1. Zdefiniuj pojęcie finansów publicznych

Zastosowanie kryterium własności pozwala stwierdzić, że przedmiotem nauki o Finansach Publicznych są zjawiska oraz procesy związane z powstaniem i rozdysponowaniem pieniężnych środków publicznych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego.

2. Czym różni się współczesna nauka finansów publicznych od klasycznej nauki skarbowości

KLASYCZNA NAUKA O FINANSACH PUBLICZNYCH ( skarbowości ) bada zjawiska i procesy związane z tworzeniem funduszy publicznych, w szczególności:

• budżet państwa,

• budżety samorządowe,

• fundusze ubezpieczeń społecznych,

• inne fundusze publiczne.

NOWOCZESNA NAUKA O FINANSACH PUBLICZNYCH nie ogranicza się do badania gospodarki funduszami publicznymi, lecz wyjaśnia treść ekonomicznych i społecznych funduszy publicznych oraz stara się uchwycić związki przyczynowo - skutkowe między gromadzeniem pieniężnych środków publicznych, a procesami gospodarowania, procesami politycznymi, społecznymi.

3. Scharakteryzuj dobra publiczne sensu stricto

DOBRA PUBLICZNE - dobra, które z przyczyn naturalnych (cechy fizyczne) mogą służyć zbiorowości lokalnej lub całemu społeczeństwu, i są zawsze finansowane z funduszy publicznych. Można je nazwać klasycznymi dobrami publicznymi lub dobrami sensu stricto

.

Zależność między dochodem a użytecznością dobra publicznego sensu stricto

Dochody

indywidualne

Krzywa użyteczności

dobra publicznego

sensu stricto

użyteczność

4. Scharakteryzuj dobra publiczne sensu largo

5. Scharakteryzuj dobra społeczne.

DOBRA SPOŁECZNE - ze względów fizycznych mogą być dobrami prywatnymi, ale na skutek prowadzonej przez władze polityki społecznej są dostępne dla każdego obywatela jak w przypadku klasycznych dóbr publicznych (edukacja, ochrona zdrowia). Dobra społeczne są finansowane z funduszy publicznych przy możliwości częściowej partycypacji obywateli w ich finansowaniu.

Dobra społeczne mogą być finansowane w całości lub części z funduszy publicznych i wówczas można mówić o dobrach publicznych sensu lango, które obejmują klasyczne dobra publiczne i dobra społeczne.

Dochody indywidualne a użyteczność dobra społecznego

dochody

indywidualne Krzywa użyteczności

dobra społecznego

użyteczność

Im wyższy poziom dochodów indywidualnych, tym niższy poziom użyteczności dobra społecznego.

Źródła finansowania	dobra
Fundusze publiczne	Klasyczne
Fundusze publiczne oraz prywatne	Społeczne
Fundusze prywatne	prywatne

Dobra publiczne dobra publiczne

sensu stricto sensu largo

6. Scharakteryzuj EFEKT MORAL HAZARD

Jest to pojęcie związane z funkcją alokacyjną finansów publicznych dokładnie z negatywną stroną alokacji. Podstawa moral hazard jest to negatywna konsekwencja powszechnej dostępności dóbr publicznych. Związana jest podejmowaniem nazbyt ryzykownych decyzji mając świadomość, że państwo się nimi zaopiekuje.

7. Scharakteryzuj EFEKT FREZ RIDER

Free rider jest to pojęcie związane z funkcją alokacyjną finansów publicznych. publicznych dosłownym tłumaczeniu znaczy „wolny jeździec”. Jest to naturalna skłonność ludzi do korzystania z dóbr publicznych bez płacenia za nie lub przy minimalizowaniu kosztów pozyskiwania dóbr publicznych (minimalne obciążenie swoich prywatnych funduszy) np. ochrona środowiska zanieczyszczonego przez przedsiębiorstwa. Z tych względów stosuje się mechanizm administracyjny ( zamiast rynkowego) w odniesieniu do wytwarzania i przymusowej konsumpcji niektórych dóbr publicznych.

8. Scharakteryzuj EFEKTY ZEWNĘTRZNE

Dotyczą alokacyjnej funkcji państwa. Wyróżniamy koszty zewnętrzne i korzyści zewnętrzne.

Koszty zewnętrzne to koszty działalności przedsiębiorstwa przerzucane na otoczenie tj np. : skażenie środowiska naturalnego, obciążenie sieci komunikacyjnej. Konieczna jest w związku z tym interwencja państwa, która może przybierać postać:

- systemu opłat karnych np. za emisje zanieczyszczeń (jest to pośrednia alokacja zasobów), państwo może napotykać pewne trudności, np. ustalenie stopnia odpowiedzialności za skażenie środowiska jest trudne.

- bezpośredniej alokacji zasobów - przeznaczenie pewnej części zasobów publicznych na ochronę i regenerację środowiska naturalnego.

Korzyści zewnętrzne są związane z pozytywnymi skutkami działalności przedsiębiorstwa, np. edukacja, ochrona zdrowia, postęp techniczny

9. Scharakteryzuj dorobek szkoły merkantylistów

Merkantyliści preferowali gospodarkę krajową i uważali, że należy ją chronić m.in. za pomocą systemu podatków i ceł. Ważne miejsce w tej polityce zajmuje kolbertyzm, który swoją nazwę bierze od Jeana Baptiste Colberta. Wśród licznych zasług Colberta dla gospodarki Franci należy wymienić standaryzację prawa regulującego system podatkowy, celny, administracyjny. Colbert przyczynił się także do rozbudowy armii lądowej i floty morskiej, zdobywania kolonii i zakładania kompanii handlowych, rozbudowy manufaktur królewskich ochrony rodzimej produkcji przez elastyczny system ceł importowanych. importowanych rozwiniętym merkantylizmie nie zabraniano wywozu towarów, lecz dbano jednak, aby bilans handlowy był dodatni.

10. Scharakteryzuj dorobek szkoły kameralistów

Kameraliści ich poglądy zostały wyrażone m.in. w dziełach J.G.H. Justiego, przypisywały one duże znaczenie gospodarce państwa. Realizowali politykę protekcjonistyczną, za pomocą narzędzi finansowych oraz wykorzystywali podatki w funkcji interwencyjnej. Kameraliści dostrzegali wyraźny związek między fiskalną aktywnością państwa a dobrobytem społecznym. Zalecali pobieranie podatków nie tam, gdzie można, lecz tam, gdzie trzeba. Ich zasługą jest także to, że po raz pierwszy postawili kwestię granic wydatków publicznych, a więc i pośrednio granic opodatkowania. Stosownie do ich zaleceń, podstawowym kryterium oceny wydatków publicznych musi być ich pozytywny lub negatywny wpływ na gospodarkę.

Szczególnie cenne dla rozwoju teorii finansów publicznych jest wskazanie przez kameralistów jednej z metod budowania budżetu państwa. Ich zdaniem, powinno ono rozpoczynać się od potrzeb państwa, czyli od wydatków, do których należy dostosowywać dochody.

Poglądy kameralistów miały także zwolenników Polsce. Do najwybitniejszych należał Jan Ferdynand Nax (1736- 1810), który dostrzegał wyraźne różnice między fiskalnymi a interwencjonistycznymi celami działalności państwa, do realizacji których wykorzystywało ono podatki.

Nax rozróżniał trzy główne podatki:

• podatek gruntowy, najbardziej sprawiedliwy, ale stwarzający poważne trudności, jeśli chodzi o jego wprowadzenie,

• podatek od osób (czyli pogłówne), który uważał za wielce niesprawiedliwy, gdyż nie uzależniony ani od majątku ani od dochodu,

• podatek od rzeczy, przez który rozumiał zwłaszcza akcyzę i czopowe, oraz podatek od dóbr luksusowych; był zwolennikiem wysokiego opodatkowania tych dóbr.

11. Scharakteryzuj dorobek szkoły fizjokratów

Fizjokratyzm - główny przedstawiciel - Francois Quesnay, dominował pogląd, że jedynym źródłem bogactwa i dochodu czystego jest rolnictwo, a ściślej ziemia; jedynie praca w rolnictwie ma charakter produkcyjny. Konsekwencją takiego rozumienia gospodarki była koncepcja podatku jedynego, który powinni płacić wyłącznie właściciele ziemscy.

