1.4.1.Rozwiązanie umowy o pracę następuje z upływem okresu wypowiedzenia (art. 32 § 2 KP). W okresie wypowiedzenia pracownik w zasadzie normalnie wykonuje swoje obowiązki. Pracownikowi w okresie wypowiedzenia przysługują te same uprawnienia - łącznie z uprawnieniem do wynagrodzenia w określonej wysokości - co innym pracownikom. Jeśli więc wszystkim pracownikom przyznane zostały podwyżki wynagrodzeń, a pominięto jedynie powoda, z tej tylko racji, iż znajduje się w okresie wypowiedzenia, należy to traktować jako nieuzasadnioną szykanę i naruszenie prawa (wyrok z 13.11.1990 r., I PR 352/90, OSP z. 3/1992, poz. 55 z kr. gl. T. Bińczyckiej-Majewskiej). Powierzenie pracownikowi na okres wypowiedzenia innego zakresu czynności niż dotychczasowy nie oznacza przekształcenia trwającego stosunku pracy w nowy stosunek o odmiennej treści; tym samym czynność ta nie może być uznana za powodującą zakończenie stosunku pracy (wyrok z 9.10.1973 r., I PR 321/73, PiZS Nr 5/1975, s. 55). Jeżeli po upływie okresu wypowiedzenia pracownik jest nadal zatrudniony, przy czym istnienie tego stosunku nie zostało uzależnione od końcowego terminu jego trwania, to należy przyjąć, że w sposób domniemany został nawiązany nowy stosunek pracy na czas nie określony (wyrok z 5.5.1976 r., I PR 79/76, Sł. Prac. Nr 1/1976, s. 27). Umowa o pracę ulega rozwiązaniu za wypowiedzeniem dokonanym przez pracownika także wtedy, gdy pracodawca zatrudniający pracownika wyraził zgodę na podjęcie przez niego zatrudnienia u innego pracodawcy w terminie wcześniejszym od upływu okresu wypowiedzenia (postanowienie z 6.5.1980 r., I PRN 33/80, OSNCP z. 12/1980, poz. 239).
Patrz: B. Wagner, W sprawie charakteru ustawowych okresów wypowiedzenia, PiZS Nr 4/1986, s. 30; L. Florek, Zwolnienia pracowników z przyczyn dotyczących zakładów pracy, Warszawa 1992, s. 64; J. Iwulski, K. Jaśkowski, Zwolnienia grupowe - praktyczny komentarz, Warszawa 1995, s. 212; S. Piwnik, Wzory umów, pism, druków z zakresu prawa pracy po nowelizacji kodeksu pracy - komentarz, Warszawa 1996, s. 124; J. Piątkowski, Wprowadzenie do nowego prawa stosunku pracy, Toruń 1996, s. 220; Kodeks pracy z komentarzem, pod red. U. Jackowiak, Gdańsk 1996, s. 93, 100 i 137; I. Suzdorf, Okresy wypowiedzenia umowy o pracę w świetle Kodeksu pracy, Sł. Prac. Nr 3/1998, s. 6; M. Gersdorf, Okresy wypowiedzenia - zagadnienia praktyczne, PiZS Nr 11/1998, s. 30 i 34; K. Wróblewska, Ochrona wynagrodzenia w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, PiZS Nr 2/1999, s. 37; J. Skoczyński, Zasada równego traktowania pracowników, PiZS Nr 7-8/1999, s. 4.
