Prawo Rzeczowe- CYWIL


Prawo Rzeczowe

Rozdział I: ogólne wiadomości o prawie rzeczowym

1. Pojecie prawa rzeczowego

1. w znaczeniu przedmiotowym - oznacza zespół przepisów prawa cywilnego, które normują powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności oraz innych form korzystania z rzeczy

2. w znaczeniu podmiotowym - to takie prawo cywilne, które jednocześnie spełnia dwie przesłanki

a. dotyczy rzeczy

b. jest prawem bezwzględnym

2. Rzeczy jako przedmioty praw rzeczowych

W myśl art. 45 KC rzeczy - są to tylko przedmioty materialne :

1. są materialnymi częściami przyrody

2. mają charakter samoistny, są na tyle wyodrębnione, że mogą w obrocie być traktowane jako dobra samoistne

3. Przedmiotem praw rzeczowych może być tylko rzecz istniejąca i zindywidualizowana

4. Rzeczami mogą być tylko poszczególne przedmioty

nie są rzeczami:

1. prawa oraz różnego rodzaju energie

2. części składowe rzeczy

3. res omnium communes(woda , powietrze itp.)

4. zwierzęta

5. zwłoki i części ciała, chyba że są przygotowywane do badań.

6. rzecz przyszła

[pieniądze są rzeczami sui generis(ich wartość wynika z pewnych ustaleń )].

Rzeczy dzielimy na:

1. nieruchomości - art. 46. KC są to części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności, jak również budynki trwale z gruntem związane, lub części takich budynków, jeśli nie stanowią na mocy przepisów szczególnych odrębnego od gruntu przedmiotu własności.

a. Nieruchomości gruntowe - kiedy spełnione są przesłanki:

i. Część powierzchni ziemi stanowi wyodrębnioną całość tzn. jest oznaczona co granicami

ii. Jest odrębnym przedmiotem własności

b. Nieruchomości budynkowe - np.

i. Budynki powstałe na gruncie skarbu państwa, lub gruncie należącym do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków, przez wieczystego użytkownika

ii. Budynki wzniesione na gruncie używanym przez rolną spółdzielnie produkcyjną należąca do jej członka lub do skarbu państwa

iii. Budynki jakie zatrzymali rolnicy, którzy na podstawie przepisów obowiązujących do dnia 1983 przekazali państwu swoje nieruchomości (w drodze decyzji administracyjnej mogli oni odzysyskać własność części zabudowanej )

c. Nieruchomości lokalowe

i. Lokale wyodrębnione jako samodzielne przedmioty własności

2. ruchomości - to co nie jest nieruchomością

N Rzeczy oznaczone co do gatunku - czyli takie, które wykazują cechy indywidualne

N Rzeczy oznaczone co do tożsamości - czyli takie, które odpowiadają tylko pewnym cechą rodzajowym

Jest to podział subiektywny.

Części składowe rzeczy - po połączeniu ich z rzeczą główna tracą swój samoistny charakter co oznacza, że z chwilach połączenia przestają być rzeczami - art. 47 przesłanki rzeczy składowej:

1. musi być połączone z rzeczą główna nie tylko w sensie gospodarczym ale fizycznym

2. połączenie musi być tak silne, że odłączenie połączonego przedmioru spowodowało by zasadnicze zmiany bądź w całości, bądź w przedmiocie odłączanym

3. połączenie musi być trwałe a nie dokonane tylko dla przemijającego użytku

Części składowe gruntu:

art. 48 - z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, sa to budynki i inne urządzenia trwale związane z grubym, także drezwa i rośliny.

Art. 191 - mówi o ruchomościach, połączonych z rzeczą główna w taki sposób, że stała się jej częścią składową.

Przynależności - art. 51 KC rzecz jest przynależnością innej rzeczy jeśli sa spełnione warunki:

1. przynależnością może być tylko rzecz ruchoma

2. pomimo związków z rzeczą główną musi stanowić rzecz odmienną

3. musi pozostawać z rzeczą główną w stosunku gospodarczego podporządkowania

4. musi być potrzebna do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem

5. musi pozostawać z rzeczą główna w faktycznym związku

6. przynależnością jest tylko rzecz stanowiąca własność właściciela rzeczy głównej

Pożytki - art. 53 i 54 KC

[ pożytki rzeczy - czyli dochody jakie przynosi rzecz

a. pożytki naturalne - płody rzeczy, odłączone od niej rzeczy składowe

b. pożytki cywilne - pożytki jakie przynosi rzecz na podstawie stosunku prawnego

[ pożytki prawa - pożytki jakie przynosi prawo zgodnie ze swoim społeczno-gospodarczym przeznaczeniem. (np. odsetki od wkładów w PKO)

3. Bezwzględny charakter praw rzeczowych

Prawa rzeczowe należą do praw bezwzględnych, co znaczy, że prawa rzeczowe wywierają skutek względem wszystkich podmiotów, podlegających danemu prawodawstwu, z czego z kolei wynika powszechny obowiązek nie czynienia czegokolwiek, co godziłoby w ich treść. W przypadku już zaistniałego naruszenia prawa rzeczowego ochrona przysługuje wobec każdego, kto takie prawo narusza, roszczenie takie ma jednak odmiennie niż samo prawo charakter względny.

Prawa względne o rozszerzonej skuteczności:

M niektóre prawa względne umieszczone w księdze wieczystej(skuteczność bezwzględna)

M zobowiązania realne

M najem lokalu oraz spółdzielczego prawa do lokalu mieszkaniowego - stosuje się wobec nich odpowiednie przepisy dotyczące ochrony własności

M dożywocie - odpowiednie przepisy dotyczące praw rzeczowych ograniczonych

M wierzytelność morze być chroniona na podstawie przepisów o odpowiedzialności za szkodę wyrządzona poza istniejącym stosunkiem zobowiązaniowym

M roszczenia pauliańskie - możność uznania bezskuteczności względem niego czynności dłużnika - wierzytelność staje się skuteczna wobec strony trzeciej

4. Bliższa charakterystyka oraz podział praw rzeczowych

KC dzieli prawa rzeczowe na trzy grupy:

1. własność

2. użytkowanie wieczyste

3. prawa rzeczowe ograniczone

W zakresie praw rzeczowych odmiennie niż jest to unormowane w prawach obligacyjnych, strony mogą powoływać tylko takie prawa rzeczowe, jakie ustawa przewiduje, a możliwość umownego ukształtowania ich treści w sposób odmienny od przyjętego w ustawie jest bardzo ograniczona. Jest to tzw. zasada zamkniętej listy praw rzeczowych.

5. Ogólna charakterystyka prawa rzeczowego w znaczeniu przedmiotowym

Prawo rzeczowe zostało w Polsce zunifikowane dopiero w 1946 z mocą obowiązująca od 47 a dokonały tego trzy akty normatywne:

1. prawo rzeczowe

2. prawo o księgach wieczystych

3. przepisy wprowadzające prawo rzeczowe i prawo o księgach wieczystych

W kolejny okresie dokonywano licznych zmian w tej dziedzinie czego finałem było powstanie księgi II KC w 1964

W latach 90 dokonano nowelizacji księgi II, która zerwała z marksistowską koncepcją wielu różnych rodzajów praw własności, w imię zasad równości.

Głównymi źródłami obecnego prawa rzeczowego są:

konstytucja

kodeks cywilny

ustawa o księgach wieczystych i hipotece

inne ustawy:

ustawa o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych

prawo geodezyjne i kartograficzne

ustawa o lasach

prawo geologiczne i górnicze

ustawa o ochronie gruntów leśnych i rolnych

(…)

Rozdział II: Pojęcie własności i jej uwarunkowania społeczno-gospodarcze

1. Różne pojęcia własności

Ekonomiczna definicja własności - to każda forma władania przez człowieka częściami przyrody mającymi wartość majątkową, każda forma władania, która pozwala na zawłaszczenie tego co te części przyrody wytwarzają.

W znaczeniu prawnym własność - jest to jedna, podstawowa forma władania dobrami przyrody.

Własność odgrywa szczególną rolę niemal w każdym aspekcie naszego, życia kształtując też w zasadniczy sposób ustrój społeczny. Własność zajmuje wśród różnych form prawnych szczególną pozycje w szczególności ze względu na:

1. to, że jest jedną z form pierwotnych, najprostszą i bezpośrednią , z której wywodzą się inne formy korzystania z rzeczy.

2. to, że jest najpełniejszą formą władania nad rzeczą

różne formy używania słowa własność:

o w znaczeniu prawa do rzeczy

o w znaczeniu praw do „przedmiotów” nie będących rzeczami(np. własność przedsiębiorstwa, gospodarstwa rolnego)

o w znaczeniu ogółu praw majątkowych

2. Własność a system gospodarczo-społeczny

Własność nie jest instytucją niezmienną. W rzeczywistości zakres i treść własności oraz jej cechy stanowią kategorie historyczne, które ulegają przemianą w miarę, jak zmieniają się stosunki społeczne i ekonomiczne i odwrotnie.

Przykładem z niedalekiej przeszłości mogą być zmiany jakie nastąpiły w Polsce po upadku socjalizmu; czyt. Przekształcenie gospodarki nakazowej w gospodarkę rynkową.

Opisane wyżej zmiany systemu gospodarczo-ustrojowego znalazły bezpośredni oddźwięk w sferze prawa, system odgórnego zarządzania powodował, że pierwszoplanowe miejsce w regulacji prawnej zajmowało prawo administracyjne, i charakterystyczne dla takiego rozwiązania decyzje administracyjne. Obecnie decydująca rola w kształtowaniu obrotu przypada samym gospodarującym podmiotom, a głównym narzędziem, z jakiego korzystają, jest charakterystyczna dla prawa cywilnego czynność prawna.

Według obecnej konstrukcji własności właścicielowi wolno z rzeczą robić wszystko co nie jest zabronione.

3. Własność prywatna

Własność prywatna jest to własność należąca do jednostki ludzkiej oraz różnego rodzaju spółki(kapitałowe i osobowe) i podobne nim „organizmy”.(także własność spółdzielcza, gdyż po rozwiązaniu spółdzielni jej majątek przechodzi na jej członków )

Własność społeczna własność należąca do różnych organizmów społecznych wykorzystujących swoją własność dla realizacji celów wspólnych, dla danej zbiorowości co nadaje tej kategorii samoistny charakter mim braku szczególnych uregulowań (organizacji społecznych, stowarzyszeń, związków zawodowych i wyznaniowych)

4. Własność państwowa

Własność państwowa w świetle obecnych uregulowań nie ma pozycji uprzywilejowanej w dziedzinie produkcji własności państwowej. Przeciwnie państwo nie jest w tym systemie powołane do prowadzenia działalności zarobkowej, jest to bowiem domena własności prywatnej.

Panstwo natomiast jest właścicielem środków produkcji i przedmiotów potrzebnych do wykonywania jego ustrojowych funkcji takich jak: obrona kraju, bezpieczeństwo obywateli, administracja szkolnictwo itp.

Do własności państwowej mają oczywiście zastosowanie odpowiednie przepisy własności KC. Pod pewnymi względami własność państwowa jest mimo wszystko odmiennie uregulowana, jest to spowodowane przede wszystkim:

1. własność państwowa powinna być wykorzystywana zgodnie z interesem ogólnospołecznym i zasadami prawidłowej gospodarki (nie ma mow na raką samą dowolność jaką ma właściciel prywatny)

2. W państwie łączą się dwa atrybuty właściciela i prawodawcy(powinna być wyraźnie określony zakres ingerencji imperium)

Zarząd mieniem publicznym nie jest jednolity jest on bowiem wykonywany przez:

[ Państwowe osoby prawne

[ Państwowe jednostki organizacyjne

[ Agendy państwowe o charakterze jakby powierniczym

Powyższe „organizacje” charakteryzują się dużą niezależności od podmiotu będącego ich właścicielem czyli Skarbu Państwa, a ich zależności wobec niego regulują ich statuty itp.. Należy stwierdzić, że wobec wszystkich tych form działalności państwa Skarb Państwa posiada pozycje nadrzędną, i przysługuje mu swoiste prawo do ich mienia, z czego wynikają różnorakie prawa: nadzoru, dywidendy wyrażania sprzeciwu a nawet do zlikwidowania i przejęcia mienia.

Do najważniejszych składników mienia państwowej osoby prawnej należą nieruchomości, które są im przekazane przez skarb panstwa lub były nabyte w drodze zakupu od osób prywatnych.

Mienie nie należące o innych państwowych osób prawnych należy do skarbu państwa, który jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków.

Z powyższych rozważań wynika, że kategoria własności państwowej dzieli się na dwie zasadnicze kategorie:

Własność skarbu państwa

Własność innych niż skarb państwa państwowych osób prawnych

5. Własność samorządowa

Między poszczególnymi jednostkami samorządu terytorialnego w Polsce nie ma żadnych hierarchicznych zależności, każda ma własne zadania i własny majątek, z którego samodzielnie korzysta, jest niezależną od innych osobą prawną.

Oprócz nich lecz zależne od nich mogą powstawać inne osoby prawne tworzone przez te jednostki samorządu, w celu wykonywania ich zadań, mają własny majątek i mogą nim samodzielnie dysponować odpowiadają jednak przed organem macierzystym.

1. własność samorządowa nie jest wyodrębniona ani w sensie ekonomicznym ani prawnym

2. nie jest związana z jednym centralnym podmiotem(co występuje w własności państwowej)

Wspólne zakwalifikowanie tych jednostek do ogólnego katalogu własności samorządowej, jest dokonywane tylko ze względu na wspólne cechy i zadania tych organów.

Źródła własności samorządowej:

przekazane jednostką samorządu terytorialnego od państwa mienie, w związku z powoływaniem kolejnych szczebli samorządu

mienie nabyte w drodze zwykłego obrotu

pochodzące ze źródeł publicznych (podatki, subwencje, opłaty, dotacje)

nabyte za pomocą środków instrumentów publicznoprawnych(np. wywłaszczenie nieruchomości)

uzyskane z działalności prywatnej

Rozdział III Treść, zakres i wykonywanie własności

1. Treść prawna własności

Według tradycyjnego poglądu prawo własności wynika ze stosunku własności, jaki istnieje między właścicielem a innymi podmiotami. Inny pogląd odrzuca istnienie stosunku własności, przyjmując, że prawo własności znajduje swe źródło w odpowiednich normach prawa przedmiotowego.

Niezależnie jednak od poglądu wyróżniamy stronę pozytywną(przysługującą właścicielowi) i negatywną(zobowiązująca wszystkie inne podmioty do nienaruszania własności).

Pozytywna W polskim KC nie ma tradycyjnej triady uprawnień właściciela(posiadania, pobierania pożytków, używania). KC wymienia uprawnienia, ale traktuje je jako uprawnienia podstawowe(niezamknięty zbiór) i jako podstawowe uprawnienia wymienia się:

[ korzystanie z rzeczy:

o posiadanie rzeczy

o używanie rzeczy

o pobieranie pożytków

o dyspozycja faktyczna(prawo do przetworzenia, zużycia, lub zniszczenia)

[ rozporządzanie rzeczą

o uprawnienie do wyzbycia się rzeczy

o uprawnienie do obciążenia rzeczy

Negatywna właściciel może korzystać z rzeczy i rozporządzać nią z wyłączeniem innych osób(inne podmioty mają obowiązek nie ingerowania w sferę uprawnień właściciela)[od tej zasady KC i inne przepisy przewidują wyjątki].

Granice prawa własności są nakreślone w całym systemie , co powoduje, że nominalnie nieograniczone prawo do władania rzeczą jest dość ograniczone na gruncie przepisów szczególnych; ograniczenia te mają z reguły charakter negatywny zabraniają właścicielowi korzystania ze swego prawa w określonych przypadkach Ograniczenia prawa własności wynikają z:

Przepisów ustaw - art. 140 - granice własności wyznaczają nie poszczególne przepisy, lecz całokształt obowiązującego ustawodawstwa. (np. 142[wyższa konieczność], 144-154 [służebności], 231 [utrata własności na rzecz posiadacza])

zasad współżycia społecznego

społeczno-gospodarczego przeznaczenia rzeczy - tak samo jak zasady współżycia społecznego stanowi kategorię, która zarówno określa sposób wykonywania konkretnego prawa własności jak i kształtuje jego treść

2. Podmiot i przedmiot oraz przestrzenne i czasowe granice własności

Każdy podmiot może być właścicielem. (od tej zasady są jednak wyjątki: w zasadzie właścicielem nieruchomości nie może być cudzoziemiec).

Przedmiot - przedmiotem własności może być tylko rzecz, a więc przedmiot materialny. Z takim określeniem przedmiotu nie zawsze zgodna jest terminologia. Terminem własności określa się tez również niektóre prawa do innych dóbr aniżeli rzeczy lub ogół uprawnień do zorganizowanych zespołów produkcyjnych.

Przestrzenne granice własności - problem ten dotyczy tylko nieruchomości. W zasadzie przestrzenne granice nieruchomości są ograniczone przez jej społeczno-gospodarcze przeznaczenie, ta zasada nie uchybia prawom wód i prawom górniczym i lotniczym.