Podejście takie, jakkolwiek niezgodne z praktyka, jest logiczne. Skoro nałożenie podatku oznacza przejęcie na rzecz państwa części dochodu, to nie można opodatkować przemysłowców, kupców, rzemieślników, gdyż zabieg taki prowadziłby do wliczenia ciężarów podatkowych w ceny a to oznaczałoby ciągnięcie przez państwo fikcyjnych dochodów. Propagowanie przez Quesnaya koncepcji podatku jedynego było tez wyrazem postawy antymerkantylistycznej. Quesnay jest twórcą słynnego hasła „laissez faire”, którego sens sprowadza się do tego, że w gospodarce panuje naturalny porządek rzeczy, wobec tego powinna się ona opierać na wolnej konkurencji. Zamykanie granic - zdaniem Quesnaya - przyczyna ubożenia społeczeństwa. Tak więc chociaż poglądy fizjokratów fizjokratów kwestiach dochodu narodowego są naiwne, dały jednak podwaliny klasycznej ekonomii politycznej, której kamieniem filozoficznym były: wolność gospodarcza, konkurencja, wolny handel.

12. Scharakteryzuj dorobek SZKOŁY ORTODOKSYJNYCH FISKALISTÓW.

Zdaniem J. Zajdy ortodoksyjna teoria finansów publicznych podporządkowana skarbowemu punktowi widzenia, dominowała przez cały XIX w do I wojny światowej przez okres powojennej odbudowy aż do wielkiego kryzysu lat 1929 - 1935.

Ortodoksyjna teoria finansów publicznych zaleca:

• Budżet państwa powinien być jak najmniejszy, powinien on być tworzony tylko do takiej wysokości, która pozwala finansować ewidentne zadania publiczne państwa, a zwłaszcza zapewnienie ładu wewnętrznego i obrony narodowej.

• Budżet państwa powinien być bezwzględnie zrównoważony, stale zrównoważony

• W odniesieniu do gospodarowania publicznymi środkami konieczne jest stosowanie ocen etycznych i religijnych (zdecydowanie negatywnych) negatywnych w przypadku wydawania przez rząd sum większych niż zostały zgromadzone

• Jeżeli nie da się uniknąć deficytu budżetowego, musi być on bezwzględnie przeznaczony na finansowanie rozwoju gospodarki:

- pożyczki na te cele powinny być długoterminowe

- pożyczki te powinny być jak najszybciej spłacone, aby nie zwiększać kosztów obsługi długu publicznego

• Wykluczenie możliwości wykorzystania podatków do celów innych niż fiskalne, neutralność podatków względem gospodarki, a to oznacza m. in. że system podatkowy nie może zmieniać rozkładu dochodów społeczeństwa, który powstał w wyniku działania mechanizmu rynkowego

• Nakładane podatki nie powinny zmniejszać skłonności do oszczędzania

- skłonność do oszczędzania jest szczególnie mała u ludzi o niskich dochodach wobec tego biedniejsze warstwy powinny ponosić ciężary podatkowe

- należy chronić przed ciężarem podatkowym ludzi bogatych, gdyż to oni dostarczają gospodarce oszczędności (kapitału)

- narzędziem neutralności podatkowej i stymulacji oszczędności w gospodarce mają być podatki pośrednie

• Brak odpowiedzialności państwa za pełne wykorzystanie zdolności wytwórczych w tym także odpowiedzialności za bezrobocie

• Do zrozumienia natury ortodoksyjnego fiskalizmu niezbędne jest uwzględnienie szerszego tzw. skarbowego pkt. widzenia, tym tłem jest ogólna teoria ekonomiczna. Teoria ta opiera się na 4 kardynalnych założeniach:

1. równowaga ekonomiczna gospodarki (charakter dynamiczny)

2. równość między oszczędnościami a inwestycjami

3. komplementarność między konsumpcją i oszczędnościami

4. stała suma oszczędności w warunkach równowagi ekonomicznej

Podwaliny ortodoksyjnej teorii finansów publicznych stworzył Jean Baptiste Say.

14. Scharakteryzuj dorobek SZKOŁY NOWYCH KONSERWATYSTÓW FISKALNYCH.

Do głównych założeń nowego konserwatyzmu należą:

1. Bezwzględnie zrównoważony budżet i to w okresie roku fiskalnego, fiskalnego nie jak to proponowała szkoła neokeynsowska - w okresie cyklu koniunkturalnego

2. zdecydowane ograniczenie skali redystrybucji PKB przez system finansów publicznych gdyż powoduje efekt wypychania zasobów gospodarczych poza obieg stricte gospodarczy a więc nieprodukcyjne ich wykorzystanie

3. konsekwencją powyższego jest powrót do koncepcji jak najmniejszego budżetu państwa przez cięcia w wydatkach nie tylko gospodarczych lecz także socjalnych

4. Skutkiem tego będzie zmniejszenie ciężarów podatkowych co oznacza powrót do koncepcji jak najniższych podatków

5. Zmniejszenie podatków zbliży politykę podatkową do paradygmatu konserwatyzmu fiskalnego - podatku neutralnego względem gospodarki

6. Wszystkie te działania powinny doprowadzić do radykalnego zmniejszenia długu publicznego, który wg nowego konserwatyzmu fiskalnego stał się uosobieniem wszelkiego zła, tak w wymiarze ekonomicznym jaki i etycznym.

Nowy konserwatyzm fiskalny to nie tylko koncepcje czysto teoretyczne. Zalecenia wynikające z tej koncepcji zaczęły stosować rządy niektórych krajów w latach 80-tych Do krajów tych należy W. Brytania i USA. Przedsięwzięcia nowej konserwatywnej polityki fiskalnej nie przyniosły jednak spodziewanych rezultatów. Mimo braku sukcesów spektakularnych konserwatywnej polityki fiskalnej i związanej z nią polityki monetarnej. Koncepcje nowego konserwatyzmu fiskalnego wciąż są silne.

15. Scharakteryzuj dorobek A.H. Hansena.

Idea poglądów Hansena sprowadza się do twierdzenia, że równowaga budżetowa powinna być traktowana jako jeden z elementów funkcjonowania ogólnego mechanizmu gospodarki rynkowej.

Hansen zalecał takie finansowanie wydatków rządowych, aby gospodarka powróciła do równowagi, aby nastąpił powrót do pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych i likwidacji bezrobocia. Cele te można osiągnąć poprzez:

1. zaciąganie kredytów w bankach handlowych podczas depresji (kredyty bankowe oddziałują najbardziej ekspansywnie na gospodarkę),

2. zaciągnięte kredyty dadzą gospodarce silny impuls rozwojowy (rośnie DN i oszczędności); nie likwiduje to jednak bezrobocia, wobec czego dalszy wzrost gospodarczy jest możliwy poprzez finansowanie wydatków publicznych (źródłem finansowania w tej fazie są oszczędności) i zwiększenie popytu,

3. w chwili przywrócenia równowagi w gospodarce oraz osiągnięcia stanu pełnego zatrudnienia, wydatki publiczne powinny być finansowane z progresywnych podatków dochodowych (Hansen wprowadził koncepcje budżetu dynamicznego),

4. w przypadku pełnego zatrudnienia i wzrostu płac w gospodarce możliwe jest pojawienie się silnej presji inflacyjnej. W takiej sytuacji Hansen zalecał hamowanie inflacji poprzez stosowanie podatków od konsumpcji; wpływy z tych podatków stanowiłyby także źródło finansowania wydatków publicznych.

Poddał on także ostrej krytyce doszukiwanie się analogii między gospodarką prywatną a publiczną, gdyż celem państwa nie jest osiąganie zysku (obiekty użyteczności publicznej nie przynoszą korzyści finansowych, lecz przynoszą korzyści obywatelom). Działalność państwa, której narzędziem jest polityka finansowa, jest oceniana z punktu widzenia jej wpływu na dochód społeczny, jego podział, stopień zaspokojenia potrzeb obywateli. Hansen dopuszcza więc odchylenie od stanu równowagi budżetowej typu deficytowego.

