PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA - wykład, dn. 15.12.2010

ATRYBUCJA

*Cechy centralne a cechy peryferyczne.

*Struktura koncepcji atrybucji wg Kelley'a i Michael'a (Forsterling, 2005):

*Założenia teorii atrybucyjnych:

1. Posiadanie „prywatnej teorii osobowości” (naiwny psycholog).

2. Wnioskowanie (a faktyczne przypisywanie) o przyczynach, zamiarach, intencjach, cechach, postawach, odpowiedzialności, następstwach działań itp.

3. Zróżnicowany wpływ na wnioskowanie czynników zewnętrznych i wewnętrznych.

4. Poszukiwanie przyczyn. Do sytuacji intensyfikujących należą:

1. zdarzenia „nietypowe” (nieoczekiwane, niezgodne ze schematem)

2. niepowodzenie częściej niż sukces (wg Wonga i Weinera)

-Kierunki badań::

1. Opis reguł, jakimi kierują się ludzie w procesie opisywania („mechanizmów” naiwnych teorii).

2. Wpływ procesów atrybucji na funkcjonowanie ludzi (zwłaszcza społeczne).

-Przykłady:

1. Kamień o kamień, kura.

2. Golf, trzy razy się nie trafia, rzuca kij, kopie, przewraca się, ludzie się śmieją.

3. Latawiec, słaby wiatr, silny wiatr, brak wiatru.

*Teorie Heidera:

1. Ludzie starają się wyjaśnić przyczyny danego stanu rzeczy - poszukują właściwości ludzi i otoczenia, które kształtują dany stan rzeczy.

2. Rozpoznanie przyczyn pozwala człowiekowi uporządkować obraz świata, pozwala go zrozumieć i przewidywać, a tym samym kontrolować przebieg wydarzeń i wpływać na nie.

3. Zdarzenia fizyczne prowadzą do różnych skutków, ponieważ zależne są od okoliczności w jakich te wydarzenia wystąpiły.

4. Działania (ludzi) prowadzą do zamierzonych skutków, ponieważ zamiar jest realizowany przez daną osobę z uwzględnieniem okoliczności.

5. Jeśli sądzimy, że działający nie mógł przewiedzieć skutków swojego działania, to nie obarczamy go odpowiedzialnością (zamiarem) - przykład z niedorozwojem: rzucanie kamieni z wiaduktu a uszkodzenie układu hamulcowego.

6. Przyczyny dostrzegane przez ludzi:

1. zdolności działającego (poziom intelektualny, umiejętności, sprawność fizyczna itp.) - określają możliwości

2. chęć: kierunek (zamiar) i wielkość wysiłku

3. trudność zadania

4. okoliczności (sprzyjające i niesprzyjające)

5. „wolno mu” (brak kogoś lub normy zakazującej takiego działania)

7. Reguły wnioskowania o przyczynach:

1. wnioskowanie z dostępnych danych (np. o trudności zadania: ilu je wykonało, kto wykonał, zawsze czy czasami - szczęście lub zdolności)

2. „może” to zrobić (zdolności a trudność zadania)

3. wnioskowanie o wysiłku - im mniejsze zdolności a trudniejsze zadanie tym sukces okupiony większym wysiłkiem; i odwrotnie - im łatwiejsze zadanie a większe zdolności, tym częściej porażkę można przypisać niedostatecznemu wysiłkowi

4. oczekiwany sukces lub nieoczekiwana porażka przypisywane są szczęściu (lub jego brakowi)

8. „Drabinka” wnioskowania o odpowiedzialności - poszczególne „szczeble” pojawiają się zależnie od stopnia rozwoju poznawczego wnioskującego człowieka:

1. brak związku przyczynowo-skutkowego między działaniem a danym stanem rzeczy, choć dostrzega się związek między daną osobą a działającym (sukcesy sportowe a narodowa euforia) - skutki działania przypisywane są owej osobie

2. przypisywanie odpowiedzialności bez uwzględnienia stopnia zamierzoności skutku

3. przypisanie odpowiedzialności następuje po stwierdzeniu nie tylko związku przyczynowo-skutkowego, lecz i tego, czy działający mógł przewiedzieć skutki swego działania (choć mógł nie mieć takiego zamiaru)

