczone: BKO-2 KARPATY, KIPARIS-M, SZWAŁ, BIERIOZA, SYRENA-3, SPO-3, 10, 15Ł, 15ŁE, PASTEL, FLIN lub inne najczęściej bardzo prostej konstrukcji tzw. „detektory opromieniowania”.

Najnowsze urządzenia radzieckie generują sygnały akustyczne ostrzegające w zależności od stopnia zagrożenia, zmiennym ustalonym tonem. Ostrzeganie to nie zawiera informacji o kierunku zagrożenia lecz tylko służy zwróceniu uwagi pilota na zagrożenie.

Przykłady innych odbiorników przedstawione są w załączniku nr 12.

2.2.2. Pokładowe urządzenia odbiorcze zakresu podczerwieni (ostrzegawcze)

Przeznaczone są do uprzedzenia załogi samolotu o ataku (odpaleniu przeciwlotniczych pocisków rakietowych) oraz do sterowania pracą pasywnych i aktywnych środków WRe osłony indywidualnej samolotu.

Odbiorniki ostrzegąjce pracujące w zakresie podczerwieni mają również wady, do których zaliczyć należy liczbę błędnych ostrzeżeń, mały sektor obserwacji.

Obecnie w Stanach Zjednoczonych trwają prace badawcze nad systemami ATIRCM (Advanced Threat Infrared Countermeasures) oraz DIRCM (Directed Infrared Countermeasures).

System ATIRCM ma służyć do wykrywania i ostrzegania samolotów i śmigłowców przed pociskami rakietowymi wyposażonymi w układy naprowadzania na podczerwień oraz zakłócania tego typu pocisków.

Siły lądowe USA podpisały w 1995r z Dowództwem Systemów Łączności i Elektroniki trzyletni kontrakt wartości 18 mln USD na opracowanie i produkcję systemów ATIRCM dla śmigłowców bojowych. Systemy te mają zastąpić dotychczas szeroko wykorzystywane (w ok. 3000 śmigłowcach ) urządzenia ostrzegawcze AN/ALQ-144.

Natomiast Francuska firma SAT opracowała dla samolotów Mirage 2000D i 2000N urządzenie SAMIR, ostrzegające o ataku pociskami rakietowymi naprowadzanymi na podczerwień. Mirage mają być wyposażone w te urządzenia już od 1995 r. Inna wersja urządzenia, oznaczona DDM Prim. będzie montowana na samolotach Rafale. Samoloty WNP i byłego UW mogą dysponować urządzeniami ostrzegania o startach rakiet przeciwlotniczych np. MAK, BTP, LO-82, BIERIOZA (współpracuje z MAK). Niektóre samoloty mogą przenosić tzw. kompleks pokładowy rozpoznania i ostrzegania BKR-1 SZTYK pracujący w wielu zakresach w tym także w podczerwieni. Przykłady innych odbiorników przedstawione są w załączniku nr 14.

2.2.3. Pokładowe urządzenia odbiorcze zakresu laserowego (ostrzegania)

Urządzenia te przeznaczone są przede wszystkim do ostrzegania o fakcie opromieniowania wiązką laserową samolotu lub śmigłowca oraz do wykrywania pocisków rakietowych. Jednym z systemu wykorzystującym urządzenia laserowe do prowadzenia rozpoznania układów naprowadzania na podczerwień jest system DIRCM-LIFE.

System DIRCM-LIFE jest opracowywany przez firmę Loral Defense Systems-Akron na zlecenie sił powietrznych USA. Ważnym elementem tego systemu jest gazowe urządzenie laserowe pracujące w paśmie o długości fali 9.2mm przeznaczone do wykrywania różnego typu pocisków rakietowych wyposażonych w układy naprowadzania na podczerwień. Jednocześnie firma prowadzi badania nad nowym typem lasera, pracującym na fali o długości 4-5mm. Według oceny ekspertów, idealnym do tego typu zadań byłby laser na ciele stałym, pracujący na fali o długości 2-5mm tzn. takiej na jakiej pracują układy naprowadzania na podczerwień współczesnych pocisków rakietowych.

Równocześnie w ramach programu DIRCM amerykańska firma Westinghouse prowadzi prace nad nowym urządzeniem AAR-54 (V) MAWS służącym do wykrywania i określania położenia źródeł promieniowania ultrafioletowego pochodzącego z pracującego silnika pocisku rakietowego. Urządzenie AAR-54 (V) MAWS ma być instalowane w nowych wersjach zasobników ALQ-131 podwieszanych do samolotów bojowych. Przykłady innych odbiorników przedstawione są w załączniku nr 5.

2.2.4. Urządzenia zakłóceń systemów dowodzenia i łączności

Urządzenia zakłóceń dowodzenia i łączności są bardzo specyficznymi urządzeniami. Wykorzystanie ich w zmasowanych nalotach będzie ograniczone z uwagi na priorytetowość pokonania OP przeciwnika a więc na zakłócanie urządzeń radiolokacyjnych. Urządzenia zakłóceń systemów dowodzenia i łączności będą wykorzystywane przez samoloty dyżurujące w strefach i rzadziej przez samoloty lecące w ugrupowaniu bojowym. Zakłócane będą przede wszystkim pasma KF i UKF rzadziej sieci i kierunki radioliniowe z uwagi na trudności w ich wykryciu.

2.2.5. Urządzenia zakłóceń systemów radiolokacyjnych

W celu pokonania systemu OP i OPL przeciwnika siły powietrzne używają aktywnych i pasywnych środków WRe lub metod kombinowanych. Podział urządzeń zakłóceń systemów radiolokacyjnych przedstawia się następująco:

Rys. 2.4. Podział urządzeń zakłóceń radioelektronicznych używanych w lotnictwie

A. Urządzenia aktywne możemy podzielić na dwie grupy:

Nadajniki zakłóceń szumowych

Generują one trzy rodzaje sygnałów zakłócających: selektywne, pasmowe i zaporowe.

W nadajnikach selektywnych zakłóceń szumowych szerokość widma zakłócanego jest w przybliżeniu taka sama jak szerokość pasma przepuszczania liniowej części odbiornika zakłócanego (zakres częstotliwości odbiornika). Zakłócenia te powodują silne zakłócenia SRL. Aby uniknąć tych zakłóceń należy często zmieniać częstotliwość pracy SRL.

W nadajnikach zakłóceń szumowych typu pasmowego szerokość widma sygnału zakłócającego jest większa od pasma przepuszczania odbiornika, a więc nie istnieje potrzeba zbyt dokładnego dostrajania się do częstotliwości pracy stacji zakłócanej.

W nadajnikach zakłóceń zaporowych wytwarzana energii przez nadajnik jest rozłożona w szerokim paśmie częstotliwości. Z uwagi na ograniczoną moc nadajników zakłócających energia zakłóceń przypadająca na pasmo przepuszczania danego odbiornika jest mniejsza od innych zakłóceń szumowych. Najnowsze konstrukcje lotnicze nadajników szumowych cechuje duża szybkość przestrajania. Są to nadajniki z tzw. rozdziałem mocy promieniowanej.

Nadajniki zakłóceń szumowych mogą być sterowane za pomocą urządzeń rozpoznawczo-ostrzegawczych lub mogą mieć oddzielne bloki rozpoznania i zakłócania, które umieszcza się w specjalnych zasobnikach podwieszanych pod samolotem.

Nadajniki zakłóceń mylących

Nadajniki tego typu są uruchamiane są uruchamiane w odpowiedzi na sygnały odbierane od źródła promieniowania radioelektronicznego, które ma być zakłócane. Mylenie Re powodują sygnały, które nie mogą być rozpoznane jako zakłócenia. Zaletą tych nadajników jest odporność na działanie pocisków samonaprowadzających się na źródło zakłóceń oraz dokładne dopasowanie częstotliwości zakłócanej do szerokości pasma odbiornika zakłócanego. Wadą natomiast jest konieczność posiadania aktualnych parametrów stacji zakłócanej.

Urządzenia zakłóceń mylących SRL obserwacji okrężnej nazywa się często nadajnikami zakłóceń impulsowych.

Na samolotach i śmigłowcach stosowane są dwa typy tych urządzeń:

Zakłócenia kanałów SRL automatycznego śledzenia w kierunki, odległości i prędkości charakteryzują się odmiennymi właściwościami.

Zakłócanie w kanałach automatycznego śledzenia w kierunku (pomiar kąta pod którym wraca fala odbita od celu) odbywa się w zasadzie zakłóceniami typu szumowego, a zakłócenia impulsowe stosowane są przeciwko systemom z przeszukiwaniem stożkowym. Są to zakłócenia przerywane, posiadające postać periodycznego ciągu impulsów wielkiej częstotliwości i dużej mocy.

W systemach automatycznego śledzenia w odległości stosuje się metodę zakłóceń uprowadzających bramki odległości. Mają one postać ciągu impulsów odzewowych, opóźnionych względem sygnału echa. Opóźnienie zmienia się monotonicznie od zera do pewnej ustalonej wartości. W momencie wykrycia sygnału radiolokacyjnego wysyłany jest impuls odzewowy, równocześnie z sygnałem echa. Przy następnym impulsie sondującym zostaje wypromieniowany sygnał przesunięty w czasie, którego amplituda jest większa od amplitudy sygnału użytecznego. W tym przypadku bramki odległości przemieszczają się w stronę sygnału zakłócającego. Przy dalszym zwiększeniu opóźnienia bramki odległości gubią cel rzeczywisty i zaczynają śledzić cel fałszywy, imitowany przez sygnał zakłócający.

W systemach automatycznego śledzenia w prędkości dokonuje się selekcji celów ruchomych na tle sygnałów pochodzących od tła. Stacje pracujące na fali ciągłej lub quasi-ciągłej mogą być zakłócane przez sygnały uprowadzające, które oddziaływują na kanał selekcji prędkości i powodują przerwanie automatycznego śledzenia częstotliwości dopplerowskiej sygnału użytecznego.

Układy zakłóceń aktywnych systemów radiolokacyjnych można podzielić jeszcze pod względem szerokości zakłócanego pasma, wyróżniamy wówczas zakłócenia maskujące szerokopasmowe (zaporowe) i wąskopasmowe oraz z przestrajaniem (dewiacyjne).

Moc zakłóceń współczesnych urządzeń zakłócających dochodzi do 100-300 W przy pracy z falą ciągłą i do 7000 W przy pracy impulsowej. Gęstość zakłóceń w szerokopasmowym sposobie pracy wynosi:

w zakresie cm, dcm i m - 5-15 W/MHz;

W wąskopasmowym sposobie pracy gęstość zakłóceń wynosi:

- w zakresie centymetrowym - do 200 W/MHz;

- w zakresie metrowym - do 100W/MHz.

Nadajniki zakłócające lotnicze pociski kierowane (pokładowe lub holowane). Mogą być stosowane do zakłócania pocisków kierowanych telewizyjnie, laserowo lub na podczerwień. Nadajniki zakłóceń włącza się w momencie odpalenia pocisku przez urządzenia ostrzegające w celu czasowego „oślepienia” lub uszkodzenia systemu kierowania (samonaprowadzania) głowicy pocisku. Najbardziej rozpowszechnione są nadajniki zakłóceń w podczerwieni. W charakterze źródeł promieniowania podczerwonego stosuje się w nich lampy specjalne, membrany ceramiczne lub pułapki nagrzewane poprzez spalanie specjalnego paliwa, względnie elementy grzejne zasilane z sieci pokładowej. Będą to następujące urządzenia: AN/ALQ-123, AN/ALQ-132, AN/ALQ-144.

Na samolotach WNP aktualnie montuje się urządzenia do prowadzenia uniwersalnych zakłóceń typu ŁANDYSZ, SORBCJA, GERDENIA, większość z nich pracuje w przedziale częstotliwości od 5 do 10,3 GHz.

Przykłady innych środków zakłóceń radiolokacyjnych przedstawione są w załączniku nr 10 i 11.

B Urządzenia pasywne

Zakłócenia pasywne powstają w wyniku odbicia energii elektromagnetycznej od środków tworzonych sztucznie lub naturalnych. Są to następujące środki: dielektryki (dipole), materiały półprzewodnikowe, aerozole pochłaniające fale radiowe oraz inne odbijające środki metalizowane lub pochłaniające. Środki tego typu są stosowane przez wszystkie samoloty i śmigłowce niekoniecznie przez samoloty wyspecjalizowane.

Obecnie stosowane dipole oddziłowują na SRL pracujące w zakresie 0,2 - 20 GHz. W jednej paczce znajduje się około 104-105 dipoli półfolowych, co daje różne efektywne (skuteczne) powierzchnie odbicia dipoli.

Państwa WNP i dawnego UW do stosowania zakłóceń pasywnych przeciwko SRL i podczerwieni mogą wykorzystywać następujące urządzenia do ich odpalania: ASO-2J, 2W; APP-50; KDS-23; BWP; UZP-21; UW-26 lub inne. Zakres częstotliwości pokrywany przez dipole zawiera się w przedziale 3-10 GHz. Ponadto dipole mogą być wystrzeliwane z zasobników NPR typu UB-16 i UB-32 (pociski S-5P-1) oraz działek NR-30 i Gsz-23 (pociski PRŁ). W WNP uznaje się za zasadę, że odpowiednikiem skutecznej powierzchni odbicia jednej paczki dipoli z pocisku niekierowanego S-5P-1 odpowiada 6 pocisków z NR-30 i 10 pocisków z GSz-23.