Wg Hansena zaciąganie w latach depresji długu publicznego na finansowanie niezbędnych wydatków gospodarki narodowej jest przejawem zdrowej polityki finansowej. Działania przeciwne eksponowane przez ortodoksyjnych fiskalistów, zalecających jak najmniejsze zadłużenie państwa i ograniczenie wydatków, doprowadziłoby do pogłębienia depresji. \

Konsekwencją poglądów Hansena na kwestie równowagi budżetowej, długu publicznego i wydatków publicznych w okresie depresji jest koncepcja sporządzenia dwóch odrębnych budżetów:

• budżet operacyjny - związany z realizacją bieżących zadań publicznych wzrastających zwłaszcza w okresie depresji, np. zasiłki dla bezrobotnych. Państwo, aby zachować płynność finansową musi pożyczać, a budżet w poszczególnych latach nie zawsze może być zrównoważony. Hansen uważa, że zaciąganie pożyczek w ramach budżetu operacyjnego powinno doprowadzić do ich spłacenia w okresie polepszenia koniunktury. Ponadto budżet operacyjny musi być obciążony obsługa długów, które powstają w budżecie kapitałowym;

• budżet kapitałowy polega na opracowaniu planu wydatków długoterminowych tak, aby zapewnić niezbędne środki pieniężne na realizowane przez państwo zadania. Sporządzanie budżetu kapitałowego ma też pomóc udzielić odpowiedzi na pytanie: w jakim stopniu wydatki kapitałowe mogą być pokryte z dochodów zwyczajnych (podatków), a w jakim stopniu wymagają zaciągania pożyczek?

Hansen podkreśla, że oba budżety muszą być ze sobą powiązane, a parlament musi zachować pełną kontrole nad nimi.

16. Scharakteryzuj dorobek A. Lernera.

W opinii Lernera zasadniczym kryterium stosowania instrumentów fiskalnych jest skuteczność działania w celu zapewnienia pełnego zatrudnienia oraz zapobiegania inflacji. Środkiem do osiągnięcia tych celów jest regulowanie wydatków rządowych - krajowych i zagranicznych.

Lerner zaleca wzrost wydatków publicznych wtedy, gdy wydatki prywatne są niewystarczające do zapewnienia pełnego zatrudnienia, oraz zastosowanie progresywnych podatków wtedy, gdy nadmierny wzrost wydatków globalnych grozi wywołaniem zjawisk inflacyjnych.

Lerner zakwestionował nie tylko zalecenia ortodoksyjnych fiskalistów lecz także liberalnej myśli finansowej (ekonomicznej), wg której budżet powinien być zrównoważony, podatki jak najmniejsze, dług publiczny minimalizowany. Lerner zaleca stosowanie wszelkich środków polityki finansowej państwa, byleby tylko były skuteczne (stąd nazwa finanse funkcjonalne A. Lernera). Do środków tych Lerner zalicza nie tylko podatki i wydatki publiczne, lecz także zaciąganie i spłatę długów oraz emisję pieniądza i wycofywanie go z obiegu.

17. Scharakteryzuj dorobek J.M. Buchanana.

18. Scharakteryzuj funkcję alokacyjną finansów publicznych.

FUNKCJA ALOKACYJNA - jej istota polega na tym, że finanse publiczne są narzędziem rozmieszczania części zasobów w gospodarce rynkowej. Skutkiem tej alokacji jest dostarczenie towarów i usług obywatelom, społecznościom lokalnym i całemu społeczeństwu. Ich dostarczanie finansowane jest z funduszy publicznych i następuje w związku z dwojakiego rodzaju zadaniami stawianymi przed państwem:

• Zadania publiczne - wykorzystanie mechanizmów rynkowych nie wchodzi w rachubę z powodu specyficznych cech, potrzeb dóbr publicznych (obrona narodowa, administracja państwowa).

• Zadania społeczne - zaspokojenie potrzeb indywidualnych obywateli, które w prawdzie ze względu na ich cechy fizyczne mogłyby być zaspokajane na zasadach rynkowych, ale rodziłoby to wiele niebezpieczeństw wywołanych przez niesprawność mechanizmu rynkowego. Chodzi o trzy rodzaje niesprawności mechanizmu rynkowego:

• nadmierne zróżnicowanie dochodów poszczególnych jednostek mogłoby ograniczać dostęp pewnej ich liczby do dóbr, gdyby były one alokowane na zasadach rynkowych (edukacja, ochrona zdrowia),

• pełna swoboda wyboru przez obywatela, którą gwarantuje mechanizm rynkowy, mogłaby wyrządzić szkodę i obywatelowi i społeczeństwu. Wynika to z tego, że gdyby wszystkie dobra były alokowane przez rynek nie byłoby gwarancji, że dany obywatel będzie skłonny nabywać określony rodzaj dóbr ważnych dla jego normalnej egzystencji.

• ponieważ dla przedsiębiorstw prywatnych podstawowym kryterium działania jest zysk, ich działalność wywołuje tzw. efekty uboczne (skażenie środowiska naturalnego). Zmusza to państwo do alokacji pewnej części zasobów publicznych na ochronę i regenerację środowiska naturalnego.

19. Scharakteryzuj funkcję redystrybucyjną finansów publicznych

FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA - polega na korygowaniu dochodów podmiotów gospodarczych ukształtowanych w rezultacie procesów rynkowych. Przez system podatków i opłat odbywa się redystrybucja dochodów. Podstawowy dylemat związany z redystrybucją sprowadza się do wyboru, czy procesom redystrybucji dochodów nadać priorytet efektywności gospodarowania, czy sprawiedliwości.

Kryterium efektywności sprzyja aktywności gospodarczej, lepszemu wykorzystaniu zasobów, wyzwala motywację do pracy i powiększania dochodów. Może to jednak wywołać nadmierne zróżnicowanie dochodów, będące podstawą do interwencji państwa w myśl zasady równości.

20. Scharakteryzuj funkcję stabilizacyjną finansów publicznych.

FUNKCJA STABILIZACYJNA - długookresowa obserwacja mechanizmów rynkowych wskazuje, że przebieg procesów gospodarczych odbywa się z różnym natężeniem w czasie. Mechanizm rynkowy nie jest w stanie samoczynnie zapewnić satysfakcjonującej stopy wzrostu gospodarczego, niskiej inflacji.

Istota funkcji stabilizacyjnej polega na wykorzystaniu pieniężnych zasobów publicznych do stabilizowania gospodarki rynkowej przez łagodzenie wahań cyklu koniunktury (hamowanie ekspansji gospodarczej w okresie jej nadmiernego wzrostu i pobudzanie aktywności gospodarczej w okresie słabnięcia procesów gospodarczych).

Stabilizacyjne oddziaływanie finansów publicznych najczęściej dokonuje się za pomocą dwóch grup instrumentów:

- podatków

- wydatków

Istnieją dwa sposoby wykorzystywania instrumentów podatkowych ich funkcji stabilizacyjnej:

1. wbudowanie w system podatku dochodowego automatycznych stabilizatorów koniunktury - np. progresywny podatek dochodowy, gdy rośnie PKB rosną dochody osobiste i rośnie stawka opodatkowania, coraz więcej ludzi płaci podatek wg wyższej stawki podatkowej, wtedy dynamika popytu globalnego jest mniejsza niż dynamika PKB - zaletą automatycznych stabilizatorów koniunktury jest szybkie reagowanie na zmianę sytuacji majątkowej podatników, wada - to, że rozwiązania przyjęte w ramach systemu podatkowego mogą być nieadekwatne do występującej sytuacji

2. dyskrecjonalne, uznaniowe decyzje podatkowe podejmowane w zależności od fazy cyklu koniunkturalnego - państwo może reagować w sposób jakiego wymaga sytuacja; wada - zastosowanie odpowiednich instrumentów wymaga czasu

Cele funkcji stabilizacyjnej: rozwiązanie problemów stanowiących treść tzw. magicznego czworoboku polityki ekonomicznej :

zapewnić wysoki poziom zatrudnienia

zapewnić stabilizacje cen

zapewnić równowagę bilansu płatniczego

zapewnić stały wzrost gospodarczy.

21. Przedstaw cele i instrumenty funkcji stabilizacyjnej finansów publicznych.

Zadaniem instrumentów polityki fiskalnej jest łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego (funkcja stabilizująca), czyli hamowanie ekspansji gospodarki w okresie jej nadmiernego wzrostu i pobudzanie aktywności gospodarczej w okresie słabnięcia procesów gospodarczych. Stabilizacyjne oddziaływania finansów publicznych mogą być różne. Najczęściej jednak wykorzystuje się dwie grupy instrumentów:

1. podatki

2. wydatki

Podatki, które umożliwiają sfinansowanie procesów alokacji dóbr publicznych i dóbr społecznych, są narzędziem redystrybucji dochodów. Ta funkcja podatków może być także wykorzystywana do stabilizowania cyklu koniunkturalnego. Cel ten może być osiągany przez odpowiednie skonstruowanie podatków. Stabilizacyjne działanie podatków, zwłaszcza dochodowych, polega na tym, że w okresie nadmiernego wzrostu gospodarczego (ekspansji), którego skutkiem jest wzrost dochodów, progresja podatkowa hamuje nadmierną aktywność gospodarczą, co ogranicza amplitudę wahań cyklu koniunkturalnego. Natomiast w okresie, gdy aktywność gospodarcza słabnie, dochody spadają do niższych klas opodatkowania, co zmniejsza obciążenia podatkowe i zachęca do inwestowania, tworzenia nowych miejsc pracy, wzrostu produkcji itd.

