1. WPROWADZENIE DO EKONOMII.

1. PRZEDMIOT EKONOMII- zasoby, rzadkość, krzywa transformacji.

EKONOMIA- jest nauką o procesach gospodarczych, tzn. procesach produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji środków zaspokojenia potrzeb ludzkich. Stara się ona wykrywać i opisywać pewne ogólne prawidłowości rządzące tymi procesami. Te prawidłowości opisywane są mianem praw ekonomicznych.

Przedmiotem ekonomii-jest gospodarowanie,czyli działalność gospodarcza ludzi.
Istotnym uwarunkowaniem tej działalności jest ograniczoność zasobów gospodarczych, z których ludzie korzystają.

Ekonomia pokazuje, w jaki sposób ludzie, działając w różnych warunkach społeczno-gospodarczych, korzystają z tych ograniczonych zasobów, jak ich używają do produkcji dóbr i świadczenia usług, jak je rozdzielają pomiędzy różne, mniej lub bardziej konkurencyjne wobec siebie zastosowania, a także czym się kierują dokonując tego typu wyborów.

Główne działy ekonomii to mikroekonomia i makroekonomia.

Mikroekonomia- bada przede wszystkim poszczególne elementy tworzące gospodarkę, takie jak: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, sektory i gałęzie danej gospodarki, rynki określonych produktów i usług. Bada czynniki wpływające na kształtowanie się wielkości produkcji i podaży poszczególnych produktów i usług, rozmiarów popytu na nie oraz wysokość ich cen.

Makroekonomia- zajmuje się analizą gospodarki jako całości. Bada ona m.in. czynniki wpływające na poziom i zmiany takich wielkości ekonomicznych, jak np. całkowita produkcja i konsumpcja w danej gospodarce, łączna podaż produktów i usług, globalny popytna nie, ogólny poziom ich cen, globalne zatrudnienie i inwestycje, dochody i wydatki budżetu państwa.

ZASOBY

W celu zaspokojenia potrzeb i przynajmniej częściowej realizacji zapotrzebowania na dobra, człowiek przekształca w procesie produkcyjnym wszelkie dostępne mu zasoby.

Wyróżniamy 3 podstawowe grupy zasobów:

• zasoby ludzkie- ludzie wraz z ich umiejętnościami, z doświadczeniami.

• zasoby naturalne- dobra dane przez naturę, nie wytworzone przez człowieka, (ziemia, surowce mineralne i roślinne, woda itp.). Człowiek staje się ich właścicielem i wykorzystuje je dla wytworzenia produktów i usług. Zasoby te dzielą się na:

• odnawialne (lasy)-czyli takie, które można odtworzyć, chociaż wymaga to często długiego okresu czasu.

• nieodnawialne (ropa naftowa, minerały)- tzn. że nie można odnawiać zużytych już i wyeksploatowanych złóż tych zasobów.

• zasoby kapitałowe (kapitał rzeczowy i finansowy)- to wszelkie rzeczowe składniki procesów wytwórczych będące wytworem pracy człowieka.

Do rzeczowych zasobów kapitałowych należą: środki pracy (są to maszyny, narzędzia, instalacje, urządzenia przy pomocy, których człowiek wytwarza produkty i usługi) i przedmioty pracy (są to surowce i półfabrykaty, które służą do wyprodukowania danego dobra).

Do zasobów kapitałowych zalicza się kapitał finansowy, czyli środki pieniężne występujące w różnych postaciach (gotówka, kredyt, papiery wartościowe).

Środki produkcji- to przedmioty pracy i środki pracy.

RZADKOŚĆ

PROBLEM RZADKOŚCI
Zapotrzebowanie = ilość dóbr, które ludzie chcieliby posiadać w ciągu roku	>	Zdolności = ilość dóbr, które ludzie są zdolni wytworzyć w ciągu

RZADKOŚĆ- jest wynikiem zależności między zapotrzebowaniem ludzi na dobra (zapotrzebowaniem potencjalnym) a ograniczonymi zdolnościami wytworzenia tych dóbr.

Problem rzadkości występuje zawsze, kiedy zapotrzebowanie ludzi na dobra przewyższa możliwości wyprodukowania tych dóbr (niezależnie od tego jak znaczne są możliwości produkcyjne).

KRZYWA TRANSFORMACJI (krzywa możliwości produkcyjnych)

Granica możliwości produkcyjnych- wskazuje na alternatywne kombinacje 2 grup produktów, które społeczeństwo jest zdolne wytworzyć w ciągu danego okresu czasu wykorzystując do tego w całości i w jak najlepszy sposób posiadane zasoby oraz technologie produkcji.

dobro A

Krzywa transformacji

dobro B

Krzywa transformacji ilustruje-kombinacje dóbr, które mogą być wykorzystane, gdy zasoby są w pełni wykorzystane.

Przykład: Przypuśćmy, że dane zasoby jakimi dysponujemy w ciągu roku możemy przeznaczyć na produkcję dóbr wojskowych (czołgi) lub możemy je spożytkować do wytwarzania dóbr cywil. (żywność).

Jeśli wszystkie posiadane zasoby przeznaczymy na produkcję dóbr wojskowych, wówczas przy danej technologii ich wytwarzania możemy wyprodukować pewną maksymalną ilość dóbr = OG.

Przeznaczając wszystkie zasoby na produkcję dóbr cywilnych możemy wytworzyć, przy danej technologii ich produkcji, maksymalnie wielkość OA.

Możliwe jest oczywiście przeznaczenie zasobów na wytworzenie dóbr wojskowych, a pozostałe części na produkowanie dóbr cywilnych. Wówczas np. wyprodukujemy OI jednostek dóbr wojskowych i OH jedn. dóbr cywilnych (pkt. B). Takich możliwych kombinacji przeznaczenia zasobów na produkowanie dóbr wojskowych i cywilnych jest bardzo wiele (C,D,E, F, itd.).

Koszt alternatywny- jest to koszt utraconych korzyści.

Każdej korzyści (zyskowi) z podjętej decyzji gospodarczej towarzyszy koszt alternatywny (koszt utraconych korzyści).

Przy danych zasobach i technologii zwiększenie produkcji jednego rodzaju dóbr oznacza częściową rezygnację z produkcji drugiego rodzaju dóbr. Decyzja o przeznaczeniu większych zasobów na produkcję dóbr wojsk. oznacza mniejszą ilość zasobów na dobra cywil. i w efekcie mniejszą ilość wytworzonych dóbr cywil.

Zwiększając produkcję dóbr wojsk. o jedn. odnosimy określone korzyści (np. bezpieczeństwo granic). Osiągnięcie tych korzyści związane jest jednak z koniecznością poniesienia kosztu alternatywnego. Kosztem tym jest rezygnacja z produkcji dóbr cywil.- rezygnacja z korzyści jakie mogliśmy osiągnąć przeznaczając zasoby na wytworzenie większej ilości dóbr cywil., a nie wojsk.

1. GOSPODARKA I GOSPODAROWANIE- rodzaje i typy.

Gospodarowanie- czyli działalność gospodarcza ludzi, nie jest działalnością jednorazową.

Z uwagi na takie czynniki, jak np. odnawialność ludzkich potrzeb, jest to działalność ciągła, stale powtarzająca się. Dlatego mówimy o procesach produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji, które te procesy składają się łącznie na pojecie procesu gospodarowania.