4. odpowiedzialność to nie tylko skutek związku przyczynowo-skutkowego, lecz i tego, czy działający zamierzał ów skutek osiągnąć

5. należy także uwzględnić stopień „przymuszenia” działającego do danego działania

*Teoria atrybucji Kelley'a:

1. Człowiek dąży do tego, by w zmienności, zachodzącej w otaczającym go świecie znaleźć takie elementy, które by go stabilizowały (takich, którym można przypisać odpowiedzialność za ową zmienność). Np. czy ktoś jest „uczciwy” czy też jest to tylko nasze subiektywne odczucie.

2. Tym, dzięki czemu jest to możliwe, jest „zasada współzmienności”, którą posługuje się człowiek. Działa on tu jak swoisty „naukowiec”, który dokonuje analizy przyczynowo skutkowej zdarzeń. Jeśli dostrzega, że coś poprzedza wystąpienie jakiegoś zjawiska, wówczas uznaje to za przyczynę zjawiska, które stara się wyjaśnić. Zasada ta działa zarówno wtedy, gdy taka obserwacja jest jednorazowa, jak i wówczas, gdy taki ciąg obserwujemy wielokrotnie. Najbardziej istotne jednak dla człowieka jest spostrzeżenie, że jakieś dwa (lub więcej) zjawisk się współzmienna, tzn. zmiana jednego elementu pociąga za sobą zmianę drugiego.

3. Gdy mamy ustalić, co jest przyczyną zachowania danej osoby, wówczas interesuje nas, czy możemy uznać, że to zachowanie jest konsekwencją posiadanych przez aktora właściwości, czy też odpowiedzialne są za to czynniki zewnętrzne (środowiskowe). Na podobnej zasadzie wnioskujemy o nas samych.

4. Im bardziej stabilna reakcja, tym częściej sądzimy, że odpowiedzialna za coś jest dyspozycja aktora.

5. Istnieją różne przesłanki, które skłaniają nas do przychylenia się do wniosku, że mamy do czynienia z przyczynami wewnętrznymi aktora lub właściwościami sytuacji, w której działa aktor. Są to:

1. właściwości bodźca

2. właściwości sytuacji

3. różnice w czasie (a więc, czy to samo miało miejsce dziś jak i jutro)

4. reakcja innych (czy reagują tak samo jak my czy inaczej; jeśli reagujemy inaczej niż inni i robimy to konsekwentnie - reakcja w czasie i różnych okolicznościach - to spostrzegamy, iż odpowiedzialne za to są nasze właściwości)

Przykładem może być wypadek samochodowy, gdy szukamy odpowiedzi na pytanie, czy odpowiedzialny jest za niego aktor czy warunki, w których przyszło mu działać.

1. Im bardziej reakcja aktora jest zmienna (np. różna w różnych warunkach) i podobna do reakcji innych osób w danej sytuacji, tym częściej sądzimy, że odpowiedzialne zań są czynniki sytuacyjne.

Przykłady:

1. wielu ludzi rozwiązuje zadanie, które rozwiązał również aktor (bądź go nie rozwiązał)

2. aktor odnosił sukces w wielu różnych zadaniach

3. dziś w zadaniach określonego typu odnosił sukces a jutro w podobnych zadaniach doznał porażki

*Układy współzmienności, które powinny prowadzić (wg Kelley'a) do atrybucji skutku do osoby, do obiektu lub do okoliczności (za: Forsterling, 2005):

ATRYBUCJA	INFORMACJA
		powszechność	wybiórczość	spójność
OSOBA	MAŁA	MAŁA	DUŻA
OBIEKT	DUŻA	DUŻA	DUŻA
OKOLICZNOŚCI	MAŁA	DUŻA	MAŁA

INFORMACJA

PRZEKONANIA

MOTYWACJA

POSTRZEGANIE

PRZYCZYNY

ZACHOWANIA

EMOCJE

OCZEKIWANIA

WYZNACZNIKI

ATRYBUCJE

KONSEKWENCJE

TEORIE ATRYBUCJI

TEORIE ATRYBUCYJNE

---