Istnieją dwa typowe sposoby wykorzystania instrumentów podatkowych w ich funkcji stabilizacyjnej:

- wbudowanie tzw. automatycznych stabilizatorów koniunktury w system podatku dochodowego,

- dyskrecjonalne (uznaniowe)regulowanie poziomu opodatkowania podmiotów w zależności od przebiegu koniunktury gospodarczej.

Łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego za pomocą wydatków polega na ich zwiększeniu w okresach słabnącej aktywności gospodarczej, a zmniejszenia w okresach ekspansji.

22. Scharakteryzuj automatyczne stabilizatory koniunktury.

Zaletą podatkowych automatycznych stabilizatorów koniunktury jest ich szybkie reagowanie na zmianę sytuacji dochodowej podmiotów. Działają one w ramach już istniejącego systemu podatkowego tzn. przyjętego przez państwo, społeczeństwo i przedsiębiorców. Wadą jest to, że rozwiązania przyjęte w ramach systemu podatkowego mogą być nieskuteczne ze wg na nieadekwatność do występującej w praktyce sytuacji.

Na zasadzie automatycznych stabilizatorów działać mogą także wydatki na zasiłki dla bezrobotnych. Jeżeli istnieje automatyczny system zasiłków, który niezależnie od spełniania funkcji socjalnych i redystrybucyjnych ogranicza dalszy spadek popytu, będący skutkiem nagłej utraty dochodów z pracy, to przyczynia się on do łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego. Gdy następuje faza wzrostu, wypłaty na zasiłki są ograniczone, a dochody pracowników rosną, jeżeli nadmiernie to podlegają działaniu automatycznych stabilizatorów podatkowych.

23. Na czym polega PARADOKS WYBORCZY?

Problem tkwi w tym, że zachowanie się wyborcy wtedy, gdy występuje on w grupie, jest inne niż wtedy, gdy dokonuje on indywidualnego wyboru.

Fakt, że dobór par i sekwencji głosowania (układu celów głosowania) ma wpływ na ostateczny rezultat, tzn. że przy danym układzie preferencji może zwyciężyć wariant każdego z głosujących, określa się mianem paradoksu wyborczego.

Paradoks wyborczy występuje tylko w przypadku niewielkich grup. Stąd może być on groźny np. przy głosowaniu albo w małych wspólnotach, albo w małych grupach przedstawicieli. Z paradoksu wyborczego wynika też istotna dla systemu demokratycznego wskazówka, że aby możliwe było respektowanie zasady woli większości głosujących, aby uniknąć arbitralności wyników głosowania, należy przyjąć taką strukturę preferencji głosujących, aby wynik głosowania był jednoznaczny.

24. Przedstaw relacje między pojęciami finanse publiczne, sektor finansów publicznych, sektor publiczny.

Niekiedy terminy finanse publiczne i sektor publiczny są używane zamiennie. Sprzyja temu wieloznaczność pojęcia państwa, kojarzonego z finansami publicznymi i sektorem publicznym. Przyjmując za kryterium własność, możemy stwierdzić, że zarówno sektor publiczny jak i finanse publiczne należą do tej samej kategorii pojęciowej, której ramy zakreśla nieprywatna własność. Bliższa analiza tych pojęć wskazuje jednak na znaczne różnice:

1. Sektor publiczny reprezentuje realne zjawiska i procesy gospodarcze tzn wytwarza określone dobra i usługi

2. Finanse publiczne reprezentują zjawiska i procesy pieniężne

3. W sektorze publicznym decydujące znaczenie ma majątek, powstały na skutek procesów narastania (akumulacji), finansowany ze środków publicznych, dlatego w analizie działalności dominuje metoda majątkowa

4. Do analizy finansów publicznych charakterystyczna jest metoda strumieniowa, czyli badanie procesów tworzenia i rozdysponowania funduszy (ujęcie dynamiczne), chodzi zwłaszcza o budżet państwa i budżety samorządowe,

5. Tylko cześć sektora publicznego realizuje cele publiczne i społeczne; część tego sektora realizuje cele ekonomiczne, a ściślej cele komercyjne, wskazując na analogie do sektora prywatnego

6. Prywatnego konsekwencji tylko część funduszy publicznych związana jest z finansowaniem sektora publicznego, część sektora publicznego, która działa na zasadach komercyjnych nie angażuje funduszy publicznych

7. Również nie całość środków publicznych jest wykorzystywana przez sektor publiczny; dzieje się tak, dlatego, że pewna część wydatków publicznych ma charakter transferowy

8. Szczególne związki i zależności między sektorem publicznym a finansami publicznymi zachodzą przez dług publiczny. Ponieważ kardynalna zasadą finansów publicznych jest zaciąganie pożyczek na finansowanie wzrostu majątku publicznego, można przyjąć, że część majątku znajdującego się w gestii sektora publicznego została sfinansowana z pożyczek; majątek publiczny jest więc zabezpieczeniem długu publicznego. Z drugiej strony, dług publiczny zaciągnięty w związku z powiększeniem majątku publicznego angażuje fundusze publiczne na obsługę tego długu.

Najbardziej oczywista zależność sprowadza się do tego, że bez finansów publicznych pewna część sektora publicznego w ogóle nie mogłaby funkcjonować.

Sektor finansów publicznych - personifikacja państwa jako podmiotu władzy. Znajdują się tam podmioty nastawione na zysk ale nie jest on głównym celem. Do sektora finansów publicznych należą:

- organy władzy publicznej

- organy administracji rządowej

- organy kontroli państwowej i ochrony prawa

- jednostki samorządu terytorialnego

- jednostki budżetowe

- jednostki pomocnicze

- fundusze celowe

- państwowe szkoły wyższe

- ZUS itd. Itp.

25. Przedstaw strukturę podmiotową oraz instytucjonalną systemu finansów publicznych w Polsce.

Finanse publiczne tworzą złożony system w przekroju podmiotowym, organizacyjnym, prawnym, instytucjonalnym i instrumentalnym.

1. W przekroju podmiotowym najważniejszymi elementami systemu finansów publicznych są:

• władze ustawodawcze szczebla centralnego (parlament) oraz władze szczebla pośredniego (rady regionalne) i szczebla samorządowego (rady gminne);

• władze wykonawcze wyżej wymienionych (zarządy),

• władze kontrolne działające w imieniu władz stanowiących, których zasięgiem kontroli objęte są wszystkie dziedziny życia gospodarczego i społecznego, które implikują finanse publiczne (NIK i Regionalne Izby Obrachunkowe);

• aparat skarbowy (finansowy) zajmujący się na bieżąco realizacją dochodów i wydatków publicznych, ich kontrolą, zarządzaniem budżetem, funduszami ubezpieczeniowymi,

• podmioty, które są finansowane z funduszy publicznych (szpitale, szkoły).

• W przekroju instytucjonalnym system finansów publicznych tworzą fundusze przyjmujące najczęściej formę:

• budżetu państwa,

• budżetów samorządowych szczebla podstawowego lub wyższego,

• funduszy ubezpieczeń społecznych,

• pozostałych funduszy publicznych, fundacji publicznych.

27. Wymień oraz scharakteryzuj podstawowe zasady budżetowe.

W teorii skarbowości i budżetu sformułowane zostały zasady, których przestrzeganie w praktyce powinno zapewnić sprawne i racjonalne funkcjonowanie budżetu.

W literaturze wymienia się zasadę:

1. równowagi

2. zupełności (powszechności)

Wymaga ujęcia w budżecie wszystkich dochodów i wydatków państwa

3. jedności formalnej

Jedność formalna budżetu osiągana jest dzięki budowaniu skonsolidowanego bilansu systemu finansów publicznych, obejmującego budżet władz publicznych budżety władz terenowych.

4. jedności materialnej

Jedność materialna budżetu oznacza, że dochody tworzące fundusz budżetowy maja przeznaczenie ogólne, tzn. nie są z góry związane z określonymi celami finansowanymi z budżetu.

5. szczegółowości (specjalizacji)

Zasada ta złożony charakter. Wedle niej:

- dochody i wydatki powinny być ujmowane nie w sumach ogólnych, Lech z dokładnym określeniem źródeł dochodów oraz przeznaczenia wydatków

- środki budżetowe powinny być wydatkowane tylko do wysokości ustalonej w budżecie

- środki budżetowe powinny być wydatkowane w określonym czasie

6. jawności

Zasada ta głosi konieczność prezentowania dochodów i wydatków społeczeństwu, a w praktyce organom przedstawicielskim, różnym ciałom i organizacjom społecznym.