Czasowe granice prawa własności w świetle obowiązującego ustawodawstwa własność jest prawem bezterminowym, może natomiast dojść do własności terminowej z woli stronna podstawie czynności prawnej{definitywnie wykluczona własność gruntowa}(własność budynków należących do użytkownika wieczystego przechodzi na właściciela gruntu wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego).

3. Stosunki sąsiedzkie

Z faktu sąsiedztwa nieruchomości wynika ich wzajemna zależność, w szczególności prawidłowe korzystanie z nieruchomości wymaga nieraz ingerencji w sferę praw sąsiada, z reguły takie zależności powstają między sąsiadującymi nieruchomościami, czasami dotyczy to tez gruntów nie sąsiadujących miedzy sobą bezpośrednio.

Przepisy dotyczące stosunków sąsiedzkich zawarte są w KC w art. 144 -154 i wyróżnia się;

1. przepisy ograniczające oddziaływanie na nieruchomości sąsiedzkie 144 i 147

2. przepisy dotyczące korzystania przez sąsiadów z przygranicznych pasów ziemi 148-150

3. przepisy przewidujące możność ustanowienia służebności 145, 146 i 151

4. przepisy normujące problemy związane z granicą

Immisja - oddziaływanie na grunt sąsiada(z własnego gruntu)

bezpośrednie - kierowanie pewnych substancji na grunt sąsiada za pomocą specjalnych urządzeń [zakazane !!!!]

pośrednie - ingerują na grunt sąsiada tylko w sposób pośredni tzn. np. hałas, dym

materialne - czyli te, które związane są z przenikaniem na grunt sąsiada cząstek materii, lub pewnych sił(hałas, pył)

niematerialne - czyli te, które oddziaływają na sferę psychiki sąsiada(np. składowanie niebezpiecznych odpadów, lub materiałów wybuchowych)

Wszelkie oddziaływanie na grunt sąsiada, które mu w jakikolwiek sposób zaszkodziło powoduje możność powzięcia roszczenia negatoryjnego o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń, a odszkodowania można żądać tylko na zasadach ogólnych

Sposób korzystania z nieruchomości

1. art. 149 owoce, rosnące na drzewie przypadają, przypadają właścicielowi dopóki nie spadną na ziemię, i właściciel może wejść na grunt sąsiada w celu ich zebrania bądź usunięcia gałęzi, sąsiad może jednak żądać naprawienia szkody wynikłej z takiego działania {nie stosuje się gdy grunt sąsiedni to grunt publiczny}

2. art. 150 sąsiad może usunąć i zachować dla siebie korzenie i gałęzie przechodzące z gruntu sąsiada lecz powinien dać ich właścicielowi czas na ich usunięcie

3. art. 145,146 służebności przejazdu, przechodu, możność żądania takiej służebności od gruntu sąsiada jeśli nie ma należytego dostępu do drogi

4. art. 151 budynek na ziemi sąsiada, nie można zburzyć jeśli niezwłocznie nie zgłosiło się tego i jeśli stawiający budynek nie robił tego z winy umyślnej. Może natomiast żądać stosownej zapłaty za służebność gruntową, lub za wykup ziemi.

Stosunki graniczne

1. art. 152 nakłada na właścicieli nieruchomości sąsiednich dwa obowiązki:

a. współdziałania przy ograniczaniu gruntów

b. współdziałanie przy utrzymywaniu stałych znaków granicznych

2. jeżeli granica między gruntami sąsiadami staje się sporna, zachodzi potrzeba ich rozgraniczenia. Rozgraniczenie polega na określeniu jak na guncie przebiega linia graniczna i jak maja być rozmieszczone punkty graniczne umożliwiające wytyczenie tej linii; do rozstrzygnięcia może dojść :

a. w drodze umowy

b. na mocy orzeczenia sądowego. Sąd kieruje się

i. stanem prawnym

ii. lub jeżeli stan prawny nie istnieje według ostatniego spokojnego posiadania

iii. lub z uwzględnieniem wszelkich okoliczności (a więc celowością )

c. na podstawie decyzji organu administracji

Rozdział IV: Nabycie i utrata własności

1. Nabycie i utrata własności - charakterystyka ogólna

Różne sposoby nabycia własności nie są tylko określone w prawie cywilnym ale także administracyjnym, publicznym i karnym.

Na czoło sposobów nabycia własności w prawie rzeczowym wysuwa się:

1. przeniesienie własności na podstawie umowy

2. zasiedzenie

3. przemilczenie

4. zrzeczenie

5. nabycie w drodze egzekucji sadowej

Wśród sposobów właściwych prawu konstytucyjnemu i administracyjnemu wymienić należy;

1. nacjonalizację

2. wywłaszczenie

Prawo karne:

1. przepadek narzędzi, które służyły lub miały posłużyć do popełnienia przestępstwa

2. przepadek rzeczy skradzionych

Nabycie dzieli się na:

o nabycie pierwotne - nabywca nie otrzymuje prawa poprzednika, jego prawo jest zupełnie nowe(wyjątek, kiedy gmina nabywa własność nieruchomości, której właściciel się zrzekł, gmina ponosi odpowiedzialność z nieruchomości za jej obciążenia)

o nabycie pochodne - prawo zostaje takie samo zmienia się jedynie podmiot (nabywca nie może nabyć więcej praw niż posiada zbywca)

2. Przeniesienie własności

Wśród przepisów regulujących przeniesienie własności możemy wyróżnić:

[ przepisy wspólne dla nieruchomości i ruchomości(155 i 156)

[ przepisy dotyczące tylko nieruchomości(157 - 168)

[ przepisy dotyczące tylko ruchomości (155, 169 - 170)

A. Czy umowa zobowiązująca sama przenosi własność

Z teoretycznego punktu widzenia na przeniesienie własności w drodze umowy składają się dwie odrębne umowy: zobowiązująca i rozporządzająca. Polski kodeks cywilny przyjął jednak w swoim art. 155 tzw. Zasadę podwójnego skutku tzn., że umowa zobowiązująca przenosi własność chyba, że:

R przepis szczególny stanowi inaczej np. kiedy umowa przeniesienie własności nieruchomości została zawarta z zastrzeżeniem warunku lub terminu

R strony tak postanowiły.

Umowy rzeczowe też nie mają podwójnego skutku, gdy do jej wykonania dochodzi w wykonaniu zobowiązania innego(niż umowa zobowiązująca) zdarzenia.

B. Czy do przeniesienia własności wystarcza samo zawarcie umowy

Umowa o przeniesienie własności ma charakter realny gdy:

R przedmiotem umowy są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku

R gdy chodzi o rzeczy przyszłe

R gdy zbycia dokonuje nieuprawniona osoba a nabywca jest w dobrej wierze

Przeniesienie własności nieruchomości ma charakter konsensualny[wpis do księgi wieczystej ma charakter deklaratywny chyba że dotyczy przeniesienia własności budynków stojących na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste, do przeniesienia własności lokali ].

C. Czy umowa przenosząca własność jest czynnością prawną przyczynową czy oderwaną

Kodeks cywilny przewiduje w art. 156 w odniesieniu do umowy o przeniesienie własności zasadę przyczynowości.

Zasada przyczynowości jest uważana w polskim prawie jako zasada generalna odnosząca się nie tylko do umów o przeniesienie własności.(zasada przyczynowości w znaczeniu materialnym)

Art. 158 zobowiązanie, które stało się przyczyna przeniesienia własności powinno być zawarte w akcie zawierającym umowę wymienione(zasada przyczynowości w znaczeniu formalnym)

D. Czy można przenieść własność z zastrzeżeniem warunku lub terminu

nieruchomości - art. 157 własność nieruchomości nie może być przeniesiona z zastrzeżeniem warunku lub terminu()można natomiast zawżeć umowę zobowiązaniową z zastrzeżeniem warunku lub terminu, o przeniesienie nieruchomości

ruchomości - można przenosić własność z zastrzeżeniem warunku lub terminu

E. Czy do ważności umowy konieczne jest zachowanie odpowiedniej formy

M nieruchomości - do umów dotyczących przeniesienia własności nieruchomości, jak tez umów zobowiązujących do dokonania takich czynności niezbędne jest w polskim prawie zachowanie formy aktu notarialnego.(niezachowanie formy powoduje nieważność){może także przejść w formie sądowej}{nie dotyczy gruntów rolnych mających się stać współwłasnością na zasadzie spółdzielni rolniczej}

F. Czy własność można skutecznie nabyć tylko od właściciela

Co do zasady to własność można nabyć skutecznie tylko od właściciela lecz istnieją dwa wyjątki:

1. nieruchomości - w związku z zasadą rękojmi wiary publicznych ksiąg wieczystych. Nabywca nieruchomości mającej księgę wieczystą nabywa na podstawie umowy własność nieruchomości od osoby, która niezgodnie z rzeczywistym stanem prawnym jest wpisana do tej księgi jako właściciel, jeżeli umowa ma charakter odpłatny, a nabywca jest dobrej wierze

2. ruchomości - można skutecznie nabyć własność od osoby nieuprawnionej do władania rzeczą jeśli:

a. nabywca jest w dobrej wierze

b. zbywca włada rzeczą i wyda ją nabywcy

c. co do rzeczy zgubionych, skradzionych, lub utraconych w inny sposób nabywca nabywa rzecz dopiero po trzech latach

G. Czy dopuszczalność przeniesienia własności podlega ustawowym ograniczeniom.

Ustawodawca ogranicza możliwość obrotu niektórymi artykułami ruchomymi jak np. wartości dewizowe, dzieła sztuki

Dużo większe znaczenia ma dopuszczalność przenoszenia własności nieruchomości, co szerzej będzie opisane w kolejnej części

3. Ograniczenia obrotu nieruchomościami

1. w razie sprzedaży nieruchomości rolnej z wyjątkiem sprzedaży osobie bliskiej, dzierżawcy nieruchomości przysługuje prawo pierwokupu, jeśli umowa dzierżawcy była zawarta na piśmie z datą pewną, oraz była wykonywana, licząc od tej daty rdze trzy lata, jego areał dzierżawiony i własny nie może przekraczać 300 ha, musi być rolnikiem zawodowym i mieszkać w danej gminie, jeśli dzierżawca nie wykona prawa prawo pierwokupu przysługuje agencji rynku nieruchomości rolnych.

2. w razie sprzedaży udziału lub części udziału we współwłasności nieruchomości - pozostali współwłaściciele uprawnieni do pierwokupu

3. w przypadku sprzedaży nieruchomości rolnej przeznaczonej w planie miejscowym na cele publiczne lub wpisanej do rejestru zabytków - tylko jeśli jest to prawo ujawnione w księdze wieczystej gminy(pierwokup przez gminę )

4. w razie sprzedaży nieruchomości nabytych od Agencji Nieruchomości Rolnych, przed upływem 5 lat od tego nabycia - prawo pierwokupu przysługuje agencji .

Zbywca ma obowiązek powiadomić uprawnionego do pierwokupu o sprzedaży nieruchomości jeśli, uprawniony nie ustosunkuje się do informacji w ciągu miesiąca, lub kiedy nie będzie zainteresowany umowa może zostać zawarta.(niezachowanie formy powoduje nieważność umowy), bieg miesiąca dla agencji biegnie od momentu powiadomienia agencji o odmowie uprawnionego lub od upływu miesiąca.

W przypadku nieruchomości innych niż rolne mogą być one sprzedawane tylko w całości, a ich podział może być dokonany tylko o tyle, o ile jest on zgodny z planem zagospodarowania przestrzennego oraz przepisami szczegółowymi. Wyjątkami od tej zasady są:

M zniesienie współwłasności nieruchomości zabudowanej legalnie co najmniej dwoma budynkami, gdy podział polega na wydzieleniu poszczególnym właścicielom budynków wraz z działkami

M wydzielenie działki gruntu na, której samoistny posiadacz wzniósł budynek

M wydzielenia części nieruchomości, której własność lub użytkowanie wieczyste zostały nabyte z , mocy prawa

M realizacji przepisów dotyczących przekształceń własnościowych albo likwidacji przedsiębiorstw państwowych lub samorządowych

M wyznaczanie tzw. nieruchomości wspólnych w związku z ustanowieniem odrębnej własności lokali podział następuje na podstawie decyzji administracyjnej, która stanowi przesłankę prawnego podziału nieruchomości w drodze umowy

prawo pierwokupu gminy w stosunku do nieruchomości niewolnych istnieje tylko wtedy kiedy:

1. została nabyta przez sprzedawcę od skarbu państwa , lub jednostki samorządu terytorialnego i nie jest zabudowana

2. lub przeznaczona jest w planie miejscowym na cele publiczne lub jest wpisana do rejestru zabytków, a prawo pierwokupu zostało wpisane do księgi wieczystej

o zawarciu umowy notariusz informuje gminę, która może wykonać prawo pierwokupu w ciągu 2 miesięcy od zawiadomienia, oświadczenie o wykonaniu prawa pierwokupu wymaga aktu notarialnego

Do nabycia nieruchomości przez cudzoziemca konieczne jest uzyskanie zezwolenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych, obrony i rolnictwa(tylko jeśli nieruchomość rolna).

4. Zasiedzenie i przemilczenie

Zasiedzenie

Przedmiotem nabycia przez zasiedzenie mogą być tylko prawa rzeczowe. (tylko te prawa, z którymi wiąże się władztwo nad rzeczą[można nabyć przez zasiedzenie udział we współwłasności]).

Zasiedzieć można każdą nieruchomość, ale tylko w całości, nie można zasiedzieć np. części lokalu.

Przesłanki zasiedzenia nieruchomości

1. posiadanie nieruchomości nieprzerwanie od dwudziestu lat i dobra wiara(jeśli jej nie ma trzydzieści lat)

a. domniemanie prawne ciągłości posiadania w połączeniu z zasadą

b. niemożność posiadania wywołana przeszkoda przemijającą nie przerywa posiadania

c. posiadanie przywrócone poczytuje się za nieprzerwane

2. posiadanie musi być też samoistne - czyli takie jakie odpowiada prawu własności.

Przesłanki zasiedzenia ruchomości:

1. posiadanie

2. trzy lata

3. dobra wiara

do biegu zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o biegu przedawnienia.

Jeśli właścicielem jest osoba małoletnia zasiedzenie nie może się skończyć wcześniej niż na dwa lata po osiągnięciu przez nią pełnoletniości..

W przypadku przeniesienia posiadania kolejny posiadacz może sobie doliczyć czas poprzednika

Skutkiem zasiedzenia jest nabycie własności przez posiadacza, jest to nabycie pierwotne, zasiedzenie nie powoduje wygaśnięcia obciążeń

Przemilczenie

Nabycie własności przez przemilczenie następuje tylko w przypadkach przewidzianych w ustawie osoba wskazana w ustawie nabywa własność na skutek niewykonywania przez właściciela swego prawa przez czas w ustawie określony {rzeczy znalezione}

5. Inne przewidziane w kodeksie cywilnym wypadki nabycia i utraty własności

zrzeczenie się własności -

do zrzeczenia się własności nieruchomości wymagane jest jednostronne oświadczenie woli właściciela wyrażające taka wolę , złożone w formie aktu notarialnego, taka nieruchomość staje się własnością gminy, chyba że przepis szczególny wskazuje innego beneficjenta. Gmina ponosi odpowiedzialność za obciążenia gruntu.

Zrzeczenie się własności ruchomości następuje przez porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się jej i taka rzecz staje się rzeczą niczyją

Zawłaszczenie - jest to nabycie własności przez wzięcie w posiadanie rzeczy niczyjej.

Znalezienie - przepisy te odnoszą się do rzeczy zagubionych, porzuconych bez zamiaru wyzbycia się ich oraz zwierząt, które zabłąkały się lub uciekły. Znalazca rzeczy ma obowiązek powiadomić o tym osobę uprawnioną do odbioru rzeczy, a jeżeli nie wie, kto jest uprawniony albo nie zna miejsca zamieszkania tej osoby, obowiązany jest zawiadomić tzw. organ przechowując. Znalazcy przysługuje tzw. znaleźne w wysokości 1/10 wartości rzeczy znalezionej, jeśli w ciągu roku od powiadomienia właściciela lub umieszczenia ogłoszenia nikt się nie zgłosi znalazca nabywa własność. Nie ma zastosowania w razie znalezienia:

Rzeczy w budynku lub innym pomieszczeniu otwartym dla publiczności, znalazca jest zobowiązany oddać rzecz zarządcy budynku, a los prawny rzeczy regulują przepisy szczególne

W razie znalezienia skarbu, rzecz taka staje się własnością skarbu państwa, a znalazcy przysługuje odpowiednie znaleźne.

nabycie pożytków naturalnych - właściciel rzeczy głównej staje się ich właścicielem wraz z ich odłączeniem od rzeczy głównej

połączenie rzeczy(akcesja)

ruchomość i nieruchomość - właścicielem staje się właściciel nieruchomości (stosuje się w takich sytuacjach przepisy o właścicielu i posiadaczu art. 224 - 231 KC, bezpodstawnym wzbogaceniu 405 KC lub przepisy o naprawieniu szkody 415 KC)

ruchomości i ruchomości

[ połączenie - jeśli przywrócenie stanu poprzedniego byłoby niemożliwe lub związane z nadmiernymi kosztami dotychczasowi właściciele stają się współwłaścicielami, a ich udziały ustala się według stosunku wartości rzeczy połączonych chyba że jedna rzecz miała definitywnie większą wartość, wtedy pozostałe rzeczy stają się jej częściami składowymi

[ pomieszanie- jeśli przywrócenie stanu poprzedniego byłoby niemożliwe lub związane z nadmiernymi kosztami dotychczasowi właściciele stają się współwłaścicielami, a ich udziały ustala się według stosunku wartości rzeczy połączonych chyba że jedna rzecz miała definitywnie większą wartość, wtedy pozostałe rzeczy stają się jej częściami składowymi

[ przetworzenie - właścicielem staje się przetwórca chyba, że:

R jeśli przetworzenie zostało dokonane w złej wierze

R wartość materiałów jest większa niż wartość materiałów

6. Szczególne sposoby nabywania własności nieruchomości przez państwo i przez jednostki samorządu terytorialnego

nacjonalizacja - polega na nabyciu przez państwo na mocy wydanego przez siebie aktu nacjonalizującego, określonego katalogu dóbr, przy czym takim aktem może być tylko ustawa. (pierwotny sposób nabycia)

komunalizacja - to samo co wyżej, tylko, że określone dobra przechodzą na własność gminy

wywłaszczenie - akt władczy indywidualny, na mocy którego pozbawia się właściciela własności określonej nieruchomości, albo ograniczenie własności albo innego prawa rzeczowego. Wywłaszczenie następuje ze słusznym odszkodowaniem, które powinno odpowiadać wartości wywłaszczonej nieruchomości.