Lotnicze urządzenia zakłóceń pasywnych możemy podzielić na kilka grup:

C Zakłócenia kombinowane

Zakłócenia kombinowane są połączeniem przedstawionych wcześniej dwóch typów urządzeń. Ich istota polega jedynie na możliwościach ich wykorzystania i sposobach użycia. Gdy zachodzi taka potrzeba wykorzystuje się je równocześnie lub naprzemian.

2.2.6. Urządzenia zakłóceń systemów optycznych i optoelektronicznych

Urządzenia zakłóceń optycznych i optoelektronicznych po części zostały już opisane wcześniej. Dotyczy to szczególnie środków pasywnych zakłócających pracę głowic pocisków kierowanych wykorzystujący układy optoelektroniczne do samonaprowadzania się na cel. Urządzeniem aktywnym zakłócającym pracę systemu optoelektronicznego może być np. wiązka promieniowania laserowego, która przez „oślepienie” układów sterowania (naprowadzania) pocisków rakietowych zainstalowanych na samolocie lub śmigłowcu bądź też w samej głowicy, powoduje zerwanie naprowadzania rakiety

Oprócz wcześniej wymienionych środków zakłóceń pasywnych urządzenia rozpoznania optycznego mogą być zakłócane różnymi kombinacjami dymów, obłokami aerozolowymi, które np. wywołują opady atmosferyczne co bezpośrednio uniemożliwia prowadzenie rozpoznania fotograficznego. Inną metodą zakłóceń pasywnych urządzeń optycznych jest rozmieszczenie na obszarze spodziewanego przelotu samolotu rozpoznawczego źródeł bardzo silnego światła (podobnego do błysku flesza) i oślepienie kamer fotograficznych. Oczywiście metody te mają wiele wad do których zaliczyć nim. należy koszty ale przy braku innych środków nawet bardzo proste metody mogą być skuteczne. Dokładniejsze dane przedstawione są w załączniku nr 15.

2.2..7. Pociski przeciwradiolokacyjne

Pociski te służą do niszczenia SRL, stacji radioliniowych i innych środków radioelektronicznych pracujących w zakresie głowicy rozpoznawczej. Zasadniczym elementem decydującym o pracy jest głowica, która zadaniem jest przechwycenie emisji elektromagnetycznej, na którą została zaprogramowana i ukierunkowana. Głowicę stroi się dwoma sposobami:

  1. głowica jest dostrajana w czasie lotu samolotu według pokładowego urządzenia odbiorczego;

  1. głowica przygotowywana jest na określoną częstotliwość w bazie i po jej podwieszeniu do samolotu już nie można zmienić częstotliwości roboczej (np. rakieta ALARM).

  1. Prowadzi się próby nad głowicami, które mimo iż miały wcześniej zaprogramowaną częstotliwość roboczą to w czasie wykonywania zadania możne będzie ją zmieniać.

Większość głowic posiada układy pamięciowe, które cały czas od momentu włączenia i dostrojenia głowicy rejestrują współrzędne celu, aby w przypadku zaniku sygnału mogły dotrzeć do celu.

Stosowane głowice posiadają bardzo szerokie zakresy częstotliwości dochodzące od 50 MHz do 18 GHz.. Ładunki wybuchowe przenoszone przez głowice wynoszą od 15 do 150 kg wzmocnionego ładunku wybuchowego burzącego. Rakiety te wystrzeliwuje się z odległości dochodzących do 100 km od linii styczności bojowej wojsk.

Rys 2.5. Ogólna budowa ogniowych środków naprowadzanych na źródło emisji elektromagnetycznej.

„SHRIKE AGM-45 A” Kierowany pocisk przeciwradiolokacyjny przeznaczony do niszczenia SRL systemu OP i OPL przeciwnika pracujących w paśmie częstotliwości 500-5200 MHz. Użytkowany tylko przez SP USA. Strojenie głowicy samonaprowadzającej odbywa się przed odpaleniem pocisku, w oparciu o dane z urządzenia rozpoznawczo-ostrzegawczego. Odpalenie pocisku następuje wówczas gdy głowica pocisku przechwyci cel. Na torze lotu pocisk nie podlega ingerencji załogi. Przestrojenie głowicy na inną częstotliwość po odpaleniu pocisku nie jest możliwe.

„STANDARD ARM” AGM-78 B/C/D. Pocisk przeciwradiolokacyjny przeznaczony do niszczenia SRL systemu OP i OPL. Użytkowany tylko przez SP USA. Zasada działania i sposób odpalania podobny jak dla pocisku SHRIKE.

„HARM AGM-88 A”. Kierowany pocisk przeciwradiolokacyjny przeznaczony do niszczenia impulsowych i dopplerowskich SRL pracujących w systemie OP i OPL. Wyposażony jest w uniwersalną głowicę samonaprowadzającą się na źródło promieniowania fal elektromagnetycznych pracujących w szerokim paśmie częstotliwości. Pocisk jest na uzbrojeniu wielu samolotów min. EF-111, F-4G, B-52, F-16, F-18, TORNADO. Pociski te stosuje się przeciwko różnym SRL. Głowica pocisku jest programowana na szersze pasmo częstotliwości niż wcześniej opisane pociski rakietowe. Programowanie głowicy pocisku realizowane jest za pomocą urządzenia rozpoznawczo-ostrzegającego. Dane SRL wprowadzone są do komputera pocisku, który analizuje i wylicza moment odpalenia. Proces ten trwa zaledwie kilka milisekund. Pocisk może być odpalany również wówczas gdy SRL przeciwnika czasowo wyłączyła swój nadajnik lub emituje sygnał zbyt słaby aby uruchomić układ samonaprowadzania. W takim przypadku pocisk odpala się w kierunku celu, uprzednio programując jego układ. Jeżeli tylko SRL wznowi pracę, pocisk samoczynnie atakuje ją, jeżeli nie to zadziała samolikwidacja pocisku. Głowica wyposażona jest w laserowy zapalnik zbliżeniowy. Sposób atakowania SRL przez pociski SHRIKR, STANDARD i HARM przedstawia rysunek 2.5.

Rys. 2.6. Atakowanie pociskami przeciwradiolokacyjnymi typu Shrike, Standard, Harm.

ALARM Pocisk przeciwradiolokacyjny przeznaczony do niszczenia SRL systemu OP i OPL. Pocisk Alarm wyposażony jest w kombinowany układ naprowadzania. Do momentu przechwycenia sygnału atakowanej SRL, pociskiem kieruje bezwładnościowy układ kierowania, a następnie bierny, radiolokacyjny układ samonaprowadzania, pracujący w paśmie 100-18000 MHz. W układzie kierowania pociskiem znajduje się komputer programowany przed lotem na częstotliwości pracy celów.

Pocisk ALARM wykorzystuje dwa sposoby pracy: pierwszy, bierny w którym radiolokacyjny układ samonaprowadzania pocisku odbiera i analizuje odebrany sygnał, a odpalenie pocisku do celu dokonuje się w oparciu o analizę przechwyconego sygnału. Możliwe jest odpalenie nawet z bardzo małej wysokości. Drugi sposób to odpalenie pocisku w kierunku celu bez odbioru sygnału radiolokacyjnego. W rejon celu pocisk jest wystrzeliwany na wysokość ok.6000m i opadając na spadochronie rozpoczyna odbieranie sygnałów SRL. Po odebraniu następuję automatyczne odrzucenie spadochronu i uruchomienie silnika startowego. Pocisk samoczynnie naprowadza się na cel.

2.3. Samoloty specjalne walki radioelektronicznej

Samolotami WRe (wojny elektronicznej) dysponują tylko niektóre kraje jak: USA, RFN, Wielka Brytania, Rosja, Ukraina. Samolotami tymi są: amerykańskie EA-6A, EA-6B, F-4G, EF-111A, F-16G, niemieckie TORNADO ECR, HFB-320, angielskie R-1, Cambera T-10, rosyjskie SU-24MP, MiG-25BM, TU-16pp, TU-22p oraz ukraińskie JAK-28pp. Pozostałe państwa nie posiadają samolotów wojny elektronicznej, mają natomiast specjalnie przystosowane samoloty bojowe do jej prowadzenia.

Samoloty i bezzałogowe aparaty latające WE można podzielić na trzy grupy:

Wymienione grupy mogą wykonywać zadania samodzielnie bądź funkcje te mogą być połączone.

Wyposażenie poszczególnych samolotów jest różne pod względem ilości i typów urządzeń radioelektronicznych, lecz wszystkie posiadają na pokładzie te same rodzaje aparatury.

W literaturze przedmiotu nie wszystkie ww. samoloty są opisane. Wynika to z faktu objęcia ścisłą tajemnicą wyposażenia tych samolotów oraz typów, przeznaczenia i danych taktyczno-techniczne urządzeń radioelektronicznych. Dlatego też zostaną opisane tylko niektóre samoloty wojny elektronicznej.

Samoloty Wild Weasel przeznaczone są wykrywania, identyfikacji, lokalizacji i zwalczania źródeł emitujących energię elektromagnetyczną głównie ze stacji radiolokacyjnych. W ukompletowaniu tych samolotów znajdują się:

Samolot WE TORNADO ECR przeznaczony jest do zadań rozpoznawczych i walki radioelektronicznej. Wyposażony jest w :

Wyposażenie Re samoloty TORNADO ECR pozwala mu na spełnienie roli:

  1. samolotu wsparcia Re (WRe) do pokonania OP przeciwnika oraz ze zdolnością ogniowego obezwładniania naziemnych SRL systemu OP i OPL;

  2. taktycznego samolotu rozpoznawczego przesyłającego dane do naziemnego ośrodka przetwarzania i zobrazowania informacji w czasie rzeczywistym;

  3. samolotu rozpoznania systemów radiolokacyjnych przy wykorzystaniu pokładowego systemu ELS. Lot wykonywany jest wzdłuż frontu lub granicy państwowej.

Rosyjskie samoloty WRe mają podobne przeznaczenie i wykonują podobne zadania.

MiG-25BM Jest to samolot uderzeniowy zbudowany na bazie samolotu myśliwsko-bombowego. Przeznaczony jest on do zwalczania środków obrony powietrznej, zwłaszcza SRL wchodzących w skład posterunków wykrywania i naprowadzania lotnictwa. Samolot został wyposażony w system rozpoznania pracujących SRL (stacja SRS), urządzenia zakłóceń aktywnych(SPS-141, 142, 143). oraz pociski przeciwradiolokacyjne. Aktualnie na wyposażeniu jednostek znajduje się ok. 60 samolotów.

SU-24MP Samolot frontowy przeznaczony do prowadzenia WRe. Wyposażony jest w aparaturę radioelektroniczną systemu ŁANDYSZ, w skład której wchodzą urządzenia zakłóceń SPS-161, -162. Ponadto samolot może zabierać zasobniki WRe w zależności od wykonywanego zadania typu: FOSOL, MIMOZA, LOŚ. System aktywnych zakłóceń uzupełniony jest środkami pasywnymi APP-50. Samolot wyposażony jest w pokładowy system obrony BKO-2_ KARPATY (termonamiernik MAK i stacja ostrzegająca o opromieniowaniu typu BIERIOZA). Aktualnie na wyposażeniu jest ok. 12 samolotów.

JAK-28pp Taktyczny samolot przeznaczony do prowadzenia WRe (kompleksowego zakłócania SRL OP przeciwnika). Jego wyposażenie stanowi aparatura typu SPS-1, -2, -5 oraz nowszej generacji SPS-171, -172 rozmieszczona w luku bombowym. obecnie eksploatowanych jest ok. 42 samolotów.

Dostępne wiadomości o ukompletowaniu i możliwościach taktyczno-technicznych samolotów oraz sprzętu elektronicznego zawiera załącznik 31, 32, 42.

Dla porównania w załączniku 8. przedstawiono zestawienia ilościowe samolotów i śmigłowców WE w wybranych trzech państwach. Z zestawienia wynika, że w różnych państwach w siłach powietrznych na poszczególnych szczeblach występują różne siły np. w armiach lotniczych sił powietrznych Rosji występuje eśm, a samoloty w armiach lotnictwa strategicznego i samodzielnych pułków lotnictwa rozpoznawczego (splr). Natomiast w SP RFN występują tylko samoloty WE i podobnie jest w SP USA.

2.4. Autonomiczne zestawy WRe samolotów bojowych

Stosowany na samolotach bojowych sprzęt WE jest przeznaczony przede wszystkim do ich obrony indywidualnej przed oddziaływaniem środków przeciw lotniczych, kierowanych urządzeniami radiolokacyjnymi lub techniką podczerwieni i laserową.