7. przejrzystości

Układ budżetu powinien być przejrzysty, co pozwala na rozpoznanie procesów zachodzących w obszarze budżetu

8. realności

Postuluje maksymalną precyzję w planowaniu dochodów i wydatków budżetowych

9. uprzedniości

10. gospodarności

Wymaga racjonalnego, racjonalnego więc i oszczędnego wydatkowania środków budżetowych.

11. operatywności

Wymaga opracowywania budżetu w układzie podmiotowym, czyli wskazania zadań w zakresie gromadzenia dochodów oraz realizacji wydatków dla konkretnych podmiotów

12. jednoroczności

13. polityczności

W rzeczywistości istnieją zasady ponadczasowe i ponadustrojowe oraz zasady specyficzne dla danego ustroju. Do zasad ponadustrojowych należy zaliczyć zasady: równowagi, zupełności, jawności, realności, gospodarności, przejrzystości i operatywności.

28. Omów procedurę budżetową w naszym kraju.

Szczegółowe zasady opracowania projektu budżetu państwa, jego uchwalenia, wykonania oraz kontroli określa procedura budżetowa.

Niektóre elementy taj procedury zawarte są nawet w konstytucji RP. Zapisy ustaw zasadniczej odnoszą się zwłaszcza do:

- inicjatywy ustawodawczej

- kalendarza budżetowego

- sytuacji, w której parlament nie może uchwalić ustawy budżetowej

Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów. Rada Ministrów ma również zastrzeżone prawo inicjatywy budżetowej w odniesieniu do ustawy o prowizorium budżetowym i zmianie ustawy budżetowej

Jeśli chodzi o kalendarz budżetowy, to konstytucja nakłada na uczestników procedury następujące obowiązki:

• Rada Ministrów przedkłada Sejmowi projekt budżetu na rok następny co najmniej trzy miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego, czyli do 30 września. Konstytucja dopuszcza odstępstwo od tej zasady.

• Senat ma prawo wprowadzić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od momentu jej przekazania

• Prezydent RP ma obowiązek podpisania ustawy budżetowej w ciągu 7 dni od jej przekazania. Taki sam obowiązek spoczywa na Prezydencie w przypadku ustawy o prowizorium budżetowym

• Trybunał Konstytucyjny ma obowiązek orzec zgodność ustawy budżetowej z konstytucja w ciągu 2 miesięcy od złożenia przez prezydenta wniosku w tej sprawie

• Prezydent RP może skrócić kadencję Sejmu, jeżeli w ciągu 4 miesięcy od przedłożenia projektu ustawy budżetowej Sejmowi nie zostanie ona przedłożona Prezydentowi do podpisu

• Rada Ministrów ma obowiązek przedłożenia Sejmowi sprawozdania z wykonania budżetu państwa wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego

• Sejm ma obowiązek rozpatrzyć sprawozdanie z wykonania budżetu państwa, po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli, oraz podjąć uchwałę o udzieleniu Radzie Ministrów absolutorium.

Dochody i wydatki budżetu w okresie krótszym niż rok określa ustawa o prowizorium budżetowym.

29. Omów podstawowe przekroje klasyfikacji dochodów oraz wydatków publicznych.

Rodzaje dochodów publicznych:

1. Wpływy publiczne (dochody publiczne + pożyczki) - pojęcie szersze od dochodów publicznych, gdyż obejmują wpływy o charakterze pożyczkowym:

• kredyty z BC,

• kredyty z BK,

• pożyczki od rządów zagranicznych,

• pożyczki od banków zagranicznych; wpływy ze sprzedaży bonów (weksli) skarbowych,

• wpływy ze sprzedaży obligacji municypalnych,

• inne rodzaje pożyczek,

• wpłaty BC

2. Dochody publiczne - bezzwrotne finansowe zasilanie władz publicznych:

• daniny publiczne: podatek, akcyza, cło - klasyczny ciężar nakładany na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa; ich główną cechą jest to, że podmiot ponoszący ciężar daniny publicznej nie otrzymuje w zamian żadnego bezpośredniego świadczenia (korzyści),

• dochody publiczne z majątku i praw majątkowych - rezultat zaangażowania majątku (skarbu państwa, mienia komunalnego) w procesy gospodarcze, np. czynsze, dywidenda z udziału w przedsiębiorstwach; sprzedaż majątku - prawa majątkowe,

• pozostałe dochody - różnego rodzaju opłaty; składki na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne; składki na różne fundusze publiczne, np. Fundusz Pracy.

Wydatki publiczne są ponoszone na realizację zadań publicznych, są dokonywane w celu zaspokojenia potrzeb zbiorowych lub/i indywidualnych, których ranga jest na tyle wysoka, że władze publiczne decydują się albo na całkowite, albo na częściowe ich finansowanie ze środków publicznych.

Rodzaje wydatków publicznych:

1. w zależności od funkcji państwa i samorządu:

1. klasyczne funkcje publiczne państwa:

• wydatki na funkcje zewnętrzne - wydatki na utrzymanie służb zagranicznych państwa, obronę narodową,

• wydatki na funkcje wewnętrzne - wydatki na utrzymanie administracji, sądownictwa, bezpieczeństwa wewnętrznego;

2. socjalne funkcje władz publicznych - wydatki na cele socjalne,

3. ekonomiczne funkcje państwa - wydatki na cele gospodarcze

2. Wydatki realne albo rzeczywiste (nabywcze) i wydatki transferowe;

1. Wydatki realne - w wyniku tych wydatków następuje zużycie elementów PKB w drodze zakupu towarów i usług przez jednostki należące do sektora publicznego. Wydatki nabywcze tworzą więc w sposób bezpośredni popyt na dobra i usługi, co ma istotne znaczenie dla funkcjonowania gospodarki; zewnętrznym wyrazem tego są np. zamówienia publiczne.

2. Wydatki transferowe - dokonywane są na rzecz innych podmiotów:

• transfery wewnętrzne - dokonywane wewnątrz systemu Finansów Publicznych, w wyniku tych transferów nie zmienia się ogólna wielkość środków publicznych, natomiast zmienia się struktura ich finalnego wydatkowania,

• transfery zewnętrzne - oznaczają zasilanie podmiotów prywatnych w pieniądz pochodzący ze środków publicznych (transfery na rzecz podmiotów znajdujących się poza sektorem publicznym), mogą one być związane z finansowym wspieraniem przez władze publiczne realizacji ważnych celów społecznych i gospodarczych, np. transfery na rzecz spółdzielczego i prywatnego budownictwa mieszkaniowego czy transfery na rzecz prywatnego rolnictwa.

Odmiany transferów:

• dotacja podmiotowa - ma charakter ogólny, dotyczy całokształtu działalności całego podmiotu,

• dotacja przedmiotowa - dotyczy konkretnych celów lub potrzeb wydatkowania, np. zadania zlecone gminom.

1. Z punktu widzenia kryterium gospodarka krajowa-zagranica:

1. wydatki krajowe,

2. wydatki zagraniczne (zakupy rządowe poza krajem, obsługa długu zagranicznego),

Znaczenie podziału wydatków publicznych na krajowe i zagraniczne wynika z ich wpływu na redystrybucję PKB dokonywaną przez wydatki publiczne między krajem a zagranicą.

2. Ze wzg. Na przeznaczenie na cele bieżące oraz na cele średnio- i długookresowe:

1. wydatki bieżące,

2. wydatki majątkowe,

1. Ze wzg. na możliwość oddziaływania władz publicznych na wydatkowanie środków:

1. wydatki stałe

2. wydatki zmienne.

1. wydatki sztywne, np. obsługa długu publicznego, finansowanie deficytu funduszy ubezpieczeń społecznych,

2. pozostałe wydatki

1. Wg szczebla wydatkowania środków na:

1. wydatki szczebla centralnego (wydatki państwowe),

2. wydatki szczebla regionalnego (wydatki państwowe, samorządowe, rządowo-samorządowe),

3. wydatki szczebla lokalnego (wyłącznie wydatki samorządowe: gmin, powiatów).