Rozdział V: Współwłasność

1. Pojecie, rodzaje i ogólna charakterystyka współwłasności

Podzielność prawa własności - możność bycia właścicielem jednej „rzeczy” przez kilka osób.

Współwłasność można podzielić według różnych kryteriów i tak do różnych form współwłasności należą:

R własność podzielona według czasu jej trwania - własność należy do jednej osoby, jednak z chwilą upłynięcia oznaczonego czasu, automatycznie przechodzi na drugą osobę.

R własność podzielona według treści, czyli tzw. własność podzielona (własność zwierzchnia i użytkowa

R własność należąca niepodzielnie do kilku osób, czyli współwłasność, definicję zawiera art. 195 KC z której wynikają trzy podstawowe cechy:

o jedność przedmiotu - przedmiotem współwłasności może być tylko jedna rzecz ruchoma, bądź nieruchoma a nie zespół różnych rzeczy(nie można masy majątkowej więcej niż jedna rzecz)

o wielość podmiotów - wspólne prawo majątkowe do tej samej rzeczy przysługuje więcej niż jednej osobie, osoby te są nadal oddzielnymi podmiotami prawa.

o Niepodzielność wspólnego prawa - pomimo istnienia takiej współwłasności rzecz nie jest dzielona i żadnemu współwłaścicielowi nie przysługuje wyłączne prawo określonej części rzeczy, każdy ma jednakowe prawo do całej rzeczy.

Art. 196 przewiduje dwa rodzaje współwłasności:

Współwłasność w częściach ułamkowych - jest samoistnym stosunkiem prawnym prawa rzeczowego, niezwiązanym ze stosunkiem prawnym innego rodzaju. Jest traktowana przez ustawodawcę jako instytucja przejściowa, ustawodawca kreuje przepisy w ten sposób aby zapewniały ochronę indywidualnych interesów właścicieli odmiany współwłasności łącznej:

Współwłasność przymusowa - np. współwłasność dorgi czy lokalu

Współwłasność siedlisk - powstała w wyniku znoszenia obszarniczej własności; od zwykłej współwłasności różni się: podzielnym korzystaniem z siedlisk, nie można jej znieść(zazwyczaj)

Współwłasność spadkowa - można ją znieść tylko w ramach znoszenia całej współwłasności, prawo rozporządzania udziałem jest ograniczone

Współwłasność wspólnot gruntowych - do zarządzania takimi wspólnotami są powoływane specjalne organy przymusowe, ograniczone jest prawo zbywania udziałów i nie można znieść współwłasności.

Współwłasność łączną - opiera się zawsze na jakimś stosunku osobistym i spełnia względem tego stosunku rolę służebną, i istnieje tylko po to by prawidłowo korzystać z prawa podstawowego. Np. jest traktowana przez ustawodawcę jako współwłasność trwała. Jest ujęta w taki sposób aby mogła spełniać swoje społeczno-gospodarcze przeznaczeni i jako taka jest ona chroniona.

Współwłasność wynikająca ze wspólności majątkowej między małżonkami(zarówno ustawowej jak i umownej)

Współwłasność wspólników spółki cywilnej

Podstawowe różnice miedzy współwłasnością łączną a w częściach ułamkowych:

We współwłasności w częściach ułamkowych każdy ze współwłaścicieli ma swój określony udział w całości, łączna jest natomiast współwłasnością bez udziałową

Właściciel współwłasności w częściach ułamkowych może swoim prawem rozporządzać natomiast właściciel w łącznej nie

Zwykły współwłaściciel może w każdej chwili żądać zniesienia współwłasności, łączna - nie,

Istota udziału - według przeważających w naszej doktrynie poglądów udział jako wycinek prawa własności jest ze swej istoty prawem własności.(do współwłasności stosuje się przepisy o własności)

Drugi pogląd mówi, o tym że współwłaściciel jest właścicielem poszczególnych uprawnień, jest więc podmiotem własnego prawa składającego się z wiązki różnych uprawnień o charakterze bezwzględnym.

Współwłasność w częsciahc ułamkowych powstaje najczęściej w:

j Ze spadkobrania, gdy spadek przechodzi na kilku spadkobierców

j Z czynności prawnych

j Na skutek zasiedzenia

j Połączenia lub pomieszania rzeczy ruchomych

j Z orzeczenia sądowego

Przepisy współwłasności mają tez zastosowanie w stosunku do;

1. do wspólności masy majatkowej

2. do wspólności innych praw rzeczowych

3. do wspólności niektórych praw obligacyjnych

4. do wspólności praw na niektórych dobrach niematerialnych

5. do współposiadania

2. Udziały współwłaścicieli

Udział wyraża zakres uprawnień właściciela względem rzeczy wspólnej i jest określony odpowiednio ułamkiem.

Prawo własności całej rzeczy przysługuje wszystkim współwłaścicielom niepodzielnie, udział natomiast należy wyłącznie do współwłaściciela. Wielkość udziału wynika zazwyczaj z tytułu, który stał się podstawą współwłasności(w razie niemożności ustalenia stopnia, ustawa wprowadza domniemanie równości współudziału). Każdy współwłaściciel może rozporządzać swoim udziałem bez zgody współwłaścicieli. Istnieją od tej zasady jednak pewne wyjątki:

R w razie sprzedaży przez właściciela udziału nieruchomości rolnej pozostałym współwłaścicielom przysługuje prawo pierwokupu, jeżeli p[rowadzą gospodarstwo na wspólnym gruncie

R rozporządzenie udziałem w przedmiocie spadkujest dopuszczalne tylko za zgodą współwłaścicieli

R rozporządzanie własnością w współwłasności przymusowej i gruntowej podlega istotnym ograniczeniom

R właściciel nie może obciążać rzeczy w sposób, który ingerowałby we własność współwłaścicieli

3. Zarząd rzeczą wspólną

Przez zarząd rzeczą wspólna należy rozumieć podejmowanie wszelkich decyzji i dokonywanie wszelkiego rodzaju czynności dotyczących, przedmiotu wspólnego prawa, koniecznych zarówno w toku normalnej eksploatacji tego przedmiotu jak i w sytuacjach nietypowych.

1. zarząd umowny - Ustawa pozwala na samodzielne ustalenie powyższych stosunków w drodze umowy między współwłaścicielami na podstawie umowy. (przekracz zarząd zwykły potrzebna jest jednomyślność)

2. Zarząd sądowy - możliwość ustalenia zarządcy przez sąd.(art. 203 i przepisy o zarządzie nieruchomością w toku postępowania egzekucyjnego. Zarządca wykonuje tylko rzeczy należące do zwykłego zarządu. Przesłanką wydania przez sąd decyzji może być:

a. Niemożność uzyskania zgody współwłaścicieli w istotnych sprawach zwykłego zarządu

b. Większość współwłaścicieli narusza zasady prawidłowego zarządu

c. Większość krzywdzi mniejszość

3. zarząd ustawowy - dokonywanie zarządu przez wszystkich współwłaścicieli na zasadach określonych w ustawie(ustawa dzieli czynności na należące do zwykłego zarządu[załatwianie bieżących spraw związanych ze zwykłą eksploatacją rzeczy i utrzymaniem jej w stanie nie pogorszonym w ramach aktualnego jej przeznaczenia ] i nie należące do zwykłego zarządu), jeśli chodzi o sposób wykonywanie tego zarządu to decyduje wola stron(jednomyślność[przekraczające zwykły zarząd], większość[zwykły zarząd]większość oblicza się według ilości udziałów). Można sądowo rozstrzygnąć poszczególne kwestie zarządu lub zmienić zarząd na sądowy(inicjatywa dla współwłaścicieli o 1 udziałów). Każdy współwłaściciel ma nie tylko prawo ale i obowiązek zarządzać rzeczą wspólną. Współwłaściciel, który zarządza rzeczą może żądać pensji. Interwencja sądu w przypadku wspólnego zarządu;

a. w przypadku braku zgody większości współwłaścicieli na dokonanie czynności zwykłego zarządu, każdy ze współwłaścicieli może żądać od sądu rozstrzygnięcia

b. jeżeli większość współwłaścicieli postanawia dokonać czynności rażąco naruszającej zasady prawidłowego zarządzania rzeczą, każdy może żądać rozstrzygnięcia sądowego

czynności zachowawcze - czynności, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa. Np. wytoczenie przeciwko osobie trzeciej powództwa windykacyjnego o zwrot rzeczy, wystąpienie z wnioskiem o rozgraniczenie nieruchomości, sprzedaż rzeczy ze względu na możność jej szybkiego zepsucia się, rozebranie budynku grożącego zawaleniem się itp.

4. Korzystanie z rzeczy wspólnej

W zależności od źródła uregulowania można mówić o:

korzystaniu ustawowym - jeśli współwłaściciele korzystają z rzeczy wspólnej tak jak mówi ustawa

korzystanie umowne -jeśli sposób korzystania z rzeczy wspólnej określa umowa

korzystanie na podstawie orzeczenia sądowego - jeśli sposób korzystania z rzeczy wspólnej określa orzeczenie sądowe

prawo do korzystania z rzeczy obejmuje;

pobieranie pożytków z rzeczy -art. 207 pożytki inne dochody z rzeczy przypadają współwłaścicielem proporcjonalnie do wielkości ich udziałów, w takiej samej proporcji ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.(właściciel który założył za innych może żądać zwrotu zadatku proporcjonalnie do udziałów). Za zobowiązania odpowiadają ci współwłaściciele którzy je zaciągnęli.

posiadania rzeczy i do jej używania - art. 206 - każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z niej przez pozostałych. Współwłaściciel, który został pozbawiony możności korzystania z rzeczy wspólnej, korzysta z ochrony sądowej podobnie jak każdy uprawniony, którego prawo zostało naruszone. Różnej ochrony udziela się w przypadkach różnego współposiadania;

Współposiadanie, które wymaga zgodnego współdziałania zainteresowanych stron(np. współposiadanie gospodarstwa rolnego) - wyrok nakazujący dopuszczenie do takiego współposiadania byłby niewykonalny, gdyż nie ma takich środków egzekucji. Taki współposiadasz może tylko wystąpić do sadu o zmianę sposobu korzystania z rzeczy

Współposiadanie, które nie wymaga zgodnego współdziałania zainteresowanych stron (np. wspólna studnia, droga itp.) - właściciel może dochodzić dopuszczenia go do współposiadania, wyrok w takiej sprawie będzie wykonalny.

Najbardziej znanym innym niż ustawowy sposobem korzystania z rzeczy jest podział nieruchomości do korzystania(quod usum). Każdy ze współposiadaczy otrzymuje do współposiadania fizycznie wydzieloną część gruntu(nie można w ten sposób podzielić gruntów rolnych)

Inny podział korzystania z rzeczy to np. pod względem czasowym, lub według rodzajów pożytków

Art. 210 porozumienie wyłączające możliwość zniesienia współwłasności prze 5 lat.

Ary 221 Nabywca udziału wchodzi w sytuację współudziałowcy pod względem uprawnień i obowiązków jeśli wiedział o nich lub łatwością mógł się o nich dowiedzieć.

5. Zniesienie Współwłasności

Przez zniesienie współwłasności KC rozumie likwidację stosunku prawnego łączącego współwłaścicieli.(dział spadku w przypadku spadku, podział w przypadku majątku wspólnego małżonków)

Dopuszczalność zniesienia współwłasności jest określona w art. 210, w zasadzie nie można tej zasady wyłączyć, można ja za to ograniczyć na mocy czynność na 5 lat na rok przed końcem można znowu ją przedłużyć. Takie prawo nie ulega przedawnieniu art. 220 KC.

Zniesienie współwłasności następuje w drodze:

[ Umowy

o Jeśli chodzi o nieruchomości w przyjmuje się, że konieczne jest zachowanie aktu notarialnego, i mają do tego zastosowanie odpowiednie przepisy o przeniesieniu współwłasności

[ Sądowej - następuje w postępowaniu nie procesowym (do złożenia wniosku legitymowany jest każdy współwłaściciel, a także prokurator), sąd rozstrzyga w postępowaniu także o wzajemnych roszczeniach z tytułu posiadania tzn. roszczenia współwłaścicieli z tytułu nakładów i korzystaniu z rzeczy w sposób szerszy niż wynikałoby to z udziałów.

Trzy sposoby zniesienia współwłasności

o Fizyczny podział rzeczy wspólnej - wniosek o podział fizyczny rzeczy nie może być uwzględniony tylko wtedy kiedy:

Byłby sprzeczny z przepisami ustawy

Byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy

Pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości

o Przyznanie rzeczy na własność jednemu ze współwłaścicieli jest z reguły stosowany do rzeczy ruchomych, a jeśli chodzi o nieruchomości to gównie do nieruchomości lokalowych, działek budowlanych, których fizyczny podział jest niezgodny z przesłankami. W przypadku takiego podziału pozostali współwłaściciele otrzymują równowartość swoich udziałów w pieniądzu

o Przez sprzedaż rzeczy wspólnej - następuje kiedy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wspólny wniosek o taki sposób. W razie braku takiego wniosku i niemożności podzielenia rzeczy sąd może orzec sprzedaż rzeczy jeśli okoliczności przemawiają za takim rozwiązaniem. Sąd dokonuje sprzedaży w drodze postępowania egzekucyjnego.

o Zniesienie współwłasności nieruchomości rolnych

Jeśli podział miedzy współwłaścicieli byłby sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki. Sad przyzna ja temu na którego zgadzają się pozostali, w razie braku zgody sąd przyzna je temu kto je prowadzi lub w nim pracuje chyba, że interes społeczno-gospodarczy przemawia za innym rozwiązaniem, jeżeli nikt lub kilka osób spełnia powyższe wymogi sąd przyzna temu kto daje najlepszą gwarancję jego należytego prowadzenia.

Na wniosek wszystkich stron są zarządzi sprzedaż gospodarstwa rolnego, stosowanie do przepisów KC(tak samo jeśli nikt nie będzie go chciał)

Wysokość przysługującym współwłaścicielom spłat ustala się stosownie do zgodnego porozumienia w razie niemożności spłacania spłaty mogą być obniżone biorąc pdo uwagę:

· Typ, wielkość i stan gospodarstwa

· Sytuację osobistą i majątkową współwłaściciela zobowiązanego do spłat i tego drugiego.

Rozdział VI: Własność lokali

1. Pojęcie własności lokali i rozwój ustawodawstwa

Według zasad ogólnych lokal jest częścią składową nieruchomości gruntowej, na mocy odpowiednich przepisów o własności lokali zostaje z tego reżimu wyłączony.

Pierwsze tego typu unormowanie e Polsce zostało zawarte w rozporządzeniu prezydenta z 1934 r.; ten stan prawny został z kolei zmieniony ustawą o własności lokali z 1994

Później sprawa była podejmowana w uchylonej ustawie z 2000 r.

2. Prawna regulacja odrębności lokali

Przesłanki wydzielenia lokalu jako samodzielnej nieruchomości:

j Przedmiotem własności może być tylko lokal o różnym, przeznaczeniu a nie tylko lokal mieszkalny

j Wyodrębnienie jest dopuszczalne bez względu na, czy właściciel, ma korzystać z niego wraz z rodziną czy osobiście, czy lokal ma być przeznaczony do celów komercyjnych

j Rozmiary wyodrębnionego lokalu mogą być dowolne

j Wyodrębnienie jest dopuszczalne bez względu na rodzaj budynku, w którym się je wyodrębnia

j Ustanowienie odrębności lokali może obejmować wszystkie lokale mieszczące się w budynku, ale może tez dotyczyć niektórych z nich

j Dopuszczalne jest ustanowienie odrębnej własności kilku lokali dla jednej osoby

j Poddany wyodrębnieniu może być tylko lokal samodzielny tj. wydzielony w obrębie budynku stałymi ścianami (nie np. piętro). Sam0odzielność stwierdza organ administracji, lub w postępowaniu sądowym sąd.