W procesie gospod. podmiotem działalności są ludzie (poszczególne jedn., grupy ludzi, społeczeństwo jako całość). Są oni odpowiednio zorganizowani i tworzą tzw. podmioty gospodarcze. Postaw. podmiotami są dziś- przedsiębiorstwa, czyli ludzie lub grupy ludzi dysponującymi określonymi środkami niezbędnymi do regularnego prowadzenia działalności gospodarczej w sferze produkcji, obrotu towarowego czy usług.

W roli podmiotów występują też gospodarstwa domowe ludności, pełniące funkcje konsumpcyjne, jak i produkcyjne. Poważne znaczenie jako podmiot ma państwo. Jego rola z innymi podmiotami jest bardzo zróżnicowana- od stosunkowo nieznacznej w jednych krajach do wręcz dominującej w innych.

Gospodarka- warunki wpływające na proces gospodarowania.

1. Kryterium- ze względu na formę w jakiej odbywa się działalność gospodarcza:

• gospodarka towarowa- to taka organizacja produkcji, w której producenci przekazują produkty swojej pracy innym podmiotom w drodze ekwiwalentnej wymiany, w drodze kupna i sprzedaży. Przedmiot wymiany, produkt pracy ludzkiej, uzyskuje w tym procesie wymiany nowe własności- staje się towarem.

Towar- dobro ekonomiczne przeznaczone na wymianę, w trakcie której przedmiot transakcji kupno-sprzedaż zmienia właściciela.

• gospodarka naturalna- gospodarka nastawiona przede wszystkim na bezpośrednie zaspokojenie własnych potrzeb wytwórców.

• Kryterium podziału ze względu na sferę gospodarowania:

• gospodarkę światową, gospodarkę narodową,

• gospodarkę przedsiębiorstw i gospodarstw domowych,

• gospodarkę terenową i mieszkaniową.

3. Kryterium- własności czynników produkcji wyróżnia się m.in.:

• gospodarkę prywatną i publiczną- w odniesieniu do sfer własności w ramach danego kraju,

• gospodarkę kapitalistyczna i socjalistyczną (komunistyczną)- w odniesieniu do gospodarek krajów ,, kapitalistycznych” i krajów ,,realnego socjalizmu”.

4. Kryterium- mechanizm regulowania i koordynacja procesów gospodarczych:

• gospodarka rynkowa- to gospodarka, w której regulatorem procesów gospodarczych jest samoczynnie działający rynek czy mechanizm rynkowy.

• gospodarka nakazowa- to gospodarka, w której procesy gospodarcze regulowane są głównie za pomocą różnego typu nakazów, zakazów i dyrektyw emitowanych przez biurokrację państwową, (gospodarka centralnie planowana)

5. Kryterium

• system gospod. całkowicie zdecentralizowany- gdy uprawnienia do podejmowania decyzji gospod. należały wyłącznie do poszczególnych konsumentów i producentów.

• system gospod. całkowicie scentralizowany- gdyby należały one wyłącznie do centralnej biurokracji państwowej.

VI. Kryterium skali:

• gospodarka mikroekonomiczna- podmiotem jest gospodarstwo domowe (konsumpcja), indywidualne gospodarstwo rolne, zakład rzemieślniczy, przedsiębiorstwo (produkcja),

• gospodarka mezoekonomiczna- gałęzie gospodarki, regiony, składające się na gospodarkę narodową,

• gospodarka makroekonomiczna- podmiotem jest cała gospodarka narodowa,

• gospodarka globalna (światowa)- rozwiązywanie pewnych problemów w skali ponadnarodowej (inflacja, bezrobocie, ekologia).

VII. Kryterium

• gospodarka zamknięta- nie uczestniczy w międzynarodowym podziale pracy (brak importu i eksportu) - ,,autarkia gospodarcza” - fikcja,

• gospodarka otwarta- uczestniczy w międzynarodowym podziale pracy, występuje import i eksport.

VIII. Kryterium poziomu rozwoju:

• gospodarka zacofana,

• gospodarka średniorozwinięta,

• gospodarka wysokorozwinięta.

SYSTEMY GOSPODARCZE

• Rynkowy- prywatna własność czynników produkcji, rynkowa alokacja zasobów.

Własność w sensie prawnym- stosunek między osobą (podmiotem) a rzeczą (przedmiotem).

Własność w sensie ekonomicznym- zbiór stosunków między ludźmi, powstających w związku z korzystaniem z rezultatów działalności gospodarczej.

Własność prywatna- struktura uprawnień do pewnych obiektów w ramach, której prawa własności są wyłączne i przekazywalne.

Własność publiczna- prawa własności nie są wyłączne i nie są dobrowolnie przenoszone.

PRAKSELOGIA- nauka o racjonalnym gospodarowaniu.

Prakseologiczna zasada największej wydajności- to działanie takie, aby przy danym nakładzie środków otrzymać maksymalny stopień realizacji celu.

Prakseologiczna zasada oszczędności środków- to działanie takie, aby przy danym stopniu realizacji celu użyć minimalnego nakładu środków.

Obydwie zasady są rozłączne.

• Kapitalistyczny-

1. EKONOMIA POZYTYWNA I NORMATYWNA.

EKONOMIA POZYTYWNA- zajmuje się konsekwencjami zmian kierunków politycznych w ekonomii, opisuje sytuację realną.

EKONOMIA NORMATYWNA- zajmuje się formułowaniem sądów wartościujących politykę gospodarczą.

2. EKONOMIA A INNE NAUKI.

3. CZYNNIKI PRODUKCJI, KAPITAŁ I JEGO CYRKULACJ, REPRODUKCJA I JEJ RODZAJE, AKUMULACJA, AMORTYZACJA- pojęcie i funkcje.

CZYNNIKI PRODUKCJI-zasoby, które służą jako nakłady do produkowania dóbr.

Do najważniejszych czynników produkcji zaliczamy:

• Pracę ludzką (siłę roboczą),

• Kapitał (w postaci różnego typu niezbędnych do produkcji budynków, maszyn, narzędzi, zapasów produktów oraz środków pieniężnych),

• Ziemię, surowce naturalne.

KAPITAŁ- materialne środki potrzebne kapitaliście do uruchomienia i prowadzenia określonej działalności gospodarczej, a uzyskiwany przez niego z tej działalności dochód to- zysk.

(<posiadane środki produkcji i pieniężne niezbędne na bieżące wydatki>)

Kapitał:

• przemysłowy,

• pożyczkowy- bankowy w obrocie kredytowym,

• handlowy- w obrocie towarowym.









CYRKULACJA KAPITAŁU PRZEMYSŁOWEGO

Fazy:

1. Pieniężna,

2. Zakup czynników produkcji,

3. Sprzedaż wytwarzanych dóbr i usług na rynku,

środki pracy,

Pieniądz 1 - Towar 1 - przedmioty pracy - proces produkcji - Towar 2 - Pieniądz 2

siła robocza

P2 - P1 = Δ P = Zysk

P1- koszt przeniesiony na czynniki produkcji

P2 musi być większe od P1, przychód jest iloczynem ilości sprzedanych towarów przez cenę jednostkową,

Δ P- przyrost ilości pieniądza.

REPRODUKCJA- stałe odtwarzanie procesu wytwarzania dóbr materialnych, konieczna do zachowania ciągłości procesu produkcji.

• reprodukcja prosta- zachowana ciągłość procesu wytwarzania bez zmiany wielkości produkcji. Cała wartość nowowytworzona jest konsumowana (w skali makroekonomicznej- całego produktu narodowego), cały zysk przeznaczony na konsumpcję (w skali mikroekonomicznej - pojedynczego przedsiębiorstwa).
  wartość nowowytworzona-

wartość przeniesiona- wartość zużytych materiałów i produktów posiadających wcześniej swoją wartość,

wartość dodana- wartościowy rezultat pracy żywej.