1. Wg formy funduszu publicznego:

1. Wydatki budżetowe - obejmują wydatki budżetu państwa i wydatki budżetów samorządowych,

2. Wydatki publicznych funduszy celowych - obejmują wydatki funduszy państwowych i samorządowych.

1. Wg podmiotów dokonujących wydatków;

1. wydatki jednostek budżetowych,

2. wydatki jednostek pozabudżetowych (zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych)

30. Przedstaw podstawowe zadania gmin.

Ustawa o samorządzie terytorialnym precyzowała zadania własne gminy, które obejmują:

• ład przestrzenny, gospodarkę terenową i ochronę środowiska,

• drogi gminne, ulice, mosty, place oraz organizację ruchu drogowego,

• wodociągi oraz zaopatrzenie w wodę, kanalizację, usuwanie śmieci komunalnych, utrzymywanie czystości oraz urządzeń sanitarnych i wysypisk, utylizację odpadów komunalnych, zaopatrzenie w energię elektryczną i cieplną,

• lokalny transport zbiorowy,

• ochronę zdrowia,

• pomoc społeczną, w tym ośrodki i zakłady opiekuńcze,

• komunalne budownictwo mieszkaniowe,

• oświatę (szkoły podstawowe, przedszkola i inne placówki oświatowo-wychowawcze),

• kulturę (biblioteki komunalne)

• kulturę fizyczną (tereny rekreacyjne, urządzenia sportowe),

• targowiska i hale targowe,

• zieleń komunalną i zadrzewienie,

• cmentarze komunalne,

• porządek publiczny i ochronę przeciwpożarową,

• utrzymanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz urządzeń administracyjnych.

31. Przedstaw podstawowe zadania powiatów.

• usługi publiczne z którymi gminy mogłyby sobie nie poradzić, bądź byłoby to dla nich zbyt kosztowne,

• oświata ponadgimnazjalna,

• leczenie szpitalne,

• drogi i komunikacja w skali powiatu,

• ograniczanie skali bezrobocia,

• likwidacja skutków zagrożeń nadzwyczajnych,

• bezpieczeństwo publiczne,

• nadzór sanitarno-epidemiologiczny, budowlany i weterynaryjny,

• ochrona praw konsumenckich.

32. Przedstaw podstawowe zadania województw.

1. Marszałek i jego urząd:

• rozwój regionalny i tworzenie warunków tego rozwoju, tworzenie dogodnych warunków do inwestowania,

• świadczy wysoko wykwalifikowane usługi publiczne(opery, specjalistyczna służba zdrowia.

• Wojewoda i jego zarząd:

• bezpieczeństwo (obronność)

Wojewoda zatem:

• uchyla wadliwe uchwały samorządów gminnych, powiatowych, wojewódzkich,

• kontroluje wykonywanie zadań zleconych samorządom przez administrację rządową na mocy porozumień i ustaw,

• sprawuje zwierzchnictwo nad zespoloną administracją rządową wykonującą funkcje policyjno-inspekcyjne, określając zakres działania ich komend i inspektoratów a także, z wyjątkiem komendantów wojewódzkich Policji i Państwowej Straży Pożarnej, powołując ich kierowników po uzgodnieniu z właściwym organem centralnym.

3. Obywatel u Marszałka i Wojewody maże załatwić:

• uzyskanie paszportu, obywatelstwo,

• zezwolenie na pracę dla cudzoziemca,

• koncesja na niektóre rodzaje działalności gospodarczej,

• zezwolenie na inwestycje poważnie zagrażające środowisku lub obiektom zabytkowym,

• zgoda na publiczną zbiórkę na terenie województwa.

33. przedstaw podstawowe rodzaje dochodów gmin.

Wedle nowej ustawy dochodami budżetu gminy są:

1. wpływy z podatków: od nieruchomości, rolnego, leśnego, od środków transportowych, od działalności gospodarczej osób fizycznych opłacanej w formie karty podatkowej, od spadków i darowizn, od posiadania psów,

2. wpływy z opłat: skarbowej, eksploatacyjnej (częściowo), lokalnych i innych tytułów, pobieranych na podstawie odrębnych ustaw, o ile ustawy te stanowią, że jest to dochód gminy,

3. udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa w wysokości;

• 27,6% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie gminy,

• 5% wpływów z podatku dochodowego od osób [prawnych, jednostek nie posiadających osobowości prawnej mających siedzibę na terenie gminy (osoby prawne mające wyodrębnione organizacyjnie oddziały płacą podatek według szczegółowych zasad określonych przez ministra właściwego dla finansów publicznych),

• subwencja ogólna (składa się z subwencji podstawowej, oświatowej, rekompensującej),

• dochody jednostek budżetowych oraz wpłaty zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych gminy,

• dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej zlecane gminom oraz inne zadania zlecone ustawami,

• odsetki od środków finansowych gminy, gromadzonych na rachunkach bankowych,

• dochody z majątku gminy.

34. Przedstaw podstawowe rodzaje dochodów powiatów

1. udział w wysokości 1% w wpływach ze stanowiącego dochód budżetu państwa podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie powiatu,

2. subwencja ogólna (oświatowa, drogowa, wyrównawcza),

3. dochody powiatowych jednostek budżetowych oraz zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych,

4. dotacje celowe z budżetu państwa na realizacje zadań służb, inspekcji i straży wymienionych w ustawie o samorządzie powiatowym,

5. dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej wykonywane przez powiat na podstawie odrębnych ustaw,

6. dotacje celowe z budżetu państwa na finansowanie zadań własnych powiatu, w tym zwłaszcza zadań z zakresu pomocy społecznej,

7. odsetki od środków finansowych powiatu gromadzonych na rachunkach bankowych,

8. dochody z majątku powiatu.

35. Przedstaw podstawowe rodzaje dochodów województw.

1. udziały w dochodach stanowiących dochód budżetu państwa w wysokości:

• 1,5% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie województwa,

• 0,5% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, mających siedzibę na terenie województwa,

• subwencja ogólna (oświatowa, drogowa, wyrównawcza),

• dochody wojewódzkich jednostek budżetowych oraz zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych,

• dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez województwo na podstawie odrębnych przepisów,

• dotacje celowe z budżetu państwa na finansowanie zadań własnych województwa, zwłaszcza z zakresu pomocy społecznej,

• odsetki od środków finansowych województwa gromadzonych na rachunkach bankowych,

• dochody z majątku województwa.

Dochodami potencjalnymi są:

1. dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych województw

2. dotacje celowe na zadania realizowane przez województwo na podstawie porozumień z organami administracji rządowej lub z innymi JST

3. dotacje celowe do państwowych uczelni zawodowych utworzonych na wniosek sejmiku województwa

4. dotacje z funduszy celowych

5. spadki, zapisy i darowizny

6. odsetki od pożyczek udzielanych przez województwo

7. odsetki dywidendy od kapitału wniesionego do spółek

8. dochody z kar pieniężnych i grzywien, określonych odrębnymi przepisami

9. inne dochody należne województwom na podstawie odrębnych przepisów.

40. Wymień i krótko omów działające w Polsce fundusze celowe.

1. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

2. Fundusz Emerytalno - Rentowy

3. Fundusz Prewencji i Rehabilitacji

4. Fundusz Administracyjny przeznaczony jest na pokrywanie kosztów obsługi ubezpieczeń społecznych rolników. Powstaje on z odpisów od Funduszu Emerytalno-Rentowego (do 3,5% planowanych wydatków) oraz od Funduszu Składkowego (do 4,5% planowanych wydatków). FA jest pośrednio nieomal w całości finansowany z budżetu państwa(około 94%).

W systemie funduszy celowych działających w związku z ubezpieczeniami rolników znajduje się także Fundusz Rezerwowy, tworzony z nadwyżek Funduszu Administracyjnego oraz Funduszu Prewencji i Rehabilitacji. Zadaniem tego funduszu jest pokrywanie ich niedoborów w trudniejszych pod względem finansowym okresach.

5. Fundusz Pracy funkcjonuje na podstawie Ustawy z dnia 16 października 1991 r. o zatrudnieniu i bezrobociu oraz późniejszych regulacji prawnych. Istnieją trzy główne źródła dochodów FP:

1. obowiązkowe składki zakładów pracy w wysokości 3% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne,

2. dotacja budżetu państwa,

3. oprocentowanie środków na rachunkach bankowych.

Ponieważ FP udziela również pożyczek, jego bieżące środki są zasilane spłatami tych pożyczek. Z FP finansowane są:

1. zasiłki dla bezrobotnych, wraz ze składkami ubezpieczeniowymi dla pobierających zasiłek (85% wydatków FP), oraz składki na ubezpieczenie rentowe i emerytalne bezrobotnych,

2. aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu: finansowanie prac interwencyjnych, robót publicznych; udzielanie pożyczek przez powiatowe urzędy pracy bezrobotnym, którzy zamierzają rozpocząć działalność gospodarczą; udzielanie pożyczek zakładom pracy tworzącym nowe miejsca pracy; pokrywanie kosztów przyuczania lub przekwalifikowania bezrobotnych; refundowanie zakładom pracy kosztów zatrudnienia absolwentów (5% wydatków FP).

