4 maja 2011

Pa�stwo i Samorz�dy

1)Poj�cie i istota pa�stwa

Pa�stwo jest polityczn� organizacj� szerszej grupy ludzi, pewnej spo�ecznoœci funkcjonuj�c� na danym terytorium w oparciu o przyj�ty system w�adzy

Elementy konstytutywne pa�stwa:

• nar�d

• terytorium

• w�adza

Pa�stwo jest spo�ecznoœci� naturaln�, niezb�dn� dla cz�owieka w jego rozwoju historycznym i osobowoœciowym (spo�eczna natura cz�owieka); przynale�noœ� poprzez urodzenie

Pa�stwo jest tzw. spo�ecznoœci� pe�n� i doskona��- odebran� i samowystarczaln�

odpowiadaj�c� na wszystkie podstawowe potrzeby doczesne ludzi.

Z powy�sz� cech� pa�stwa zwi�zana jest jego suwerennoœ�, kt�ra oznacza prawo do sprawowania najwy�szej w�adzy wobec swych obywateli

-Ograniczeniem tego prawa jest tylko prawo naturalne.

Podstawow� funkcjonowania pa�stwa jest prawo nadaj�ce mu pewnie ustr�j i �ad. Pa�stwo-w�adza stanowi prawo i czuwa nad jego przestrzeganiem.

Podstawowym celem istnienia pa�stwa jest dba�oœ� o dobro wsp�lne obywateli i jego rozw�j

Cel ten wyznacza s�u�ebny charakter pa�stwa wobec swych obywateli.

2)Zadania pa�stwa

Wyp�ywaj� z jego podstawowej misji i celu- dobra spo�ecznego i doba obywateli

Dba�oœ� o pok�j i porz�dek wewn�trzny i zewn�trzny

-Ochrona suwerennoœci i integralnoœci kraju

-Stanowienie i czuwanie nad przestrzeganiem ustanowionego porz�dku prawnego

-Pozytywne: rozw�j integracji spo�ecznej i mi�dzynarodowej

-Budowa autorytetu i zaufania do pa�stwa

Zapewnienie w�aœciwej wolnoœci obywateli i swobody ich dzia�alnoœci

-W sferze politycznej, spo�ecznej, gospodarczej i kulturowej.

Dba�oœ� o dobrobyt swych obywateli i jego rozw�j

-Szczeg�lna ochrona i wsparcie ludzi s�abych i biednych najbardziej nara�onych na niesprawiedliwoœ�

Pomoc rodzinie w edukacji dzieci i m�odzie�y

Budowa odpowiedniego systemu rozwoju dziedzictwa kulturowego kraju

Zagwarantowanie mo�liwoœci rozwoju i praktykowania wiary przez obywateli

-W�aœciwa wsp�praca z instytucjami religijnymi

Dba�oœ� tak�e o swych obywateli poza granicami kraju

3)W�adza i ustr�j polityczny

W�adza polityczna jest niezb�dna dla funkcjonowania pa�stwa, a zatem jest elementem naturalnym (st�d: „Pochodzi od Boga-Stw�rcy”)

-Im szersza wsp�lnota, tym wi�ksza potrzeba w�adzy- szczeg�lnie pa�stwo

-Jan Chryzostom, IV w.

W�adza stanowi zasad� jednoœci i porz�dku

Winna kierowa� dzia�aniami obywateli w celu realizowania dobra wsp�lnego

Stanowi prawo i czuwa nad jego przestrzeganiem- sama winna zachowywa� i kierow� si� zasadami moralnymi i prawem

Podmiotem w�adzy spo�ecznej jest ca�y nar�d, wszyscy obywatele

-Oni decyduj� o formie w�adzy i delegowaniu uprawnie� konkretnym ludziom.

Forma w�adzy (ustr�j) nie wynika z prawa naturalnego- jest to domena decyzji spo�ecze�stwa zwi�zana z jego rozwojem historycznym i kulturowym

Podstawowe cechy w�adzy:

-Najwy�sza i suwerenna (nie ma wy�szej w�adzy wewn�trznej i niezale�na od czynnik�w zewn�trznych)

Ograniczone prawo naturalne i wola spo�ecze�stwa

-Niepodzielna i niezmienna- istotne elementy w�adzy nie mog� by� oddane innym spo�ecznoœciom i jednostk� i nie ulegaj� zmianie.