• reprodukcja zawężona- zmniejszające się z okresu na okres rozmiary produkcji. Kapitał nie jest w całości odtwarzany, następuje przejadanie majątku powstałego w poprzednich okresach. Zysk mniejszy od konsumpcji.

• reprodukcja rozszerzona- zachowana ciągłość procesu produkcji przy zwiększającym się z okresu na okres rozmiarach produkcji. Wzrasta wolumen kapitału.

W skali makroekonomicznej dochód narodowy większy od konsumpcji. Nie cały zysk jest konsumowany (część zysku jest akumulowana i przeznaczona na powiększenie funkcjonującego kapitału).

Warunkiem reprodukcji rozszerzonej jest dodatnia akumulacja oszczędności. Źródłem akumulacji jest nieskonsumowana część zysku.

Reprodukcja rozszerzona jest działającym w długim okresie czasu prawem ekonomicznym. W krótkich okresach czasu obserwujemy wszystkie rodzaje reprodukcji. Reprodukcja ta wymaga zwiększenia funkcjonujących środków produkcji finansowego z akumulacji. Kapitalista nieustannie poddawany jest mechanizmowi oceny racjonalnego działania, gdy realizuje zysku bankrutuje.

AKUMULACJA

PRAWO POSTĘEPUJĄCEJ AKUMULACJI

Akumulacja- powoduje w danym okresie zwiększenie wolumenu funkcjonującego kapitału, powodujące możliwość zwiększania akumulacji w przyszłym okresie.

Akumulacja- to kategoria ekonomiczna związana z odtważaniem procesu wytwarzania.

Akumulacja (w skali mikro)- to środki na powiększenie kapitału.

Akumulacja (w skali makro)- część dochodu narodowego przeznaczonego na przyrost majątku narodowego.

AMORTYZACJA- jest finansowym odzwierciedleniem zużywającego się środka pracy.

Stopa amortyzacji- jest to odwrotność czasu życia środków pracy (wyraża się w %). Powinna uwzględniać zużycie fizyczne i moralne środki pracy.

FUNKCJE AMORTYZACJI:

• kosztowa-

• ewidencyjno-rachunkowa-

• odtworzeniowa-

1. PIENIĄDZ- pojęcie, geneza, ewolucja, funkcje.

PIENIĄDZ- miernik wartości.

Pieniądz jest powszechnym ekwiwalentem towarów, uosobieniem pracy społecznej i prawnym środkiem płatniczym.

(Pieniądz- środek wymiany i handlu służący jako rezerwuar siły nabywczej, dług pierwotny rządu wobec społeczeństwa, przesuwa granice możliwości produkcyjnych społeczeństwa.

Pieniądz to pośrednik wymiany: Towar - pieniądz- Towar.

Cechy pieniądza:

• powszechna akceptacja, łatwość przechowywania, podzielność, utrzymywanie wartości w czasie.

GENEZA:

EWOLUCJA:

Pieniądz nie został przez nikogo wymyślony, lecz powstał w procesie rozwoju społeczeństw.

Pierwszą formą pieniądza były konkretne towary (gospodarka naturalna), oparte na bezpośredniej wymianie jednego dobra na drugie np. skóra na zboże. Wymiana sprowadzała się do zamiany dobra jednego z wytwórców na dobro lub usługę innego. Bezpośredni wytwórcy sami ustalali warunki wymiany. Najczęściej funkcje wymienników pełniły takie towary, jak: bydło, skóry zwierzęce, sól, zboże itp. Bydło pełniło funkcję pieniądza w sposób ułomny.

Stopniowo coraz poważniejszą rolę zaczęły odgrywać wyroby z kruszców, z których najważniejsze znaczenie miały: miedź, złoto, srebro, żelazo. Ze względu na swe specyficzne cechy, takie jak: trwałe właściwości użytkowe, powszechne pożądanie oraz duża podzielność, stał się powszechnym ekwiwalentem towarów.

Stosowanie sztabek kruszców, mimo że wygodniejsze niż stosowanie wcześniejszej formy pieniądza, następował poważny problem. W celu zabezpieczenia się przed ryzykiem nieekwiwalentnej wymiany należało za każdym razem badać próbę i wagę kruszcu.

Od VII wieku p.n.e. nieodłącznym elementem systemów pieniężnych staje się moneta. Ulega ona przekształceniu i w bardziej rozwiniętych systemach zyskuje formę znaną obecnie. Moneta, jaką znamy dzisiaj, to opatrzony znakiem władzy państwowej metalowy pieniądz o określonym ciężarze, próbie, wymiarach i kształcie.

Banknot powstał w czasach nowożytnych. Początkowo był wprowadzany przez banki prywatne, a następnie państwowe. Cechą banknotu było zapewnienie wymienialności na kruszce, zarówno w obrotach zagranicznych, jak i wewnętrznych.

Współczesny pieniądz papierowy to bilety bankowe niewymienialne ani na kruszec, ani na monety. Jednocześnie funkcjonuje pieniądz bezgotówkowy w formie zapisów na kontach bankowych posiadaczy rachunków bankowych.

Wzory i wartość nominalną banknotów, wzory stopów, próbę i wagę monet oraz terminy wprowadzania ich do obiegu ustala Prezes Narodowego Banku Polskiego.

PIENIĄDZ PEŁNI FUNKCJĘ:

• dobra obrachunkowe- pozwala sprowadzić wartość wszystkich towarów i usług do wspólnego mianownika. Porównujemy wartość towaru z wartością jedn. pieniężnej i w wyniki otrzymujemy cenę.

• środka cyrkulacji- polega ona po prostu na pośredniczeniu w aktach sprzedaży (T-P) i aktach kupna (P-T). Do obsłużenia mnogości aktów kupna i sprzedaży potrzebna jest odpowiednia ilość pieniądza.

• środka płatniczego- za pomocą pieniądza można i reguluje się zobowiązania, w tym też zobowiązanie kredytowe ( z odnotowanym terminem płatności).

• środka przechowywania bogactwa- swoje bogactwo ludzie mogą przechowywać w różnych aktywach: obligacjach, akcjach, złocie, nieruchomościach.

• pieniądza światowego- pieniądz może spełniać nie tylko w ramach poszczególnych gospodarstw narodowych, lecz również na rynku światowy, obsługuje stosunki gospodarcze między poszczególnymi krajami

Wartość użytkowa pieniądza:

1. ze względu na materiał, z którego jest wykonany (pieniądz złoty- pełnowartościowy),

2. wartość symboliczna.

Ilość pieniądza w obiegu określana jest wzorem: M x V = P x T

Za ilość pieniądza w obiegu odpowiada Bank Centralny.

Ilość pieniądza potrzebna w obiegu

C - K + Z - B C- suma cen wszystkich towarów i usług trafiających na rynek

M = ----------------- K- kredyty

V Z- zobowiązania społeczne

V- szybkość obiegu pieniądza.

Prawo Fishera- wartość sprzedana równa się wartości nabytej.

M x V = P x T

Gdy rośnie ogólny poziom cen to rośnie popyt na pieniądz co wyrażamy wzorem:

P x T

M = ----------

V

M- ilość pieniądza na rynku,

V- szybkość obiegu pieniądza,

(Im lepsza koniunktura, tym szybkość jest większa i na odwrót)

P- przeciętna wartość transakcji,

T- ilość transakcji kupno- sprzedaż.

PRAWO KOPERNIKA: ,,Traktat o pieniądzu”- Pieniądz gorszy wypiera z rynku pieniądz lepszy.