Nowoczesne samoloty charakteryzują się wysokim stopniem zautomatyzowania co pozwala w krótkim czasie rozpoznać, dokonać analizy sygnału, ustalić stopień zagrożenia i automatycznie włączyć urządzenia zakłócające (najnowsze urządzenia dysponują sterowanym rozdziałem mocy) lub wystrzelić określonego typu pułapki.

Samolot bojowy posiada następujące autonomiczne urządzenia WE:

Rozmieszczenie urządzeń przedstawia rysunek 2.7.

0x08 graphic

Rys. 2.7 Zestaw urządzeń WE samolotu bojowego

Obrona pasywna i aktywna samolotu jest stosowana przemiennie i zależy od wykonywanego zadania bojowego. Najczęściej urządzenia zakłóceń pasywnych wykorzystuje się w celu obrony własnej wychodząc z ataku lub podczas ucieczki. Natomiast urządzenia aktywne głównie stosuje się podczas ataku na wyznaczony obiekt.

Środki zakłóceń pasywnych typu flary i dipol składają się z kaset najczęściej o pojemności 60-120 ładunków. Umieszczone są w tylnej części samolotu. Wyrzuty ładunków są kontrolowane przez komputer. Typową wyrzutnią jest zestaw AN/ALE-40. Może on być kompletowany w liczbie od 30-120 ładunków np. 30 flar i 30 paczek dipoli lub 30 flar i 60 paczek dipoli. Każdy ładunek zawiera dipole przewidziane dla różnych zakresów częstotliwości w przedziale od 2 do 18 GHz. Ładunek flar stanowi materiał palny wydzielający intensywne promieniowanie podczerwone i widzialne, którego czas spalania wynosi 6-8 sekund.

Zamiast ładunków flar i dipoli do wyrzutni mogą być załadowane nadajniki jednorazowego użytku.

Obecnie do obrony lotnictwa bojowego wykorzystywane są trzy rodzaje urządzeń zakłócających. Należą do nich urządzenia zakłócające dalekiego zasięgu (stand off jammers i escort jammers) instalowane na samolotach WRe oraz zestawy obrony indywidualnej (self-protection jammers).

Urządzenia zakłócające dalekiego zasięgu (typu stand off) są instalowane na samolotach wykonujących zakłócenia ze stref dyżurowania znajdujących się poza zasięgiem środków obrony przeciwlotniczej nieprzyjaciela. Urządzenia WRe emitują sygnały o dużej mocy zakłócające prace stacji radiolokacyjnych przeciwnika, dając ochronę własnym samolotom bojowym wykonującym zadania w strefie znajdującej się w zasięgu elementów systemu obrony przeciwlotniczej nieprzyjaciela.

Urządzenia zakłócające instalowane na samolotach WRe (typu escort) charakteryzują się dużą mocą, zapewniając obronę całemu ugrupowaniu samolotów bojowych.

Urządzenia zakłócające typu self-protection stanowią wyposażenie obrony indywidualnej samolotu. Charakteryzują się one mniejszym zasięgiem zakłócania stacji radiolokacyjnych oraz niewielkimi gabarytami. W skład wyposażenia obrony indywidualnej samolotu wchodzą urządzenia wykrywania i ostrzegania, stacja zakłóceń radiolokacyjnych i wyrzutnie dipoli.

W rozwoju różnego typu nowoczesnych lotniczych systemów wykrywania i ostrzegania dominują Stany Zjednoczone. Francja i Wielka Brytania, gdzie w ostatnich latach położono szczególny nacisk na prace nad nowymi indywidualnymi zestawami typu self-protection.

Wyposażenie w autonomiczne środki zakłóceń samolotów bojowych zawiera załącznik 10 i 11.

2.5. Bezpilotowe środki rozpoznania (WRe)

Bezpilotowe środki WRe służą do obezwładniania środków radioelektronicznych przeciwnika, niszczenia jego stacji radiolokacyjnych, radioliniowych oraz innych urządzeń elektronicznych pracujących paśmie częstotliwości 100- 18000 MHz i więcej.

Bezpilotowe środki WE możemy podzielić na dwie grupy:

  1. obezwładniające środki radioelektroniczne przeciwnika ( samoloty cele, aparaty latające z możliwością powrotu);

  1. niszczące środki radioelektroniczne (anteny radiolokacyjne, radioliniowe i inne urządzenia elektroniczne).

Pierwszą grupę środków bezpilotowych reprezentują takie urządzenia jak: BQM-34A/S BQM-34E, QF-4, QF-100. Drugą grupę środków bezpilotowych stanowią mini samoloty lub rakiety przeciwradiolokacyjne, przeciwradioliniowe. Do nich zaliczamy VCGM 421A Pave Tiger, Knar Logust i inne. Specyficzną odmianą bezpilotowych środków WE są przeciwradiolokacyjne pociski rakietowe opisane wcześniej.

Wiele bezpilotowych środków obecnie stosowanych w wojskach jest przeznaczonych do prowadzenia rozpoznania obrazowego i radioelektronicznego. Po niewielu przeróbkach mogą być stosowane do prowadzenia wojny elektronicznej. Takim przykładem może być rosyjski bezpilotowy środek rozpoznania Szmiel lub niemiecki Dronhe. Inne przykłady BSR zawiera załącznik nr 16.

2.6. Zasobniki WRe

Zasobniki zakłócające mogą być przenoszone przez samoloty specjalne, rozpoznawcze oraz samoloty bojowe. Ilość oraz nosiciel każdorazowo dostosowuje się do prowadzonej akcji bojowej, która wynika prowadzonej operacji, a w niej liczby obezwładnianych obiektów.

Budowa zasobników jest różna. Wynika to z ich przeznaczenia. Obok typowych zasobników WRe występują zasobniki zintegrowane z aparaturą rozpoznania Re. Przeznaczone są one wówczas do kompleksowych działań. Ze względu na przenoszoną aparaturę zasobniki możemy podzielić na:

  1. Zasobniki urządzeń zakłóceń aktywnych

  1. zasobniki z urządzeniami zakłóceń pasywnych

  1. Zasobniki z urządzeniami rozpoznawczymi

  1. zasobniki zintegrowane (odpowiednie połączenie ww. typów zasobników)

Zasobnikiem aktywnym jest zestaw AN/ALQ-99. W jego skład wchodzi 10 nadajników zakłócających umieszczonych w 5 zasobnikach. W każdym zasobniku znajdują się dwa nadajniki pokrywające określone pasmo częstotliwości. Zasobnik wyposażony jest we własne źródło zasilania, w postaci turbiny na powietrze naporowe o mocy 30 KVA.

Zasobniki zakłóceń pasywnych np. AN/ALE-38 zawierają ładunki folii o wadze ponad 150 kg. W zasobniku takim znajduje się 6 zwiniętych rolek folii dla zakresu częstotliwości 0,1-10 GHz rys.2.8.

Rys. 2.8. Budowa zasobnika AN/ALE-38

Każda rolka zawiera około 30 km folii o szerokości 31,75 cm i grubości 0,25 mm. Paski folii wprowadzane są do kanałów powietrznych mających postać rur, a następnie wydmuchiwane są na zewnątrz za pomocą powietrza wprowadzonego przez dyszę znajdującą się w przedniej części zasobnika. Podobną budową odznacza się zasobnik AN/ALE-41.

Kraje WNP i byłego UW użytkowują sprzęt zakłócający o oznaczeniach SPS-1, -2, -5, -63, -66, -68, -141, -142, -143, -161, -162, -171, -172, ŁOŚ, FASOL, MIMOZA -są to zasobniki podwieszane.

Niektóre dane taktyczno-techniczne zawiera załącznik nr 10 i 11.

3. UŻYCIE ŚRODKÓW WRE W DZIAŁANIACH BOJOWYCH WYBRANYCH PAŃSTW EUROPEJSKICH

Efektywność wykorzystania samolotów WRe zależy w dużym stopniu od organizacji prowadzenia działań bojowych i taktyki ich zastosowania. W ramach prowadzenia lotniczych operacji powietrznych wyróżnia się naloty zmasowane i urzutowane. Naloty zmasowane wykonuje się z reguły na jednym kierunku operacyjnym, całością sił ugrupowaną w kilka rzutów o ustalonych odstępach i wysokościach. Nalot urzutowany wykonywany jest na kilku odcinkach przełamywania OP, w małych grupach samolotów, w różnych odstępach czasowych i różnej wysokości. Wykonanie zadań bojowych przez lotnictwo WRe w ramach ww. nalotów realizuje się następującymi sposobami:

  1. osłona grup uderzeniowych ze stref dyżurowania nas własnym terytorium;

  1. osłona grup uderzeniowych samolotami WRe znajdującymi się w ugrupowaniu bojowym;

  1. samodzielne poszukiwanie i zwalczanie naziemnych środków przeciwlotniczych przeciwnika.

Osłona grup uderzeniowych ze stref dyżurowania nad własnym terytorium ma na celu uniemożliwienie wykrycia przez przeciwnika kierunku głównego uderzenia lotnictwa i określenia składu grup samolotów, wykonujących loty z różnego kierunku. Osłona Re jest prowadzona z reguły przez 2-4 specjalne samoloty WRe. Dyżurujące w strefie samoloty WRe mogą jednocześnie wykrywać i zakłócać pracę naziemnych stacji radiolokacyjnych wczesnego wykrywania i naprowadzania pokładowych stacji i celowników radiolokacyjnych samolotów oraz łączności radiowej SP i naprowadzania lotnictwa myśliwskiego, a także urządzeń "swój-obcy".

Strefy dyżurowania samolotów WRe nad własnym terytorium znajdują się poza zasięgiem naziemnych środków plot. (nie mniej niż 50 km). Wysokość lotu samolotów w tych strefach jest zależna od głębokości wykonywania zadań przez grupy uderzeniowe. Ze stref dyżurowania na małych wysokościach będą osłaniane grupy samolotów wykonujących uderzenia w ramach bezpośredniego wsparcia lotniczego. W tym wypadku samoloty WRe wykonują loty blisko linii styczności wojsk i prowadzą zakłócenia przeciw stacjom radiolokacyjnym baterii rakiet plot oraz artylerii plot. Natomiast ze stref dyżurowania na średnich i dużych wysokościach są osłaniane samoloty wykonujące zadania w ramach izolacji pola walki i rejonu działań bojowych. Czasy wykonywania zakłóceń przez samoloty WRe dyżurujące w strefach są zsynchronizowane z działalnością grup uderzeniowych, tak aby efektywnie zakłócać środki Re na odpowiednią głębokość i w ściśle określonym czasie.

Ogólnie przyjmuje się, że samoloty specjalne (WRe) dyżurujące w strefach włączają urządzenia zakłócające w momencie dolotu grup uderzeniowych do stref wykrywania SRL przeciwnika.

Samoloty specjalne WRe są osłaniane przez grupę samolotów myśliwskich (klucz-para), które wykonują lot za samolotem przeciwdziałania Re w odległości 5-10 km z przewyższeniem do 500 m. Sposób działania samolotu specjalnego WRe w strefie dyżurowania przedstawia rys. 2.1.

CECHY DODATNIE:

CECHY UJEMNE:

Osłona grup uderzeniowych samolotami WRe znajdującymi się w ugrupowaniu bojowym ma na celu zabezpieczenie przelotów i działań grup uderzeniowych, może być realizowana poprzez:

Zakłócenia z ugrupowania bojowego mogą być prowadzone zarówno przez samoloty uderzeniowe jak i samoloty WRe. Samoloty typu EF-111 będą wykonywać lot przed grupami uderzeniowymi albo nad lub pod grupami samolotów uderzeniowych. W czasie przelotu grupy uderzeniowej będą prowadzić rozpoznanie na jej rzecz po wykryciu źródeł energii elektromagnetycznej zastosują aktywne i pasywne zakłócanie radioelektroniczne, aby stworzyć bezpieczny pas przelotu (około 100 km) dla samolotów bojowych.

Kompleksowe zakłócanie przez samoloty grupy uderzeniowej w celu elektronicznego obezwładniania środków OP i OPL przeciwnika następuje 30 do 50 km przed celem i trwa nieprzerwanie, aż do wyjścia samolotów ze strefy rażenia. Równocześnie w tym samym czasie przeciwdziałanie grupy uderzeniowej może być potęgowane przez samoloty specjalne ze stref zakłóceń. Najkorzystniejsze warunki zakłóceń istnieją przy locie samolotów na wysokości około 5000 m. Gdy zmniejsza się wysokość lotu, maleje również zasięg skutecznych zakłóceń (np. na wysokości 2000 m spada do 15 km). Ten sposób działania przedstawiono na rys. 3.3.

CECHY DODATNIE:

CECHY UJEMNE:

Samodzielne poszukiwanie i zwalczanie naziemnych środków przeciwlotniczych przeciwnika (sposób kombinowany) jest prowadzony w celu rozpoznania i zniszczenia stacji radiolokacyjnych w planowanym, lecz słabo rozpoznanym rejonie wykonywania uderzeń.

W trakcie wykonywania zadań nad terytorium przeciwnika, samoloty WRe są zwykle osłaniane przez lotnictwo myśliwskie (na 1 samolot WRe przydziela się parę lub klucz samolotów myśliwskich), które wykonują lot za nimi w odległości 4-5 km z przewyższeniem 200-400 m.