1.4.2. Okres wypowiedzenia umowyo pracę zawartej na okres próbny, nie przekraczający 2 tygodni, wynosi 3 dni robocze; przy umowie zawartej na okres próby dłuższy niż 2 tygodnie - 1 tydzień i 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące (art. 34 KP). Jest to nowy sposób określenia długości okresów wypowiadania umów o pracę na okres próbny, który stanowi następstwo przyjęcia jednolitej zasady, że umowa o pracę na okres próbny może być zawarta na czas nie przekraczający trzech miesięcy. Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nie określony wynosi 2 tygodnie - jeżeli pracownik był zatrudniony przez czas krótszy niż 6 miesięcy, 1 miesiąc - jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy i 3 miesiące - jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata (art. 36 § 1 KP). Do tego okresu zatrudnienia wlicza się pracownikowi jedynie okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach określonych w art. 231 KP, a także w innych przypadkach, gdy z mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego tego pracownika (art. 36 § 11 KP). Jest to istotna zmiana w porównaniu z poprzednim stanem prawnym, w któ-rym do tego okresu pracy, wliczało się okresy pracy w poprzednich zakładach pracy, bez względu na sposób ustania stosunku pracy (por. uchwałę z 26.8.1987 r., III PZP 37/87, OSPiKA z. 4/1988, poz. 82 z gl. B. Wagner). Jednakże pojęcie zmiany pracodawcy na zasadach określonych w art. 231 KP, a także w innych przypadkach, gdy z mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego danego pracownika (art. 36 § 11 KP), nie obejmuje przejścia pracownika do nowego pracodawcy na podstawie "porozumienia między pracodawcami" (wyrok z 6.10.1998 r., I PKN 377/98, OSNAPiUS Nr 22/1999, poz. 716). W razie wątpliwości pracownik może wystąpić do sądu pracy o ustalenie długości okresu wypowiedzenia (uchwała z 10.11.1977 r., I PZP 50/77, Sł. Prac. Nr 10/1979, s. 32). Do okresu zatrudnienia, od którego zależy długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nie określony, wlicza się okres wypowiedzenia tej umowy (uchwała z 4.4.1979 r., I PZP 33/78, OSNCP z. 10/1979, poz. 188).
Patrz: G. Bieniek, Problematyka odpraw dla dyrektora przedsiębiorstwa państwowego, PiZS Nr 12/1993, s. 48; J. Piątkowski, Wprowadzenie do nowego prawa stosunku pracy, Toruń 1996, s. 199; Kodeks pracy z komentarzem, pod red. U. Jackowiak, Gdańsk 1996, s. 98; M. Gersdorf, Okresy wypowiedzenia - zagadnienia praktyczne, PiZS Nr 11/1998, s. 34; I. Suzdorf, Okresy wypowiedzenia umowy o pracę w świetle Kodeksu pracy, Sł. Prac. Nr 3/1998, s. 6; A. Tobiasz-Skrzypek, Zakładowy i ogólny staż pracy a uprawnienia pracownicze, PP Nr 12/1998, s. 18
1.4.3. Okresy wypowiedzenia umowy o pracę obejmujące tydzień lub miesiąc albo ich wielokrotność - kończą się odpowiednio w sobotę lub w ostatnim dniu miesiąca (art. 30 § 21 KP). Wynika stąd, że okres wypowiedzenia umowy o pracę oznaczony w miesiącu rozpoczyna się z pierwszym dniem miesiąca, a nie z dniem złożonego przed rozpoczęciem tego okresu oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę. Instytucja okresów wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nie określony została bowiem unormowana w sposób szczególny i pełny w Kodeksie. Przepisy art. 36 § 1 i 30 § 21 KP ustanawiają zarówno rozmiar okresów wypowiedzenia zależny od czasu zatrudnienia pracownika, jak i dzień zakończenia każdego z tych okresów, co determinuje także rozpoczęcie biegu okresów wypowiedzenia. Uznanie, że pracownik pozostaje w okresie wypowiedzenia od daty złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę, prowadziłoby w istocie do przedłużenia ustawowych okresów wypowiedzenia określonych w art. 36 § 1 KP i nie dawałoby się pogodzić z tymi prawami i obowiązkami stron, jakie wiążą się z pozostawaniem pracownika w okresie wypowiedzenia (wyrok z 8.11.1988 r., I PRN 48/88, PiZS Nr 2/1989, s. 69). Jeżeli pracownik jest zatrudniony na stanowisku związanym z odpowiedzialnością materialną za powierzone mienie, strony mogą ustalić w umowie o pracę, że w przypadku zatrudnienia krótszego niż 6 miesięcy okres wypowiedzenia wynosi 1 miesiąc, a w przypadku zatrudnienia trwającego co najmniej 6 miesięcy, a mniej niż 3 lata - 3 miesiące (art. 36 § 5 KP).