Oszczędzanie- odłożona konsumpcja.

Kredyt- odłożone oszczędzanie,

Wymiana barterowa- towar za towar,

Dokarmianie pieniądza- tworzenie siły nabywczej z niczego,

Wartość użytkowa dobra- zdolność do zaspokojenia potrzeb.

II. WYBRANE ZAGADNIENIA MIKROEKONOMII.

1. MODELOWE STRUKTURY RYNKOWE- konkurencja doskonała, -model konkurencji doskonałej, konkurencja niedoskonała, -monopol pełny, konkurencja monopolistyczna, oligopol.

MODELE RYNKOWE:

• konkurencja doskonała (czysta),

• konkurencja niedoskonała:

• monopol pełny,

• konkurencja monopolistyczna,

• oligopol.

KONKURENCJA DOSKONAŁA-

• charakteryzuje się tym, że żaden z kupujących i sprzedających nie ma wpływu na cenę. Cena jest wypadkową oferty wszystkich producentów i zapotrzebowania odbiorców na dany produkt.

• Producent działający w konkurencji doskonałej dostosowuje wielkość produkcji w taki sposób, aby przy danej cenie rynkowej i danych kosztach produkcji osiągnąć zysk maksymalny.

• Równowaga przeds. związana jest z kształtowaniem się sytuacji gałęzi przemysłu, do której należą wszyscy producenci wytwarzający dany produkt.

MODEL KONKURENCJI DOSKONAŁEJ opiera się na 4 założeniach:

• Założenie jednorodności produktu, (produkty producentów są identyczne);

• Założenie pełnej mobilności czynników produkcji, (nie istnieją żadne przeszkody wchodzenia i wychodzenia przeds. do i z danej gałęzi produkcji);

• Duża liczba sprzedających i kupujących;

• Założenie doskonałej infor o rynku, (przyjmujemy, że sprzedający i kupujący posiadają pełną inf. o produkcie i cenie, w danym momencie jak i w przyszłości).

Negatywne cechy konkurencji:

Skłonność kapitalistów do wytwarzania coraz więcej w pogoni za zyskiem, chęć zwiększania udziału zysku w cenie towaru. Może nastąpić przewyżka podaży nad efektywnym popytem- popartym pieniądzem.

Nadprodukcja względna- jest to przewyżka podaży nad popytem przy istniejących cenach i dochodach. (przy danych cenach i dochodach kryzys nadprodukcji, nadwyżka podaży nad efektywnym popytem- popartym środkami nabywczymi).

Podatek- narzędzie redystrybucji dochodów,

W warunkach wolnej konkurencji rola państwa ograniczona jest do minimum, państwo chroni własność, prowadzi politykę pieniężną, spełnia funkcje społecznie.

Koszty zewnętrzne- nie związane bezpośrednio z działalnością

Konkurencja wewnątrzngałęziowa- odbywa się w tej samej branży,

Konkurencja międzygałęziowa- w różnych dziedzinach wytwarzania, jej skutkiem jest porównywanie stóp zysku poszczególnych produkcji. Prowadzi do kształtowania przeciętnej stopy zysku w całej gospodarce.

Konkurencja ma charakter bezosobowy.

Przeds. w konkurencji doskonałej:

Przychód całkowity (PC)- stanowi wartość sprzedanych produktów przez przeds. PC= Q ^. P

Przychód przeciętny (PP)- uzyskany przez firmę ze sprzedaży pojedynczej jedn. produkcji.

PP = PC/Q

Przychód krańcowy (PK)- to przyrost przychodów całkowitych wywołane wzrostem sprzedaży o jednostkę. PK = ΔPC / ΔQ

KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA- odnosi się do gospodarki w określonej mierze zmonopolizowanej. Z punktu widzenia stopnia monopolizacji wyodrębnia się 3 poziomy monopolizacji:

1. najniższy- konkurencja monopolistyczna,

2. oligopol- rynek oligopolu,

3. stan monopolu pełnego.

MONOPOL PEŁNY-

• Występuje wówczas, kiedy na danym rynku istnieje 1 przeds. wytwarzające produkty lub usługi nie posiadające bliskich substytutów.

• Monopol poszukuje takiej wielkości produkcji lub ceny sprzedaży, które przy danych kosztach maksymalizują jego zysk.

• Producent monopolistyczny może stosować dyskryminację cenową, czyli stosować różne ceny na ten sam produkt na różnych rynkach.

• Monopolista jest cenotwórcą, ma możliwość kształtowania cen.

MODEL MONOPOLU PEŁNEGO opiera się na 4 założeniach:

• może wytwarzać i sprzedawać produkty jednorodne lub zróżnicowane;

• brak możliwości wejścia do działalności opanowanej przez monopol pełny-( monopolista może być 1 właścicielem strategicznego zasobu; produkty lub usługi mogą być chronione patentami lub pr. autorskim; może posiadać pr. do znaku firmowego; wyłączność sprzedaży na danym rynku);

• jeden sprzedający i wiele kupujących (brak konkurentów),

• założenie doskonałej informacji o rynku.

Fetyszyzacja- bliższa wolnej konkurencji niż czystemu monopolowi, twierdzenie- towar rządzi producentem.

KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA-

• na wielu rynkach mamy do czynienia z licznymi producentami, którzy wytwarzają i sprzedają produkty zróżnicowane pod względem jakości, marki itp.

• Wykorzystując promocję sprzedaży oraz różnicowanie produktów producenci starają się przechwycić popyt, skierowany na produkt konkurentów.

• Optimum przeds. zależy nie tylko od decyzji przeds. odnośnie ceny lub wielkości produkcji, lecz także od reakcji konsumentów na te decyzje.

Teoria konkurencji monopolistycznej łączy ze sobą elementy modelu konkurencji doskonałej i modelu monopolu pełnego.

MODEL KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ opiera się na 4 założeniach:

• Produkty na rynku są zróżnicowane i posiadają bliskie substytuty;

• Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczanie rynku;

• Wielu sprzedających i kupujących;

• Założenie doskonałej informacji o rynku.

OLIGOPOL-

• składa się z niewielkiej liczby przeds., które opanowały rynek danego produktu.

• Na rynku tym istnieje silna współzależność między przeds.

• Każdy oligopolista podejmując decyzje maksymalizujące zysk musi uwzględniać decyzje podejmowane przez konkurentów.

• Istnieje wiele modeli oligopolu, różniących się między sobą założeniami co do rodzaju i sposobu reagowania przeds.

• Cechą oligopolu jest względna stabilność cen. Konkurencja przybiera gł. charakter niecenowy (różnicowanie produktów, reklama itd.)

• Przeds. oligopolu umawiają się niekiedy między sobą w celu podziału produkcji, rynku zbytu i zysku monopolowego.

• Możliwość wyznaczania ceny i wielkości produkcji przez dane przeds. uzależnione są od postępowania przeds,. konkurencyjnych. Reakcje konkurentów mogą być różne i trudno jest przewidzieć z góry jaki będzie ich rodzaj i zasięg.

MODEL OLIGOPOLU ma 4 podstawowe założenia:

• Produkty jednorodne lub zróżnicowane, (więcej jest produktów zróżnicowanych, będącymi w stosunku do siebie dość bliskimi substytutami);

• Niewielka liczba sprzedawców i wielu kupujących,

• Ograniczony dostęp do rynku;

• Pełna informacja o rynku.

Oligopol ustabilizowany-doskonały, uczestnicy rynku dysponują mniej więcej taką samą siłą ekon.