Omówione wyżej sposoby użycia lotniczych środków WRe nie wyczerpują tej problematyki. W działaniach bojowych lotnictwa przewiduje się szerokie wykorzystanie takich środków WRe, jak bezpilotowe samoloty rozpoznawcze i uderzeniowe. Przykładem takiego działania, może być operacja sił powietrznych Izraela w Dolinie Bekaa. Uderzenia grup lotnictwa taktycznego zostały poprzedzone nalotami bezpilotowych samolotów rozpoznawczych i uderzeniowych. W pierwszej fazie nalotu przyczyniły się do dokładnego rozpoznania systemu radiolokacyjnego, a w drugiej do skutecznego niszczenia przez samoloty-pociski. Grupy uderzeniowe lotnictwa, wykorzystując fakt działania samolotów bezpilotowych mogły bezpiecznie przystąpić do realizowania zadania zasadniczego między innymi do niszczenia "oślepionych" baterii rakiet przeciwlotniczych.

Według poglądów NATO uważ się, że niezależnie od tego jaki wariant WRe zostanie zastosowany do obezwładniania środków OP i plot przeciwnika, zawsze obowiązują następujące główne zasady:

  1. działania bojowe lotnictwa winny być prowadzone pod przykryciem zakłóceń aktywnych wykonywanych przez samoloty specjalne WRe;

  1. winno nastąpić zerwanie procesu automatycznego śledzenia celu przez stacje radiolokacyjne w wyniku zakłóceń imitujących, maskujących i pasywnych wytwarzanych przez pokładowe środki ochrony indywidualnej;

  1. załogi wykonują manewry i uniki w strefach działań środków obrony powietrznej i przeciwlotniczej.

Według kalkulacji specjalistów SP NATO, stosując się do powyższych zasad, straty w samolotach od lotnictwa myśliwskiego przeciwnika mogą się zmniejszyć nawet o 70%, a w środkach przeciwlotniczych do 30%.

4. ŚRODKI WRE SIŁ MORSKICH ORAZ TAKTYKA ICH UŻYCIA W PAŃSTWACH EUROPEJSKICH.

Siły morskie państw obcych dysponują specjalnymi okrętami rozpoznawczymi, przystosowanymi zarówno do prowadzenia rozpoznania Re jak i do prowadzenia WRe oraz powietrznymi jednostkami WRe . Oprócz jednostek specjalistycznych na każdym okręcie występują automatyczne urządzenia WRe. Ich ilość i rodzaj zależą od klasy okrętu.

Okręty i samoloty WRe sił morskich mają za zadanie prowadzić rozpoznanie Re, zakłócanie Re oraz walkę ogniową w wybranymi środkami Re nawodnymi i nabrzeżnymi przeciwnika.

Samoloty i śmigłowce rozpoznania i WRe mogą bazować na lotniskowcach (w państwach, które posiadają takie okręty) lub na lotniskach nadmorskich. Do samolotów tego typu możemy zaliczyć EA-6B „Rrowler” - USA (w siłach morskich ok. 90 szt.), Atlantic (w SM Niemiec i Francji), ES-3A (z systemem rozpoznania Re TASES), ER-3E (z systemem rozp. ARIES), Nimrod (WB), śmigłowce Sera Kiny.

Samoloty te służą do rozpoznania nawodnych i podwodnych Sił Morskich przeciwnika, a także obiektów Re rozmieszczonych w strefie nabrzeżnej. Na swoich pokładach posiadają zainstalowaną aparaturę rozpoznawczą-radiolokacyjną, w podczerwień, termowizyjną, fotograficzną oraz radioelektroniczną. Aparatura Re służy do wykrywania pracy środków radiolokacyjnych i łączności okrętów nawodnych i podwodnych z bazami. Zasięg rozpoznania jest uwarunkowany wieloma czynnikami i waha się w granicach 200-300 km. Bardziej szczegółowo środki WRe montowane na samolotach opisane są w rozdziale drugim wykładu.

4.1. Autonomiczne środki WRe sił morskich państw europejskich.

Systemy i środki WRe, wykorzystywane w marynarce wojennej, ze względu na przeznaczenie i zakres realizowanych zadań można umownie podzielić na cztery grupy ściśle ze sobą współdziałające i wzajemnie uzupełniające się w ramach jednego zautomatyzowanego systemu dowodzenia (ZSD) okrętów.

  1. Pierwszą grupę stanowią systemy walki radioelektronicznej, wykorzystywane w obronie przeciwrakietowej okrętów, składające się z urządzeń rozpoznania oraz aktywnego i pasywnego przeciwdziałania radiolokacyjnego.

  1. Do drugiej grupy można zaliczyć środki zakłóceń hydrolokacyjnych, instalowanych zarówno na okrętach nawodnych, jak i podwodnych, wykorzystywane w obronie przeciwtorpedowej.

  1. Trzecią grupę stanowią środki obezwładniania optoelektrycznego (TV, termowizyjnych) urządzeń obserwacji powietrznej i nawodnej, znajdujących się w wyposażeniu okrętów, (samolotów rozpoznawczych i uderzeniowych LM) oraz bomb i rakiet naprowadzanych laserowo, telewizyjnie, lub w podczerwieni.

  1. Okrętowe środki WRe służące do obezwładniania łączności radiowej przeciwnika, będące obecnie w wyposażeniu dużych jednostek bojowych sił morskich Rosji i prawdopodobnie niemieckich NiR t. Lutjens (103), zaliczono do grupy czwartej.

4.1.1. Systemy i środki WRe wykorzystywane w obronie przeciwrakietowej.

W związku z tym, że większość rakiet przeciwrakietowych jest przez radiolokacyjne urządzenia samonaprowadzające (USN) pracujące w reżimie aktywnym, środki przeciwdziałania zostały zdominowane przez urządzenia wykrywania i obezwładniania radiolokacyjnego. Systemy WRe, przeznaczone do wykonywania zadań obrony przeciwrakietowej składają się z: stacji rozpoznania radiotechnicznego, stacji aktywnych zakłóceń i okrętowych zestawów zakłóceń pasywnych (OZZP) radiolokacyjnych i termicznych (do „odwodzenia” rakiet naprowadzanych termolokacyjnie).

Stacje rozpoznania radiotechnicznego (odbiorniki ostrzegawcze) przeznaczone są do prowadzenia rozpoznania nawodnej i powietrznej sytuacji radioelektronicznej przez poszukiwanie, wykrywanie, przechwytywanie i analizę promieniowania elektromagnetycznego. Ponadto zabezpieczają wskazywanie celów stacjom aktywnych zakłóceń, zestawom zakłóceń pasywnych i artyleryjsko-rakietowym bliskiego zasięgu, wykorzystywanym w bezpośredniej OPL i OPRak. Przechwycone sygnały stacji radiolokacyjnych lub USN rakiet przeciwokrętowych umożliwiają namiar, określenie parametrów sygnału, identyfikację nosiciela urządzeń (okrętu, samolotu, rakiety) oraz ostrzegają o zagrożeniu. Na małych jednostkach bojowych instaluje się proste detekcyjne odbiorniki ostrzegające o opromieniowaniu, wskazujące namiar na źródło napromieniowania z dokładnością do kilkunastu stopni i podstawowe parametry sygnału, na podstawie których obsługa może określić czy jest to stacja radiolokacyjna, czy USN rakiety.

W stacjach rozpoznania radiotechnicznego stosuje się odbiorniki superheterodynowe lub tzw. odbiorniki JFM natychmiastowego pomiaru częstotliwości oraz kombinację jednych i drugich. Pierwsze z nich charakteryzują się dużą czułością, drugie natomiast prędkością przeszukiwania pasma oraz dokładnością pomiaru częstotliwości (ok. 1% w odniesieniu do szerokości pasma). Zaletą stacji (odbiorników) rozpoznania jest pasywny charakter pracy i możliwość wykrycia promieniowania SRL przeciwnika z odległości większej, niż jej efektywny zasięg.

W siłach morskich urządzenia rozpoznania radiotechnicznego są podstawowym wyposażeniem wszystkich okrętów uderzeniowych a ostatnio wyposaża się w nie również okręty obrony przeciwminowej (trałowce) oraz jednostki pomocnicze. Z urządzeń tego typu, produkowanych w krajach zachodnich, najpowszechniej wykorzystywane są stacje rozpoznania radiotechnicznego firmy Racal typu Cutlass-E oraz jej modyfikacje B1 Sabre (Mermaid). Znajdują się one na okrętach uderzeniowych Danii (FRR typu Niels Juel) i KTR typu 148 Bundesmarine.

Cutlass-E może prowadzić rozpoznanie w paśmie 1-18 GHz, ze średnim błędem pomiaru ff wynoszącym 5 MHz. System antenowy urządzenia składa się z sześciu elementów i umożliwia namiar na źródło promieniowania z dokładnością około ± 150. Charakterystyka anten detekcyjnych wynosi 3600 a w elewacji - 100+400. Szybkość operacyjna użytego mikroprocesora sterującego - 0,5 mln operacji/sekundę, a pojemność pamięci - około 2000 sygnałów SRL, z których można śledzić 150.

Ważną zaletą tej stacji jest możliwość pracy w środowisku o dużym nasyceniu promieniowaniem elektromagnetycznym oraz zdolność do współpracy z wieloma urządzeniami, takimi jak: stacje aktywnych zakłóceń typu Scorpion (KTR typu 148) i zestawy zakłóceń pasywnych. Nowszą wersją tej stacji jest urządzenie Cutlass B1 , w którym rozbudowano system antenowy (32 elementy) oraz zastosowano nowy procesor sterujący. Dokładność namiaru wzrosła do + 20, zwiększono pojemność pamięci do 3000 dystynktywnych parametrów SRL oraz możliwość jednoczesnego śledzenia 200 wybranych SRL.

Nowo budowane okręty sił morskich Danii typu Flyvefisken, starsze KTR typu Willemoes oraz modernizowane KTR typu 148 Bundesmarine wyposaża się w odbiorniki ostrzegawcze typu Sea Saviour (firmy Racal, wersja eksportowa Mermaid) pracujące w paśmie 2-18 GHz, z których dokładność namierzania wynosi ok. 20. Urządzenia te oprócz małej masy charakteryzują się dużą szybkością przeszukiwania pasma , czułością oraz niewielkimi gabarytami. System anten detekcyjnych mieści się w niewielkiej obudowie o kształcie zbliżonym do walca wysokości 1,1 m i średnicy 0,6 m. Odbiornik jest zbudowany na układach cyfrowych dużej skali integracji - uważany powszechnie za jeden z najskuteczniejszych.

W siłach morskich RFN NiR typu Lutjens i FRR typu Bremen wyposażono w stacje rozpoznania typu FL 400U, wchodzące w skład systemu typu FL 180S.

Stacja FL 400U przeznaczona jest do: rozpoznawania SRL pracujących impulsowo lub na fali ciągłej, namiaru na źródło promieniowania, pomiarów parametrów pracy (częstotliwości powtarzania impulsów, długości impulsów, prędkości obrotowej anteny) Może być także wykorzystywana do wykrycia pracujących w reżimie aktywnym USN rakiet przeciwokrętowych oraz sterowania urządzeniami zakłóceń aktywnych i OZZP. Roboczy zakres wynosi 0,5-40 GHz. Jest to zakres, w którym pracuje większość SRL wykorzystywanych obecnie w siłach morskich i w lotnictwie. Wchodzące w jej skład superheterodynowe odbiorniki sygnałów, o wysokiej czułości zabezpieczają wykrycie i rozpoznanie sygnałów SRL i USN rakiet z prawdopodobieństwem równym 1.

Parametry pracy USN i SRL wyświetlane są na wskaźniku monitorowym w formie stabelaryzowanej. Czas przestrajania z częstotliwości na częstotliwość wynosi 0,3 s. Na małych jednostkach klasy KTR typu 143A zainstalowane są odbiorniki wersji podstawowej, oznaczone symbolem FL 400A, które pracują w zakresie 0,5-18GHz. Ich system antenowy składa się z czterech anten detekcyjnych pokrywających sektor 0-3600 .

Część KTR typu 143 wyposażone jest w odbiornik ostrzegawczy typu Thomson CSF DR 2000. Prowadzona obecnie modernizacja tych okrętów spowoduje zastąpienie ich odbiornikami systemu FL 1800.

W rosyjskiej flocie bałtyckiej stacje rozpoznania radiotechnicznego - to zestawy typu MRP-11-12. Stacja MRP-11-12 składa się z dwóch podzespołów, z których MRP-11 pracuje w paśmie 2,9-5,7 cm i MRP-12 - 5,6-12,9 cm. Określa ona następujące parametry: częstotliwość nośną (dokładność 1%); namiar (2-50) i liczbę obrotów anteny (z dokładnością 1-2 obrotów/min).

Większe jednostki bojowe klasy KRR i NiR, oprócz wspomnianych podzespołów wyposażone są w inne, rozszerzające zakres prowadzonego rozpoznania i oznaczone jako MRP-13-14-15-16. Starsze jednostki wyposażone są w systemy WRe typu Krab-Mp-401-403 mogą prowadzić rozpoznanie w paśmie 5250-16650MHz.