Orzecznictwo przyjmuje, że okresy wypowiedzenia mają charakter okresów sztywnych i wypowiedzenie staje się wiążące dla drugiej strony od dnia rozpoczęcia biegu obowiązującego okresu wypowiedzenia, liczonego w taki sposób, aby ostatni dzień ustawowego okresu wypowiedzenia przypadł na datę określoną przez wypowiadającego jako dzień zakończenia stosunku pracy. Kodeks pracy nie określa żadnego - poprzedzającego okres wypowiedzenia - terminu, w którym pracownik miałby składać oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nie określony, ani nie uzależnia określenia początkowego terminu okresu wypowiedzenia od daty złożonego przed okresem wypowiedzenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu (wyrok z 23.3.1978 r., I PRN 24/78, OSNCP z. 11/1978, poz. 214, OSPiKA z. 10/1979, poz. 188 z kr. gl. M. Taniewskiej; wyrok z 30.7.1981 r., I PR 63/81, OSNCP z. 1/1982, poz. 18, OSPiKA z. 5-6/1982, poz. 55, PiZS Nr 5-6/1984, s. 89 z gl. L. Kaczyńskiego). Sąd Najwyższy uznał jednak, że na podstawie art. 18 § 2 KP jest dopuszczalne zastrzeżenie przez pracodawcę w umowie o pracę zawartej na czas nie określony dwunastomiesięcznego okresu wypowiedzenia tej umowy (uchwała z 9.11.1994 r., I PZP 46/94, OSNAPiUS Nr 7/1995, poz. 87, OSP z. 11/1995, poz. 237 z apr. gl. M. Taniewskiej-Peszko, OSP z. 4/1996, poz. 71 z kr. gl. A. Tomanka).
Patrz: L. Florek, Staż pracy, Warszawa 1980, s. 50; T. Zieliński, Prawo pracy - Zarys systemu, cz. II, Warszawa 1986, s. 64; B. Wagner, W sprawie charakteru ustawowych okresów wypowiedzenia, PiZS Nr 4/1986, s. 27; T. Szymanek, Stosowanie kodeksu pracy w zagranicznej jednostce gospodarczej (zagadnienia wybrane), PiZS Nr 9/1986, s. 68; A. Świątkowski, Komentarz do pragmatyki urzędniczej, Warszawa 1988, s. 57; L. Brzozowski, Rewizje nadzwyczajne i pytania prawne Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych w 1988 r., PiZS Nr 1-3/1990, s. 68; J. Iwulski, Skrócenie okresu wypowiedzenia umowy o pracę - art. 361 KP, PS Nr 3/1993, s. 26; S. Piwnik, Wzory umów, pism, druków z zakresu prawa pracy po nowelizacji kodeksu pracy - komentarz, Warszawa 1996, s. 29; Kodeks pracy z komentarzem, pod red. U. Jackowiak, Gdańsk 1996, s. 97 i 98; T. Liszcz, Prawo pracy, Gdańsk 1996, s. 186 i 210; K. Kolasiński, Prawo pracy znowelizowane, Toruń 1996, s. 130 i 149; W. Sanetra, Wypowiedzenie umowy o pracę po ostatniej nowelizacji kodeksu pracy, PiZS Nr 5/1996, s. 36; S. W. Ciupa, Nowoczesna umowa o pracę, Warszawa 1996, s. 189; J. Piątkowski, Wprowadzenie do nowego prawa stosunku pracy, Toruń 1996, s. 220; J. Piątkowski, Uprawnienia zakładowej organizacji związkowej, Toruń 1997, s. 22 i 39; M. Dudzińska-Pytel, Zatrudnianie i ubezpieczenie członków zarządu spółek kapitałowych, PP Nr 3/1998, s. 5; M. Gersdorf, Okresy wypowiedzenia - zagadnienia praktyczne, PiZS Nr 11/1998, s. 34; A. Tobiasz-Skrzypek, Zakładowy i ogólny staż pracy a uprawnienia pracownicze, PP Nr 12/1998, s. 18; Z. Kubot, Umowy o zarządzanie członków zarządu spółek kapitałowych, Warszawa-Zielona Góra 1998, s. 128; I. Sierocka, Zasada uprzywilejowania pracownika i automatyzmu prawnego w układach zbiorowych pracy [w:] Prawo pracy, z aktualnych zagadnień, Białystok 1999, s. 66; R. Sadlik, Niedopuszczalne klauzule w umowach o pracę, PP Nr 10/1999, s. 4.