Oligopol nieustabilizowany-brak równowagi sił ekon. poszczególnych przeds.w ramach oligopolu.

CHARAKTERYSTYKA PORÓWNAWCZA:

Cechy struktury	Konkurencja doskonała	Konkurencja monopolistyczna	Oligopol	Monopol pełny
Liczba producentów	bardzo wielu	wielu	kilku	jeden
Bariery wejścia	brak	brak	istnieją	bardzo silne
Zróżnicowanie produkcji	Brak- identyczne produkty	Silna- są bliskimi substytutami	Występują- niewielkie	Brak- 1 produkt nie posiadający bliskich substytutów
Stopień kontroli ceny	żaden	znaczący	znaczący	ogromny
Metody konkurencji handlowej	Sprzedaż na zorganizowanym rynku lub giełdach	Konkurencja przy pomocy jakości, reklamy; ceny adm.		Reklama i tworzenie stosunków (układów ) społecznych

2. MECHANIZM RYNKOWY.

1. CENY- pojęcie, funkcje, rodzaje cen.

CENA-wartość towaru wyrażona w pieniądzu, wartość tworzona jest przez pracę.

Praca konkretna- jej rezultatem jest wartość użytkowa towaru, praca w konkretnym zawodzie

Koszt wytworzenia- nakład pracy ludzkiej,

Praca abstrakcyjna- ogólnoludzki wysiłek,

Użyteczność rzeczy- stąpień natężenia pożądań.

Subiektywna teoria wartości- Cena lub funkcja rzadkości lub obfitości dóbr, równa jest krańcowej użyteczności dobra, wartość określana przez subiektywne odczucie rzadkości lub obfitości dóbr- zasada krańcowej użyteczności dóbr.

FUNKCJE CEN:

• dochodowa- ceny towarów i usług powinny obejmować odtworzenie wszystkich kosztów i zapewniać nadwyżkę dochodową służącą finansowaniu rozwoju firmy,

• informacyjna-ceny informuj producenta o opłacalności działalności wytwórczej, a konsumenta jakie i w jakich ilościach dobra może nabyć (struktura zakupów),

• redystrybucyjna- ceny są narzędziem redystrybucji dochodów,

• rozdzielcza- kiedy popyt równoważy się z podażą. Przy niskich cenach popyt jest nadmierny, przy cenach wysokich podaż będzie przewyższała popyt.

RODZAJE CEN:

• według szczebli wymiany:

• fabryczna- uwzględniony koszt produkcji towaru i zysk producenta,

• zbytu- cena fabryczna + podatki podmiotów gospodarczych,

• hurtowa- cena fabryczna+ marża hurtowa,

• detaliczna- cena hurtowa + marża detaliczna,

• faktycznie ponoszona przez konsumenta- cena detaliczna + podatki konsumpcyjne.

• Inne rodzaje cen:

• wolnorynkowa- kształtuje się, gdy brak instytucjonalnych ograniczeń na rynku w ramach zasad wolnej konkurencji,

• administrowana- któryś z uczestników rynku mający dominującą pozycję może realnie wpływać na cenę,

• urzędowa- określana przez organy państwowe lub publiczne, w których reprezentowane są różne grupy interesów.

CENA RÓWNOWAŻĄCA POPYT Z PODAŻĄ

1. ELASTYCZNOŚĆ POPYTU, ELASTYCZNOŚĆ PODAŻY.

Popyt- jest to ilość dóbr i usług, jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie.

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU(E_D)- jest miarą procentowej zmiany popytu w stosunku do procentowej zmiany czynnika wpływającego na popyt.

Następujące oznaczenia:

QD_x - wielkość popytu na dobro X,

Δ QD_x - przyrost (zmiana absolutna) popytu na dobro X;

% ΔQD_x - zmiana procentowa popytu na dobro X;

P_x- cena dobra X,

P_y- cena dobra Y;

DP- dochód pieniężny.

Stosując zasadę ceteris paribus możemy analizować i mierzyć reakcję popytu na zmianę każdego z czynników wpływających na popyt.Wyróżniamy 3 rodzaje elast.:

• elastyczność cenową popytu;

• elastyczność mieszaną popytu;

• elastyczność dochodową popytu.

Ogólna formuła elastyczności popytu ma następującą postać:

procentowa zmiana wielkości popytu

E_D = --------------------------------------------------------------

procentowa zmiana czynnika wpływającego na popyt.

CENOWA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU (E_p)- jeśli czynnik wpływający na zmianę rozmiarów popytu na dobro X jest cena dobra X.

% ΔQD_x

procentowa zmiana wielkości popytu % ΔQD_x QD_x Δ QD_x P_x

E_p = ------------------------------------------------ = ------------ E_p = --------------- = -------- ^. -------

procentowa zmiana ceny % Δ P_x Δ P_x Δ P_x QD_x

P_x

Do obliczania elastyczności cenowej popytu używane są 2 rodzaje miar:

• współczynnik cenowej elastyczności w punkcie, który oblicza się dla konkretnych miejsc (punktów) na krzywej popytu wg wzoru:

popyt początkowy - popyt końcowy

-------------------------------------------

popyt początkowy

E_p punkt= ----------------------------------------------

cena początkowa - cena końcowa

------------------------------------------

cena początkowa

• współczynnik cenowej elastyczności popytu między punktami, tzw. współczynnik elastyczności łukowej, który oblicza się między 2 konkretnymi punktami wg wzoru:

popyt początkowy - popyt końcowy

----------------------------------------------

½ (popyt początkowy + popyt końcowy)

E_p łuk = -----------------------------------------------------------

cena początkowa - cena końcowa

------------------------------------------

½ (cena początkowa + cena końcowa)

Elastyczność cenowa popytu jest różna w każdym punkcie na krzywej
















E_D = ∞ E_D > 1 E_D = 1










popyt doskonale elastyczny, popyt elastyczny, % popyt jest proporcjonalny
przy danej cenie przybiera zmiana popytu > niż (elastyczność jednostkowa), %

dowolne rozmiary. % zmiana ceny. zmiana popytu = % zmianie ceny.









E_D < 1 E_D = 0





popyt sztywny (nieelastyczny), popyt doskonale sztywny,

% zmiana popytu < niż nie reaguje na zmianę ceny

% zmiana ceny.

Na rozmiary popytu na dobro X wpływają także zmiany cen innych dóbr, które w stosunku do dobra X mogą być d. substytucyjnymi (dobra, które mogą się zastępować w zaspokojeniu p. np.masło-margaryna), dobrami komplementarnymi (uzupełniają się w zaspokojeniu potrz.np. samochód i benzyna) lub niezależnymi.

ELASTYCZNOŚĆ MIESZANA POPYTU (E_m)- jest miernikiem reakcji popytu na dobro X na zmianę ceny dobra Y.

Δ QD_x

% ΔQD_x QD_x Δ QD_x P_y

E_m = ---------- E_m = ---------------- = -------- ^. ---------

% Δ P_y Δ P_y Δ P_y QD_x

P_y

E > 0 - są to dobra substytucyjne (popyt na dobro X rośnie, pod wpływem wzrostu ceny dobra Y)

E < 0-są to d. Komplementarne (popyt na dobro X maleje, pod wpływem wzrostu ceny dobra Y)

E = 0 - są to dobra niezależne ( nie wpływają na siebie).

ELASTYCZNOŚĆ DOCHODOWA POPYTU (E_DP)- jeżeli rozpatrujemy wpływ zmian dochodów kupujących na rozmiary popytu na dobro X.