Nadwodne okręty uderzeniowe sił morskich Szwecji w większości wyposażone są w stacje rozpoznania produkowane na licencji firm Argo (USA) i Philips (Holandia). Są to urządzenia wykonywane na bazie odbiorników serii WLR i APECS II EW o nazwie Argo Carol. Starsze jednostki wyposażone są w odbiorniki EWS-905.

Okręty podwodne (OP) większości państw zachodnich, w tym RFN i Danii, mają urządzenia ostrzegawcze firmy Racal typu Sealion lub Porpoise (2-18 GHz), a szwedzkie OP - odbiorniki typu Phoenix III i IV firmy Argo (USA). Rosyjskie OP typu Kilo mają stację typu MRP-25 pracującą w paśmie 1,67-150 cm, starsze typu Foxtrot wyposażone są w stacje typu Nakat (1,5-30 cm).

Stacje aktywnych zakłóceń radiolokacyjnych przeznaczone są do obezwładniania pracy SRL, wykrywania i kierowania uzbrojeniem oraz USN rakiet przeciwokrętowych. Mogą one generować zakłócenia szumowe, odzewowe lub kombinowane. Zakłóceniami szumowymi maskujące się impulsy odbite od celów w sposób uniemożliwiający operatorowi SRL wydzielenie sygnału użytecznego na tle zakłóceń. Zakłócenia odzewowe imitują sygnały odbite od celu i powodują zafałszowanie zobrazowania na ekranach SRL (kątowe i odległościowe).

W siłach morskich RFN wykorzystywane są stacje zakłóceń firmy Racal typu Scorpion, które wraz z odbiornikiem Cutlass tworzą system WRe nazwany Octopus. Stacja Scorpion może prowadzić obezwładnianie czterech SRL lub USN jednocześnie z mocą średnią ok. 50 kW. Pracuje w zakresie 7,5-18 GHz umożliwiającym „stawianie” zakłóceń wszystkim obecnie znanym rakietom przeciwrakietowym z aktywnymi urządzeniami samonaprowadzającymi.

Zestaw „CUTLASS” produkowany jest przez WB. Zakres częstotliwości 1-18 GHz. Składa się z odbiornika, nadajnika zakłóceń i innych urządzeń. Modułowa instrukcja umożliwia stosowanie ich na okrętach od kutrów do fregat. Odbiornik zabezpiecza natychmiastowe wykrywanie pracy SRL przeciwnika. Określa fn,fp,ti i inne parametry wykrytych stacji. Zapewnia automatyczne dostrajanie nadajnika zakłóceń na częstotliwość pracującego źródła promieniowania. Analiza sygnału odbywa się w ECM zawierającej ok. 2000 parametrów SRL. Emituje zakłócenia selektywne i zaporowe. Odbiornik może być sprzężony z zestawem pasywnych zakłóceń radiolokacyjnych. Pozwala na maksymalne skrócenie czasu użycia uzbrojenia. Mało podatny na zakłócenia przeciwnika.

NiR typu Lutjens, FRR typu Bremen i KTR typu 143A wyposażone w system FL 1800, mają stacje aktywnych zakłóceń typu FL 400G wchodzącą w jego skład.

Stacja zakłóceń FL 400G przeznaczona jest do aktywnego obezwładniania USN rakiet wykrytych przez odbiornik FL 400U lub FL 400A. Pracuje on w zakresie 7,5-17,5 GHz (1,6-4 cm) metodą maskującą (zakłócanie szumowe szerokopasmowe) lub dezinformującą w odległości i współrzędnych kątowych. Przy zmianie parametrów pracy zakłócanej SRL lub USN rakiety (częstotliwości nośnej, okresu powtarzania oraz długości impulsów) stacja ta automatycznie przerywa pracę w celu wprowadzenia niezbędnej korekty emitowanych sygnałów zakłóceń. Nadajnik stacji może emitować zakłócenia z mocą regulowaną od 20 do 50 kW w impulsie.

W rosyjskich siłach morskich stacje aktywnych zakłóceń reprezentowane są przez urządzenia typu Krab-11-12, MP-401, MP-403 i MP-405. Z urządzeń tych jedynie stacja MP-405 może być zaliczana do urządzeń nowoczesnych.

Okrętowe zestawy pasywnych zakłóceń radiolokacyjnych i termicznych wykorzystywane są do „stawiania” celów pozornych-dezinformujących operatorów SRL, nosicieli KPR lub „odwodzących” rakiety przeciwokrętowe w czasie samonaprowadzania.

Wykorzystywane obecnie okrętowe zestawy zakłóceń pasywnych (OZZP) można podzielić, w zależności od realizowanych etapów obrony przeciwrakietowej na dwie grupy. Do pierwszej należą zestawy o zasięgu strzelania 0,5-10 km, których pociski wykorzystywane są do dezinformacji nosiciela rakiet (etap I) oraz tzw. zerwania uchwycenia celu przez USN rakiety (etap II). Do tej grupy zaliczyć można OZZP typu Sclar, Srboc (RFN), Sea Gnat (Dania), PK-2, PK-10, PK-16 (Rosja).

W drugiej grupie znajdują się zestawy bliskiego zasięgu strzelania (25-300 m) wykorzystywane w bezpośredniej obronie przeciwrakietowej, do TZW zerwania śledzenia celu przez USN rakiety (etap III). Grupę tę reprezentują: Hot Dog (Silver Dog), Wolke (RFN) Philax 105,106, Elma (Szwecja) PK-10 (Rosja).

Nosiciela KPR (etap I) dezinformuje się wystrzeliwując niekierowane pociski rakietowe (dipolowe i termiczne) na odległość 1-10 km od bronionego okrętu metodą rozproszoną wokół okrętu lub od strony przeciwnika - pozorowanie ugrupowania bojowego. Skuteczna powierzchnia odbicia (SPO) pojedynczych celów pozornych (CP) musi być porównywalna z SPO broniącego się okrętu. „Zerwanie uruchomienia” (drugi etap)” polega na powstaniu celów pozornych „odwodzących” na kierunku ataku w odległości od 0,5-3 km z takim wyprzedzeniem, aby rozcalanie się pocisków i utworzenie relatywnych celów nastąpiło przed włączeniem się USN rakiety (tj. przejścia z fazy lotu inercyjnego na kierowany). Cele te muszą znajdować się w polu widzenia USN (pracującego w reżimie poszukiwania) oraz mieć cechy celu morskiego, na które reaguje USN (termiczne, radiolokacyjne oraz jedne i drugie). Zerwanie automatycznego śledzenia (etap III) lub bezpośrednia obrona przeciwrakietowa sprowadza się do powstania w pobliżu (25-300 m od okrętu) dużego CP przewyższającego SPO bronionego okrętu (efekt centroidalny) pod osłoną zakłóceń radioelektronicznych. Po powstaniu CP zakłócenia aktywne wyłącza się, gdyż rakiety nowej generacji typu Kormoran-II (RFN) lub H-31A (Rosja) mogą naprowadzać się w systemie pasywnym na źródło promieniowania.

Na wszystkich etapach obrony przeciwrakietowej stawianie celów pozornych powinno być połączone z szybkim manewrem okrętu, polegającym na zmniejszeniu skutecznej powierzchni odbicia (ustawieniu się rufą do kierunku, z którego jest opromieniowywany przez stacje radiolokacyjną lub USN).

OZZP mogą być także wykorzystywane do tworzenia tzw. zasłony maskującej zmniejszającej celność bombardowań lotniczych i ognia artylerii okrętowej kierowanej SRL. Tworzą ją na kursie okrętu CP stawiane w jednakowych odstępach czasu (jednakowe nastawy zapalnika rozcalającego). Odległość między CP nie powinna przewyższać zdolności rozróżniania znanych SRL przeciwnika.

Na okrętach sił morskich Rosji różnych klas instaluje się urządzenia typu APP-22, przeznaczone do stawiania zasłon przeciwradiolokacyjnych.

Urządzenie APP-22 instaluje się na kominie okrętu z zadaniem opuszczenia paczek z dipolami do wnętrza, gdzie po spaleniu ich osłony ciśnienie spalin wyrzuca dipole na zewnątrz. Wysokość zasłony uzależniona jest od ciśnienia spalin (prędkości okrętu), a jej czas utrzymywania się w powietrzu wynosi do 40 min.

Ponadto do wykonywania zadań obrony przeciwrakietowej wykorzystuje się nadmuchiwane odbijacze kątowe (NOK). Na okrętach nawodnych Floty Bałtyckiej znajdują się odbijacze pneumatyczne typu A (automatyczne) i N (Napełniane z instalacji okrętowej). Nadmuchiwane odbijacze kątowe mogą być także wykorzystywane do maskowania radiolokacyjnego okrętów w czasie postoju.

4.1.2. Systemy i środki zakłóceń hydrolokacyjnych ON i OP wykorzystywane w obronie przeciwtorpedowej.

Szybki rozwój środków hydroakustycznych (hydrolokacyjnych) spowodował wzrost zainteresowania specjalistów WRe możliwością obniżenia efektywności systemów obserwacji podwodnej. Podstawę rozwoju środków walki hydroakustycznej stanowiły różnorodne metody zakłóceń. Jedną z nich była generowania aktywnych zakłóceń do obezwładniania okrętowych stacji hydroakustycznych. Polegała ona na generowaniu intensywnego szerokopasmowego szumu maskującego szumy obiektu (okrętu podwodnego) oraz zakłócającego pracę USN samonaprowadzających się torped. Szum taki mechanicznie wytwarzały holowane za okrętem urządzenia generujące.

Inna metoda zakłóceń oparta jest na zasadzie wytwarzania tzw. wtórnych zakłóceń. Zakłócenia tego typu są emitowane jedynie w wypadku przechwycenia impulsów stacji hydrolokacyjnych pracujących w reżimie aktywnym (echonamierzania). Do wytwarzania wtórnych zakłóceń wykorzystuje się zapis magnetyczny przechwyconych impulsów oraz wielokrotne emitowanie ich według określonego klucza czasowego, co powoduje powstanie na wskaźniku SHA wielokrotnego echa, na którego tle niemożliwe jest wydzielenie sygnału użytecznego pochodzącego od rzeczywistego obiektu.

Obecnie okręty - nawodne oprócz stacji aktywnych zakłóceń hydroakustycznych lub typowych SHA z możliwością wytwarzania zakłóceń, takich jak: DSOS 21 BZ (RFN) lub MG-335 (Rosja), które oprócz echonamierzania, szumonamierzania i zabezpieczenia łączności podwodnej mają przystawki zakłóceń hydroakustycznych - wyposaża się w holowane urządzenia zakłóceń (pułapki przeciwtorpedowe), np. BAT-1 (Rosja).

Holowane pułapki przeciwtorpedowe znajdują się w wyposażeniu większych okrętów bojowych klasy KRR, NiR i FRR państw europejskich oraz Rosji. Podstawowa metoda ich wykorzystania sprowadza się do holowania za rufą okrętu w odległości do 200-250 m w celu zminimalizowania ich wpływu na pokładowe SHA. Urządzenia te wytwarzając pole akustyczne, analogiczne w rozkładzie widmowym do szumów własnego okrętu, lecz o kilkakrotnie większej intensywności, powodują „odwodzenie” torped z pasywnymi USN. Do wad tych urządzeń należy: utrudnione manewrowanie, konieczność zmniejszenia prędkości oraz możliwość zakłócania własnych stacji hydrolokacyjnych.

Stosowana szeroko pułapka przeciwtorpedowa SLQ-25 Nixie składa się z dwóch holowanych urządzeń, które mogą generować pole akustyczne analogiczne w rozkładzie widmowym do pola ochranianego okrętu. Dane dotyczące sposobu ich wykorzystania wypracowywane są przez procesor, który transponduje informacje z SHA oraz innych urządzeń i zobrazowuje je na monitorze konsoli systemu. Urządzenie to jest zdalnie sterowane - przwodowo przez operatora systemu. Prawdopodobnie w siłach morskich Rosji wykorzystuje się pułaoki typu BAT-1.

Okręty podwodne wyposaża się w różnorodne urządzenia zakłócające, do których należą stacje zakłóceń hydroakustycznych, samobieżne i dryfujące imitatory OP (pułapki przeciwtorpedowe) oraz stacje ostrzegające o opromieniowaniu radiolokacyjnym, wykorzystywane podczas pływania w położeniu nawodnym i wykonujące zadania takie same jak na okrętach nawodnych.

Samobieżne imitatory OP w większości zbudowane są na bazie seryjnych torped, wykorzystywanych w siłach morskich danego państwa. Ze znanych samobieżnych imitatorów w państwach zachodnich wykorzystuje się obecnie: CI-1 (Francja); Bandfish (Wielka Brytania); C-303 (Włochy) oraz MG-10 i jego modyfikacje (Rosja).

Samobieżny imitator składa się z generatora szumów, który odtwarza z taśmy perforowanej lub magnetycznej uprzednio nagrane faktyczne szumy OP, urządzenia odbiorczo-nadawczego sygnałów SHA i USN torped pracujących w układzie ech namierzania. MK-30 może emitować pole magnetyczne okrętu, wykorzystując do tego celu specjalną holowaną antenę.

