Witruwiusz - Dziesięć ksiąg o architekturze
1.1. Architektura
- wiedza architekta łączy wiele nauk/umiejętności
- teoria wyjaśnia stworzone dzieło na podstawie biegłości i znajomości zasad proporcji
- w arch. istnieją dwa elementy: przedmiot (to, o czym się mówi) i jego określenie (wywód oparty na naukowych zasadach)
1. 2. Części składowe architektury
- architektura składa się z:
- ordinatio (uporządkowania) - ułożenie poszczególnych członów budowli i ustalenie proporcji wynikających ze stosunków liczbowych
- dispositio - odpowiednie rozmieszczenie elementów budowli. Rodzaje dispositio:
- ichnografia - rysunek podstawy planowanej budowli
- ortografia - pionowy obraz fasady wykonany w podziałce
- scenografia - szkic fasady i ścian bocznych
- eurythmia - właściwe zestawienie poszczególnych członów budowli, osiągana przez odpowiednie odniesienie wysokości do szerokości
- decor - nienaganny wygląd całości skomponowanej z poszczególnych elementów
- distributio (ekonomia) - odpowiednie rozporządzanie materiałem i miejscem, oszczędność i umiarkowanie w obliczaniu wydatków budowlanych
1. 3. Dziedziny architektury
- arch. obejmuje 3 dziedziny:
- budownictwo
- budowa murów miejskich i budowli użyteczności publicznej
- budownictwo obronne
- budownictwo sakralne
- budownictwo użyteczności publicznej
- budowa domów prywatnych
- konstrukcję zegarów
- budowę machin
- przy budowie należy uwzględniać: trwałość (firmitas), celowość (utilitas) i piękno (venustas)
1. 5. Zakładanie miasta
- należy wziąć pod uwagę: warunki zdrowotne, dostępność żywności w okolicy, rozmieszczenie dróg lądowych/komunikacji rzecznej
- zakładanie miasta należy rozpocząć od założenia fundamentów, wież i murów. Linię murów należy ciągnąć wzdłuż stromego zbocza, drogi powinny iść na ukos z lewej strony.
- miasto powinno mieć plan kolisty
1. 6. Wnętrze miasta
- po otoczeniu miasta murami należy wytyczyć place i ulice, które powinny być zasłonięte od wiatru
2. 8. Wątki murów
- w. sieciowy - ozdobniejszy, wykazuje skłonność do pęknięć ze względu na brak powiązania warstw i spoin
- w. nieregularny - mocniejszy od w. sieciowego, kamienie są powiązane ze sobą, brak ozdobności
3. 1. Świątynia
- kompozycja świątyni opiera się na symetrii
- proporcja = zastosowanie ustalonego modułu w dziele
3. 2. Wygląd zewnętrzny świątyni
- Typy świątyń:
- świątynia in antis
- prostylos
- amfiprostylos
- peripteros
- pseudoperipteros
- dipteros
- hypetros
- inerkolumnium
3. 5. Kolumny
- proporcje kolum, kapiteli etc.
4. 1. Jonia i pochodzenie proporcji w kolumnach
- kolumna dorycka - postać mężczyzny
- kolumna jońska - kobieta
- kolumna koryncka - dziewczyna
4. 2. Ornamenty
- wykształcenie się form zdobniczych, zwiększenie estetyki
5. 1. Forum i bazylika
- Grecja - forum na planie kwadratu, obszerny podwójny portyk, gęsto ustawione kolumny, architrawy z kamienia/marmuru, nad nimi krużganki
- Italia - plan prostokąta, szersze interkolumnium, w kolumnadzie kantory bankierów, galerie dla widzów na wyższych piętrach, kolumny górne niższe o ¼ od kolumn dolnych
- place pod bazyliki powinny przylegać do forum
- 1/3 długości < szerokość placu > ½ długości
- jeżeli plac jest zbyt długi, na jego końcach należy wznieść hale chalcydyjskie
- kolumny bazyliki powinny mieć wysokość równą szerokości portyku, która ma być 1/3 przestrzeni środkowej
6. 1. Budowle prywatne
- dostosowane do potrzeb
7. 5. Dekoracje ścienne
- początkowo naśladownictwo płyt marmurowych
- później budynki, kształty kolumn, frontony
- w eksedrach dekoracje tragediowe, komediowe, satyryczne
- w krużgankach pejzaże
- wizerunki bogów/mitologia/Iliada/Odyseja
- później brak odzwierciedlenie natury, fantastyka *potępiona przez Witruwiusza*