-Bezstronna i s�u�ebna- ze wzgl�du na sw�j cel ma charakter s�u�ebny wobec osoby ludzkiej i ca�ego spo�ecze�stwa nie mo�e mie� charakteru partykularnego.

4)Demokracja i jej zasady

Gr. Demos krateo- rz�dy ludu

Demokracja to system „kt�ry zapewnia udzia� obywateli w decyzjach politycznych i rz�dzonym gwarantuje mo�liwoœ� wyboru oraz kontrolowania w�asnych rz�d�w” (CA 46)

Najcz�stsza forma wyst�puj�ca obecnie, ale jedna z mo�liwych form w�adzy- zapewniaj�cych wype�nienia podstawowego celu w�adzy i pa�stwa

Niebezpiecze�stwo wykrzywienia formy w�adzy- potrzeba kierowania si� prawem oraz zachowania podstawowych norm i zasad moralnych

Deklaracja w�adzy- nie co do szczeg��w, ale jako dba�oœ� o dobro spo�eczne (inaczej nie najwy�sza i nie bezstronna)

5)System totalitarny i autorytarny

Totalitaryzm- uzurpacja w�adzy

-cz�sto zdobyta si�� lub podst�pem

-trwa�e naruszanie istotnych element�w dobra wsp�lnego

Przyk�ady: komunizm, faszyzm, nazizm.

Bezstronny i s�u�ebny charakter w�adzy wyklucz� t� form� (nie respektuje ona tak�e wy�szoœci praw naturalnych)

Czasami uprawniony jest system autorytarny, dyktatorski- uzasadnieniem dobro kraju, potrzeba realizacji podstawowych zada� pa�stwa.

-Zasadniczo w wyj�tkowych przypadkach zagro�enia pa�stwa i podstawowego dobra obywateli (np. wojna, rewolucja wewn�trzna, pocz�tkowy rozw�j i kszta�towanie pa�stwa, wykonywanie podstawowych zada� przez pa�stwo)

-Ta forma winna mie� jednak charakter przejœciowy- do czasu ust�pienia przyczyn.

6)Prawa i obowi�zki obywatelskie

„osoba ludzka jest i powinna by� zasad�, podmiotem i celem wszystkich urz�dze� spo�ecznych” (KDK 25)

Pe�nia dobra osobowego osi�gana jest wsp�lnie z dobrem spo�ecznoœci naturalnych takich jak rodzina i pa�stwo

Podstaw� praw i obowi�zk�w obywatelskich jest zasada personalizmu (godnoœci osobowej) G��wna zasada reguluj�ca i porz�dkuj�ca relacj� obywatel-pa�stwo to sprawiedliwoœ�, kt�ra winna by� wzmocniona i pog��biona przez mi�oœ�.

Z nich wyp�ywaj� prawa i obowi�zki obywatelskie.

Ka�dy obywatel podmiotem wszystkich praw cz�owieka, zaœ w relacji do pa�stwa m�wimy w spos�b szczeg�lny o prawach politycznych cz�owieka

Prawa polityczne:

Prawo do: udzia�u we w�adzy pa�stwowej, kontroli w�adzy pa�stwowej, krytyki w�adzy pa�stwowej, oporu wobec w�adzy pa�stwowej, stowarzyszania si� dla cel�w politycznych, wolnoœci przekona� politycznych, odwo�ania si� od decyzji w�adzy.

Obowi�zki: s�u�ba cywilna, s�u�ba wojskowa, podatki

7)Spo�ecznoœci ni�szego rz�du

Pa�stwo jest spo�ecznoœci� pe�n� ��cz�c� w sobie wiele r��nych ni�szych spo�ecznoœci ludzkich

W relacjach pa�stwo-spo�ecze�stwo ni�szego rz�du szczeg�lne znaczenie:

-zasada pomocniczoœci- pa�stwo powinno pozostawia� mo�liwie szerok� swobod� dzia�ania ni�szym spo�ecznoœciom.

-zasada solidarnoœci- potrzeba wsp�udzia�u i wspierania tych wsp�lnot i koordynowania ich dzia�alnoœci dla stworzenia harmonijnego organizmu spo�ecznego

Te ni�sze spo�ecznoœci pozwalaj� wdra�a� obywateli do samodzielnego zarz�dzania -samorz�dnoœci i samoorganizowana si�

Rodzaje spo�ecznoœci ni�szego rz�du (wewn�trzpa�stwowych)

Terytorialne, zawodowe, klasowe, wolne stowarzyszenia

8)Samorz�d terytorialny

R��ne poziomy samorz�du i administracji- struktury pa�stwa

Zalet� samorz�dnoœci jest bliski kontakt z poszczeg�lnym cz�owiekiem, znajomoœ� jego sytuacji i potrzeb.