Okręt podwodny w celu uchylenia się przed atakującym okrętem ZOP powinien pod osłoną urządzeń zakłócających wystrzelić imitator, a po zwrocie oddalić się z prędkością małoszumną.

Dryfujące imitatory są gabarytowo znacznie mniejsze niż samobieżne, mają mniej skomplikowaną budowę i są znacznie tańsze. Mogą one imitować sygnały SHA, ruch OP (efekt Dopplera) oraz szumy OP. Z uwagi na krótki czas pracy oraz relatywnie mniejsze możliwości imitacji ich efektywność jest znacznie mniejsza niż imitatorów samobieżnych.

Do najczęściej używanych imitatorów w siłach morskich NATO należą: SNAH i AN/SQQ-5, a siłach morskich Rosji MG-24, JP-21, i MG-34.

Typowo dryfujący imitator OP typu MG-24, lub MG-34 (Rosja) składa się z dwóch zasadniczych podzespołów, a mianowicie: generatora szumu i urządzenia wytwarzającego obłoki gazowe w toni wodnej, które powodują odbijanie impulsów aktywnych urządzeń hydrolokacyjnych.

Zasady użycia samobieżnych i dryfujących imitatorów OP są analogiczne.

4.1.3. Środki obezwładniania systemów obserwacji powietrznej i nawodnej

Generacja najnowszych środków rozpoznania i kierowania uzbrojeniem, opracowanych na bazie urządzeń optoelektronicznych może w znacznym stopniu zmienić tradycyjne metody prowadzenia działań na morzu. W przeciwieństwie do środków radiolokacyjnych, systemy optoelektroniczne pracują w reżimie pasywnym - trudno wykrywalnym.

Doceniając wagę tego problemu w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych opracowano w wielu państwach optoelektroniczne systemy obserwacji i kierowania uzbrojeniem. Do najbardziej znanych zalicza się: Vampir (Francja); EOS-400 (Wielka Brytania). Systemy te składały się z kamery TV, termowizora i dalmierza laserowego, służącego do określenia odległości do celu. Z uwagi na poziom rozproszenia, który jest niebezpieczny dla załogi okrętu, w wielu systemach optoelektronicznych usunięto laser i zamiennie wprowadzono SRL. Jednocześnie produkuje się wersje z monoimpulsowym laserem neodymowym pracującym na fali 1=1,06 μm.

Rozwój systemów optoelektronicznych wymusił konieczność wprowadzenia odpowiednich środków przeciwdziałania. Powszechnie instaluje się na okrętach detektorów promieniowania laserowego (odbiorników ostrzegających o opromieniowaniu laserowym) oraz pasywnych środków tłumiących energię wiązki laserowej w postaci wytwornic dymów lub pocisków dymnych stawianych z OZZP. Możliwość stawiania pozornych celów termicznych z OZZP może wprowadzić w błąd operatorów urządzeń termolokacyjnych. Dezinformacja termolokacyjna ma wiele cech analogicznych do radiolokacyjnej. Niebagatelną rolę mogą w niej odegrać okrętowe systemy zraszania (stosowane w przedsięwzięciach przeciwchemicznych), które obniżając temperaturę kadłuba okrętu zmniejszają wydatnie jego kontrast na tle, utrudniając obserwację termolokacyjną. Ponadto już na etapie projektowania okrętów zakłada się maksymalne obniżenie wartości różnorodnych pól fizycznych, w tym pola cieplnego przez odprowadzenie spalin pod linię wodną i jednoczesne ich schładzanie, stosowanie ekranów termicznych dla urządzeń promieniujących duże ilości ciepła (silniki agregaty prądotwórcze).

Szerokie stosowanie rakiet i bomb ślizgowych naprowadzanych laserowo, celowników i dalmierzy oraz konieczność przeciwdziałania optoelektronicznym środkom obserwacji spowodowała rozwój odpowiednich urządzeń aktywnych zakłóceń których zasada pracy polega na wytworzeniu silnych impulsów świetlnych (promieniowania laserowego) działających na elementy percepcji wizualnej - wzrok operatora lub detektory czujników optoelektronicznych. Takie zadanie może broń laserowa, a szczególnie lasery wieloimpulsowe pracujące w paśmie dalekiej podczerwieni. Lasery monoimpulsowe są bardzo wrażliwe na warunki atmosferyczne (silne tłumienie) oraz na środki pasywnego przeciwdziałania - np. dym. Ponadto moc obecnych laserów nie wystarczają do obezwładniania celów , a czas trwania impulsu 20 ns jest zbyt krótki, aby nastąpił trwałe uszkodzenie wzroku u operatora lub elementu detekcyjnego. Niektóre źródła podają, że do trwałego uszkodzenia wzroku potrzebna jest gęstość energetyczna 10-2 J/cm2 a obecnie lasery generują 10-6- 10-5 J/cm2. Lasery CO2 o długości fali 10,6μm mogą już zapewnić wymaganą gęstość energii. Próby z laserem CO2 , wykorzystywanym w siłach morskich Francji i Wielkiej Brytanii potwierdziły celowość ich stosowania do obezwładniania optoelektronicznych i optycznych środków wykrywania i naprowadzania. Obecnie stosowane lasery CO2 o energii 1J i rozbieżności wiązki 1 mrad umożliwiają oślepienie przyrządów obserwacyjnych gdyż własności skupiające optyki odbiorczej tych urządzeń mogą zwielokrotnić skuteczność oddziaływania promienia laserowego przez zwiększenie energii na powierzchni oka lub detektora fotoelementu. Ochrona urządzeń optoelektronicznych przez stosowanie filtrów wąskopasmowych jest problematyczna, gdyż zmieniają one swoją charakterystykę w zależności od kąta padania impulsu świetlnego.

Pojawiające się na wyposażeniu okrętów urządzenia ostrzegające o opromieniowaniu laserowym, po uwzględnieniu średnicy wiązki, wynoszącej na opromieniowanym obiekcie średnio 5 m (dla rozbieżności wiązki wynoszącej 1 mrad emitowanej z odległości 5 km), wymagają rozmieszczenia kilku - kilkunastu detektorów w zależności od wielkości okrętu. W praktyce detektory rozmieszcza się tylko na śródokręciu w liczbie co najwyżej kilku sztuk, z uwagi na konieczność budowy linii zasilająco-przesyłowych.

Przykłady niektórych urządzeń zakłócających:

THS-17 jest rosyjskim produktem z serii optycznych środków zakłócających, przeznaczonych do celów powietrznych i morskich. W wersji morskiej przeznaczony jest do osłony przed obserwacją środkami noktowizyjnymi, śledzeniem optycznym atakiem brzegowych rakiet kierowanych.

SPEKIR-F (system laserowy) jest przeznaczony do ostrzegania przed atakiem rakietami naprowadzanymi laserowo lub przed okrętami wyposażonymi w środki laserowego namierzania. System ten może pracować przy silnych zakłóceniach i wykazuje prawdopodobieństwo wykrycia wynoszące 95% [przy jednostkowym impulsie energii laserowej oraz maksymalny zasięg wykrycia w granicach 20-25 km.

4.1.4. Okrętowe środki rozpoznania i obezwładniania łączności radiowej przeciwnika

W siłach morskich państw europejskich oprócz rosyjskiej floty bałtyckiej na okrętach uderzeniowych nie są instalowane stacjonarne pokładowe systemy służące do obezwładniania łączności zakresu KF i UKF. W Bundesmarine większe okręty uderzeniowe (NiR typu Lutjens i FRR typu Bremen) zostały wyposażone tylko w środki rozpoznania mogące służyć do korekty lub uaktualniania sytuacji radioelektronicznej w rejonie operacyjnym. Na jednostkach wykorzystywane są automatyczne namierniki radiowe typu Telecon-8 lub 9, ewentualnie jeden i drugi. Namierniki te mogą automatycznie wykrywać emisje radiowe w paśmie 10 kHz - 1 GHz oraz określać kierunek na źródło promieniowania z dokładnością ±0,30. Urządzenia te sterowane specjalnym procesorem przeszukują wymienione pasma i po wykryciu emisji określają parametry jej pracy, zobrazowają na analizatorach widmo sygnału oraz „zapisują” w pamięci. Oprócz wymienionych namierników mogą być stosowane FT 001 (25-1000MHz), EZF/EZFU (0,6-2700 MHz) lub ASDF.

Na okrętach bojowych floty bałtyckiej klasy KRR i FR instalowano systemy rozpoznania i zakłóceń łączności radiowej. KF typu Shura (1,5-25 MHz) lub urządzenia kontrolno-sterujące typu R-743 pozwalające na użycie do obezwładniania łączności okrętowych nadajników radiowych typu R-631, 632 lub 635.

Urządzenie R-743 umożliwia zakłócanie następujących rodzajów emisji:

R-743 określa rodzaj pracy, częstotliwość, dewiację, szybkość telegrafowania. Pozwala też na zdalne sterowanie radiostacjami e relacjach okręt-brzeg i brzeg-okręt. Możliwość wykorzystania okrętowych systemów zakłóceń łączności radiowej zakresu UKF, KF i SF w akwenie Morza Bałtyckiego jest problematyczna za względu na łatwość lokalizacji nosiciela systemu.

W celu zapewnienia kompleksowej obrony okrętów wskazane byłoby instalowanie wszystkich wymienionych systemów na okrętach nawodnych i dwóch pierwszych na okrętach podwodnych. W praktyce względy energetyczne i finansowe nie pozwalają na spełnienie tego warunku i urządzenia WRe instaluje się na okrętach dobierając ich rodzaj i liczbę w zależności od wykonywanych zadań. Okręty uderzeniowe (NiR, FRR, KTR) będą zawsze bardziej nasycone środkami WRe niż jednostki obrony przeciwminowej lub okręty zabezpieczenia.

Różnorodność systemów i urządzeń WRe instalowanych na okrętach nawet tej samej serii - w zależności od wejścia danej jednostki do linii (szczególnie widoczne jest to we flocie bałtyckiej) - powoduje, że ich unifikacja jest stosunkowo niewielka i mimo, że jest konieczna za względów technicznych i finansowych, to obecnie nawet w siłach morskich bogatszych państw europejskich (RFN, Szwecja) - małoprawdopodobna. Duże koszty jednostkowe tych urządzeń zmuszają do wykorzystania starszych, lecz sprawdzonych w eksploatacji systemów. Jako przykład można wymienić siły morskie RFN, w których część systemów WRe (OZZP typu Sclar), planowana do zainstalowania na FRR typu 123, będzie zdemontowana z NiR typu Hamburg, wycofywanych obecnie ze służby.

4.2. Wnioski wynikające z zastosowania okrętowych środków WRe SM

  1. Wszystkie urządzenia rozpoznania radiotechnicznego (optoelektronicznego) ze względu na pasywny rodzaj pracy mogą być wykorzystane w okresie pokoju do zdobywania informacji o typach, a nawet poszczególnych egzemplarzach SRL potencjalnego przeciwnika (parametry pracy, dyslokacja, rodzaje nosicieli). Dane te powinny być poddane analizie technicznej, a następnie wprowadzone do pamięci komputerów oraz wykorzystywane do identyfikacji SRL i ich nosicieli.

  1. Bank informacji powinien być uaktualniany e celu doskonalenia metod i środków przeciwdziałania, a w przypadku rozpoczęcia działań bojowych - organizacji i prowadzenia rozpoznania oraz WRe. Dane dotyczące sprzętu bojowego utrzymywane są w ścisłej tajemnicy i nawet doskonałe rozpoznanie nie będzie w stanie w czasie pokoju ich zdobyć. Niektóre wartości pul fizycznych, na przykład pole emisji cieplnej okrętów lub pole akustyczne nie ulegną diametralnym zmianom i dlatego informacje o ich wartościach powinny znaleźć się w banku informacji i być konfrontowane z możliwościami progowymi posiadanych przez nas systemów uzbrojenia.

  1. Wycofywane przestarzałe elementy systemów rozpoznania i WRe należałoby wykorzystać w szkoleniu i do celowej dezinformacji potencjalnego przeciwnika.

  1. W związku z tym, że MW jest jedynym rodzajem SZ, który w codziennej działalności ma styczność z potencjalnym przeciwnikiem, zasadne byłoby szybkie uzupełnienie okrętów w omawiane środki, a otrzymane informacje uzupełniłyby banki informacji pozostałych rodzajów SZ (szczególnie lotnictwa).

  1. W celu wykluczenia możliwości analogicznego postępowania potencjalnego przeciwnika niezbędne jest przestrzeganie zasad przeciwdziałania technicznym środkom rozpoznania (PTŚR) w codziennej działalności oraz podczas ćwiczeń i rejsów bojowo-rozpoznawczych.

  1. Zaawansowanie prac nad nową generacją rakiet w-w i p-w o szybkości dwukrotnie przekraczającej prędkość dźwięku, wykonanych w technologii „stealth”, wymaga ciągłej modernizacji i wprowadzania nowych, bardziej efektywnych środków przeciwdziałania o minimalnych czasach reakcji i zwiększonym zasięgu bojowego oddziaływania.

