MORALNOŚĆ DZIECKA (RAFAŁ CZARNY & KATARZYNA MARZEC)

ŚREDNIE DZIECIŃSTWO

Rozwój moralny jest związany z rozwojem poznawczym, uczuciowym i społecznym. Postępuje od dostosowania się do nakazów i zakazów do zachowania zgodnego z normami społecznymi.

Wiek przedszkolny Dziecko:

• Pozostaje pod wpływem nakazów i zakazów dorosłych

• Respektuje nakazy, aby uniknąć kary

• Jest posłuszne osobom mającym władzę

Starsze dzieci

• Zachowanie zgodne z regułami jako instrument do uzyskania nagrody (zadowolenie innych, zaspokojenie dążeń)

• Kohberg: jest to przedkonwencjonalny poziom rozwoju moralności

• Piaget: ta pierwsza moralność jest oparta na posłuszeństwie

Moralność heteronomiczna- szacunek prowadzi do moralności polegającej na niewolniczym dostosowaniu się do narzuconych przez innych reguł. W okresie tej moralności dziecko kieruje się zasadą realizmu moralnego (postępować zgodnie z literą, a nie duchem prawa; niedopuszczalne są żadne odstępstwa).

Dziecko nie bierze pod uwagę intencji sprawcy (gorsze jest zbicie kilku filiżanek przez przypadek, niż jednej chcąc ukraść np. konfitury).

Piaget: Sumienie- „przewodnik” pomagający odróżnić dobro od zła. Zbiór norm i wartości człowieka. Kształtuje się, gdy dziecko zaczyna doświadczać poczucia normy, tj. 2 rok życia.

• 2 rok życia- kształtuje się poczucie normy i dzięki temu kształtuje się też sumienie

• 4 rok życia- odczuwanie wewnętrznego „powściągu”; nie rozumie podstaw nakazów i zakazów

PÓŹNE DZIECIŃSTWO

Rozwój rozumowania moralnego

Rozumowanie moralne ma wpływ na zachowanie dziecka

Siłą kształtującą rozwój moralny jest współdziałanie z rówieśnikami, gdyż powstaje wtedy wewnętrzna potrzeba traktowania innych ludzi w taki sposób, w jaki sami chcieliby być traktowani.

Tezy Piageta i Kohlberga odnoszą się do rozwoju intelektualnych możliwości w zakresie wnioskowania i oceniania moralnego (nie do rzeczywistych przejawów rozwoju moralnego dzieci).

Rozwój moralny może być stymulowany i ukierunkowany przez połączenie treningu umysłowego z praktycznym, na podstawie przygotowanego programu wychowawczego.

TEORIA ROZWOJU WŁASNEJ OSOBY KEGANA

• jest próbą zastosowania podejścia Piageta i neopiagetowców do opisu i wyjaśnienia procesu powstawania obrazu samego siebie

• założenia:

• jaźń- stale rozwiązująca się, ontogenetyczna struktura, w ramach której dzieciak nadaje znaczenie swojemu doświadczeniu życiowemu

• rozwój osobowy- ewolucja sposobów, za pomocą których nadawane jest znaczenie swoim doświadczeniom życiowym

jaźń dokonuje swoistej „podróży” przez sekwencję etapów, podlegając dyfrencjacji (różnicowania), czy też uwalniania od stosunkowo ograniczonych poznawczych ram odniesienia, dla których była tematem (słowo w słowo z książki- też tego nie rozumiem [dop. Aut.] :P)

Później jaźń bękarta zostaje osadzona w nowych, bardziej zróżnicowanych i złożonych organizacjach, umożliwiających przetwarzanie wszystkich jej poprzednich form, przez uczynienie z nich obiektu operacji poznawczych (j.w.). Procesy te są zorganizowane hierarchicznie; ich podstawą jest zdolność do decentracji (zmiany perspektywy w ujmowaniu rzeczywistości).

Adaptacja - godzenie ze sobą potrzeby niezależności z potrzebą inkluzji (chęć wchodzenia w związki, przynależności do kogoś)

Poziomy rozwoju	Co to?
Inkorporacyjny	Nie dotyczy
Impulsywny	Myślenie przedoperacyjne u Piageta
Imperialne	Odpowiada Piagetowskiemu stadium operacji konkretnych Dzieciak panuje w działaniu nad percepcją i reakcjami impulsywnymi
interpersonalny	Piagetowskie myślenie formalne Pod koniec późnego dzieciństwa Umiejętność oderwania się od własnych potrzeb i skoordynowania ich z potrzebami innych osób Osoba jest osadzona w interpersonalnej wzajemności oraz zdefiniowana przez relacje społeczne „Wzajemność”- wyzwala i wspiera intensywne relacje współdziałania; stwarza również warunki do samookreślenia się poza interpersonalnymi relacjami Pozwala zachować poczucie tożsamości
Instytucjonalny	Nie dotyczy
interindywidualny	Nie dotyczy

ADOLESCENCJA

Rygoryzm moralny - ujmowanie powinności jako bezwzględnych, od których nie wolno odstępować. Młodzież bywa przez to pryncypialna i surowa w swoich ocenach.