1.4.4. Strony po dokonaniu wypowiedzenia umowy o pracę przez jedną z nich mogą ustalić wcześniejszy termin rozwiązania umowy; ustalenie takie nie zmienia trybu rozwiązania umowy o pracę (art. 36 § 6 KP). W wypadku wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę, ustalenie przez strony wcześniejszego terminu rozwiązania umowy o pracę nie pozbawia pracownika roszczeń wynikających z art. 45 KP (uchwała skła-du siedmiu sędziów z 24.2.1994 r., I PZP 57/93, OSNCP z. 7-8/1994, poz. 144). W myśl art. 8 ustawy z 28.12.1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) odprawa pieniężna przysługuje w razie rozwiązania stosunku pracy, co oznacza, że prawo do tej odprawy powstaje w momencie rozwiązania stosunku pracy, a nie np. w chwili, w której miał się kończyć bieg wypowiedzenia. Jeżeli więc z woli stron następuje skrócenie okresu wypowiedzenia, to roszczenie o odprawę powstaje w dacie, którą wskazano jako dzień rozwiązania stosunku pracy na mocy czynności prawnej skracającej okres wypowiedzenia (wyrok z 10.10.1990 r., I PR 297/90, OSP z. 4/1991, poz. 94).
Patrz: G. Bieniek, Sytuacja prawna pracowników likwidowanych przedsiębiorstw państwowych, PiZS Nr 8/1992, s. 51; L. Florek, Zwolnienia pracowników z przyczyn dotyczących zakładów pracy, Warszawa 1992, s. 47; J. Iwulski, Skrócenie okresu wypowiedzenia umowy o pracę - art. 361 KP, PS Nr 3/1993, s. 28; J. Iwulski, Przegląd orzecznictwa sądowego z zakresu ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. ... [w:] Seminarium prawa pracy, część 1, Zielona Góra 1994, s. 14; J. Iwulski, Podejmowanie przez Sąd Najwyższy uchwał na podstawie art. 13 pkt 3 ustawy o Sądzie Najwyższym, PS Nr 11-12/1994, s. 46; J. Iwulski, K. Jaśkowski, Zwolnienia grupowe - praktyczny komentarz, Warszawa 1995, s. 45, 95 i 110; S. Piwnik, Wzory umów, pism, druków z zakresu prawa pracy po nowelizacji kodeksu pracy - komentarz, Warszawa 1996, s. 90; Kodeks pracy z komentarzem, pod red. U. Jackowiak, Gdańsk 1996, s. 99 i 137; J. Piątkowski, Wprowadzenie do nowego prawa stosunku pracy, Toruń 1996, s. 265; K.W. Baran, Zbiorowe prawo pracy - zarys wykładu z kazusami, Gdańsk-Kraków 1998, s. 194; R. Sadlik, Odprawy pieniężne dla pracowników zwalnianych z przyczyn dotyczących zakładu pracy, PP Nr 9/1999, s. 13.