ZAKOŃCZENIE

Każdy współczesny okręt, samolot musi być wyposażony nie tylko w systemy łączności, nawigacji lecz także w systemy przeciwdziałania elektronicznego. przemysł elektroniczny dostarcza coraz nowszych i coraz bardziej zminiaturyzowanych urządzeń elektronicznych o coraz większych możliwościach. Właśnie miniaturyzacja sprawia, że stanie możliwe zmieszczenie wszystkich urządzeń WE wewnątrz kadłubów samolotów, okrętów, takie rozwiązania są rozpatrywane jako najbardziej obiecujące w przyszłości. Problem stanowią urządzenia wielkiej mocy, gdzie przesłanie wielkich energii wymaga przewodów o odpowiednio dużej średnicy, urządzeń chłodzących, a przede wszystkim źródeł zasilania o dużej wydajności. walka radioelektroniczna w powietrzu i na morzu to ogromne pieniądze inwestowane w rozwój myśli technicznej, zwracane w tempie błyskawicznym dzięki dużej efektywności ich wykorzystania. Przykładem niech będzie urządzenie AN/ALQ-165 opracowane w ramach konkursu. Jest to nowoczesne urządzenie zakłócające do samoobrony, sterowane cyfrowo i dysponujące wysoką mocą. Jego ograniczeniem jest górna granica częstotliwości -18 GHz - nie widziano bowiem potrzeby stosowania częstotliwości wyższych przy znanym stanie rozwoju radarów strony przeciwnej. Walka radioelektroniczna jest tą dziedziną aktywności ludzkiej, gdzie każdemu działaniu towarzyszyć będzie przeciwdziałanie, bardzo często zapoczątkowujące cały łańcuch akcji mających znosić skutki akcji poprzednich. Dotyczy to zwłaszcza strefy militarnej gdzie ludzka pomysłowość ma wielkie pole do popisu.

BIBLIOGRAFIA

  1. Informator o SZ państw sąsiadujących z Polską Szt. Gen 1413/93, Warszawa 1994, nr biblioteczny 0116/R

  1. Komunikat rozpoznawczy nr 4,5,6,7/95, Sztab - oddział II WLOP, Warszawa 1995r

  1. Lotnicze środki WRe państw NATO, Szt. Gen WP Zarząd II, Szt. Gen. 1252/86 Warszawa 1987 nr biblioteczny. R/2535

  1. MACHAJ Zbigniew, Przeznaczenie, podstawowe dane taktyczno-techniczne oraz użycie środków WRe zamontowanych na samolotach specjalnych i bojowych wybranych SZ państw obcych, Praca zaliczeniowa z AO, KRWiAO, AON, Warszawa 1995

  1. PAWLACZYK Jerzy, Powietrzne i morskie siły i środki WRe Państw Europejskich oraz taktyka ich wykorzystania, Praca Kursowa, KRWiAO , AON, Warszawa 1995

  1. PIEKARSKI H., MAGNUCKI Z., KRUSZYŃSKI M., Wojna elektroniczna według poglądów NATO, Podręcznik, ASG WP, Warszawa 1987 nr biblioteczny 2464

  1. Pokładowe systemy radioelektroniczne SP państw NATO w zabezpieczeniu działań bojowych lotnictwa, D-ctwo WOPK 1009/85 Warszawa 1986 nr biblioteczny R/2590

  1. Rozpoznanie i walka radioelektroniczna w amerykańskich siłach lądowych, WPZ nr 4/86.

  1. Siły i środki oraz zasady prowadzenia WRe przez SZ Państw NATO, D-ctwo WOPK, OPK 938/83, Warszawa 1983 nr biblioteczny. 4360/R

  1. Siły i środki WRe SZ państw NATO, MON, Szt. Gen. - Zarząd II, 1351/89 Warszawa 1989, nr biblioteczny 4059/R

  1. SUNDARAM G., Urządzenia walki radioelektronicznej firmy Northrpo, WPZ nr 1/86

  1. TĘGOS Marian, WRe w SP NATO, ASG WP, Warszawa 1987 nr biblioteczny S/985

ZAŁĄCZNIKI

Załącznik nr 1

0x08 graphic

Ogólny schemat występowania pododdziałów WRe w lotnictwie Stanów Zjednoczonych

Załącznik nr 2

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

Organizacja samolotów walki radioelektronicznej w SP Niemiec

0x08 graphic
Załącznik nr 3

Organizacja walki radioelektronicznej w SP W. Brytanii

Załącznik nr 4

0x08 graphic

UWAGA! Tylko w SP Ukrainy w 14 KL występuje 118 plWRe w składzie: 22 samolotów JAK-28PP i 7 SU 24MP. Samoloty takie jak MiG-25BM i SU-24MP znajdują się pojedynczo w splr.

Struktura organizacyjna WRe Sił Powietrznych Rosji

Załącznik nr 5

0x08 graphic

Schemat organizacyjny batalionu typu „S” działającego na korzyść lotnictwa rosyjskiego

Załącznik nr 6

0x08 graphic

Ilość sprzętu w całej eskadrze:

- 11 śm Mi-8pp (Mi-17P)

- zasobnik z aparaturą zakłócającą SPS-63 (8-11 cm);

- zasobnik z aparaturą zakłócającą SPS-66 (20-28 cm);

- zasobnik z aparaturą zakłócającą SPS-88 (3 cm);

- zasobnik z aparaturą zakłócającą SPS-5M (137-215 cm);

Organizacja eskadry śmigłowców WRe armii lotniczej Rosji

Załącznik nr 7

0x08 graphic

Ogólny schemat występowania śmigłowców WRe w SP Czech

Załącznik nr 9

Urządzenia zakłóceń aktywnych państw zachodnich

Typ urządzenia

Zakres częst. (MHz, pasmo)

Rodzaj

zakłóceń

Producent

Nosiciel

Sposób przenoszenia

AN/ALQ-76

5000-20000

szumowe

A-4,EA-6A,EP-3E

AN/ALQ-87

4000-20000

szumowe

F(FB)-111, F-4

AN/ALQ-92

300-1000

szumowe

EA-6B

AN/ALQ-94

2000-12000

szumowe mylące

F(FB)-111

AN/ALQ-99

100-18000

szumowe

EA-6B, EF-111

AN/ALQ-100

1550-8000

mylące

A-4,EA-6B,A-7,F-14

AN/ALQ-101

2000-4000

4000-8000

8000-20000

szumowe

mylące

F-4,A-7,Bucaneer,F-111

AN/ALQ-117

2000-12000

I/J

szumowe

ITT

B-52

pokładowy

AN/ALQ-118

2000-10000

szumowe mylące

F-4, A-10, A-7, F-14

AN/ALQ-119

2000-4000

4000-8000

5850-8200

szumowe

impulsowe

odzewowe

Westinghouse

F-4,F-16,F-111,A-10,A-7

podwieszany

AN/ALQ-122

mylące

A-4, A-6, A-7, EA-6B, F-4, F-14, F-18

AN/ALQ-126

2000-10000

E/F, G/H, I/J

mylące

r-lokacyjne

Locheed

A-4, A-6, A-7, EA-6B, F-4, F-14, F-18

pokładowy

AN/ALQ-127

8000-10000

szumowe

B-52, F-15

AN/ALQ-129

8000-20000

mylące

F-14

AN/ALQ-131

2500-18000

szumowe

impulsowe

odzewowe

Westinghouse

A-10, F-4, F-15, F-16 EF-111A

podwieszany

AN/ALQ-135

1000-4000

4000-9000

9000-18000

szumowe

impulsowe

odzewowe

Northrop

F-15

pokławody

AN/ALQ-136

I/J

r-lokacyjne

ITT

A-10, AH-1, AH-64, MH-53J, RC-12/RU21

pokładowy

AN/ALQ-137

2000-4000

4000-8000

8000-20000

E,F,H,J

szumowe

mylące

Locheed

F-4, A-10, F-15, F-16, EF-111A

pokładowy

AN/ALQ-149

100-149

szumowe

EA-6B

AN/ALQ-160

2600-3100

szumowe

AN/ALQ-161

200-10000

AIL Systems

B-1B, B2

pokładowy

AN/ALQ-162

ciągłe wcz

Northrop

F/A-18, J-35, A-4M, AV-8B, EH-60

pokładowy podwieszany

N/ALQ-165

ASPJ

700-18000

szumowe

impulsowe

odzewowe

ITT/Westing-housc

F-16, F-18, F-14, A-6, AV-8B, EA-6B

pokładowy

AN/ALQ-167

D, E/F, G/H/I,J

Whittakre Elektronic Sys

Lynx, Sea King, Cambera, T-17a

podwieszany

AN/ALQ-178

RAPORT

2000-8000

8000-20000

mylące

Loral

F-16, Mirage 5

pokładowy

AN/ALQ-184

szumowe

odzewowe

Raytheon

F-15, F-16, F-111, A-7, A-10

podwieszany

AN/ALQ-187

Raytheon

F-4, F-16, Mirage 2000

pokładowy

AN/ALQ-202

imitujące

Loral

F-16, F/A-18

pokładowy

EL -70

2600-5100

mylące

ALPHA JET

EL - 73

8000-16000

mylący

ALPHA JET

ARI-23246

7500-17000

szumowe

TORNADO GR Mk-1

ZEUS

2000-18000

impulsowe

HARIER, Super Etendard, Jaguar

ATRJ

ITT

AH-64, RAH-66, UH-60, CH-47,MH-53, OV-22

pokładowy

BAREM

6000-20000 H, I, J

szumowe impulsowe

Thomsoc

Mirage, Super Etendard, Jaguar

podwieszany

BARAX

6000-20000 H, I, J

szumowe impulsowe

Dassault Electronik

Mirage III, Mirage F1, Jaguar

podwieszany

DASS

szumowe impulsowe

GEC MARCONI

Eurofighter

podwieszany

AJAX

8000-20000

szumowe

Jaguar, Harrier, Tornado

CAIMAN

8000-12000

40000-60000

szumowe

Mirage F1, Mirage 2000, Jaguar

Erijammer 300

6000-20000

szumowe mulące

Ericsson

JAS-39 GRIPEN

podwieszany

EWS16

Dassault Elec

F-16

pokładowy

ICMS

Thomson CSF

Mirage 2000

pokładowy

IHS-6X

1000-18000

Selenia

A-109

pokładowy

L-203BE

doppler.

prod. rosyjska

MiG-29SE

pokładowy

Sky Shadow

E-I

imitujce

GEC Marconi

Tornado IDS

podwieszany

SL/ALQ-234

I/J, H-J

szumowe imitujące

Alenia

MiG-21

podwieszany

Spectra

laserowy/ radar

Thomson

Rafale

pokładowy

SPJ

I/J

prog. w tym szmowe

Avitronics

s-ty bojowe

pokładowy

Załącznik nr 10

Urządzeniazakłóceń aktywnych państw WNP

Typ urządzenia

Zakres częstotliwości

(MHz)

Nośiciel

Uwagi

SPS - 1

zakres cm

Jak-28PP

SPS - 2

zakres dm

Jak-28PP

SPS - 5M

140 - 220

Jak-28PP, Mi-17PP

SPS - 141JE

8330 - 10345

MiG-21, MiG-25

SPS - 141MWGE

8330 - 10345

MiG-25SU-17, SU-25

SPS - 142

5000 - 10000

MiG-25, SU-25

SPS - 143

5000 - 10000

MiG-25, SU-25

SPS - 161

7500 - 10000

SU-24MP

SPS - 161

5000 - 7500

SU-24MP

SPS - 171

7500 - 23000

Jak-28PP, TU-22P. TU-26

SPS - 172

5000 - 7500

Jak-28PP TU-22P. TU-26

GARDENIA

7100 - 10300

MiG-29, (SU-25/T-8-15)

SORBCJA

7100 - 10300

SU-27

SPS - 63

2730 - 3750

Mi-17pp

SPS - 66

1000 - 1500

Mi-17pp

SPS - 68

8000 - 10000

Mi-17pp

Załącznik nr 11

Odbiorniki rozpoznawczo-ostrzegające państw zachodnich

Typ urządzenia

Zakres czętotliwości (MHz)

Nosiciel

Uwagi

AN/APR-38

F-4G

zastępuje APR36,37

AN/APR-39

2000 - 18000

OV-1D, śmigłowce

AN/ALR-36

F-4G

zastęp. ALR-25(26)

AN/ALR-37

F-4

AN/ALR-38

F-4G

zastęp. ALR-36

AN/ALR-45

2000 - 14000

A-4, F-14, EA-6B, AV-8B, F-35 Draken

AN/ALR-46

2000 - 18000

A-10, B-52, F-16, F-4

AN/ALR-50

F-14, F-18, A-6, EA-6B

AN/ALR-56

2000 - 20000

F-15

AN/ALR-62

EF-111A, FE-111

AN/ALR-65

F-15

AN/ALR-66V

2000 - 20000

500 - 20000

A-7D, F-4, śm

zastęp. ALR-36 (37,45,46)