Ustanowienie lokalu może być dokonane w drodze:

Umowy - może być zawarta przez współwłaścicieli nieruchomości, albo przez właściciela nieruchomości i osobę nabywającą lokal. Konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego i dokonanie wpisów w zakładanych dla nich księgach wieczystych. Umowa powinna w szczególności zawierać:

Rodzaj, położenie i rozmiar poszczególnych lokali

Wielkość udziałów przypadających poszczególnym właścicielom lokali we współwłasności nieruchomości wspólnej

W drodze jednostronnej czynności prawne - może ustanowić właściciel nieruchomości, dla siebie, stosuje się odpowiednie przepisy o umowach(wyżej)

Orzeczenie sadowe - sąd może ustanowić odrębną własność lokali w orzeczeniu o zniesienie współwłasności, o dziale spadku, lub zniesienia wspólnoty majątkowej współmałżonków. Konieczny jest wpis do księgi wieczystej

Kiedy upada spółdzielnia mieszkaniowa - własnościowe spółdzielcze prawa do lokali przekształcają się z mocy prawa w odrębną własność chyba, że nabywcą budynku jest inna spółdzielnia mieszkaniowa, to samo dotyczy egzekucji z obciążonej takimi prawami nieruchomości spółdzielni

Nie może powstać w drodze zasiedzenia, może natomiast przez zasiedzenie powstać własność lokalu.

Grunt i inne rzeczy nie służące poszczególnym lokatorom stają się rzeczami wspólnymi w częściach ułamkowych. Obiekt ten staje się nieruchomością wspólną. Udziały są ustalane proporcjonalnie do wielkości lokali, ta współwłasność ma następujące cechy charakterystyczne:

1. udział jest prawem związanym z własnością lokalu

2. udziały wiążą tez właściciela dotychczasowego(w przypadku kiedy nie wydzielił wszystkich lokali odpowiada on na równi z innymi proporcjonalnie do powierzchni pozostających w jego ręku lokali/.powierzchni

Odrębna własność lokali może być ustanowiona tylko na rzecz osób, którym przysługuje lyb które jednocześnie uzyskują do gruntu albo prawo własności, albo prawo użytkowania wieczystego. Zespołowi właścicieli lokali wyodrębnionych jako samodzielne nieruchomości nie przysługuje przedmiot osobowości prawnej. Dla Zapewnienia temu zespołowi pewnej stabilności i dla ułatwienia obrotu, ustawa głosi, że ogół współwłaścicieli tworzy wspólnotę mieszkaniową, która może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania pozywać i być pozywana.

Na podstawę sytuacji prawnej właścicieli lokali składają się:

[ przepisy o własności

[ współwłasność nieruchomości wspólnej(prawa i obowiązki wynikając z tego stosunku)

Jeśli wspólnota mieszkaniowa uzna, ze właściciel lokalu narusza swe obowiązki może żądać w trybie procesu, aby sąd nakazał sprzedaż jego lokalu w drodze licytacji.

Właściciele lokali mogą sposób zarządzania nieruchomością określić w umowie, a w szczególności mogą je powierzyć osobie fizycznej lub prawnej, gdy tego nie zrobią obowiązuje tzw. zarząd ustawowy:

1. do 7 lokali - system zarządu bezpośredniego, stosuje się odpowiednie przepisy o współwłasności

2. powyżej 7 lokali - powoływane są specjalne organy do zarządu:

a. jednoosobowy lub wieloosobowy organ jako organ wykonawczy nie mogą podejmować czynności przekraczających zwykły zarząd bez uchwały zgromadzenia ogólnego

b. ogół właścicieli jako organ kontrolno-stanowiący.(większość głosów)

3. Własność lokali w spółdzielniach mieszkaniowych

Te materie uregulowano w ustawie z 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych stosuje się tez odpowiednie przepisy z ustawy o własności lokali(umowa o zakup lokalu, udziałw nieruchomości wspólnej)

Własność lokalu mieszkaniowego lub użytkowego w budynku wzniesionym przez spółdzielnię można nabyć:

o w trybie dostarczenia przez spółdzielnię lokalu w takiej formie prawnej. Najpierw spółdzielnia i człowiek ubiegający się o jej członkostwo zawierają umowę o budowę lokalu, i inne postanowienia odnoszące się głównie do wkładu lokatora w budowę. Umowa taka musi być zawarta w formie pisemnej, ustanowienie odrębnej własności lokalu powinno w takiej umowie być wymienione jako causa rozporządzenia w zawieranej następnie umowie.

o w trybie przekształcenia we własność przysługującego dotychczas spółdzielczego własnościowego bądź lokatorskiego prawa do lokalu(nie musi być członkiem spółdzielni). Osobie która posiada powyższe prawa i spełni odpowiednie warunki(głównie finansowe) i zgłosi żądanie(oparte o obowiązki ustawowe spółdzielni o ustanowienie odrębnej własności lokalu ) przysługuje roszczenie o ustanowienie na jego rzecz odrębnej własności tego lokalu

W spółdzielniach mieszkaniowych nie ma wspólnoty mieszkaniowej, a zarząd nieruchomością wspólną jest uregulowany odmiennie, a sprawuje go ex lege spółdzielnia mieszkaniowa. W stonkach z osobami trzecimi związanych z wykonywaniem zarządu nieruchomością wspólną spółdzielnia występuje we własnym imieniu.

Właściciele lokali są zobowiązani uczestniczyć, w formie opłat świadczonych spółdzielni, nie tylko w ponoszonych przez nią wydatkach(chodźmy nie byli jej członkami).

Szczególny reżim, któremu podlega odrębna własność lokali w budynku wybudowanym przez spółdzielnię mieszkaniową ustaje ex lege po spełnieniu dwóch przesłanek:

1. wyodrębniona została własność wszystkich lokali w tym budynku, jęli w skład nieruchomości wchodzi kilka budynków to we wszystkich

2. ustało członkostwo wszystkich właścicieli tychże lokali.

Rozdział VII: Ochrona własności

1. Ogólna charakterystyka ochrony własności

Cywilistyczna ochrona własności należy do tego typu ochrony petytoryjnej, przez którą rozumie się ochronę prawa. (posesoryjna chroni stan faktyczny przysługuje posiadaczowi i właścicielowi występującemu jako posiadacz).

Podstawowymi roszczeniami przysługującymi właścicielowi w wypadku naruszenia jego prawa są:

roszczenie windykacyjne(art. 222.1 KC)

roszczenie negatoryjne(art. 222.2 KC)

roszczenia uzupełniające

procesowe formy dochodzenia roszczeń.

powództwa windykacyjne i negatoryjne

roszczenia uzupełniające

powództwo o ustalenie prawa art. 189 KPC powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia bądź nieistnienia prawa, gdy ma w tym interes prawny(szczególny przypadek, żąda się jedynie stwierdzenia faktu nie ingerując w sprawy osób trzecich)

2. Roszczenie windykacyjne i negatoryjne

roszczenie windykacyjne - roszczenie o wydanie rzeczy wypływające z prawa własności(są to warunki konieczne), gdy właściciel jest pozbawiony jej posiadania, jest tu obojętne jak doszło do takiego stanu rzeczy.(jaki jest stosunek roszczenia o zwrot rzeczy powstałego pow wygaśnięciu określonego stosunku obligacyjnego lub po ustaniu ograniczonego prawa rzeczowego do roszczenia windykacyjnego?)W przypadkach zbiegu praw właściciel może dowolnie. Samo wydanie rzeczy nie zawsze chroni interesy właściciela, gdyż w ten sposób nie odzyskuje strat jakie poniósł w wyniku posiadania rzeczy przez inną osobę(roszczenia uzupelniające), dlatego przyjmuje się, że przedmiotem roszczenia windykacyjnego jest zwrot rzeczy wraz ze wszystkimi pobranymi przychodami uzyskanymi przez osobę która bezprawnie władała cudzą rzeczą. Legitymowanym do wniesienia roszczenia jest właściciel/współwłaściciel. Może żądać zwrotu rzeczy we własne ręce lub wskazanej przez niego osoby. Ciężar dowodowy ciąży na powodzie. Sposób obrony: zanegowanie prawa własności, zanegowanie legitymacji biernej(przedmiot nie jest we władaniu osoby oskarżonej), lub udowodnienie skutecznego względem właściciela uprawnienia do władania rzeczą(zarzut chamujący), zarzut naruszenia prawa tzn. sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Roszczenie windykacyjne podlega przedawnieniu chyba, że jest to roszczenie o wydanie nieruchomości.

roszczenie negatoryjne - roszczenie o zakazanie/zaprzestanie naruszania własności. może iść w dwóch kierunkach:

1. przywrócenia stanu zgodnego z prawem

2. zaniechanie naruszeń

dowód obciąża powoda. Nie ulega przedawnieniu gdy dotyczy prawa własności nieruchomości.(223.1 KC)

Oba roszczenia są korelatami uprawnień właściciela określonych w art. 140; bez nich prawo własności nie mogłoby być wykonywane, i są z nim nierozerwalnie związane.

3. Roszczenia uzupełniające

Roszczenia uzupełniające mają za zadanie usuwanie negatywnych skutków, wywołanych przez inną osobę w majątku właściciela. Należą do nich:

[ roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy

[ roszczenie o zwrot pożytków

[ roszczenie o odszkodowanie za szkodę spowodowaną zużyciem rzeczy, jej pogorszeniem lub utratą.

Roszczenia te są ujęte w art. 224 i 225 KC i nazwane są roszczeniami uzupełniającymi bo uzupełniają roszczenie windykacyjne. Nie są one nierozerwalnie związane z prawem własności i mogą być przedmiotem odrębnego obrotu. Roszczeń tych można dochodzić wobec posiadacza samoistnego jak i posiadaczy zależnych. Roszczenia uzupełniające przedawniają się z upływem roju od zwrotu rzeczy, a gdy nie została zwrócona z upływem 10 lat. Ochrona jaką przyznają roszczenia uzupełniające jest ściśle związana z dobrą lub złą wiary posiadacza i jest odmiennie regulowany dla trzech stanów posiadacza:

1. posiadacz jest w dobrej wierze - roszczenia uzupełniające dla właściciela nie powstają(tylko w razie otrzymania odszkodowania za utracenie rzeczy jest zobowiązany je zwrócić właścicielowi co wynika z bezpodstawnego wzbogacenia)

2. gdy można mu przypisać złą wiarę - jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, za jej pogorszenie, utratę chyba że uległa by pogorszeniu lub utracie także w majątku właściciela, jest też zobowiązany zwrócić pożytki lub ich równowartość, a także wartość tych pożytków które utracił w wyniku złej gospodarki

3. gdy jest w dobrej wierze ale dowiedział się o wytyczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, ta samo jak w złej wierze tylko nie jest zobowiązany do zwrotu pożytków utraconych w wyniku złej gospodarki i nie odpowiada za utracenie lub zużycie rzeczy, chyba że nastąpiło to z jego winy

4. Roszczenia z tytułu nakładów

kodeks uprawnienia z tego tytułu normuje a w art. 226, 227 i 231

Jako zasadę kodeks przyjmuje, że właściciel jest zobowiązany zwrócić nakłady posiadaczowi jednak podobnie jak w roszczeniach uzupełniających zakres tej odpowiedzialności jest zależny od dobrej wiary lub jej braku po stronie posiadacza

R posiadacz w dobrej wierze może żądać zwrotu nakładów koniecznych o ile nie mają okrycia w korzyściach, które uzyskał. Zwrotu innych nakładów tylko o tyle o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi

R posiadacz w złej wierze może żądać zwrotu koniecznych tylko o ile właściciel rzeczy wzbogaciłby się jego kosztem

R podobnie, jedynie nakładów koniecznych(lecz zawsze) może żądać posiadacz, w dobrej wierze, który dowiedział się o powództwu o wydanie rzeczy

Zasadą jest, że posiadacz może zabrać, przedmioty połączone z rzeczą chodźmy stały się jej częściami składowymi(w dwóch ostatnich sytuacjach posiadacza połonczone rzeczy zatrzymać zwracając posiadaczowi ich równowartość i koszt robocizny albo sumę odpowiadająca zwiększeniu wartości rzeczy).

Roszczenie posiadacza przedawnia się z upływem roku od wydania rzeczy

Art. 231 roszczenie o wykup przewiduje możliwość nabycia nieruchomości przez posiadacza w przypadku np. postanowienia na nim budynku. Przesłanki:

R samoistne posiadanie (władanie rzeczą jak właściciel), jeśli budynek wzniosło kilka osób każdej z nich przysługuje roszczenie o przeniesieniu udziału odpowiedniej części nieruchomości.

R Dobra wiara posiadacza tylko kiedy budujący jest przekonany o przysługującym mu prawie własności, a także gdy posiadacz jest w złej wierze, jeżeli ze względu na szczególne okoliczności danego przypadku wymagają tego zasady współżycia społecznego

R Wzniesienie budynku lub innego urządzenia

R Znaczna różnica wartości budowli i działki zajętej pod budowę

R Nie może być to sprzeczne z interesem społeczno-gospodarczym

Przesłanki roszczenia właściciela o wykup działki zajętej pod budowę są podobne ale niezależne od tego czy osoba przywłaszczająca sobie tą nieruchomość była posiadaczem i czy była w dobrej wierze. Właściciel może żądać aby ten kto wzniósł budynek nabył od niego własność(roszczenie nie przysługuje jeśli inne uregulowanie wynika z łączącej strony umowy)

Uregulowanie powyższe dotycz też rozliczeń pomiędzy współwłaścicielami

Roszczenie o wykup może być zrealizowane albo przez zawarcie umowy o przeniesienie własności, albo na podstawie orzeczenia sądowego.

Orzeczenie przyjmuje, że roszczenie o wykup działki zajętej pod budowę nie ulega przedawnieniu, wygasa jednak z chwilą utraty posiadania.

Rozdział VIII: Użytkowanie wieczyste

1. Pojęcie o funkcja społeczno-gospodarcza użytkowania wieczystego

W poprzednim brzmieniu przepisów o użytkowaniu wieczystym, miało ono być pomocą udzielaną przez państwo budownictwu mieszkalnemu i mogło obciążać tylko grunty które miały charakter miejskich i należące do państwa. Później ustawodawca odstąpił od tych założeń.

Tak więc wraz z rezygnacją jedności państwowej ustawodawca przyjął obecnie w art. 232 KC, że nie każda nieruchomość państwowa może stać się przedmiotem użytkowania wieczystego, lecz tylko taka, która jest własnością skarbu państwa(i tylko grunty położone w granicach administracyjnych miasta i grunty nie leżące w tych granicach ale pod warunkiem, że są włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przeznaczone do realizacji zadań jego gospodarki)., samorządu terytorialnego lub jego związkom.

Podmiotem według znowelizowanych przepisów może być osoba fizyczna i osoba prawna(poprzednio osoba fizyczna i spółdzielnie mieszkaniowe). Użytkowanie wieczyste obecnie ma taki cel, żeby użytkownik używał gruntu mu przekazanemu w określonym celu, a niewykonanie tego celu może powodować nawet rozwiązaniem umowy.

Unormowanie instytucji użytkowania wieczystego jest dokonane dwutorowe mianowicie w kodeksie cywilnym(art. 232-241 i 243) i ustawie o gospodarce nieruchomościami. Ponadto tę materie regulują unormowania bardziej szczegółowe, wykonawcze w stosunku do ustawy, jednak istniejące regulacje prawne nie są wyczerpujące więc często stosuje się przepisy w drodze analogii , regulujące inne instytucje prawne.

2. Treść i wykonywanie użytkowania wieczystego

W myśl art. 232 użytkownikowi wieczystemu przysługują dwa podstawowe prawa korzystania z nieruchomości i rozporządzania swoim prawem. Użytkownik może jednak korzystać ze swojego gruntu tylko w sposób przewidziany w umowie, dlatego umowa powinna ściśle określać sposób korzystania z gruntu wieczystego art. 239.

Prawo rozporządzania umożliwia między innymi przeniesienie użytkowania wieczystego na inną osobę(art. 237), co do którego stosuje się odpowiednie przepisy o przeniesieniu własności nieruchomości(art. 155 - 170). Do przeniesienia użytkowania jest konieczny wpis do księgi wieczystej natomiast nie jest potrzebna zgoda właściciela gruntu, podlega za to ograniczeniom obrotem nieruchomościami.

Prawo rozporządzania umożliwia także obciążanie nieruchomości niektórymi prawami rzeczowymi ograniczonymi a także służebnością; można nim także rozporządzać w testamencie.

Zgonie z art. 233 użytkownik wieczysty może korzystać z rzeczy z wyłączeniem innych osób a także właściciela.

Zakres użytkowania wieczystego jest zdeterminowany podobnie jak prawo własności przez całokształt ustawodawstwa oraz zasady współżycia społecznego, oraz treścią umowy.