1.4.5. Jeżeli wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nie określony następuje z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy określonych przede wszystkim w ustawie z 28.12.1989 r., pracodawca może w celu wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę, skrócić okres 3-miesięcznego wypowiedzenia, najwyżej jednak do 1 miesiąca; w takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia. Roszczenie o odszkodowanie z art. 361 § 1 KP ulega przedawnieniu w terminie określonym w art. 291 § 1 KP (wyrok z 8.5.1997 r., I PKN 123/97, OSNAPiUS Nr 5/1998, poz. 151; OSP z. 9/1998, poz. 156 z apr. gl. T. Zielińskiego). Okres, za który przysługuje odszkodowanie, wlicza się pracownikowi pozostającemu w tym okresie bez pracy do okresu zatrudnienia (art. 361 KP). Norma art. 361 § 1 KP dotyczy wyłącznie jednostronnego skrócenia przez pracodawcę trzymiesięcznego wypowiedzenia i nie obejmuje przypadków, gdy skrócenie okresu wypowiedzenia następuje w drodze porozumienia stron, nawet wtedy, gdy inicjatywa zawarcia takiego porozumienia wychodzi od pracodawcy. Oświadczenie woli pracodawcy o skróceniu okresu wypowiedzenia w trybie art. 361 § 1 KP może być złożone tylko łącznie z wypowiedzeniem umowy o pracę, a nie w okresie późniejszym (wyrok z 19.12.1990 r., I PR 391/90, OSNCP z. 11/1992, poz. 206, OSP z. 7-8/1991, poz. 174).
Pracodawca korzystając z możliwości skrócenia okresu wypowiedzenia na podstawie art. 361 § 1 KP pracownikowi, z którym zawarto umowę o pracę na czas nie określony, może ograniczyć się do wskazania w piśmie skierowanym do pracownika, zawiadamiającym o rozwiązaniu umowy o pracę, skróconego okresu wypowiedzenia (uchwała z 6.8.1992 r., I PZP 48/92, OSP z. 7-8/1993, poz. 137). Warunkiem jednak prawidłowości skrócenia okresu wypowiedzenia na podstawie art. 361 § 1 KP jest objęcie tej czynności wolą i świadomością pracodawcy oraz świadomością pracownika (wyrok z 8.5.1997 r., I PKN 123/97, OSNAPiUS Nr 5/1998, poz. 151; OSP z. 9/1998, poz. 156 z apr. gl. T. Zielińskiego). Pracownicy korzystającej z urlopu wychowawczego, której na podstawie art. 361 § 1 KP skrócono okres wypowiedzenia, przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia jakie otrzymałaby, gdyby stosunek pracy rozwiązał się z upływem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia (uchwała z 11.2.1992 r., I PZP 7/92, OSNCP z. 9/1992, poz. 151, OSP z. 11-12/1992, poz. 259; odmiennie wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 20.2.1991 r., III APr 5/91, OSA Nr 1/1991, s. 23, OSP z. 11-12/1991, poz. 307). Początkowo Sąd Najwyższy przyjął, że okres, o jaki skrócono wypowiedzenie umowy o pracę, za który pracownikowi przysługuje odszkodowanie, wlicza się do okresu zatrudnienia u pracodawcy zobowiązanego do wypłaty odszkodowania, jeżeli w tym okresie pracownik pozostawał bez pracy (uchwała składu siedmiu sędziów z 23.4.1990 r., III PZP 3/90, OSPiKA z. 2/1991, poz. 92 z kr. gl. B. Wagner, PiZS Nr 7/1991, s. 60 z kr. gl. K. Rączki). Później uznał jednak, że skrócenie przez pracodawcę okresu wypowiedzenia umowy o pracę na podstawie art. 361 § 1 KP powoduje rozwiązanie tej umowy z upływem skróconego okresu (uchwała składu siedmiu sędziów z 9.7.1992 r., I PZP 20/92, OSNCP z. 1-2/1993, poz. 2, OSP z. 4/1993, poz. 73; odmiennie wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 1.12.1992 r., III AUr 561/92, OSA Nr 5/1993, poz. 19). W nowym brzmieniu art. 361 § 1 KP to ostatnie stanowisko nie może budzić żadnych wątpliwości, skoro skrócenie okresu wypowiedzenia następuje w celu wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę.
