METODY LOSOWANIA

Losowanie jest narzędziem doboru odpowiednich prób w badaniach statystycznych. Wykorzystywana próba powinna być reprezentatywna - czyli powinna opisywać strukturę zbiorowości generalnej z przyjętą dokładnością. Powinna się cechować nieobciążonością - co oznacza, że powinna spełniać postulat losowego wyboru i być odpowiednio liczna.

Reprezentatywność próby zależy od dwóch czynników:

• sposobu doboru próby

• wielkości próby

Metody doboru próby można podzielić na dwie grupy:

• metody doboru losowego

• metody doboru nielosowego

W praktyce stosuje się różne schematy losowania elementów do próby. Dlatego losowanie może mieć charakter:

• jednoetapowy

• wieloetapowy

Losowania możemy także podzielić na:

• losowanie indywidualne - gdzie jednostka losowania jest jednocześnie jednostką badania

• losowanie zespołowe - jednostka losowania składa się z pewnej liczby jednostek badania

Można powiedzieć, że dobór zespołowy jest metodą polegającą na losowaniu zespołów jednostek badania. Przykładem może być: wylosowanie zespołu ulic danego miasta, zespołu mieszkańców danego osiedla, grupy zawodowej itp.

Wyróżniamy dwa typy losowań zespołowych:

• jednostopniowe - pobierany jest do próby każdy element z każdego z zespołów

• dwustopniowe - z każdego wylosowanego zespołu wybieramy n elementów do próby; stosuje się to, gdy zespoły są bardzo duże lub elementy w każdym zespole są podobne.

Ogólnie schematy losowania możemy również podzielić na:

• losowania niezależne ( ze zwracaniem )

• losowania zależne ( bez zwracania) - prawdopodobieństwo wylosowania elementu rośnie wraz ze zmniejszaniem się próby

Przykładem losowania zależnego, a także indywidualnego i nieograniczonego są gry liczbowe typu Lotto. Jest to zarazem najpopularniejszy rodzaj losowania określany mianem

• losowania prostego - zakładamy tu, że nasza próba jest losowo wybrana z interesującej nas populacji i że każdy zestaw n elementów populacji ma jednakową szansę zostania próbą, czyli z takim samym prawdopodobieństwem.

Do najbardziej rozpowszechnionych schematów losowania ograniczonego (tzn. gdy w poszczególnych losowaniach udział biorą tylko określone elementy z całego zbioru) można wyróżnić:

• dobór warstwowy

• dobór wielostopniowy

• dobór wielofazowy

Losowanie warstwowe zaleca się, gdy badana zbiorowość wykazuje silne zróżnicowanie pewnej interesującej nas cechy (np. wiek, płeć, dochód, region zamieszkania). Metoda ta wymaga podzielenia całej zbiorowości na warstwy (nie więcej niż 6) w obrębie których następuje oddzielny dobór losowy. Losowania dokonuje się zwykle w stosunku wprost proporcjonalnym do liczebności danej warstwy.

Efektywność stosowania tej metody zależy od przyjętego kryterium warstwowania. Należy dążyć do tego, aby poszczególne warstwy były w miarę jednorodne i jednocześnie różniły się znacząco między sobą.

Dobór wielostopniowy - stosuje się, gdy możliwe jest podzielenie badanej zbiorowości na kolejne, coraz to mniejsze grupy np. podział kraju na województwa, województwa na gminy itd. Jest to metoda kolejnego losowania jednostek do próby dwóch zespołów coraz to niższego stopnia.

Dobór wielofazowy - jest podobny do doboru wielostopniowego; różni się wyborem znacznie liczniejszej próby od pożądanej, z której można wybrać dwie lub więcej mniejszych prób. Losowanie to stosuje się, gdy uzyskanie informacji jest trudne lub zbyt kosztowne, należy ograniczyć badanie do stosunkowe niewielkiej grupy.

Losowanie za pomocą tablic liczb losowych - polega na odczytaniu w ustalonej kolejności liczb zawartych w tablicach, z pominięciem liczb które są większe od liczebności badanej zbiorowości. Zautmatyzownie tego procesu jest możliwe dzięki wykorzystaniu generatorów liczb losowych znajdujących się w pakietach statystycznych i arkuszach kalkulacyjnych.

Losowanie systematyczne - polega na wyborze z uporządkowanego zbioru odpowiedniej liczby jednostek w równych odstępach. W pierwszej kolejności ustala się liczebność całej zbiorowości i ustala interwał losowania. Od losowo wybranej jednostki poczynając dobiera się co „k” (interwał) jednostek następny element, aż do uzyskania odpowiednio liczebnej próby.

k = N/n

N - liczebność całej badanej populacji, n - wymagana liczebność próby

Zaawansowane schematy losowania:

• metoda estymatora ilorazowego

• metoda estymatora regresyjnego

Są one przydatne, gdy oprócz interesującej nas zmiennej mamy także informacje na temat innej zmiennej skorelowanej z tą pierwszą.

1

---