Zgodnie z art. 235 użytkownik wieczysty staje się właścicielem budynków wzniesionych na gruncie stanowiącym przedmiot użytkowania wieczystego, a co do budynków już na nim istniejących są one mu sprzedawane. Przysługująca użytkownikowi wieczystemu własność budynków jest prawem związanym z użytkowaniem wieczystym. Podobnie są traktowane inne urządzenia(silosy, piwnice lodownie itp.) stanowiące części składowe nieruchomości ich status prawny(nieruchomości, ruchomości )jest sporny.

Użytkowanie wieczyste jest prawem terminowym, gdyż można je ustanowić tylko na ustalony z góry czas w myśl art. 236 - 40 -99 lat. W ciągu ostatnich 5 lat użytkownik wieczysty może żądać przedłużenia na dalszy okres; może żądać wcześniej jeśli okres amortyzacji zamierzonych na użytkowanie wieczyste środków jest znacznie dłuższy niż aniżeli czas , który pozostaje do czasu upływu terminu, odmowa przedłużenia jest dopuszczalna tylko ze względu na ważny interes społeczny, umowa o przedłużenie powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Użytkowanie wieczyste ustanawia się za wynagrodzeniem, użytkownik wieczysty uiszcza roczną opłatę(ustalaną na pewien procent od wartości nieruchomości ustawa przewiduje stosowania też tzw. bonifikat od opłat jak tez podwyższenie stawki procentowej opłat rocznych) plus pierwszą opłatę, którą uiszcza się najpóźniej w dniu zawarcia umowy(15-25% wartości nieruchomości). Opłaty roczne mogą być zmienione w przewidzianym w ustawie trybie wraz z zmianą wartości nieruchomości.

Sposób korzystania powinien być określony w umowie. Jeżeli oddanie to następuje w celu wzniesienie na tej nieruchomości budynków powinna określać:

1. termin rozpoczęcia i zakończenia budowy

2. rodzaj budynków i urządzeń oraz obowiązek ich należytego utrzymania

3. warunki i termin odbudowy w razie zniszczenia albo rozbiórki budynków

4. wynagrodzenie należne użytkownikowi wieczystemu za budynki lub urządzenia stojące na gruncie w dniu wygaśnięcia użytkowania wieczystego

3. Powstanie i wygaśnięcie użytkowania wieczystego

W myśl art. 234 do oddania gruntu w użytkowanie wieczyste stosuje się odpowiednie przepisy o przeniesieniu własności nieruchomości.

Umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego(podobnie jak umowa o przeniesieniu użytkowania wieczystego) i wymaga wpisu do księgi wieczystej.

Nie można zasiedzieć użytkowania wieczystego, natomiast można nabyć prawo użytkowania wieczystego już istniejące.

Do najważniejszych sposobów wygaśnięcia użytkowana wieczystego należą:

upływ czasu na jaki użytkowanie wieczyste zostało ustanowione

rozwiązanie stosunku przez strony

konfuzja tzn. przejście użytkowania wieczystego na właściciela lub przejście własności na użytkownika wieczystego

rozwiązanie umowy ze względu na jej niewłaściwe wykonywanie art. 240

wywłaszczenie

wątpliwe z braku przepisów zrzeczenie się użytkowania wieczystego stosuje się na zasadzie analogii przepisy o zrzeczeniu się ograniczonych praw rzeczowych lub zrzeczeniu się własności nieruchomości ???

Wygaśnięcie użytkowania wieczystego pociąga za sobą:

wygasają wraz z nim ustanowione obciążenia

gaśnie przyznane użytkownikowi prawo własności budynków lub innych urządzeń, stają się one częścią składową gruntu, a użytkownikowi przysługuje za nie wynagrodzenie odpowiadające ich wartości

użytkownik ma obowiązek wydać nieruchomość właścicielowi, który może żądać od użytkownika odszkodowania za szkody wynikłe z niewłaściwego korzystania z gruntu.

Powyższe roszczenia przedawniają się z trzech lat od zwrotu gruntu. Roszczenie o zwrot gruntu będącego użytkowaniem wieczystym nie ulega przedawnieniu.

Rozdział IX: Prawa rzeczowe ograniczone

1. Pojęcie i ogólna charakterystyka praw rzeczowych ograniczonych

Praw rzeczowe ograniczone w odróżnieniu do prawa własności dają tylko część uprawnień wobec rzeczy, definicje tych praw wymieniają pozytywnie i wyczerpująco zakres uprawnień, który składa się na to ograniczone prawo rzeczowe. Katalog praw rzeczowych na rzeczy cudzej(prawa rzeczowe ograniczone) jest zamknięty i obejmuje tylko te które są wskazane w KC i ustawach szczególnych.

Art. 244 wymienia 5 praw rzeczowych ograniczonych kolejne nowelizacje KC i ustaw dodały do te listy dwa kolejne prawa(1991 r.). Kolejne nowelizacje najpierw zlikwidowały(2000 r.) prawa spółdzielcze a później wprowadziły je z powrotem(2002 r.) ale w zmienionej formie w Prawa rzeczowe ograniczone to:

1. użytkowanie

2. służebność

3. zastaw

4. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu

5. hipoteka

Prawa rzeczowe można podzielić na te, które polegają na korzystaniu z rzeczy(z czym wiąże się zapewnienie władztwa nad rzeczą) i te które nie zapewniają władztwa nad rzeczą, ale zapewniają możliwość zaspokojenia swojej wierzytelności z rzeczy, do tej kategorii nalezą hipoteka i zastaw. Do takiego samego podziału tych praw prowadzi podział praw rzeczowych na samoistne i akcesoryjne.

Zasadniczo ograniczone prawa rzeczowe dotyczą rzeczy jednak ustawa wprowadza pewne wyjątki odnośnie do użytkowania, zastawu i hipoteki

Służebność spółdzielcze prawo do lokalu i hipoteka odnoszą się tylko do nieruchomości

Prawa rzeczowe są skuteczne erga omnes, uprawnienia jakie przysługują zainteresowanym w ramach ograniczonych praw rzeczowych, są bierne obowiązki innych osób(przeważnie wyjątek spółdzielcze prawo do lokalu).

Funkcja społeczno-gospodarcza praw rzeczowych jest niezwykle szeroka.

Ogólne przepisy o prawach rzeczowych mieszczą się w art. 244 -251 ponadto zawierają się w ustawie o księgach wieczystych i hipotece

2. Powstanie i wygaśnięcie praw rzeczowych ograniczonych oraz sytuacja prawna osób, którym te prawa przysługują

Źródłem praw rzeczowych(unormowania wynikają z całego systemu) mogą być w szczególności następujące zdarzenia prawne:

N umowa - właściciela z osobą, która nabywa w ten sposób prawo rzeczowe na rzeczy cudzej(art. 245 KC) z zastrzeżeniem wyjątków do ustanowienia tych praw służą odpowiednie przepisy o przeniesieniu własności(155-170). Wyjątki to:

N prawo rzeczowe na nieruchomości może być ustanowione z zastrzeżeniem warunku lub terminu(art. 245.2 KC)

N oświadczenie drugiej strony może być dorozumiane

wyjątki od konsensualności

N do ustanowienia hipoteki konieczny jest wpis do księgi wieczystej

N do ustanowienia zastawu konieczne jest wydanie rzeczy(zaś zastawu rejestrowego wpis do rejestru tych zastawów)

N w wyjątkowych wypadkach do ustanowienia ograniczonych praw rzeczowych o charakterze zastawnym nie jest wymagana umowa lecz wystarczy jednostronne oświadczenie woli właściciela rzeczy obciążonej

N orzeczenie sądowe - ma miejsce w wypadku ustanowienia służebności drogi koniecznej, ustanowienia służebności w orzeczeniu o zniesienie współwłasności, oraz powstania hipoteki przymusowej

N orzeczenie administracyjne - powstanie służebności w drodze wywłaszczenia, powstanie zastawu skarbowego, oraz hipoteki przymusowej zabezpieczającej należności podatkowe

N Zasiedzenie - służebność gruntowa

N Z mocy ustawy

Treść prawa rzeczowego ograniczonego może zostać zmieniona na podstawie umowy, jednak taka umowa musi się mieścić w granicach określonych przez ustawę. W myśl art. 248.1 KC do zmiany określonego prawa rzeczowego potrzebna jest umowa a jeśli prawo jest ujawnione w księdze wieczystej wpis do księgi wieczystej. Jeżeli zmiana treści prawa rzeczowego dotyka osobę trzecią potrzebna jest tez jej zgoda (bez takiego oświadczenia umowa jest bezskuteczna).

Z pewnymi zastrzeżeniami ograniczone prawo rzeczowe może być przeniesione na inna osobę. Służebność gruntową można przenieść tyko z nieruchomością; hipotekę i zastaw tylko wraz z wierzytelnością, którą zabezpieczają. Przenaszalne w pełni jest spółdzielcze prawo do lokalu.

Do przeniesienia prawa ograniczonego na nieruchomości jest potrzebna umowa między uprawnionym a nabywcą księgi oraz wpis do tej księgi(jeśli to prawo jest w niej ujawnione). Przeniesienie prawa do rzeczy cudzej może być dokonane z zastrzeżeniem warunku lub terminu.

W związku z możliwością istnienia na jednej rzeczy więcej niż jednego prawa rzeczowego może dojść do kolizji tych praw co może się przejawiać:

1. te dwa prawa w ogólne nie mogą być równocześnie wykonywane

2. honorowanie jednego prawa może wpłynąć na wartość innego

3. pełne zaspokojenie jednego prawa uniemożliwia zaspokojenie drugiego

Prawami na rzeczy cudzej rządzi zasada pierwszeństwa(najpierw ulega zaspokojeniu prawo pierwsze) art. 249 KC

Pierwszeństwo ograniczonych praw rzeczowych na nieruchomości podlega następującym zasadom:

~ w wypadku zbiegu praw nie wpisanych do księgi wieczystej pierwszeństwo ma prawo powstałe wcześniej

~ w przypadku zbiegu prawa wpisanego i niepisanego do księgi wieczystej, pierwszeństwo ma prawo wpisane

~ w wypadku zbiegu praw wpisanych do księgi wieczystej pierwszeństwie decyduje chwila złożenia wniosku o wpis, za którą uważa się godzinę i minutę danego dnia

~ prawa wpisane na podstawie wniosków złożonych równocześnie są równorzędne

wygaśnięciem ograniczonych praw rzeczowych zajmują się art. 246 i 247 KC oraz przepisy normujące poszczególne prawa ograniczone. Z czego wynika, że prawa te wygasają;

o w wyniku czynności prawnej(najczęściej w drodze umowy, ale wystarczy jednostronne oświadczenie woli tego komu to prawo przysługuje), jeśli to prawo wpisane było do księgi wieczystej taki prawo powinno być z niej wykreślone.

o Jeżeli przejdą na właściciela rzeczy obciążonej, albo jeśli ten komu t prawo przysługuje nabędzie rzecz obciążoną

o Jeżeli ograniczone prawo rzeczowe jest prawem terminowym wygasa z upływem czasu

o Na skutek niewykonywania ich przez 10 lat tylko użytkowanie i służebność

o Z mocy wniosku sądowego uwzględniającego roszczenie właściciela o zniesienie służebności

o \w pewnych sytuacjach na skutek decyzji administracyjnej

o w razie wygaśnięcia zabezpieczonej prawem akcesoryjnym wierzytelności

Do ochronny praw rzeczowych ograniczonych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności(art. 251 KC). Przepisy te znajdują zastosowanie tylko do tych praw ograniczonych, które polegają na władaniu rzeczą (użytkowanie, spółdzielcze prawo do lokalu, zastawu oraz niektórych postaci służebności).

Rozdział X: Użytkowanie

1. Pojęcie i funkcja społeczno-gospodarcza użytkowania oraz zasady wspólne dla wszystkich przepisów użytkowania

Początkowo(od Rzymu) użytkowanie miało charakter alimentacyjny tzn. było ustanawiane dla zapewnienia egzystencji, podobne rozwiązanie przewidywał kodeks z 1946, pod żadami jednak PRL w związku zdążeniem państwa do skupienia całej ziemi w swoich rękach i tylko użyczania jej na konkretne cele, instytucja użytkowania nie tylko powiększyła swoje znaczenie ale i zmieniała nieco cel, teraz cel produkcyjny obecnie użytkowanie nie odgrywa takiej roli.

Ustawową definicję użytkowania zawiera art. 252, z której wynika, że na użytkowanie składają się dwa prawa:

1. prawo użytkowania rzeczy

2. prawo do pobierania jej pożytków

Użytkownik może z rzeczy korzystać podobnie jak właściciel, ale nie identycznie; ograniczenia w tej materii zawierają same przepisy o użytkowaniu, bądź z unormowań ogólnych np. użytkownik ma obowiązek przestrzegania zasad prawidłowej gospodarki, a jego uprawnienie do czerpania korzyści z rzeczy ogranicza się do pobierania pożytków(nie nabywa rzeczy odłączonych od całości nie na zasadach prawidłowej gospodarki).

Zakres użytkowania można ograniczyć poprzez wyłączenie możności pobierania oznaczonych pożytków z rzeczy.

Przedmiotem użytkowania może być tylko rzecz. Użytkowanie obciąża rzecz jako całość wraz z wszystkimi jej częściami składowymi i przynależności(jeśli nie jest to zastrzeżone). Użytkowanie można ograniczyć do oznaczonej części rzeczy.

(użytkowanie nieprawidłowe art. 264) w przypadkach powierzenia użytkownikowi rzeczy oznaczonych co do gatunku, z chwilą ich przekazania użytkownikowi staje się on ich właścicielem, a po wygaśnięciu użytkowania jest zobowiązany na zasadach zwrotu pożyczki zwrot rzeczy(takich samych).

Art. 265 użytkowanie praw przedmiotem użytkowania mogą być tez prawa, użytkowaniem można jednak obciążyć tylko prawa zbywalne(np. udział we współwłasności, obligacje, wierzytelności itp.), stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu rzeczy i do ustanowienia odpowiednie przepisy o przeniesieniu tego prawa.

Art. 257 użytkowanie zespołów środków produkcji - użytkownik może w granicach prawidłowej gospodarki zastępować pewne rzeczy innymi włączone w ten sposób składniki stają się własnością użytkownika, z chwila jednak zwrotu użytkownik nabywa własność poszczególnych składników z chwilą gdy zostały mu wydane

Użytkowanie przedsiębiorstwa art. 75

Użytkowanie charakteryzują;

[ jest to najszersze z pośród tradycyjnych praw rzeczowych ograniczonych

[ z wyjątkami określonymi w art. 270 jest to prawo niezbywalne

[ jest prawem terminowym, bądź bezterminowym

[ do istoty użytkowania nie należy odpłatność

Miedzy użytkownikiem a właścicielem powstaje szereg stosunków obligacyjnych

R Art. 256 użytkownik powinien korzystać ze swego prawa zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki

R Użytkownik ponosi ciężary, które powinny być pokrywane z pożytków rzeczy art. 258

R Właściciel nie ma obowiązku czynić nakładów na rzecz objętą użytkowaniem, jeśli je poczynił ma prawo do ich zwrotu art. 259

R Użytkownik jest obowiązany do dokonywania napraw i innych nakładów na rzecz związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy o innych czynnościach tego rodzaju powinien powiadomić właściciela

R Jeżeli użytkownik poczynił nakłady do, których nie był zobowiązany stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia

R Szczególne przepisy bądź umowa mogą kształtować stosunki między nimi w inny sposób

Zasadniczym sposobem powstania użytkowania jest czynność prawna dokonana przez właściciela z przyszłym użytkownikiem, chyba że przepis szczególny normuje inny sposób powstania tego prawa

Użytkowania nie można nabyć w drodze zasiedzenia ani ex lege.

Użytkowanie wygasa z przyczyn wymienionych w art. 35 + użytkowanie wygasa z powodu niewykonywania go przez 10 lat(art. 255)- wszystkie oprócz umowy timesharingu

Po użytkowaniu, użytkownik jest zobowiązany zwrócić rzecz właścicielowi w takim stanie, w jakim powinna się znajdować zgodnie z przepisami o wykonywaniu użytkowania (art.262). roszczenia dotyczące wykonywania użytkowania przedawniają się z upływem roku od zwrotu rzeczy.

2. Użytkowanie przez osoby fizyczne

Na użytkowanie rzeczy przez osoby fizyczne składają się dwa uprawnienia: alimentacyjny charakter i szczególna ochrona właściciela

1. istotnemu ograniczeniu podlega przede wszystkim zakres uprawnień użytkownika, będącego osobą fizyczną, jest on w szczególności zobowiązany do zachowania jej substancji oraz dotychczasowego przeznaczenia art. 267.1 wyjątki:

a. użytkownik może zbudować budynek ale tylko na ziemi nie nadającej się do użytku, i tylko wtedy kiedy jest to niezbędne do prawidłowego korzystania z rzeczy

b. może zbudować i eksploatować nowe urządzenia służące do wydobycia kopalin z zastrzeżeniem przepisów prawa geologicznego i górniczego, lecz najpierw musi powiadomić właściciela, który może ządać zaniechania budowy (jeśli zmieniło by to charakter gruntu albo naruszyłoby to zasady prawidłowej gospodarki)albo zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody art. 267.2 i 3

c. użytkownik może zakładać w pomieszczeniach nowe urządzenia w takich granicach jak najemca

2. użytkowanie na rzecz osoby fizycznej jest prawem terminowym i wygasa najpóźniej ze śmiercią użytkownika wyjątek umowa timescheringu

3. właściciel może z poważnych powodów żądać zabezpieczenia, wyznaczając mu na to odpowiedni termin, po bezskutecznym upływie terminu właściciel może powołać zarządcę.

a. złożenie odpowiedniej kwoty do depozytu sądowego

b. ustanowienie hipoteki kaucyjnej

c. oddanie wartościowej rzeczy ruchomej w zastaw

d. poręczenie

e. itp.