% ΔQD_x

% ΔQD_x QD_x ΔQD_x DP

E_DP = ----------- E_DP = ------------ = ------------ ^. ---------

% Δ DP Δ DP Δ DP QD_x

DP

Elastyczność dochodowa popytu jest:

• liczbą dodatnią dla dóbr normalnych,

• liczbą ujemną dla dóbr podrzędnych.

• Zawarta jest między 0 i 1 dla dóbr podstawowych,

• dla dóbr luksusowych jest > 1.

Podaż- to ilość dóbr i usług zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie.Podaż zależy od:ceny, kosztów produkcji i czasu.

ELASTYCZNOŚĆ PODAŻY (E_S)- jest miarą procentowej zmiany podaży w stosunku do procentowej zmiany czynnika wpływającego na podaż.

Ogólna formuła elastyczności podaży ma następującą postać:

procentowa zmiana wielkości podaży

E_S = --------------------------------------------------------------

procentowa zmiana czynnika wpływającego na podaż.

Stosując klauzulę ceteris paribus możemy stwierdzić, że zależność między ceną a podażą jest jednokierunkowa, tzn. wzrost ceny powoduje wzrost podaży.

ELASTYCZNOŚĆ CENOWA PODAŻY- to stopień reakcji podaży na zmianę ceny.

Do jej obliczania używa się współczynnika cenowej elastyczności podaży. Oblicza się go dla konkretnych miejsc na krzywej podaży wg wzoru:

podaż początkowa - podaż końcowa

podaż początkowa

E_S punkt = -------------------------------------------

cena początkowa - cena końcowa

cena początkowa







cena E_S = 1 E_S > 1 E_S < 1 E_S = 0





s s







ilość

elastyczność podaży podaż elastyczny podaż nieelastyczna podaż jest sztywna

jest jednostkowa




E_S = ∞







Podaż dąży do nieskończoności

1. RÓWNOWAGA RYNKOWA, RÓWNOWAGA GOSPODARCZA.

Równowaga gospodarcza- to sytuacja, w której podst. wielkości ekonomiczne nie zmieniają się i nie działają siły powodujące zmiany tych wielkości. Jest to więc stan pewnego bezruchu, w którym znajduje się gospodarka, stan, w którym poszczególne wielkości oraz ich wzajemne relacje nie ulegają zmianie. Jeśli stan ten zostanie zakłócony, to układ znajdzie się w nierównowadze.

Równowaga rynkowa- to równowaga popytu i podaży. Może ona dot. jednego towaru lub grupy towarów- mówimy wtedy o równowadze cząstkowej, lub całej gospodarki- wtedy łączne zamierzone wydatki podmiotów gospodarczych na zakup dóbr i usług odpowiadają wartości ich podaży po aktualnych cenach. Mamy wtedy przypadek równowagi ogólnej.

2. RUCH OKRĘŻNY ŚR. RZECZOWYCH I PIENIĘŻNYCH W GOSPODARCE.

3. ANALIZA KOSZTÓW W PRZEDSIĘBIORSTWIE.

Analiza kosztów jest przeprowadzana przez podjęcie decyzji dot. rozmiarów produkcji, jej struktury oraz określania opłacalności produkcji.

Okres długi- możliwa jest zmiana wielkości i struktury wszystkich zaangażowanych w przeds. zasób. Użyteczność jest w planowaniu rozwoju firmy. Długość okres zależy od specyfiki produkcji, położenia i strategii przeds.

Okres krótki- okres, w którym zużycie w przeds. przynajmniej 1 z czynników wytwórczych nie ulegnie zmianie (zużyciu).

Koszty produkcji- to nakłady pieniężne poniesione na czynniki produkcji zaangażowane w procesie wytwarzania produktów i usług w danym okresie czasu. Dzielą się one w krótkim okresie czasu na stałe i zmienne.

Koszty stałe (Ks)- to takie, których wielkość nie zmienia się przy zmianie rozmiarów produkcji (np. koszty utrzymania admin. przeds., amortyzacja, kary płacone przez przeds. z tytułu przetermin. zobow.wobec dostawców czy banków).

Koszt stały całkowity pozostaje niezmienny, niezależnie od rozmiarów produkcji, kształt linii poziomej.

Koszty zmienne (Kz)- to takie, które zmieniają się wraz za zmianami produkcji (np. płace robotników, koszty zużytych surowców, paliw i energii).

Koszt zmienny całkowity rośnie w miarę zwiększenia rozmiarów produkcji, przy czym tempo wzrostów kosztów jest nierównomierne.

Koszty całkowite (Kc)- to suma kosztów stałych i kosztów zmiennych. (to suma kosztów poniesionych na wszystkie czynn. wytwórcze wykorzystane do produkcji).

Krzywa Kc rozpoczyna się zawsze w punkcie krzywej kosztu stałego całkowicie, w którym wielkość produkcji = 0. Następnie krzywa Kc rośnie w identyczny sposób jak krzywa zmiennego całkowicie.

Koszty przeciętne (Kp) (k. jednostkowe)- koszty całkowite podzielone przez ilość wyprodukowanych wyrobów (x), (to koszty poniesione na wyprodukowanie każdej jedn. produktu).

Kc

Kp = -------

x

Przy podejmowaniu decyzji dot. wielkości produkcji ważną dla przeds. wskazówką jest kształtowanie się kosztów jedn. przy różnych (wzrastających lub malejących) rozmiarach produkcji.

Koszt stały przeciętnie (Ksp)- powstaje z podzielenia kosztu stałego całkowitego przez wielkość produkcji. (pokazuje, jaki koszt stały został poniesiony na każdą wytworzoną jednostkę produkcji).

Koszt sp zmniejsza się nieustannie wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji.

Koszt zmienny przeciętnie (Kzp)- otrzymujemy dzieląc koszt zmienny całkowicie przez wielkość produkcji.

Koszt zmienny przeciętnie zmniejsza się wraz ze wzrostem produkcji a następnie, po przekroczeniu przez produkcję pewnej wielkości, zaczyna rosnąć.

Koszt całkowicie przeciętny (Kcp)- jest Kc przypadającym na jedn. produkcji.

Krzywa Kcp kształtuje się podobnie jak krzywa kosztu zmiennego przeciętnego, przy czym w stosunku do tej ostatniej jest przesunięta w górę.

Koszty krańcowe (Kk)- informują o tym, jak wzrastają koszty całkowite przy wzroście produkcji o jednostkę wyrobu. Δ Kc Δ Kz

Kp = -------- lub Kp = -----------

Δ x Δ x

Ze względu na to, iż suma Ks jest jednakowa niezależnie od rozmiarów produkcji, koszt krańcowy wzrasta z powodu wzrostu Kz. W konsekwencji Kk możemy traktować jako zmianę Kz wynikającego z jednostkowej zmiany produkcji.

Zależność między zmianami rozmiarów produkcji i poziomem kosztów jest w literat. ekonom. analizowana w kontekście dyskusji nad prawem proporcjonalnej i nieproporcjonalnej wydajności.

Pr. proporcjonalnej wydajności- oznacza, że zmiany poziomów kosztów są proporcjonalne do zmian rozmiarów produkcji, a więc każdą następną jedn. wyrobu otrzymujemy ponosząc takie same nakłady. W tym przypadku koszt krańcowy i k. przeciętny są równe, niezależne od rozmiarów produkcji.