3. Przygotowanie zawodowe młodzieży - młodocianych oraz uczniów szkół zawodowych, wypłata dodatków dla opiekunów praktyk.

W 1997r. około 50% dochodów FP pochodziło z obowiązkowej składki, 48,5% z dotacji budżetu państwa, reszta z pozostałych tytułów.

1. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych powstał w celu ochrony pracowników w sytuacji, gdy zakład pracy jest zagrożony upadłością lub likwidacją i brakuje pieniędzy na wypłatę należnych pracownikom świadczeń. Działalność Funduszu jest oparta na zasadzie finansowej, wedle której pomoc udzielana pracownikom ma charakter przejściowy, czyli wypłacone świadczenia powinny być zwrócone Funduszowi. Podstawowym źródłem zasilania FGŚP są obowiązkowe składki płacone przez wszystkich pracodawców, ich wielkość oblicza się w oparciu o podstawę naliczania składek ZUS (w 1999 r. 0,09% podstawy). Z FGŚP wypłacane są świadczenia:

1. gwarantowane wynagrodzenia za pracę,

2. jednorazowe świadczenia dla osób uprawnionych w sytuacji, gdy pracodawca ma trudności z wypłatą należnych pracownikowi świadczeń z tytułu wypadku przy pracy, choroby zawodowej, nie zawinionych przez pracownika przestojów, zasiłku chorobowego,

3. niektóre świadczenia przysługujące emerytom i rencistom.

FGŚP nie korzysta z dotacji budżetu państwa, jego wolne środki muszą być lokowane na rachunkach państwowych lub w papierach wartościowych skarbu państwa i NBP.

1. Państwowy Fundusz Kombatantów jest w 100% dotowany z budżetu państwa. Minimalna część dochodów Funduszu pochodzi z odsetek. Środki Funduszu przeznaczone są przede wszystkim na refundację należnych kombatantom ulg i zwolnień z opłat radiowo-telewizyjnych, na zapomogi jednorazowe i zasiłki okresowe oraz na pomoc sąsiedzką.

2. Fundusz Alimentacyjny powstał w 1974 r., jego zadaniem jest finansowa pomoc ludziom, wobec których nie są wypełniane obowiązki alimentacyjne. Fundusz ma prawo regresu należności. W 1994 r. 89,7% wydatków FA było pokrytych z budżetu państwa. Ten poziom dotowania utrzymuje się od wielu lat.

3. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych powstał na podstawie Ustawy z 9 maja 1991 r. o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Źródłami dochodów Funduszu są:

1. wpłaty zakładów pracy, które zatrudniają mniej osób niepełnosprawnych niż 6% zatrudnionych,

2. część ulg podatkowych przysługujących zakładom pracy z tytułu zatrudniania osób niepełnosprawnych,

Zadania finansowane przez Fundusz polegają zwłaszcza na:

1. udzielaniu pożyczek dla osób niepełnosprawnych podejmujących działalność gospod.,

2. udzielaniu pożyczek zakładom pracy chronionej i spółdzielni inwalidów,

3. refundacji kosztów poniesionych na uruchomienie nowych i przystosowanie istniejących miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych oraz wypłat im wynagrodzeń,

4. budowie i modernizacji obiektów służących rehabilitacji osób niepełnosprawnych,

5. szkoleniu i przekfalifikowywaniu osób niepełnosprawnych,

PFRON nie korzysta z dotacji budżetu państwa, jest samowystarczalny pod wzg. finansowym

1. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

2. Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych

3. Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym działa na szczeblu centralnym, wojewódzkim i powiatowym. Fundusz ten nie jest dotowany z budżetu państwa, a dochody czerpie ze sprzedaży map oraz innych materiałów i informacji pochodzących z zasobu centralnego i zasobów wojewódzkich; z opłat za czynności związane z utrzymywaniem zasobów centralnych oraz zasobów wojewódzkich; na szczeblu wojewódzkim i powiatowym dochody pochodzą także z opłat za uzgadnianie projektowanych sieci uzbrojenia terenu. Dochody centralnego FGZGiK pochodzą z rocznych wpłat funduszy wojewódzkich i powiatowych w wysokości 10% ich wpływów. Ze środków Funduszu finansowane są zadania utrzymania zasobów geodezyjnych i kartograficznych, w tym zakup urządzeń koniecznych do zachowania tych zasobów.

4. Fundusz Promocji Twórczości rozpoczął działalność w 1996 r., jego dochodami są wpływy pochodzące od wydawców i producentów płyt oraz kaset. Środki Funduszu przeznaczone są na dotacje do wydawanych książek i czasopism, na stypendia twórcze i zapomogi socjalne dla twórców.

5. Fundusz Kościelny

6. Fundusz Restrukturyzacji Górnictwa Węgla Kamiennego rozpoczął działalność w styczniu 1998 r., źródłami dochodu Funduszu są opłaty węglowe naliczane od węgla sprzedanego w kraju i zagranicą. Środki Funduszu przeznaczone są na:

1. udzielanie pożyczek kopalniom węgla na cele proekologiczne,

2. dotacje dla Funduszu Górnośląskiego.

41. Wymień i krótko omów działające w Polsce agencje publiczne.

1. Agencja Rynku Rolnego (ARR) ma osobowość prawną, jest silnie związana z budżetem państwa, czego wyrazem są dotacje. Jednak skarb państwa nie odpowiada za zobowiązania Agencji, która z kolei nie bierze odpowiedzialności za zobowiązania skarbu państwa. Misją Agencji jest stabilizowanie rynku rolnego. Agencja dokonuje interwencyjnego skupu płodów rolnych, aby ochronić spadek cen i dochodów rolników, z kolei przy nadmiernym wzroście cen na skutek ograniczonej podaży płodów rolnych uruchamia posiadane rezerwy, tak aby ograniczać skutki inflacyjne tej sytuacji.

ARR powstała w 1990r., status jej został zmieniony w 5 kwietnia 1996r., kiedy to ARR została przekształcona w samodzielną jednostkę finansową (poprzednio działała na zasadach zakładu budżetowego). ARR ma swoja część (39) w budżecie państwa.

2. Agencja Własności Rolnej Skarbu państwa powstała w 1991r. Jednak jej działalność rozpoczęła się dopiero wraz z nadaniem jej statutu 16 marca 1992r. Agencja ma osobowość prawną , a przedmiotem jej działania jest zagospodarowanie ziemi znajdującej się wcześniej w zasobach Państwowego Funduszu Ziemi, ziemi i składników majątkowych PGR, ziemi rolników przechodzących na emeryturę, którzy nie mogą przekazać gospodarstw następcom i obrót tą ziemią. AWRSP działa jak typowa instytucja powiernicza: ma możliwość zaciągania kredytów, emitowania obligacji. Nabyty i powierzony majątek AWRSP może być przedmiotem sprzedaży, dierżawy lub przekazania w administrację.

3. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, powstała na mocy Ustawy z 29 grudnia 1993r. Celem jej działalności jest wspieranie działalności podmiotów gospodarczych rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego oraz popieranie przedsięwzięć polegających na tworzeniu przez osoby prawne rolniczych rynków hurtowych i giełd rolnych. Agencja udziela kredytów modernizacyjnych, kredytów na realizację programów branżowych, programów regionalnych, kredytów na zakup i zagospodarowanie ziemi , na tworzenie nowych miejsc pracy. Wydatki ARiMR przeznaczane są także na dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych zaciągniętych na cele inwestycyjne w sektorze rolnictwa.

4. Państwowa Agencja Radiokomunikacyjna,

5. Agencja Rozwoju Przemysłu S.A.,

6. Agencja Rozwoju Gospodarczego,

7. Państwowa Agencja Węgla Kamiennego,

8. Państwowa Agencja Inwestycji Zagranicznych,

9. Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad,

10. Agencja Rozwoju Komunalnego,

11. Polska Agencja Rozwoju Regionalnego,

12. Państwowa Agencja Atomistyki,

13. Agencja Prywatyzacji,

14. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholizmu,

15. Wojskowa Agencja Mieszkaniowa,

16. Polska Agencja Promocji Turystyki,

17. Górnośląska Agencja Rozwoju i Promocji S.A.,

18. agencje rozwoju regionalnego,

19. agencje celne.