4. właściciel może zawsze odmówić wydania rzeczy dopóki nie otrzyma odpowiedniego zabezpieczenia

3. Timesharing

T. - użytkowanie polegając na korzystaniu z domu lub pomieszczenia mieszkalnego. Umowa ta zawierana jest przez przedsiębiorcę z osobą fizyczną na czas nie krótszy niż trzy lata, za ryczałtowo płaconym wynagrodzeniem i ustanowione jako użytkowanie(może nie musi być ustanowione jako użytkowanie).

Jak widać w odróżnieniu do użytkowania jest to prawo zbywalne i dziedziczne.

Zbyć to prawo można tylko na inną osobę fizyczną a jest ono oparte na ogólnych przepisach o przeniesieniu własności.

T. może być użytkowaniem tylko wtedy kiedy strony tak postanowiły i kiedy spełnia to odpowiednie przeslanki:

1. podmiot ustanawiający powinien być właścicielem obciążanej nim nieruchomości

2. wymagana jest ogólna forma aktu notarialnego(jeśli nie stanie się umową timesheringu o charakterze obligacyjnym)

3. we wpisie do księgi wieczystej powinien identyfikować ten rodzaj użytkowania

4. Użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne

Jeżeli statut lub umowa rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie określa inaczej uprawnień rolniczej spółdzielni produkcyjnej, nabywa ona użytkowanie gruntów wniesionych do niej tytułem wkładów. Użytkowanie to zostało określone w art. 277-279 oraz 141-151 pr. Spółdzielczego użytkowanie to charakteryzują następujące cechy:

1. spółdzielnia nabywa wniesione tytułem wkładów grunty w użytkowanie(nie jest wymagana forma aktu notarialnego, a jedynie oświadczenie woli wstąpienia do spółdzielni)

2. użytkowanie spółdzielcze umożliwia zmianę przeznaczenie gruntów i naruszenia ich substancji(tylko wtedy kiedy statut tak stanowi)

3. użytkowanie spółdzielcze wygasa wraz z ustaniem członkostwa

4. użytkowanie gruntów wchodzących w skład spółdzielni jest odpłatne, z tym, że te zasady reguluje statut

5. budynki, inne budowle a także rośliny na niej zasadzone powstałe na gruncie używanym przez spółdzielnię są własnością spółdzielni

6. użytkowanie gruntów członkowskich jest zasadą niezbywalną

7. do zaprzestania użytkowania gruntów potrzebny jest wycofanie gruntu ze spółdzielni(samo wystąpienie nie wystarczy), zasady i termin wycofania wkładu powinny być określone w statucie spółdzielni

8. W razie potrzebny gospodarki zespolonej wymagają tego jest możliwość otrzymania w zamian za grunt wniesiony, grunt zamienny

5. Inne wypadki użytkowania

art. 284 di innych wypadków użytkowania stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału I i II, o ile użytkowanie to nie jest inaczej uregulowane innymi przepisami.

Oddawanie w użytkowanie gruntów niewolnych skarbu państwa i samorządu terytorialnego

Użytkowanie przez osoby prawne inne niż spółdzielnia rolnicza

Bardzo podobnie uregulowana jest sprawa zarządu gruntami należącymi do skarbu państwa i samorządów terytorialnych przez państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne mniemające osobowości prawnej. Trwały zarząd nie jest prawem podmiotowym lecz określeniem sytuacji w jakiej znajduje się taki podmiot.

Rozdział XI: Służebności

1. Służebności gruntowe

Definicję służebności gruntowej zawiera art. 285.1 KC, z tej definicji wynika, że służebność może polegać na:

1. uprawnieniu właściciela jednej nieruchomości do korzystania z nieruchomości należącej do innej osoby(służebności czynne)

2. na obowiązku właściciela nieruchomości obciążonej, niewykonywania pewnych swoich uprawnień prawa własności(służebność bierna) z kolei te mogą polegać na:

a. właściciel nieruchomości obciążonej ma obowiązek powstrzymania się od pewnych czynności faktycznych

b. albo takich uprawnień, które na mocy określonych przepisów służą mu względem służebności sąsiedniej

Nieruchomość, na korzyść której służebność została ustanowiona, nosi nazwę nieruchomości władnącej, drugą natomiast nazywamy nieruchomością obciążoną. Z reguły służebność jest związana z gruntem w drodze wyjątku służebność gruntową można przyznać na rzecz spółdzielni produkcyjnej(art. 286)

Służebność gruntowa jest prawem względnym i związanym(z własnością nieruchomości)

Zakres służebności gruntowej oraz sposób jej wykonania w breku innych danych według zasad współżycia społecznego, przy uwzględnieniu zwyczajów miejscowych(287). Powinna być wykonywana, żeby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej(288). Służebność wobec obciążonego nie polega na działaniu(wyjątek możliwość ponoszenia utrzymywania urządzeń niezbędnych do utrzymywania służebności art. 289)

Źródła powstania służebności:

czynność prawna - do umowy ustanawiającej służebność gruntową mają zastosowanie ogólne zasady o ustanowieniu praw rzeczowych

orzeczenie sądu - kodeks pozwala na ustanowienie następujących służebności gruntowych w tej drodze:

Służebność drogi koniecznej - 145.1 jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu(także wtedy gdy jest ale jest on okrężny i niewygodny, gdy stwarza zagrożenia w ruchu drogowym) do drogi publicznej lub należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od sąsiadów ustanowienia potrzebnej służebności drogowej, jeśli jest możliwość ustanowienia drogi koniecznej przez kilka różnych nieruchomości to ustanawia się ją przez tę nieruchomość dla której będzie to najmniej uciążliwe. Zainteresowany może żądać ustanowienia za wynagrodzeniem(czasowym, jednorazowym). Prawo do żądania ustanowienia służebności gruntowej przysługuje właścicielowi, użytkownikowi wieczystemu, samoistnemu posiadaczowi(z tym, że w tym przypadku jest to służebność osobista)

Służebność budynkowa

Orzeczenia o zniesieniu współwłasności

Służebność gruntowa może być nabywana przez zasiedzenie, ale tylko w wypadku kiedy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, potrzebne są do spełnienia przesłanki:

Posiadanie - posiadanie służebności, tzn. faktyczne korzystanie z cudzego gruntu w taki sposób jak to czyni osoba posiadająca służebność(nie może nabyć służebności ten kto korzysta z sąsiedniej nieruchomości tylko dzięki dobrej woli sąsiada[pośrednio art. 352])

Upływ czasu - 20 lat dobra wiara i 30 zła wiara

Istnienie trwałego i widocznego urządzenia, tylko wtedy kiedy takie urządzenie wskazuje na jej wykonywanie, wybudowane przez właściciela władnącej

W drodze orzeczenia administracyjnego - Na podstawie przepisów o wywłaszczenie, gdyż może ono polegać też na ograniczeni u prawa własności.

Zmiana/ustanie:

R Służebność wygasa ex lege wskutek niewykonywania jej przez 10 lat(do służebności biernych przepis ten stosuje się tylko wtedy kiedy istnieje stan sprzeczny z treścią służebności)

R Gdy nieruchomość gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie

R Za wynagrodzeniem właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności gruntowe, jeżeli wskutek zmiany okoliczności stała się dla niego szczególnie uciążliwa

R Jeśli po ustanowieniu służebności powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości może żądać zmiany treści nieruchomościi lub sposobu wykonywania nieruchomości za wynagrodzeniem

R Oraz szczególne skutki wywołuje też podział nieruchomości władnącej lub obciążonej:

~ W razie podziału nieruchomości władnącej, służebność trzymuje się w mocy na rzecz każdej części tworzonych przez podział w uzasadnionych przypadkach można żądać jej zniesienia

~ W razie podziału nieruchomości obciążonej służebność utrzymuje się na każdej z nich, w uzasadnionych przypadkach można żądać jej zniesienia

~ Jeżeli w wyniku podziału sposób wykonywania nieruchomości wymaga zmiany, a strony nie doszły do porozumienia to sposób zmiany ustala sąd

R Poza tym służebność wygasa na zasadach ogólnych właściwych dla praw rzeczowych ograniczonych

2. Służebności osobiste

Służebność osobista może być zarówno czynna jak i bierna. Jedyną różnicą miedzy służebnościami gruntowymi a osobistymi, jest to, że te drugie przysługują tylko konkretnej osobie.

Art. 297 do służebności osobistych stosuje się odpowiedni przepisy o służebnościach gruntowych; wyjątki:

1. służebność osobista zaspokaja potrzeby oznaczonej osoby fizycznej, zakres i sposób wykonywania oznacza się, w braku innych danych według potrzeb uprawnionego(+zasady współżycia społecznego i zwyczaj miejscowy)

2. służebność osobista wygasa wraz z śmiercią uprawnionego

3. jest niezbywalna

4. jeżeli uprawniony dopuszcza się rażących naruszeń obciążony może żądać zamiany służebności na rentę

5. jeżeli nieruchomość obciążona służebnością osobistą, weszła w skład spółdzielni produkcyjnej, może ona żądać zmiany sposobu jej wykonywania lub zamiany jej na rentę

6. nie można jej nabyć przez zasiedzenie

przykładem służebności osobistej jest służebność mieszkania(prawo do zamieszkiwania w cudzym domu, mieszkaniu), która na podstawie umowy może określać także możliwość przejścia tej służebności również na dzieci uprawnionego

służebność drogi koniecznej ustanowiona na rzecz posiadacza samoistnego jest służebnością osobistą.

Rozdział XII spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu

1. Spółdzielcze prawo do lokalu według ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych

Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest, swoistą rzeczową formą korzystania z lokali, przedmiotem tego prawa może być wyłącznie nieruchomość stanowiąca własność lub współwłasność spółdzielni mieszkaniowej, zaś podmiotem w zasadzie tylko członek spółdzielni.

Przedmiotem może być zarówno lokal mieszkalny jak i lokal o innym przeznaczeniu, dom jednorodzinny.

Podmiotem tego prawa może być osoba nie będąca członkiem spółdzielni wtedy kiedy otrzymała lokal na zasadach dziedziczenia, a także wtedy, gdy w wyniku innego zdarzenia niż dziedziczenie staje się jego podmiotem na zasadzie wspólności łącznej lub ułamkowej wespół z członkiem.(a także przejściowo były członek).

Jeśli statut nie dopuszcza możliwości przysługiwania lokalu osobie prawnej może ona tylko na wyjątkowych powyższych zasadach otrzymać to prawo.

Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu powstaje w wyniku umowy o ustanowienie tego prawa, lub o przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.

Wcześniejsze etapy poza otrzymaniem członkostwa w spółdzielni są:

1. zawarcie przez spółdzielnię z członkiem umowy o budowę lokalu

2. wniesienie przez członka wkładu budowlanego

3. budowa lokalu

w drugim przypadku spółdzielnia jest zobowiązana zawrzeć z zastrzeżeniami z członkiem, któremu przysługuje prawo lokatorskie, na jego pisemne żądanie po spełnieniu przez niego stosownych wymagań dotyczących wkładu budowlanego. (w razie nieuzasadnionej odmowy członek może dochodzić swojego prawa art. 64 KC i 1047 KPC)

Na treść tego prawa składają się dwa podstawowe uprawnienia: do korzystania z lokalu oraz uprawnienie do rozporządzania swoim prawem.

Sposób wykonywania prawa jest określony przez umowę i nie może być zmienione bez zgody spółdzielni.

Prawo do rozporządzania swoim prawem polega tu na możności zbycia, zrzeczenia się, lub ustanowienia go jako część spadku, ustanowienia na nim hipoteki, użytkowania.

Przeniesienie SPDL podlega pewnym ograniczeniom:

N wyłączenie możliwości zbycia prawa do fizycznej części lokalu(chyba, że została ona fizycznie zgodnie z prawem budowlanym wydzielona

N =nabywca powinien być lub stać się członkiem spółdzielni(dopiero z chwilą nabycia członkostwa umowa staje się skuteczna)

N umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego(także umowa zobowiązująca)

dziedziczenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu - spadkobierca nabywa prawo do lokalu na zasadach ogólnych, nie jest przy tym potrzebne jego członkostwo w spółdzielni, ani później do jego utrzymania. Przysługuje mu natomiast roszczenie o przyjęcie w poczet członków spółdzielni. Jeśli spadkobierców jest kilku sąd zwykle przyznaje to prawo jednemu z nich, lecz na wniosek innych spadkobierców, może tez im przyznać to prawo. Umowa działowa obejmująca to prawo powinna być zawarta w drodze aktu notarialnego.

Spółdzielcze prawo własnościowe do lokalu w związku ze swą zbywalnością podlega egzekucji za długi, do tego stosuje się odpowiednio przepisy o egzekucji z nieruchomości. Licytant powinien stać się członkiem spółdzielni.

Cechy charakterystyczne spółdzielczego prawa do lokalu własnościowego:

N nie jest możliwe powstanie kolejnego prawa do lokalu, zanim nie wygaśnie poprzednie

N w razie ich egzekucji z obciążonej nieruchomości spółdzielni, ulegają przekształcenia w odrębną własność lokalu, jeśli nieruchomość nabyłaby inna spółdzielnia pozostałyby w dotychczasowej postaci

Ze spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu wiąże się obowiązek wnoszenia do spółdzielni opłat eksploatacyjnych, obowiązek wkładu na rzecz budowy, obowiązek uzupełnienia wkładu budowlanego, jeśli takie prawa przysługują kilku osobom ponoszą one powyższe koszta solidarne.

Spółdzielcze prawo do lokalu wygasa wraz z ustanowieniem na żądanie beneficjenta tego prawa, prawa własności tegoż lokalu

Wyjątkowo z powodu długów własnościowe prawo do lokalu może przejść na spółdzielnię, która sprzedaje je w drodze licytacji, a sumę po odliczeniu długów na rzecz spółdzielni i hipoteki przekazuje byłemu właścicielowi.

Do wygaśnięcia własnościowego prawa do lokalu wygasa po 6 miesiącach od dnia ustania członkostwa i tylko wtedy gdy przez ten okres nadal będzie się utrzymywał podobny stan.

Rozdział XIII: Prawa zastawnicze

1. Uwagi ogólne

Do ochrony praw wierzyciela powstały różnorakie zabezpieczenia. Do ustanowienia ich dłużnik może być zobowiązany z umowy lub z samej ustawy. Zabezpieczenia dzielą się na osobowe(obok, dłużnika głównego ustanawia się inną osobę zobowiązaną do zapłaty) i rzeczowe(wierzytelność jest zabezpieczona przez określony przedmiot majątkowy, z którego właściciel może się zaspokoić takimi zabezpieczeniami są hipoteka[niertuchomości] i zastaw[ruchomości]). Hipoteka, zastaw i zastaw rejestrowy należą do praw zastawniczych.

Ostatnio znaczną rolę odegrała nie unormowana ustawowo forma zabezpieczenia rzeczowego, zwana przywłaszczeniem na zabezpieczenie(przekazuje się na własność rzecz wierzycielowi, który na zasadach umownych może z niej korzystać do czasu zaspokojenia swej wierzytelności, po czym jest zobowiązany do zwrócenia rzeczy właścicielowi[w stosunku do ruchomości jest to sposób dopuszczalny a w stosunku do nieruchomości jest rzeczą sporną])

Rozdział XIV: Hipoteka

1. Pojęcie, funkcja społeczno-gospodarcza i ogólna charakterystyka Hipoteki

Treść hipoteki określa ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Z przepisu tego wynika, że z hipoteki wierzycielowi przysługują dwa uprawnienia:

[ pierwszeństwo zaspokojenia się z nieruchomości przed wierzycielami osobistymi(między wierzycielami hipotecznymi stosuje się zasadę pierwszeństwa złożenia wniosku o wpis do księgi wieczystej, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej)

[ skuteczność obciążenia według każdorazowego właściciela nieruchomości

Hipoteka jest prawem akcesoryjnym ściśle zawiązanym z wierzytelnością, która zabezpiecza.(wyjątek: hipoteka może zabezpieczać wierzytelność przyszłą lub warunkową, przedawnienie wierzytelności nie pozbawia wierzyciela możliwości zaspokojenia się z hipoteki).

Hipoteka wprowadza pewne ograniczenia w stosunku do możliwości właściciela korzystania z rzeczy, nie może on korzystać z nieruchomości w taki sposób jaki powodowałby obniżenie jej wartości do sumy niszczej niż zabezpieczana wierzytelność.