Z reguły odnosi się to do analiz długookresowych, gdy, np. w wyniku wprowadzenia postępu technicznego wszystkie czynniki produkcji są podzielne i mogą być swobodnie, bez żadnych ograniczeń powiększane o dowolną ilość.



koszty Kc

Kp Kc Dynamika kosztów (pr. proporcjonalnej wydajności)

Kk


Kp = Kk




rozmiary produkcji

Pr. nieproporcjonalnej wydajności- odnosi się do okresu krótkiego. Dysponuje ograniczoną ilością określonego czyn. wytwórczego (maszyny), którego nie można powiększyć, a zwiększenie rozmiarów produkcji dokonuje się poprzez stopniowe dodawanie pozostałych czyn. produkcji (robocizny). Oznacza to, że po przekroczeniu pewnego pułapu rozmiarów produkcji, każda następna próba powiększenia produkcji o jedn. będzie wymagała coraz wyższych nakładów zmiennych.

4. TEORIA WYBORÓW KONSUMENTA.

W modelu gospodarki rynkowej wyróżniamy 2 główne podmioty gospodarcze- gospodarstwo domowe i przedsiębiorstwo.

Konsument musi dokonywać nieustannie wyborów między różnorodnymi produktami i usługami zaspokajającymi jego potrzeby biorąc pod uwagę ograniczoność zasobów będących do jego dyspozycji w danym momencie czasu, np. dochód, który konsument rozprowadza w momencie podejmowania decyzji.

W teorii konsumenta zakłada się, iż jest on podmiotem racjonalnym. Dokonując wyborów konsument dąży do osiągnięcia maksymalnych korzyści jakie w danych warunkach może uzyskać z konsumpcji dóbr. Konsument racjonalny opiera proces podejmowania decyzji na zasadzie optymalizacji.

Konsument jest uczestnikiem rynku i jako suwerenny podmiot podejmuje decyzje o zakupie dóbr konstytucyjnych w oparciu o własne preferencje oraz istniejące ograniczenie obiektywne np. ceny i dochody.

Suwerenność konsumenta to wolność decyzji konsumenta- które produkty kupić, gdzie i od kogo z posiadanych dochodów.

Teoria zachowania się konsumenta oparta jest na 3 podst. twierdzeniach:

• Konsument wybierając między różnymi alternatywami konsumpcji czyni to w sposób świadomy, zgodnie z własnym interesem. Jest to założenie o ekonom. racjonalności konsumenta.

• Posiadając pełną i prawdziwą informację o produktach konsumenta sam potrafi najlepiej oceniać na czy polegają jego korzyści. Błędy w podejmowaniu decyzji wynikają z braku informacji.

• Konsument decyduje o wyborze struktury własnej konsumpcji zgodnie ze swoimi preferencjami, dochodami oraz cenami dóbr obowiązującymi na rynku. Konsument zaspakajając swoje potrzeby może zastępować jedne dobra innymi. Określane są mianem dóbr substytucyjnych.

Teoria bazująca na tych 3 założeniach posługuje się kategoriami ekonom. W celu wyjaśnienia prawidłowości w zachowaniu się konsumenta. Podst. kategorią jest użyteczność, w szczególności zaś użyteczność marginalna.

UŻYTECZNOŚĆ- jest sumą zadowolenia jaką osiąga indywidualny konsument z konsumowania lub posiadania danego dobra.

W sowich wyborach konsument dąży do maksymalizacji użyteczności, czyli do wybrania takiej kombinacji konsumowanych dóbr, które daje mu możliwie największe zadowolenie.

UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA (UC)- jest sumą użyteczności konsumowanej ilości produktów lub usługi (suma pożądanej satysfakcji osiąganej przez producenta). Dążenie do maksymalizacji użyteczności całkowitej jest związane z rezygnacją z pewnych dóbr dających mniejszy stopień satysfakcji (użyteczności).




UC Krzywa użyteczności całkowitej

(w miarę powiększenia ilość dobra jego UC dla

gospodarstwa domowego wzrasta.)


ilość dobra A

UC wzrasta w miarę zwiększenia ilości dobra. Wzrost UC jest jednak coraz wolniejszy. W pewnym momencie, po osiągnięciu znacznie ilości konsumowanego dobra, może wystąpić spadek UC. Dzieje się to dlatego tak, ponieważ w miarę zwiększenia konsumpcji użyteczności każdej dodatkowo konsumowanej jedn. dobra jest coraz mniej.

Między ilością konsumowanego dobra a użytecznością-występują zależności:

• UC konsumpcji danego dobra rośnie (spada) wraz ze wzrostem (spadkiem) ilości dobra.

• UM zmniejsza się (rośnie) wraz ze wzrostem (spadkiem) ilości konsumowanego dobra.

UŻYTECZNOŚĆ MARGINALNA (UM) (użyteczność krańcowa)- wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia (zmniejszenia) konsumpcji danego dobra o kolejną, dodatkową jednostkę.

Użyteczność krańcowa- czyli przyrost UC (ΔUC) związanej z przyrostem konsumpcji danego dobra o kolejną jedn. (ΔQ_A), maleje.


ΔUC

UM = ------- UM , krzywa użyteczności krańcowej.

ΔQ_A


ilość dobra A

Prawo malejącej UM mówi, że zadowolenie z pierwszej konsumowanej jednostki dobra jest znacznie większe aniżeli z kolejnej, drugiej jedn. W rezultacie przyrosty zadowolenia z konsumpcji mierzone jako UM zmniejszają się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra. Zależność ta jest odwracalna.

Konsument maksymalizujący korzyści (zadowolenie) z konsumpcji będzie ją zwiększał, aż do momentu, w którym UM= 0.

Użyteczność krańcowa (maleje)- dodatkowa satysfakcja ze spożycia każdej dodatkowej jedn. tego samego dobra, czyli użyteczność całkowita rośnie w tempie malejącym


poziom

użyteczności




ilość jabłek

KRZYWA OBOJĘTNOŚCI-

Współczesna teoria zachowania się konsumenta opiera się na uporządkowanym systemie preferencji konsumowanych dóbr. Preferencje te są ilustrowane za pomocą krzywej obojętności o różnym możliwym nachyleniu i ograniczeniu analizy do 2 dóbr substytucyjnych.

Krzywa obojętności- przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr, które są dla konsumenta obojętne. Każda z tych kombinacji daje konsumentowi takie samo zadowolenie, (czyli ten sam poziom całkowitej użyteczności).Oznacza to, że dana krzywa obojętności charakteryzuje się stałym poziomem zadowolenia.


ilość dobra Y Krzywa obojętności konsumpcji jabłek i pomarańczy

(pomarańcze)




ilość dobra X (jabłka)

A,B,C- ten sam poziom użyteczności bez względu na kombinacje.

Krzywa obojętn.- łączy wszystkie p-kty, w których konsument osiąga ten sam poziom satysfakcji.

Zwiększenie konsumpcji 1 dobra (jabłek) może odbywać się kosztem zmniejszenia konsumpcji 2 dobra (pomarańczy). Podobnie zmniejszenie konsumpcji 1 dobra (pomarańczy) musi być kompensowane wzrostem konsumpcji 2 dobra (jabłek).

Końcowa stopa substytucji- ilość dobraY niezbędna do rekompensaty straty konsumpcji dobraX.

zmiana konsumpcji jednostki dobra Y

MRS = ----------------------------------------------- MV_x = MV_y zrównanie

zmiana konsumpcji jednostki dobra X użyteczności

Pokazuje preferencje konsumentów w stosunku do dóbr substytucyjnych. Konsument dokona takiego wyboru, aby U krańcowa zrównały się gdy nie będzie ograniczony budżetem i różnicą ceny.


dobro Y

Mapa krzywych obojętności




dobro X

U2- U4- wyższe krzywe użyteczności (większe ilości dóbr, wyższe poziomy użyteczności)

A,B- przynoszą tę samą użyteczność, konsumenci będą aspirować się do C i wyżej.