Patrz: M. T. Romer, Prawo pracy w praktyce, Warszawa 1993, s. 66; J. Iwulski, Skrócenie okresu wypowiedzenia umowy o pracę - art. 361 KP, PS Nr 3/1993, s. 30, 33 i 38; J. Bała, Orzecznictwo sądowe i publikacje [w:] Seminarium Prawa Pracy, część 1, Zielona Góra 1994, s. 86; J. Iwulski, K. Jaśkowski, Zwolnienia grupowe - praktyczny komentarz, Warszawa 1995, s. 139; K. Kolasiński, Prawo pracy znowelizowane, Toruń 1996, s. 129 i 130; J. Piątkowski, Wprowadzenie do nowego prawa stosunku pracy, Toruń 1996, s. 219 i 265; Kodeks pracy z komentarzem, pod red. U. Jackowiak, Gdańsk 1996, s. 16, 101 i 103; K. Kolasiński, Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, Toruń 1997, s. 148 i 149; I. Suzdorf, Okresy wypowiedzenia umowy o pracę w świetle Kodeksu pracy, Sł. Prac. Nr 3/1998, s. 7; M. Gersdorf, Okresy wypowiedzenia - zagadnienia praktyczne, PiZS Nr 11/1998, s. 34.
Podajemy Wzór rozwiązania umowy o pracę z zastosowaniem skróconego okresu wypowiedzenia - pdf (program Acrobat do ściągnięcia).
1.4.6. Zgodnie z art. 49 KP w razie zastosowania okresu wypowiedzenia krótszego niż wymagany, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu wymaganego, a pracownikowi przysługuje wynagrodzenie do czasu rozwiązania umowy. Wobec skreślenia art. 47 § 2 KP, wynagrodzenie to nie ulega zmniejszeniu o wynagrodzenie, które pracownik uzyskał podejmując w tym czasie inne zatrudnienie. Do roszczenia o wynagrodzenie za pracę z tytułu zastosowania błędnego okresu wypowiedzenia (art. 49 KP) nie stosuje się terminu zawitego dochodzenia roszczeń, ustanowionego w art. 264 § 1 KP, a przedawnia się ono z upływem terminu określonego w art. 291 § 1 KP (wyrok z 2.10.1990 r., I PR 273/90, OSP z. 7-8/1991, poz. 167). Pracownikowi, któremu wskutek bezpodstawnego odsunięcia od wykonywania pracy w okresie wypowiedzenia umowy o pracę faktycznie skrócono ten okres, przysługuje wynagrodzenie na podstawie art. 49 KP (uchwała z 19.5.1992 r., I PZP 26/92, OSNCP z. 1-2/1993, poz. 8).
Patrz: Kodeks pracy z komentarzem, pod red. U. Jackowiak, Gdańsk 1996, s. 62, 143 i 608; J. Piątkowski, Wprowadzenie do nowego prawa stosunku pracy, Toruń 1996, s. 302 i 304; M. Gersdorf, Okresy wypowiedzenia - zagadnienia praktyczne, PiZS Nr 11/1998, s. 33; I. Suzdorf, Okresy wypowiedzenia umowy o pracę w świetle Kodeksu pracy, Sł. Prac. Nr 3/1998, s. 6.