• Gołąb: rygoryzm moralny ma najwyższy poziom w wieku wczesnoszkolnym (7-11 lat), następnie maleje do 20 roku życia. U dorosłych ponowny wzrost postaw rygorystycznych, ale innych od rygoryzmu dziecięcego.

Rygoryzm dziecięcy związany z niedojrzałością poznawczą, egocentryczną motywacją i surowym treningiem wychowawczym.

Spadek rygoryzmu związany ze złożonością problemów i sytuacji, w jakich młodzież doświadcza.

Dojrzały rygoryzm cechuje stabilność uznawanych standardów, zdolność ich uzasadniania, wpływ na postępowanie. Jeśli w ogóle występuje, to w wieku dojrzałym.

Idealizm młodzieży - potrzeba czynienia dobra

Szuman: 3 fazy idealizmu

• Antycypacyjny (oczekiwanie dobra)

• Kompensacyjny (występuje po złych doświadczeniach; niezgoda na brutalność świata)

• Normatywny (idealizm jako przyjęta norma, świadomy wybór)

Idealizm normatywny Szuman nazwał idealizmem praktycznym.

Szuman: idealizm ma funkcję ochronną i rozwojową - rozwija świat duchowych wartości i „przykrywa szarzyznę życia barwną zasłoną”.

Model rozwoju moralnego Piageta

Stadium	Wiek	Co się dzieje?
Realizmu moralnego	5-7	Reguły społeczne (jeżeli są dostrzegane- a więc mogą nie być) są traktowane jako realnie istniejące, narzucone z zewnątrz (moralność heteronomiczna) i zmianom. Należy je zawsze i bezwzględnie respektować. Dotyczy to nakazów i zakazów wydawanych przez dorosłych, jak i reguł obowiązujących w zabawach dziecięcych. Immanentna sprawiedliwość- przekonanie, że złamaniu czy naruszeniu reguły towarzyszy kara. Kryterium odpowiedzialności obiektywnej- uzależnienie moralnej oceny sytuacji od jej fizycznych i obiektywnych skutków, nie zaś do intencji sprawy czy wartości normy (wcześniejszy przykład z filiżankami).
Moralnego relatywizmu	8-11	Rozwija się w miarę chodzenia do szkoły, traktowanie reguł społecznych jako umów. Reguły mogą zmieniać znaczenia w określonych warunkach, mogą też ulec zmianie, gdy stają się bezużyteczne. Stosowanie się do norm też może ulec zmianie (np. kłamstwo w szlachetnym celu). Nie oznacza to liberalizmu moralnego, a jedynie to, że normy mogą być tworzone w grupie lub być formułowane czy przyswajane przez konkretnych ludzi, a nawet przez samo dziecko.
Moralność autonomiczna, czyli moralny pryncypializm	10-11	Liczy się duch reguły, nie litera. Postępowanie zgodne ze swoimi normami, bez względu na okoliczności, ale dlatego, że postępowanie takie uważa się za słuszne. Satysfakcjonujące jest samo postępowanie zgodne z normą. Dzieciarnia bierze pod uwagę czynniki psychologiczne, takie jak zamiar sprawcy, intencje, motywy oraz później, realne możliwości zgodnego z normą zachowania.

Stadia w rozwoju moralnym Kohlberga

Stadium	Wiek	Co się, kurwa, dzieje?!
Moralność przedkonwencjonalna	Poniżej 9	Egocentryczna perspektywa bachora. Słuszne jest to, co odpowiada jego potrzebom i interesom, oraz zapewnia wzajemną korzyść w interakcjach z innymi (stadium II - ale nie wiem o jakie stadium chodzi. Może Piagetowskie?)
Moralność konwencjonalna	Późne dzieciństwo	Pojawia się pod koniec okresu konsolidowania się operacji konkretnych (III stadium- jw.). Dzieciak potrafi przejąć punkt widzenia członka grupy społecznej, z którą pozostaje ono w stałych interakcjach. Słuszne jest czynienie tego, czego oczekuje się od osób pełniących w danej grupie określone role.
Moralność postkonwencjonalna Dwa podstadia: Aprobata społeczna Prawo i porządek (stadium uniwersalnych praw etycznych)	Adolescencja	Jednostka kieruje się standardami należącymi do innych, np. do rodziców (stadium IV - ???) Aprobata społeczna- dla jednostki ważna jest aprobata rówieśników (prawa społeczne vs prawa indywidualne). Prawo i porządek- ocena zachowania jest oparta na prawie i porządku; odczuwany jest szacunek dla autorytetów. Może być nieosiągnięte.

---