Krzywe U są zbieżne lecz nigdy się nie przecinają. U (poziom zadowolenia) danego dobra zmienia się w zależności od ilości dobra pozostawionego do dyspozycji konsumenta, dostępności innych dóbr.

RÓWNOWAGA KONSUMENTA- jest to względna stabilność (równowaga) zwyczajów nabywczych, przy których konsument maksymalizuje swą satysfakcję, stabilność zwyczajów nabywczych.

W warunkach różnicy cen konsument osiąga stan równowagi i maksymalnej satysfakcji, gdy relacje użyteczności dobra X do jego ceny i dobra Y są równe.

MUX MUY

------- = ----------

PX PY

III. WYBRANE ZAGADNIENIA MAKROEKONOMII.

1. MIERZENIE GOSPODARKI W SKALI MAKRO- PNB, PKB itd.

2. BEZROBOCIE I JEGO RODZAJE.

Zasoby siły roboczej- obejmują osoby w wieku produkcyjnym zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia na typowych warunkach istniejących w gospodarce.

Współczynnik aktywności zawodowej- to relacje między zasobami siły roboczej a liczbą ludności w wieku produkcyjnym. Im wyższy ten współczynnik, tym większa część ludności w wieku produkcyjnym chce pracować zawodowo.

Wysokość współczynnika aktywności zawodowej zależy od szeregu czynników:

• poziom i zmiany stawek płac, preferencje jednostek w zakresie kształcenia, modelu rodziny,

• liczby dzieci w rodzinie i sposobu ich wychowywania, a także możliwość znalezienia pracy.

Grupę zatrudnioną- tworzą ci, którzy pracują, tzn. wykonują pracę najemną, pracują na własny r-ek.

Grupę bezrobotnych- tworzą ci, którym nie udało się znaleźć miejsca pracy.

Zasoby siły roboczej obejmują zatrudnienie i bezrobocie, co można zapisać :

S_r = Z + B

S_r - zasoby siły roboczej,

Z - zatrudnienie,

B - bezrobocie.

Z definicji współczynnika aktywności zawodowej wynika, że:

a_z = S_r / L_p przekształcając otrzymujemy: S_r = a_z ^. L_p.

a_z - współczynnik aktywności zawodowej,

L_p - ludność w wieku produkcyjnym

Wzór na obliczanie liczby bezrobotnych (miara absolutna):

B = a_z ^. L_p - Z, B = S_r - Z,

Z równania tego wynika, że rozmiary bezrobocia są określane przez 3 czynniki: współczynnik aktywności zawodowej, liczbę ludności w wieku produkcyjnym oraz wielkości zatrudnienia.

Stopa bezrobotna (miara relatywna)- wyraża relację między liczbą bezrobotnych a zasobami siły roboczej.

b = B / S_r ^. 100%

b - stopa bezrobotna, wskaźnik ten ujęty jest procentowo.

Pokazuje on, jaką część zasobów siły roboczej stanowią bezrobotni.

Dla określenia bezrobocia wyszczególnia się 3 charakteryst. cechy os. w wieku produkcyjnym:

• bezrobocie dot. os. pozostających bez pracy, tzn. nie wykonujących pracy najemnej i nie pracujących na własny rachunek,

• dot. ono os. zdolnych i gotowych do podjęcia pracy na warunkach występujących w gospodarce,

• dotyczy osób poszukujących pracy.

BEZROBOCIE- to zjawisko polegające na tym, że część ludności w wieku produkcyjnym, zdolnej do pracy i gotowej do podjęcia pracy odpowiadającej typowym warunkom występującym w gospodarce, pozostaje bez pracy pomimo podjętych poszukiwań.

RODZAJE BEZROBOCIA:

• bezrobocie związane z niedopasowaniami strukturalnymi- występuje w sytuacji równowagi na rynku pracy, a więc gdy całkowita podaż siły roboczej jest równa całkowitemu popytowi na siłę roboczą, jak i w sytuacji nierównowagi rynkowej na rynku pracy. (Obejmuje bezrobocie frykcyjne i strukturalne),

• bezrobocie frykcyjne- jest nieredukowalnym minimum bezrobocia w gospodarce. Powstaje w związku z powolnością przymusową struktury podaży siły roboczej i struktury popytu na siłę roboczą na niedoskonale funkcjonalnym rynku pracy.

• bezrobocie strukturalne- powstaje z niedopasowań struktury podaży i popytu na siłę roboczą, przede wszystkim w aspekcie kwalifikacyjnym zawodowym i regionalnym. Wiąże się to z procesem upadku lub rozwoju pewnych branż i gałęzi. Bezrobocie to może mieć charakter dosyć trwały, gdyż jego likwidacja wymaga zmiany zawodu, kwalifikacji czy miejsca zamieszkania.

• bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad całkowitym popytem na siłę roboczą (bezrobocie globalne)- wśród ekonomistów istnieje zasadnicze rozbieżności poglądów w kwestii przyczyn tego bezrobocia.

Bezrobocie związane z niedostatecznym popytem (b. keynesistowskie)- Keynesiści upatrują ich w niedostatecznym popycie na dobra.

Bezrobocie klasyczne- neoklasycy tłumaczą to b. przede wszystkim zbyt wysokimi płacami.

1. INFLACJA- pojęcie, mierzenie, przyczyny i przeciwdziałania inflacji.

INFLACJA- jest to wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce w danym okresie. (<przy uwzględnieniu zmian jakości>)

Inflacja-to utrzymujący się przez dłuższy czas wzrost poziomu cen w gospodarce narodowej w wyniku, którego obniża się siła nabywcza pieniądza.

Deflacja (proces odwrotny)- to utrzymujący się przez dłuższy czas spadek poziomu cen.

Stopa inflacji przyrost przeciętnego poziomu cen dóbr i usług w gospodarce określimy w % .

MIARA INFLACJI- indeks cen konsumpcyjnych CPI- stosunek kosztów określonych dóbr konsumpcyjnych do kosztów tych dóbr w roku bazowym, czyli iloraz wartości koszyka rynkowego w roku badanym do wartości tego koszyka w roku bazowym.

W zależności od tempa w jakim rosną ceny wyróżniamy rodzaje inflacji:

• inflacja pełzająca- gdy tempo wzrostu w skali roku wynosi od 3-5%,

• inflacja krocząca- -\\- od 5-10%,

• inflacja galopująca- -\\- od 10-50%,

• hiperinflacja- gdy wynosiło więcej niż 100%.

PRZYCZYNY INFLACJI:

IV. MIĘDZYNARODOWA WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA.

1. HANDEL ZAGRANICZNY- pojęcie i struktura.

HANDEL ZAGRANICZNY- to eksport i import towarów, usług, przepływów kapitału, technologii, siły roboczej.

Eksport- jest sprzedażą towarów krajowych za granicę.

Import- jest kupnem towarów z zagranicy.

2. KORZYŚCI UCZESTNICTWA W MIĘDZYNARODOWYM PODZIALE PRACY.

MIĘDZYNARODOWY PODZIAŁ PRACY- poszczególne kraje specjalizują się w wytwarzaniu określonych dóbr.

KORZYŚCI:

K

P

K (kapitał)- maszyny, urządzenia, zapasy (postać rzeczowa kapitału),

P (pieniądz)- służy do sfinansowania zakupów dóbr konsumpcyjnych,

Część wspólna- służy kapitalistom do zakupu dóbr produkcyjnych, środków produkcji (pieniężna postać kapitału).

---