AN/ALR-67

500 - 18000

A-10, F-16, F-18, AV-8B

AN/ALR-68

500 - 18000

F-4, Tornado, Alpha Jet

AN/ALR-69

500 - 18000 500 - 20000

A-10, F-16

AN/ALR-86

1000 - 8000

EA-6B

ARI 18228

2000 - 20000

Tornado, Harrier

Odbirniki rozpoznawczo-ostrzegające WNP

Typ urządzenia

Zakres częstotliwości (MHz)

Nosiciel

Uwagi

SYRENA 2

TU-16

SPO - 10

7500 - 16660

MiG-21, MiG-23, MiG-25

SPO -15

4450 - 10345

MiG-27, MiG-29, SU-17

SYRENA 3M

Jak-38MP, SU-25

BIERIOZA

SU-24, SU-25

OBRONA

A-50, (IŁ-76)

Załącznik nr 12

Środki pasywnych zakłóceń radiolokacyjnych państw zachodnich

Typ urządzenia

Zakres częstotliwości (MHz)

Nosiciel

Uwagi

AN/ALE-27

B-52

AN/ALE-37

A-10

obr. grup i indywid

AN/ALE-38

100 - 10000

F-4, J-35 Draken

AN/ALE-39

F-14, F-18, AV-8B, EA-6B

AN/ALE-40

100 - 40000

A-7, A-10, F-4, F-5, F-15, F-16,C-130

zakł. urządz. r-lok

AN/ALE-41

A-4, Harrier, EA-6B

obr. grup i indywid

AN/ALE-43

1000 - 20000

EF-111A, s-ty bojowe

zakł. urządz. r-lok

AN/ALE-43/V/1

1000 - 40000

śm i s-ty

zakł. urządz. r-lok

ALKAN

M-130

100 - 40000

s-ty, śm

zakł. urządz. r-lok

BOZ-101

Tornado

Środki pasywnych zakłóceń radiolokacyjnych państw WNP

Typ urządzenia

Zakres częstotliwości (MHz)

Nosiciel

Uwagi

ASO - 2 I

2125 - 13630

MiG-21 SU-22

ASO - 2W

2125 - 13630

SU-17, MiG-25

KDS - 23

2125 - 13630

SU-17, SU-22M4

UZP - 21

3000 - 10000

MiG-21, MiG-23

AAP - 50

3000 - 10000

MiG-25, MiG-29, SU-25 SU-27

R - 949

50 - 600

Mi-17PP

USP - 21

3000 - 10000

MiG-23

Załącznik nr 13

Charakterystyka optoelektronicznych zestawów rozpoznania SP państw zachodnich

Nazwa i typ, państwo

Skład zestawu

Sposób rozpozna-nia

Wysokość stosowania [m]

Głębokość rozpozna-nia [km]

Obiekty rozpozna-nia

Nosiciel

Typ nieznany

Stacja rozp. w podczerwieni AN/AAS-29. Laserowa stacja rozp. KA-98 (AN/AVD-4)

Przeszuki-wanie terenu

100 - 1000

10

czołgi, transpo-rter dzia-ła, rakie-ty, SRL

RF-4C

AIRS

St. rozp. w podczerwieni TV st rozp.

Przeszuki-wanie terenu

do 1000

10-15

jw

RF-14

RF-14A

Typ nieznany

TV st.rozp. (Bljus-pot), laserowy podświet. celu

Przeszuki-wanie terenu

małe wysokości

40-60

jw

s-ty bezzałogowe

Charakterystyka optoelektronicznych środków rozpoznania SP państw zachodnich

Nazwa i typ

Częstotli-wość lub dł fali

Moc

[W]

Zasięg działania

[km]

Dokł. nami w stop.

Nosiciel

Dane uzupełnia-jące

AN/AAR-34

0,2-0,4μm

3 - 5μm

powyżej 50

F-111

F-14

silniki rakiet plot/ Namiernik cieplny

Odb. laserpwy

0,5-1,6μm

3 - 5

dalmierze podświetlacze

AN/AVD-4 obserwacja pow. ziemi

0,48μm

5

0,1 - 1

RF-4 C

RF-4

RF-14

Laserowy EOS Kąt obserwacji 127-1520

AN/AAS-29 obserwacja pow ziemi

8-14

trzy zasięgi rozpozna-nia

RF-4

RF-4C

RF-14

Termolokator wykorzysty w nocy

AN/AAS-26

8 14

powyżej 5

RF-4B/C

RF-111

Termolokator Obs.pow.ziemi

AN/AAD-5

8 - 14

RF-4C

RF-14

Urządzenie TV

AN/AAS-14

3 - 5

8 - 14

3

RF-4B/E

RF-111

jw

Załącznik nr 14

Charakterystyka optoelektronicznych środków zakłóceń w SP państw zachodnich

Przeznaczenie środka

Nazwa, typ środka

Częst. lub długość fali

Siła wzm

Rozbieżność promieniowa-nia (radian)

Częst. następo-wania kolejnych imp (Hz)

Długość impulsu

Stacja zakłóceń impulsowych w podczerwonym

An/AAQ-4

-8, Stacja pokładowa

0,4 - 2

(2-70)103

500 - 2000

kanale wykrywania i

AN/ALQ-123

0,4 - 2

(2-70)103

0,025-1,75

500 - 2000

prowadzania celów Zakłócenia w podczerwonym

AN/ALQ-132--140-147 AN/ALT-39

0,4 - 2; 2 - 3 3 - 5

(1-50)103

0,25 - 1,75

500 - 2000

kanale prowadze-nia rakiet plot.

R-88 cieplny cel pułapka

1,8-6

(4-9)103

Zakłócenia maskujące w

AOCM środek laserowy

0,53-1,06

(3-5)106

10-4

1-10

10-3-10-6

laserowym i telewizyjnym kanale naprow. plot rakiet kier.

Zakłócenia porażające w podczererwonym, laserowym i telewizyjnym kanale rakiet plot

Laserowy środek

1,06-2,7-3,5;

3,7-4,1; 5

1000; 200-500;

200-600; 600

10-4

0,1-10; 10-50;

10-50; 1000

Załącznik nr 15

Bezzałogowe aparaty przeznaczone do niszczenia SRL (miny latające)

Typ samolotu

Ch-ka s-tu

Dł

[m]

Śr

[m]

Rozp. skrzy. [m]

Czest. wykry. {GHz]

Masa startowa [kg]

Pułap prakt. [km]

Zasięg [km]

Vmax [km/h]

DORNIER KDAR-LOCUST

BSR przezna. do nisz-czenia SRL

1,9

2

0,8-18

70

3000

do 100 km od rubieży sty-czności.

250

MBB KDAR- LOKUCT

BSR do niszcz. SRL w syst OP

E-SYSTEMS

E-75

Niszcze-nie SRL, rozp., WRe

2,41

0,25

3,05

5,4-5,9

34

do 80 z możliwością zwiększenia

130

E-90

Unowocześniona wersja

2,29

0,25

3,05

41

3600

Lot 4 h

177

Załącznik nr 16

Zestawienie ilościowe samolotów WRE w SP wybranych państw

Państwo

Szczebel występowania

Liczba występujących jednostek (oddz)

Ogółna liczba samolotów WRE

AL

esk śm

1 - 2

Mi-17PP

ROSJA

AL stetegi

poj s-ty

1 - 2 w różnych pułkach lot

34 TU-16PP, TU-22P

splr

1 - 2 w splr

10 SU-24MP, MiG25

NIEMCY

D-two foty pow

el MON

1

7 HFB-320

DL

slmb

elWE

1

30 Tornado ECR

AL Strat

poj s-ty

1 - 2

RC-135, F-111A, SR-71, TR-1

USA

Gr lot RRe

eWE

4

DL

slWE

3

24 F-4G, 12 F-111A, 48 F-16

Naziemne ZT rozp. i zakłócania

3

OŚRRe

esk

Informacja za komunikatem rozpoznawczym dowództwa WLOP, Oddział II nr ..... str ......

Informacja za materiałem Dowództwa WLOP - Oddziału II „Organizacja i stany SP państw sąsiednich na 01.01.1995r” str. 23-26.

Informacja za komunikatem rozpoznawczym Dowództwa WLOP - Oddziału II nr........ str........

Termin „wojna elektroniczna” (WE) używany jest w państwach zachodnich, natomiast w krajach Europy Środkowej i Wschodniej obowiązuje termin walka radioelektroniczna - WRe.

Cociaż niszczenie środków energetycznych nie jest elementem, który działa w ogólnie przyjętym spektrum elektromagnetycznym to zadania niszczenia tych urządzeń częściowo mogą wykonywać siły WE - takie podejście do peobl\emu prezentują amerykanie.

Pomimo, że śmigłowce są elementami poruszającymi się w trójwspółrzędnym wymiarze i występują w wojskach lądowych w prezentowanym wykładzie nie będą rozpotrywane z uwagi na temat wykładu.

Pilot nie zawsze może określić moment rozpoczęcia zakłóceń Re dlatego łatwiej jest mu określić moment rozpoczęcia zakłóceń przez własne środki.

Informacja za „Pracą kursową” mjr pilota CH-B SCHEFFEL

2

Samoloty bojowe z zasobnikami WE

Środki aktywne WE w SP

Samoloty rozp. działające na kożyść WE

Samoloty WE

Śmigłowce rozpoznawcze

Rakiety p. r-lok

Śmigłowce WE

Bezzałogowe Samoloty Rozp. iWE

Siły lotnictwa wojsk lądowych

Monitor sytuacji radioelektronicz-nej w kabinie

Nadajnik zakłóceń szumowych

Minikomputer

Urządzenie rozpoznawcze (odbiornik)

Nadajnik zakłóceń mylących (uniwersalny)

Wyrzutnia flar i dipoli odbijających

Urządzenie zakłócające w podczerwieni

Urządzenie rozpozanwcze w podczerwieni

Grupa lot RRe

poj. s-ty

Dywizja lot

Skrzydło lot

eWE

Naziemne oddz-ały i pododdz. rozp. i zakł Re

esk RRe

esk WE

el rozp

esk WE

dow PLSS TR-1

F-111A

Skrzydło WE F-4G

466L

Ośr RRe

gr SP

el

Siły Powietrzne

Armia Lotnicza

Inspektor Sił Powietrznych

Dowództwo Sił Powietrznych

1 DLT

32 slmb

Gr lot

Dowództwo SP Południe

Dowództwo Sił Dow SP

Dowództwo Lot Transport.

Specjalny oddział lot MO prawdopodobnie HFB-320

3 DLT

38 slmb

81 pł lączności

12 pł lączności

11 pł lączności

Oś analizy danych z rozp rad

Przekazywane Tornado IDS i przezbrajane na ECR

el WRE

Sztab Obrony Si Narodowych

Główny zarząd rozp.

Sztab Siły Powietrznych

Dowództwo Rozpozn.

51 eWE

39 er taktycznego

360 eWE

5 naziemne skrzyd łączności

WŁ

140 jednostka rozp i zakł

11 jednostka rozp i zakł

WOJSKA LOTNICZE

Lotnictwo Operacyjne

Armia Lotnicza

Lotnictwo Strategiczne

Armia Lotnicza

TU-16PP; TU-22P

poj. s-ty w różnych pułkach (razem 34 szt)

eśm WRe

Wojska Lotnicze Frontu

Naziemne śr WRe

Pokadowe śr WRe

środki osłony indywidualnej

bWRe S

eśm WRe

P-18 1 szt

POST-3M 1 szt

jedn komplet

Dowództwo

k łącz

k zakłóceń r-lok

k dow

pl rem

pl zaop

R-118 2 szt

R-123 3 szt

R-405 3 szt

k zakł r-lok

plr r-lok

plrrtech

pl AKUP

P-12 1 szt

PRW-9 1 szt

POST-3M 1szt

RPS-5 2 szt

Sztab

pl AKUP

SPN-40 3szt

SPN-30 3szt

pl zakł

pl zakł

pl zakł

SPO-8M 3szt

pl rozp

SPN-3 i 4

po 1szt

SPN-2 2szt

pl zakł

pl zakł

pl zakł

SPN-4 2szt

pl AKUP

pl kier

8 Mi - 8PP

Dowództwo

Sztab

kl śm WRe

pl rem sprz

pl meto

DOWÓDZTWO WLiOP

LOTNICTWO

OP

3 KL

Hradec Kralowe

33 Baza lotnictwa Woj Ląd - Przerow

Podlegają wszystkie śmigłowce wojsk lądowych w tym MI-8P


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
SP dzienni w2
SP 10
SP dzienni w1
Sp asp proc kom cz VII 2010
Konkurs historyczny SP etap rejonowy
Program studiów SM IE
2015 06 podst SM
Arkusz SP 1 id 68850 Nieznany (2)
MwN SP karta pracy kula
EMP7700 ASM E B SM
5 SP zeszyt II
Język polski SP kl4 SzU sprawdzian 01 arkusz
27 PULAP SP
Odp SP za wyrok sądowy baginska
Sesja poprawkowa II rok SUM SP, WSB ( WYŻSZA SZKOŁA BANKOWA)
nowa podstawa programowa sp

więcej podobnych podstron