2. Przedmiot hipoteki

Co do zasady hipoteka obciąża nieruchomość. Ponadto ze względów potrzeby obrotu hipoteka może obciążać niektóre zbywalne prawa rzeczowe odnoszące się do nieruchomości, obecnie mogą być obciążone prawa:

prawo własności nieruchomości

udział współwłaściciela w nieruchomości

użytkowanie wieczyste

spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu

prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej

wierzytelność zabezpieczona hipoteką

hipoteka może obciążać tylko konkretną nieruchomość(zasada szczegółowości hipoteki), może być nią obciążona tylko nieruchomość posiadająca własną księgę wieczystą.

Nie jest możliwe ustanowienie hipoteki umownej na gruncie należącym do Skarbu Państw, zabezpieczającej wierzytelność innych podmiotów.

Można obciążyć nieruchomości budynkowe ale tylko wraz z prawem głównym

Hipoteka obciąża wraz z własności:

~ jej części składowe

~ jej przynależności

~ niektóre roszczenia okresowe(czynsz najmu, czynsz dzierżawy)

Hipoteka zabezpieczająca jedną wierzytelność na kilku nieruchomościach nazywana jest hipoteką łączną.

Hipoteka obciążająca nieruchomość, która następnie jest dzielona, obciąża wszystkie powstałe w ten sposób nieruchomości(dotyczy to też również ustanoeinia na nieruchomości oddzielnej własności lokalu)(zasada niepodzielności hipoteki). W wypadku sprzedaży części nieruchomości zarówno nabywca jak i obciążony może żądać od wierzyciela zniesienia hipoteki jeśli pozostała część zapewnia nadal w całości wierzytelność.

Do powstania hipoteki łącznej umownej maja zastosowanie ogólne zasady dotyczące powstania hipoteki umownej. Wpis do księgi wieczystej powinien nastąpić do każdej obciążonej nieruchomości, a hipoteka powstaje dopiero po jej wpisie do wszystkich ksiąg wieczystych

Hipoteka łączna przymusowa może powstać tylko w wypadkach kiedy przewiduje ją przepis szczególny, albo gdy nieruchomości są już obciążone inną hipoteką łączną lub stanowią własność dłużników solidarnych.(jeśli wierzyciel chce obciążyć wierzytelnością kilka nieruchomości, musi wskazać w jakiej części jego wierzytelność będzie z nich zaspokajana)

Część ułamkowa nieruchomości może być obciążona wtedy kiedy stanowi ona własność jednego z współwłaścicieli, współwłaściciel może obciążyć swój udział tylko w całości, zgoda pozostałych współwłaścicieli nie jest wymagana.

W wypadku kiedy hipoteka obejmuje używanie wieczyste, obejmuje ona też budynki i inne urządzenia postawione na tym gruncie. stanowiące własność użytkownika wieczystego. (można też ustanowić hipotekę na udziale użytkowania wieczystego). W razie wygaśnięcia użytkowania wieczystego i niezaspokojeniu wierzytelności, wierzycielom przysługuje prawo zastawu na roszczeniach o wynagrodzenie za wzniesione na tym gruncie budynki i inne urządzenia. W wypadku nabycia przez użytkownika wieczystego nieruchomości staje się ona wierzytelnością na nieruchomości

Hipoteka ustanowiona na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu lub domu jednorodzinnego wymaga założenia księgi wieczystej dla obciążanego prawa i wpisu hipoteki do tej księgi o założeniu tej księgi i wpisie do niej sąd wieczystoksięgowy zawiadamia spółdzielnię, a spółdzielnia jest zobowiązana prowadzić rejestr takich lokali. W przypadku nabycia własności lokalu/domu księga wieczysta staje się księgą wieczystą tej nieruchomości

Subintabulat - prawo podzestawu.

3. Wierzytelność zabezpieczona hipoteką i sposób jej zaspokojenia

Zasadą jest, ze hipoteka zabezpiecza tylko wierzytelności pieniężne i może być wyrażona tylko w oznaczonej sumie pieniężnej. Hipoteka zabezpiecza samą wierzytelność i świadczenia dodatkowe(zabezpiecza roszczenia o odsetki oraz przyznane koszty postępowania) Wierzyciel może mieć dwóch dłużników osobistego i rzeczowego(poręczyciel jeśli ustanowiono na jego gruncie hipotekę, lub w następstwie zbycia nieruchomości tzn. między innymi, że odpowiada ona tylko do wartości nieruchomości i tylko z niej). Wierzyciel może żądać zapłaty od, dowolnego z dłużników lub obydwu w częściach.

Art. 74 - odpowiedzialność z nieruchomości obciążonej hipoteką istnieje bez względu na ograniczenie odpowiedzialności, wynikającego z prawa spadkowego.

Istnieje domniemanie prawne o tym, że jeśli w księdze wieczystej jest zapisana hipoteka istnieje wierzytelność(odnosi się tylko do dłużnika rzeczowego) art. 71

Zaspokojenie wierzyciela hipotecznego z nieruchomości następuje według przepisów o postępowaniu egzekucyjnym. Co do zasady zaspokojenie następuje w trybie sądowym i następuje to w dwojakiej sytuacji:

R gdy wierzyciel hipoteczny dochodzi zaspokojenia wobec wymagalności wierzytelności - najpierw wyrokj sądowy o wykonalności wierzytelności, a później zaspokojenie jej przez komornika

R gdy wierzyciel hipoteczny tego nie czyni, ale z nieruchomości jest prowadzona egzekucja przez innego wierzyciela - na miejsce hipoteki powstaje prawo o zaspokojenie wierzytelności z sumy uzyskanej w drodze aukcji, Zaspokojenie wierzycieli z uzyskanej ceny następuje choćby ich wierzytelności nie były jeszcze wymagalne

zaspokojenie w drodze sądowej nie jest możliwe gdy odbywa się już postępowanie o zaspokojenie przez organem administracji, a następuje to:

1. gdy wierzytelność ze względu na swój charakter podlega egzekucji administracyjnej

2. gdy dojdzie do zbiegu prowadzonej przez wierzycieli egzekucji sądowej i administracyjnej a sąd postanowi o dalszej łączonej egzekucji przez sądowy lub administracyjny organ

3. gdy została już wszczęta egzekucja administracyjna

4. Powstanie hipoteki i jej rodzaje

Hipoteka może powstać na podstawie umowy lub na podstawie orzeczenia sądu lub innego organu.

Hipoteka umowna W przypadku umownego powstania hipoteki, stosowne oświadczenie woli obciążanego musi być złożone w formie aktu notarialnego, natomiast oświadczenie wierzyciela może być złożone w dowolny sposób(także dorozumiany); do powstania hipoteki potrzebny jest też wpis do księgi wieczystej, który ma w tym wypadku charakter konstytutywny.

Hipoteka przymusowa. W przypadku kiedy wierzyciel, żąda ustanowienia hipoteki, dla zabezpieczenia swojej wierzytelności, musi uzyskać odpowiednie orzeczenie i złożyć wniosek o wpis na jego podstawie (hipoteka na gruntach i prawach należących do skarbu państwa może być ustanowiona tylko w ściśle określonych przepisami przypadkach)

1. hipoteka zwykła - jeśli dokument ja ustanawiający stwierdza ostatecznie wysokość wierzytelności

2. hipoteka kaucyjna - gdy wpis zabezpiecza tylko płatność na czas toczącego się postępowania

zazwyczaj hipoteka przymusowa powstaje na podstawie orzeczenia sądowego:

Sądowy tytuł wykonawczy - hipotekę przymusową może uzyskać wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona powyższym tytułem, okreslonm w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w taki tytuł zaopatrzone są:

N Prawomocne orzeczenie sądu, oraz ugoda zawarta przed sądem

N Nieprawomocne ale podlegające natychmiastowemu wykonaniu orzeczenie sądu.(hipoteka wpisana na podstawie tego tytułu jest hipoteką kaucyjną)

N Wyrok sądu polubownego i ugoda przed takim sądem

Tymczasowe zarządzenie sądu - hipoteka powstająca jednak z tego tytułu jest hipoteką kaucyjną

hipoteka przymusowa może powstać na podstawie postanowienia administracyjnego:

Administracyjny tytuł wykonawczy stwierdzający wierzytelność

Akty organu administracji, tylko w sciśle określonych przypadkach

Hipoteka ustawowa - powstaje z mocy samego prawa, obecnie nie istnieje

Hipoteka kaucyjna - może powstać tylko wtedy kiedy przepis szczególny dopuszcza taką możliwość tylko w przypadku wierzytelności:

1. istniejących lub mogących powstać z określonego stosunku prawnego albo roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczna nieobjęte z mocy ustawy hipoteką zwykła

2. wierzytelności z dokumentów zbywalnych przez indos, chociażby wysokość wierzytelności była z góry ustalona

Hipoteka kaucyjna zabezpiecza odsetki oraz koszty procesu o ile mieszczą się one w sumie w wpisie hipoteki oznaczonej. Wierzyciel nie może się powołać na wpis hipoteki kaucyjnej żeby dowieść swojej wierzytelności

5. Wygaśnięcie hipoteki

Hipoteka wygasa w następujących wypadkach:

j wskutek wygaśnięcia wierzytelności(wyjątek przedawnienie wierzytelności nie powoduje wygaśnięcia hipoteki)

j wskutek zniesienia ją przez czynność prawną

j wskutek złożenia zabezpieczającej kwoty do depozytu sadowego(gdy nie można ustalić wierzyciel lub nie chce on przyjąć pieniędzy)

j na skutek konfuzji

j w związku z jej wykreśleniem bez podstawy prawnej po upływie lat 10 od jej wykreślenia

W razie wygaśnięcia hipoteki wierzyciel jest obowiązany dokonać wszystkich czynności umożliwiających wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej.

Rozdział XV: Zastaw

1. Pojęcie i funkcja gospodarczo-społeczna zastawu

Zastaw stanowi prawo rzeczowe ograniczone, którego celem jest zabezpieczenie na rzeczy ruchomej wierzytelności, jest prawem akcesoryjnym związanym z wierzytelnością.(zastawem może być zabezpieczona wierzytelność przyszła).

Zastawnik - ten którego wierzytelność została zabezpieczona

Zastawca - dłużnik

Art. 306 KC definicja zastawu, z zastawu wynikają dwa podstawowe uprawnienia

1. możność zaspokojenia z rzeczy oddanej w zastaw, bez względu na to czyją jest własnością

2. pierwszeństwo zaspokojenia przed wierzycielami osobistymi

tak samo jak w przypadku hipoteki dłużnik odpowiada całym majątkiem nawet jeśli zbył rzecz będącą podstawą zastawu.

Przedmiotem zastawu mogą być tylko rzeczy ruchome i mogą to być tylko rzeczy nie wyjęte z obiegu i mające wartość majątkową. Zastaw obejmuje także części składowe i przynależności(jeśli umowa inaczej nie postanowiła).

Przedmiotem zastawu może być także udział w rzeczy ruchomej, a także na prawach(tylko prawa zbywalne[327][wierzytelności, akcje, obligacje itp.]).

Umowa powinna być zawarta na piśmie z datą pewną

Zastaw może zabezpieczać zarówno wierzytelność pieniężną jak niepieniężną

Zastaw zabezpiecza nie tylko wierzytelność pieniężną ale i roszczenia związane z wierzytelnością, jak odsetki, nakłady na rzecz oraz przyznane koszty zaspokojenia wierzytelności.

2. Powstanie i wygaśnięcie wierzytelności

zastaw umowny - powstaje na podstawie umowy między właścicielem rzeczy a wierzycielem(w szczególnych przypadkach też z nieuprawnionym). Ważność umowy zastawu niezależny od zachowania określonej formy. Zasadą jest, że sama umowa nie wystarczy do ustanowienia zastawu potrzebne jest jeszcze wydanie rzeczy. (wyjątki: przepisy szczególne i jeśli rzecz już jest u zastawnika)

zastaw ustawowy - powstaje ex lege, zastaw ten przysługuje np. wynajmującemu pod zastaw czynszu i wiele innych.

Wierzyciel zastawiający rzecz pozbawiony jest prawa korzystania z rzeczu, ma jednak pełnię władzy w rozporządzaniu rzeczą

Zaspokojenie się przez wierzyciela z rzeczy zastawionej następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym(musi otrzymać tytuł egzekucyjny czyt. wytoczyć powództwo, a następnie wykonawczy i złożyć wniosek egzekucyjny do komornika. W wypadku rzeczy posiadających tzw. cenę sztywną można się umówić, że można sprzedać rzecz bez tytułów itd.)

Przedawnienie wierzytelności nie narusza uprawnienia zastawnika do uzyskania zaspokojenia z rzeczy obciążonej nie dotyczy to roszczenia o odsetki itp.(to staje się odpowiedzxialnośćią wyłączną) w takim wypadku egzekucja jest możliwa tylko z rzeczy.\

Jeśli rzecz przynosi pożytki zastawnik może je pobierać i zaliczać na poczet długu.

Jeśli rzeczy grozi zniszczenie l uszkodzenie zastawca może żądać złożenia jej do depozytu.

Zastaw wygasa:

1. kiedy wygasa wierzytelność

2. przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej bez -przeniesienia zastawu

3. zwrócenie przez zastawnika zastawcy rzeczy

Rozdział XVI: Zastaw rejestrowy

1. Pojęcie i funkcja zastawu rejestrowego

W zastawie rejestrowym nie trzeba przekazywać rzeczy zastawcy, za to istnieją różne inne sposoby niż egzekucja zaspokojenia wierzytelności. W stosunku do zastawu rejestrowego odnoszą się wprost przepisy o zastawie zwykłym(w kwestaich nieuregulowanych w ustawie), definicja zastawu rejestrowego to definicja zastawu z KC, stąd na treść zastawu rejestrowego składają się te same prawa co na treść zastawu zwykłego.

Inne szczegółowe różnice;

1. strony zastawu mogą ustalić w umowie, ze zastaw nie wygasa wraz z wygaśnięciem wierzytelności

2. należność z zastawu rejestrowego jest zaspokajania przed zastawem zwykłym

3. w umowie można zobowiązać zastawcę do nie zbywania rzeczy a także do jej nieobciążania

2. Ustanowienie zastawu rejestrowego

Do ustanowienia zastawu rejestrowego potrzebna jest umowa, musi być to umowa pisemna(inne nieważne), potrzebny jest też wpis do rejestru zastawców. Ustawa chroni wierzyciela jeśli okaże się że zastawca nie jest właścicielem rzeczy (w takim wypadku do ochronny zastawnika stosuje się odpowiednio o ochronie nabywcy rzeczy ruchomej w dobrej wierze a wpis do rejestru zastawców jest równoznaczny z wydaniem rzeczy

3. Przedmiot zastawu rejestrowego

Przedmiotem zastawu rejestrowego mogą być rzecz ruchome, z wyjątkiem statków morskich wpisanych do rejestru okrętowego.

W szczególności można nim obciążyć:

1. rzeczy oznaczone co do tożsamości

2. rzeczy oznaczone co do gatunku, jeśli w umowie zostanie określona ich ilość oraz sposób wyodrębnienia

3. zbiór rzeczy ruchomych lub praw, stanowiący całość gospodarczą

4. prawa na dobrach niematerialnych

5. prawa z papierów wartościowych

zastaw obciąża rzecz nawet po jej przetworzeniu lub połączeniu(w takich wypadkach obciąża rzecz powstałą), a także jeśli w wyniku powyższych zdarzeń utracił ich własność.

Gdy rzecz ruchoma zostaje połączona z nieruchomością zastaw wygasa a zastawnikowi przysługuje roszczenie o ustanowienie hipoteki na tej nioeruchomosci

4. Wierzytelności zabezpieczone zastawem rejestrowym

Może być ustanowiony w celu zabezpieczenia wierzytelności:

Skarbu państwa i innej państwowej osoby prawnej

Jednostki samorządy terytorialnego itp.

Banku krajowego

Osoby prawnej, której celem jest udzielanie pożyczek

Międzynarodowej organizacji finansowej, której członkiem jest RP

Innego podmiotu prowadzącego działalność na terenie RP

Posiadaczy obligacji wyemitowanych na podstawie ustawy o obligacjach oraz innych papierów dłużniczych wyemitowanych na podstawie odpowiednich aktów obowiązujących w krajach(OECD)

Może zabezpieczać również wierzytelność przyszłą lub warunkową, keśli ta suma nie jest określona na początku to umowa powinna określać najwyższą możliwą sumę.

