Edukacja ekologiczna uczniów kl. I-III

   W związku z nieustanną degradacją środowiska człowieka edukacja ekologiczna stała się koniecznością. Proces kształcenia i wychowania ekologicznego należy rozpocząć już od wczesnych lat życia dziecka. Dziecko w młodszym wieku szkolnym jest szczególnie wrażliwe na otoczenie przyrodnicze. Stąd też rozwijanie u dziecka świadomości ekologicznej prowadzi do rozwoju względnie trwałych postaw wobec przyrody. Wprowadzenie zagadnień ekologicznych ma na celu:

 zapoznanie uczniów z zależnościami zachodzącymi między organizmem a jego środowiskiem oraz między działalnością człowieka a przyrodą;

 poznanie ważniejszych motywów oraz sposobów ochrony i kształtowania środowisk;

 poznanie problemów ekologicznych najbliższego środowiska;

 kształtowanie umiejętności dotyczących poznawania środowiska i działania w nim;

 kształtowanie proekologicznych postaw dzieci.
   W klasach początkowych dla rozwoju postaw proekologicznych duże znaczenie mają treści związane z edukacją środowiskową dziecka. Dzieci wykazują duże zainteresowanie tematyką przyrodniczą i bardzo chętnie podejmują i wykonują różne zadania związane z poznawaniem środowiska przyrodniczego. Kontakt dziecka z przyrodą ma charakter poznawczy, a przede wszystkim emocjonalny. Nauczyciel powinien tworzyć takie warunki, aby dziecko w kontakcie z przyrodą doznawało jak najwięcej przeżyć. Najskuteczniejszymi metodami zapoznawania dziecka z otaczającą rzeczywistością są metody obserwacyjne, badawcze i ćwiczenia praktyczne. Dzieci obserwują rośliny i zwierzęta, zmiany zachodzące w przyrodzie w różnych porach roku, prowadzą obserwacje pogody, badają np. zanieczyszczenie powietrza, wody, śniegu, zależność rozwoju roślin od światła, właściwości lodu, pary wodnej. Efektywne są obserwacje przyrody prowadzone w naturalnym środowisku. Do powinności edukacyjnych nauczyciela należy więc konieczność organizowania częstych wycieczek do różnych środowisk przyrodniczych. Wycieczka jest niezwykle przydatną formą pracy, zajęcia prowadzone w naturalnych warunkach należą do najbardziej lubianych przez uczniów. Wycieczki umożliwiają bezpośrednią obserwację przedmiotów i zjawisk w naturalnych warunkach oraz wyzwalają radość i aktywność poznawczą uczniów. Można połączyć wycieczkę z zabawą, grą terenową czy też pracą pożyteczną dla środowiska. Nie bez znaczenia są też metody słowne np. pogadanka, opowiadanie, rozmowa, które uzupełniają i wzbogacają wiedzę dziecka o otaczającym go środowisku. Warto wykorzystać również gry i zabawy dydaktyczne, które rozwijają dziecko emocjonalnie i aktywizują do działania. Źródłem wiedzy uzupełniającej o przyrodzie jest tekst literacki, zwłaszcza wiersze i zagadki o tematyce przyrodniczej. Można je wykorzystywać podczas inscenizacji, konkursów lub przy wykonywaniu plakatów. Uczniowie podejmują różnorodne działania w zakresie edukacji ekologicznej. Wykonują piękne albumy przyrodnicze i zielniki. Przygotowują przedstawienia o tematyce ekologicznej. Chętnie pracują przy pielęgnacji roślin. Zbierają makulaturę i biorą udział w akcji "Sprzątanie Świata". Pomagają w przygotowywaniu gazetek o tematyce ekologicznej oraz urządzaniu kącików przyrodniczych. Ulubionymi zajęciami dzieci są te związane ze zwierzętami. Dzieci bardzo interesują się życiem zwierząt i są szczególnie wrażliwe na ich krzywdę. Chętnie słuchają opowiadań nauczyciela o zwierzętach, czytają o nich opowiadania i wiersze, podpatrują ich zachowania w czasie wycieczek. Uczniowie wykonują karmniki dla ptaków, a w okresie jesiennym zbierają dla nich pożywienie. Przez całą zimę dokarmiają głodne ptaki w pobliżu szkoły i swoich domów. Dzieci bardzo chętnie biorą udział w różnorodnych konkursach o tematyce przyrodniczej. Uczniowie kl. III w ramach konkursu literacko-plastycznego pod hasłem "Lubimy ptaki" napisały piękne wiersze o ptakach i wykonały do nich ilustracje.

Oto najciekawsze prace:

Kraska
Ostry głosik, barwne pióra,
tak stworzyła ją natura.
Lubi u nas ciepłe lato
i my ją lubimy za to.
Poznać ją to wielka łaska,
bo to jest chroniona kraska.

Dzięcioł
Dzięcioł w drzewo stuka,
bo korników szuka.
Chce wyleczyć drzewa chore,
więc wytrwale stuka w korę,
a ponieważ leczy drzewa,
tego ptaka nam potrzeba.
Dzięcioł pożyteczny ptak,
stuku - puku jego znak.

Sikoreczka
Idą mrozy i zawieje,
gdzie sikorka się podzieje?
W dziupli gniazdko swe zrobiła,
mchu i piórek naznosiła.
Kiedy śnieg zasypie pola,
ciężka jest sikorki dola.
W czasie mrozów i zamieci
pomogą ci ptaszku dzieci.
Zawiesimy karmnik duży,
niech sikorkom zimą służy.
Nasypiemy ziaren, kaszki,
przylatujcie tu modraszki.

Sowa
Sowa to jest mądra głowa.
Krzywy dziób i duże oczy,
doskonale widzi w nocy.
Ma przy oczach śmieszne baczki,
lubi szczury i robaczki.
Wciąż mnie trapi to pytanie,
jestem ciekaw niesłychanie.
Czy to prawda czy przesądy,
że ród sowi taki mądry?

   Dzieci w młodszym wieku szkolnym są niestrudzonymi badaczami przyrody. Ich naturalną potrzebą jest poznawanie świata.
   Piękne jest zadanie polegające na zapoznawaniu dzieci z najbliższym otoczeniem, roślinami, zwierzętami, a także na kształtowaniu właściwego stosunku do przyrody. Kształtowanie postaw proekologicznych mieści się w szeroko pojętym procesie wychowawczym i spełnia ważną rolę w rozwoju osobowości dzieci.

Bożena Litwińczuk
Szkoła Podstawowa Nr 10 w Siedlcach

---