Podstawowy pion opiera si� na samoorganizacji grupy rodzin: wieœ, gmina, bloki, osiedla, dzielnice

Wi�ksze okr�gi mog� mie� znaczn� autonomi�. (zw�aszcza gdy uwarunkowania historyczne, narodowe)

Przywi�zanie do „ma�ej ojczyzny” mo�e by� du�e nawet na r�wni z mi�oœci� do ojczyzny

Samorz�dy posiadaj� pewn� samodzielnoœ� organizacyjn� i finansow�, zale�n� od dojrza�oœci spo�ecze�stwa, ale potrzeba te� kontroli pa�stwa.

9)Spo�ecze�stwo obywatelskie

Spo�ecze�stwo obywatelskie- stanowi ca�oœ� stosunk�w i zasob�w kulturowych i wsp�lnotowych wzgl�dnie niezale�nych zar�wno od polityki jak i ekonomii.

Jest ono Ÿr�d�em i miejscem powstawania i rozwoju wolnego i solidarnego zrzeszania si� grup obywateli w celu realizacji swych potrzeb i obrony swych interes�w

Te wszelkie formy wolnego stowarzyszania si� i realizacji cel�w spo�ecznych winny by� wspierane przez pa�stwo, ale pa�stwo ma prawo do pewnej kontroli ich dzia�alnoœci (min. zatwierdzanie statut�w stowarzysze�)

B�d�c osobami prawnymi stowarzyszenia maj� prawo do w�asnoœci, zawierania um�w prywatnych, nauczania, publikacji, prowadzenia dzia�alnoœci charytatywnej etc.

Wag� i znaczenie spo�ecze�stwa obywatelskiego i powstaj�cych w nim stowarzysze� mocno podkreœla NSK (min. BXVI, CV)

10)Pa�stwo a wsp�lnoty religijne

Wolnoœ� sumienia i wyznawania religii jako podstawowe prawo obywatela, kt�re zobowi�zuje pa�stwo-w�adza

-Ograniczone dobrem wsp�lnym i obiektywnym porz�dkiem moralnym

Inne prawa religijne:

-Prawo nauczania i ewangelizacji

-Prawo wolnoœci sprawowania kultu

-Prawo posiadania w�asnych uregulowa� wewn�trznych

-Prawo wznoszenia budowli sakralnych

-Prawo posiadania potrzebnych d�br do prowadzenia swej dzia�alnoœci etc.

Ze wzgl�du na historyczne i kulturowe uwarunkowania jedna wsp�lnota religijna mo�e uzyska� specjalne uznanie ze strony pa�stwa, ale nie mo�e to powodowa� dyskryminacji prawnej i spo�ecznej innych grup religijnych (KNSK 423)

11)Koœci�� katolicki a pa�stwo

Autonomia i niezale�noœ�:

-Dwie spo�ecznoœci doskona�e, ale inna natura i cel

-Ka�da wsp�lnota winna dzia�a� w swoim porz�dku.

Potrzeba wsp��pracy- jeden cz�owiek

-NajwyraŸniej w tzw. sprawach mieszanych (np. ma��e�stwo, s�u�ba wojskowa, pomoc charytatywna)

„wsp�lnota polityczna i Koœcio�a s� w swoich dziedzinach od siebie niezale�ne i autonomiczne. Obydwie jednak wsp�lnoty, cho� z r��nego tytu�u s�u�� powo�aniu jednostkowemu i spo�ecznemu tych samych ludzi” (KDK 76)

Sposoby u�o�enia relacji pa�stwo-Koœci�

-Cezaropapizm (-)

-Teokracja (-)

-W demokracji lub systemie autorytarnym

Koœci� pa�stwowy (+, ale gdy zdecydowanie dominuje jedna religia i nie ma dyskryminacji innych)

Rozdzia�-zasada neutralnoœci:

-Separcaja na zasadach wsp�pracy (+)

-Separacja toleruj�ce (+, gdy du�a r�norodnoœ� religijna)

-Speracaja wroga (-)

Skrajna laickoœ� (-) - nieuznawanie �adnych religii.

Konkordat- umowa prawna mi�dzy pa�stwem i Koœcio�em reguluj�ca podstawowe wzajemne relacje

---