5. Zaspokojenie wierzyciela z przedmiotu obciążonego zastawem rejestrowym

Co do zasady do zaspokojenia zastawnika z przedmiotu objętego zastawem następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym, jednak w przypadku zastawu rejestrowego przepisy te stosuje się o tyle o ile umowa nie przewiduje innego sposobu zaspokojenia takich jak:

[ Przez przejecie przedmiotu na własność dopuszczalne jeżeli:

j Zastaw ustanowiony został na papierach wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, a komisja papierów wartościowych wyraziła na to zgodę

j Przedmiotem zastawu są przedmioty będące w powszechnym

j Przedmiotem zastawu są rzeczy lub prawa, których wartość została ściśle oznaczona

[ Przez sprzedaż przedmiotu objętego zastawem w drodze przetargu publicznego przetarg prowadzi komornik lub notariusz w ciągu 14 dni od wniosku zastawnika

[ Przez pobieranie przez zastawnika dochodów, jakie przynosi przedsiębiorstwo obejmujące przedmiot zastawu rejestrowego

j Przedsiębiorstwo to może być przejęte w zarząd, zarządca jest ustalany w umowie

j Przedsiębiorstwo może być na żądanie zastawnika wydzierżawione w celu zaspokojenia jego wierzytelności(jeśli umowa tak mówi może być potrzebna zgoda zastawnika)

6. Wygaśnięcie zastawu rejestrowego

1. W zasadzie gaśnie gdy przestaje istnieć zabezpieczana wierzytelność

2. Na skutek zrzeczenia się

3. Na skutek rozwiązania umowy

4. Gdy rzecz ruchoma obciążona stała się częścią nieruchomości

5. Ze względu na ważny interes nabywcy przedmiotu obciążonego zastawem

6. W razie przeniesienia zabezpieczonej nim wierzytelności na podmiot nieuprawniony

7. Wykreślenie z rejestru na wniosek zastawnika

7. Rejestr zastawców

rejestry zastawców prowadzą sądy rejonowe, a sądem właściwym jest sąd okręgu w którym znajduje się miejsce zamieszkaniazastawcy.

Rejestr zastawców ma charakter rejestru w którym niektóre wpisy wywołują skutki materialno-prawne i w tym przypadku dotyczy to wpisów o ustanowienie zastawu bo:

~ Wpis ustanawiający zastaw rejestrowy jest to wpis konstytutywny

~ Od dnia dokonania wpisu nikt nie może się powołać na to, że o nim nie wiedział

~ Wobec osób trzecich będących w dobrej wierze zastawca ani zastawnik nie mogą się zasłaniać zarzutem, że dane ujawnione w rejestrze są nieprawdziwe

~ Rejestr jest jawny

~ Odpisy z rejestru zastawców są dokumentami urzędowymi

Rozdział XVII: Posiadanie

1. Pojęcie, funkcja społeczno-gospodarcza i ogólna charakterystyka posiadania

Definicję posiadania zawiera art. 336 KC, w myśl definicji na posiadanie składają się dwa elementy: element fizyczny i element psychiczny(corpus i animus)

Corpus oznacza, że osoba znajduje się w sytuacji, która pozwala mu na korzystanie z rzeczy, tak jak osoby którym przysługuje określone prawo do rzeczy.

Animus oznacza wolę wykonywania względem rzeczy określonego prawa, dla siebie albo w imieniu innej osoby.

Najczęściej posiadaczem jest jedna osoba, może jednak być ono wykonywane przez kilka osób i mamy tu do czynienie ze współposiadaniem; takie posiadanie może być dokonywane w dwojaki sposób:

1. współposiadacie wykorzystują rzecz przy zgodnym współdziałaniu(np. gospodarstwa rolnego)

2. każdy ze współposiadaczy korzysta z całej rzeczy, ale czyniąc to nie współdziała z innymi.(korzystanie ze wspólnego pastwiska, ze wspólnej studni lub drogi)

KC wyróżnia dwa rodzaje posiadania:

j samoistne - czyli takie w którym posiadacz korzysta z rzeczy tak jak właściciel

j zależne - czyli takie korzystanie z rzeczy jak wynikałoby to z innego prawa rzeczowego

posiadanie służebności - można być posiadaczem tylko służebności czynnych, bo tylko z nimi łączy się władztwo nad rzeczą

W polskim prawie posiadacz, który posiada rzecz na podstawie określonego tytułu może je przekształcić w inne posiadanie wtedy kiedy zacznie je traktować jak to prawo tego wymaga.

Posiadanie można dalej podzielić na:

bezprawne i prawne

~ bezprawne - to posiadanie nie odpowiadające prawu

~ prawne - to posiadanie zgodne ze stanem prawnym

Wadliwe i niewadliwe

~ Wadliwe - posiadanie nabyte przy użyciu środków niedozwolonych

~ Niewadliwe - gdy posiadacz uzyskuje posiadanie od dotychczasowego posiadacza, albo gdy nabywa je w sposób pierwotny

W Złej i dobrej wierze

~ W dobrej wierze - jeśli posiadacz jest przekonany co do rzeczywistych lub rzekomych jego uprawnień

~ W złej - a contario dobra wiara + niedbalstwo

Od posiadania należy odróżnić

1. dzierżenie art. 338 kto rzeczą faktycznie włada za kogo innego(są nimi: pełnomocnicy, przedstawiciele ustawowi, przechowawcy, przewoźnicy, zarządcy), dzierżenie nie korzysta z ochrony sadowej.

2. Władztwo prekaryjne - obecnie wynika ono z grzeczności jednej strony(np. osoba zajmująca lokal mieszkalny udziela gościny).

Posiadanie jest stanem faktycznym i rodzi określone skutki prawne:

j może prowadzić do zasiedzenia

j korzysta z ochrony posesoryjnej

j posiadacz w dobrej wierze nabywa własność pożytków z rzeczy

j posiadacz samoistny w dobrej wierze może żądać wykupu działki gruntu zajętej pod budowę

j uzyskanie posiadania jest czasem konieczną przesłanką nabycia prawa w drodze czynności prawnej

j z posiadaniem łączy się wiele domniemanych praw

j posiadacz korzysta z ochrony na podstawie, której może żądać odszkodowania od osoby, która wyrządziła mu szkodę

dla ułatwienia ustalania posiadania ustawy wprowadzają system domniemań, które w braku przeciwnych danych pozwalają na zaklasyfikowanie posiadania.

Art. 339 domniemanie posiadania samoistnego -kiedy osoba faktycznie włada rzeczą.

Art. 341 Z kolei z faktu posiadania wynika domniemanie, że jest ono zgodne z prawem(dotyczy też poprzedniego posiadacza)

[domniemanie ze wpisu do księgi wieczystej jest silniejsze niż domniemania posiadania]

art. 340 domniemanie ciągłości posiadania, nie powoduje przerwania posiadania:

1. niemożność posiadania wynikająca z przeszkody przemijającej

2. posiadanie przywrócone domniemuje się za nieprzerwane(art345)

2. Ochrona posiadania

Za ochroną posiadania przemawia;

o ochrona ta stanowi skuteczne narzędzie walki z samowolą

o w sytuacjach gdy stan własności jest trudny do udowodnienia

o w szczególnych okolicznościach

zakaz naruszania posiadania art. 342. ustawa przewiduje ponadto dwie formy ochrony posiadania:

ochrona własna - przez samego posiadacza

~ obrona konieczna - gdy chodzi o odparcie naruszenia posiadania, zastosowane środki muszą pozostawać w relacji do celu

~ dozwolona samopomoc - gdy chodzi o przywrócenie stanu sprzed naruszenia

[ nieruchomości tylko jeśli dojdzie do tego zaraz po naruszeniu, nie wolno używać przemocy

[ ruchomości powinny być spełnione dwa warunki:

R zachodzi niebezpieczeństwo niepowetowanej straty

R samopomoc musi nastąpić natychmiast

ochrona sądowa - ochrona w drodze sądowej - przysługuje w każdym przypadku samowolnego naruszenia posiadania(art. 344.1) naruszenie to może przybrać dwojaki charakter: pozbawienia posiadania bądź zakłócenie posiadania. W obydwu przypadkach posiadaczowi przysługują tzw. roszczenia posesoryjne.

~ legitymowanym czynnie do wniesienia powództwa jest tylko posiadacz.

~ Legitymowanym biernie mogą być:

[ Ten, kto dopuścił się naruszenia posiadania

[ Osoba na, której korzyść dokonano naruszenia

~ Podczas rozprawy sąd bada tylko ostatni stan posiadania(niezależnie czy jest ono prawne czy bezprawne) wyjątek:

[ Art. 344.1 pozwany w procesie posesoryjnym może się skutecznie powołać na to, że jemu przysługuje prawo, jeżeli prawomocne orzeczenie sądu lub podobnego organu stanowi, że powstały stan naruszenia jest zgodny z prawem.

[ Zgodność z zasadami współżycia społecznego

~ Roszczenie posesoryjne wygasa po roku od dokonania naruszenia termin prekluzyjny zawity(nie przedawnienie !!!)

~ Art. 346 roszczenie o ochronę posiadania nie przysługuje w stosunkach miedzy współ- posiadaczami jeśli nie da się ustalić zakresu ich współposiadania(tzn. że przysługuje tylko wtedy kiedy współ-posiadacze wykonują współposiadanie samodzielnie, w takich przypadkach może żądać zmiany przez sąd sposobu wykonywania współposiadania)

~ Art. 347 roszczenie o wstrzymanie budowy na gruncie sąsiednim jeśli mogłaby ona naruszyć posiadanie, albo wyrządzić posiadaczowi szkodę. Tylko przed rozpoczęciem budowy lub do miesiąca po.

~ Wyrok o przywrócenie posiadania powinien spełniać dwa warunki

R Powinien być tak sformułowany by nadawał się do egzekucji

R Sformułowanie wyroku powinno wskazywać, że zapadł on w trybie posesoryjnym

[ Wyrok w trybie posesoryjnym nie rozstrzyga o prawach i nie zamyka drogi ich dochodzenia

3. Nabycie i utrata posiadania

Posiadanie powstaje z chwilą powstania corpu i animus. Można je nabyćprzez działanie zastępcy. Do nabycia posiadania może dojść w sposób:

o pierwotny - gdy nie istnieje więź między dotychczasowym i nowym posiadaniem dochodzi do niego poprzez jednostronny akt posiadacza polegający na objęciu rzeczy, połączony z wolą wykonania określonego prawa względem tej rzeczy

j objecie rzeczy nie będącej w niczyim posiadaniu

j jednostronne nabycie rzeczy, będącej w posiadaniu innej osoby w drodze przemocy, podstępu, kradzieży itp.

o pochodny - gdy posiadanie jest kontynuacją posiadania innej osoby(nowy posiadacz może doliczyć czas posiadania poprzednika), do przeniesienia posiadania potrzebna jest zdolność do czynności prawnych zbywcy i nabywcy. Zasadniczą formą przeniesienia posiadania jest przekazanie rzeczy gdy rzecz jest już we władaniu osoby trzeciej:

j właściciel nieruchomości sprzedaje nieruchomość ale na podstawie umowy zajmuje/zarządza ją nadal

j jeżeli rzecz znajduje się w rękach posiadacza zależnego, dzierżyciela następuje to w drodze umowy między stronami i przez ich zawiadomienie

j przeniesienie posiadania samodzielnego na posiadacza zależnego lub dzierżyciela następuje z mocy umowy miedzy stronami

Posiadanie przechodzi na spadkobierców.

Rozdział XVIII: Księgi wieczyste i ewidencja gruntów

1. Pojęcie, funkcja społeczno-gospodarcza i ogólna charakterystyka ksiąg wieczystych

Księgi wieczyste prowadzi się w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości. Rola ksiąg wieczystych jest nie tylko ewidencyjna z wpisami bowiem łączy się szereg skutków prawnomaterialnych, które kształtują w sposób specjalny nabywanie i utratę praw rzeczowych na nieruchomościach.

Zadaniem ewidencji gruntów jest rejestracja danych umożliwiających państwu i jednostkom samorządu wykonywanie zadań związanych z zagospodarowaniem przestrzennym, gospodarką zasobami ziemi, ustalaniem danin publicznych. Ewidencja gruntów jest rejestrem o charakterze informacyjnym .

W naszym porządku prawnym obowiązuje zasada powszechności ksiąg wieczystych w takim znaczeniu, że ustawa i inne przepisy szczególne stymulują właścicieli do ich zakładania. Są one prowadzone w systemie realnym tzn., że nie są związane z osobą lecz z nieruchomością(każdorazowy właściciel nieruchomości) i że dla każdej odrębnej nieruchomości zakłada się własną księgę wieczystą.

Podstawowym prawem wpisywanym do ksiąg wieczystych jest prawo własności, a inne praw rzeczowe mają charakter pochodny i są wpisywane do ksiąg właściwych dla tego prawa własności(wyjątki: księgi własnościowych praw spółdzielczych do lokali), praw obligacyjne tylko wtedy kiedy przepis szczególny na to zezwala, w księgach wieczystych znajdują się też wpisy o stanie faktycznym(położenie, powierzchnia, sposób korzystania).

Na treść ksiąg wieczystych składają się poszczególne wpisy. Przez wpis należy rozumieć każdą adnotację w księdze wieczystej wskazującą na zmamię stanu prawnego lub jego ustanie. Wpisem do księgi wieczystej jest także wykreślenie. Treść wpisu formułuje sędzia na podstawie dokumentu stanowiącego jego podstawę.

Wpisy można podzielić na:

j ostateczne - kończą definitywnie określone postępowanie

j tymczasowe - zabezpieczają wynik postępowania

2. Prawno-materialne zasady ksiąg wieczystych

Skutki wpisów do ksiąg wieczystych mnogą mieć różne skutki, które można ująć w następujące zasady:

1. zasada wpisu - każdorazowy stan prawny nieruchomości znajduje swoje zupełne odzwierciedlenie w księdze wieczystej. W polskim prawie ta zasada występuje w ograniczonym zakresie co oznacza, że regułą jest, że wpisy mają tylko charakter deklaratoryjny poza wyjątkami kiedy ma charakter konstytutywny(odrębna własność lokali, ustanowienie i przeniesienie prawa wieczystego, ustanowienie hipoteki, przeniesienie i zrzeczenie się ograniczonego prawa rzeczowego jeżeli jest ono wpisane do księgi wieczystej). Z kolei jest zwykle obowiązek ujawniania swych praw w księdze wieczystej

2. zasada rękojmi publicznej wiary ksiąg wieczystych - zasada ta chroni osoby trzecie na przypadek nabycia prawa rzeczowego, innego rozporządzania takim prawem, spełnienia świadczenia przez osobę trzecią na rzecz osoby uprawnionej. Podstawowe przesłanki:

a. chroni tylko nabycie w drodze czynności prawnej

b. rękojmia objęte są tylko te czynności polegające na rozporządzaniu prawem rzeczowym ujawnionym w księdze.

c. Nie jest chronione nabycie pod tytułem ogólnym

d. Rękojmia nie chroni nabywcy w przypadku rozporządzeń nieodpłatnych

e. Rękojmie wyłącza zła wiara

f. Rękojmia wiary publicznych ksiąg wieczystych nie działa przeciwko:

i. Prawom obciążającym nieruchomość z mocy ustawy

ii. Prawu dożywocia

iii. Służebnością ustanowionym na podstawie decyzji organów administracji państwowej

iv. Służebności drogi koniecznej, albo ustanowionym przy wznoszeniu budynku na cudzej ziemi

g. Rękojmie wiary publicznych ksiąg wieczystych wyłącza wzmianka o wniosku, o skardze na orzeczenie referendarza sądowego, o apelacji lub kasacji oraz ostrzeżenie dotyczące niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości

3. zasada pierwszeństwa praw rzeczowych ograniczonych wpisanych do księgi wieczystej

4. zasada domniemań związanych z wpisem(domniemania do obalenia )

a. że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym

b. że prawo wykreślone z księgi wieczystej nie istnieje

5. zasada skuteczności względem osób trzecich, praw i roszczeń osobistych wpisanych do księgi wieczystej - mogą być ujawnione w księdze wieczystej jedynie w wypadkach w ustawie przewidzianych :

a. prawo najmu lub dzierżawy, odkupu lub pierwokupu, prawo dożywocia

b. roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości lub użytkowania wieczystego albo o ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego(dotyczy też roszczeń przyszłych warunkowych

c. roszczenie wynikające z określenia zarządu lub sposobu korzystania z nieruchomości przez współwłaścicieli lub wieczystych użytkowników)

d. roszczenie współwłaścicieli wyłączające uprawnienie do żądania zniesienia współwłasności

e. wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipoteką oraz informacje, że zostały one wpisane do rejestru zabezpieczenia hipotecznych listów zastawniczych

f. prawo korzystania z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego w oznaczonym czasie każdego roku

6. zasada formalnej jawności ksiąg wieczystych

3. Zakładanie i prowadzenie ksiąg wieczystych; samodzielny zbiór dokumentów

WYSŁAĆ NA MAILE:

- alek_rajch@yahoo.pl

- damian1875@wp.pl



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
prawo rzeczowe2
prawo rzeczowe i familijne
Prawo prywatne cywilne 2 prawo rzeczowe
PRAWO RZECZOWE
prawo rzeczowe (5)
Prawo rzeczowe i skapdkowe
Prawo rzeczowe pytania
Prawo rzeczowe (15 stron) ULUCHH72YIQFWRJ2XEJPITODZIX2UWBPCYEQWHA
Prawo cywilne prawo rzeczowe 1 23 poprawione
Prawo rzeczowe m
prawo rzeczowe foli
Skrypt z Kolanczyka Prawo Rzeczowe, Zobowiazania, Prawo Spadkowe (2)
Prawo rzeczowe
prawo cywilne, Prawo-rzeczoweopracowanie, Prawo Rzeczowe
Prawo rzeczowe wyklad dr Swide Nieznany
opr wship 030609d, Prawo rzeczowe

więcej podobnych podstron