42. Przedstaw metody finansowania świadczeń z ubezpieczenia społecznego - kapitalizacja, repartycja.

Zachowanie realności świadczeń emerytalno-rentowych może dokonywać się albo przez system kapitalizacji składek, co osiąga się przez lokowanie nadwyżek na rynkach finansowych, albo przez arbitralne decyzje o waloryzacji świadczeń z ubezpieczenia społecznego, co występuje wówczas, gdy świadczenia są wypłacane w oparciu o system repartycyjny.

43. Przedstaw pojęcie i rodzaje podatków.

Podatek jest to

- pieniężne,

- przymusowe,

- ogólne (wszystkie podmioty są objęte podatkiem),

- nieodpłatne,

- bezzwrotne

świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych (np. samorządów).

Istotna jest dla naszych rozważań treść fiskalna i ekonomiczna podatku. Fiskalna dlatego, że podatek jest podstawowym narzędziem przejmowania przez państwo dochodów i zaspokajania popytu na pieniądz. Ekonomiczne znaczenie podatku polega na tym, że skutkiem nakładania podatku jest zmiana w sytuacji dochodowej i majątkowej podatników, co wpływa na ich zachowania, na podejmowanie decyzji gospodarczych, konsumpcyjnych, konsumpcyjnych oszczędzaniu.

Ze wg na kryterium przedmiotowe podatki dzielą się na:

1. podatki majątkowe i podatki od praw majątkowych

Źródłem tych podatków jest posiadany majątek. Fiskalna ingerencja państwa nie powinna naruszać ekonomicznej podstawy podatku, co oznacza, że w wyniku nakładania podatków wartość majątku podatnika nie powinna się zmniejszyć .Jeśli na skutek nałożenia podatku nastąpi uszczuplenie majątku to taki podatek nosi nazwę podatku realnego, jeśli jednak źródłem podatku jest dochód z majątku, to taki podatek nazywa się podatkiem nominalnym.

2. podatki od przychodów

Płaci się je w związku z działalnością gospodarczą i osiąganymi z tego tytułu przychodami.

Cechy charakterystyczne podatku od przychodów:

- pobierane są przez państwo niezależnie od wyników działalności gospodarczej

- są bardzo korzystnym instrumentem fiskalnym państwa

- poprzez ich konstrukcję, stawki i sposób pobierania są podatkami silnie cenotwórczymi

- mogą być sprzymierzeńcem państwa w równoważeniu budżetu, dzieje się tak dlatego że podatki od przychodów są automatycznie indeksowane stosownie do wzrostu cen, podczas gdy zwiększanie wydatków budżetu nie musi się odbywać automatycznie.

- podatki od przychodów są pokrywane z dochodów podatników lub z dochodów gospodarstw domowych.

3. podatki od dochodów

Przedmiotem opodatkowania jest dochód z pracy i prowadzenia działalności gospodarczej

Cechy podatków od dochodów:

- nawiązują wprost do nadwyżki wypracowanej przez podmioty, są narzędziem bezpośredniej redystrybucji dochodów w gospodarce i w społeczeństwie

- są narzędziem realizacji zasady powszechności opodatkowania, mogą być też narzędziem realizacji zasady sprawiedliwego rozłożenia ciężarów publicznych

- są bardziej korzystne dla podatnika niż dla władz publicznych

4. podatki od wydatków

Są typowymi podatkami od konsumpcji, zakres ich stosowania jest ograniczony. Są stosowane wybiórczo. Przedmiotem opodatkowania są wydatki ponoszone na zakup dóbr luksusowych dóbr które powszechnie uważa się za domenę państwa Podatek od takich wydatków to akcyza.

Z punktu widzenia związku między ciężarem podatkowym z ponoszącym go podatnikiem rozróżnia się:

1. podatki pośrednie

obciążają podatnika w sposób nie pozostający w bezpośrednim związku z jego sytuacją dochodową i majątkową. Klasycznym podatkiem pośrednim jest podatek od sprzedaży

2. podatki bezpośrednie

to takie podatki, w przypadku których istnieje precyzyjnie określona zależność między płaconym podatkiem tzn. rodzajem podatku, jego wysokością, trybem płacenia, a podatnikiem.

W związku z władztwem podatkowym rozróżnia się:

1. podatki nakładane przez państwo

2. podatki nakładane przez władze samorządowe

Według podmiotowych źródeł pochodzenia wyróżnia się podatki płacone przez:

1. sektor przedsiębiorstw niefinansowych

2. sektor instytucji finansowych

3. sektor gospodarstw domowych

4. sektor zagranicy

44. Omów elementy techniki podatkowej

Technika podatkowa - jest to działalność praktyczna, wyrażająca się w ustaleniu obowiązku podatkowego, wymiaru podatku, jego ściągnięciu itp.

Technika podatkowa służy do obliczenia i ściągnięcia należności podatkowej.

Elementami techniki są:

1.podmiot opodatkowania jest to każda osoba na której ciąży obowiązek podatkowy. Wyróżniamy podmiot czynny, jest nim przede wszystkim państwo, a także władze samorządowe, i podmiot bierny, są nim osoby prawne i fizyczne zobowiązane do płacenia podatku.

2. przedmiot podatku jest nim rzecz lub zdarzenie, które wywołują obowiązek podatkowy

3. podstawa opodatkowania - stopa podatkowa jest nią z reguły wartościowo określony przedmiot opodatkowania. Czasem jednak podstawę opodatkowania wyraża się w jednostkach fizycznych np. podatek od psów.

4. stawka podatkowa jest to relacja kwoty podatku do podstawy opodatkowania. Stawki podatkowe występują w dwóch następujących formach;

- stawka kwotowa

- stawka procentowa

Stawka kwotowa określa bezpośrednio wielkość podatku należnego władzom publicznym, natomiast stawka procentowa określa, jaka część podstawy opodatkowania stanowi zobowiązanie podatkowe. Stawki procentowe występują w dwóch odmianach: stawki stałe i stawki zmienne. Przy stawkach stałych wysokość podatku rośnie w takim samym tempie co podstawa opodatkowania (stawki proporcjonalne). Stawki zmienne charakteryzują się tym, że wysokość podatku zmienia się wraz z podstawą opodatkowania.

W ramach stawek zmiennych możemy wyróżnić:

• stawki progresywne - podatek rośnie szybciej niż podstawa opodatkowania

• stawki regresywne - stawka podatku maleje wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania

• stawki degresywne - kombinacja w/w: należność podatkowa rośnie szybciej niż podstawa , ale tylko do pewnego pułapu, po osiągnięciu którego stawka przechodzi w stawkę proporcjonalną.

5. skala podatkowa informuje o tym, jaką stawkę należy zastosować do podstawy opodatkowania. Stawka podatkowa może być jedna dla całej podstawy opodatkowania, oraz może występować kilka stawek w zależności od tego, czy stawka rośnie szybciej czy wolniej niż podstawa opodatkowania

6. zwolnienia, ulgi i zwyżki podatkowe

Zwolnienia podatkowe - polegają na tym, że państwo w ramach prowadzonej polityki fiskalnej wyłącz pewną grupę podatników lub pewną część przedmiotu opodatkowania z obowiązku zapłacenia podatku

Ulgi podatkowe - to tylko częściowe ograniczenie ciężaru podatkowego

Wyróżniamy dwa rodzaje ulg:

- ulgi systemowe

charakteryzują się tym, że są wbudowane w dany podatek jako obowiązujące wszystkie podmioty, które spełniają określone ustawa warunki

- ulgi zindywidualizowane

o przyznaniu takich ulg decyduje organ administracji skarbowej

Zwyżki podatkowe - występują wówczas, gdy dany podmiot płaci wyższy podatek, niż wynika to z powszechnie obowiązujących zasad.

45. Omów zasady podatkowe.

Zasady podatkowe to zestaw zaleceń formułowanych przez teorię ekonomii i finansów pod adresem państwa. Twórcą pierwszych zasad podatkowych był Adam Smith, który sformułował cztery podstawowe kanony podatkowe:

1. Równość

2. Pewność

3. Dogodność

4. Taniość

Pod koniec XIX wieku zostały uporządkowane przez A. Wagnera i do dziś taki układ jest uznawany przez współczesną naukę.

Zasady podatkowe wg Wagnera:

1. Fiskalne

- wydajność

- elastyczność

- stałość

2. ekonomiczne

- nienaruszalność majątku podatników

3. sprawiedliwości

- powszechność

- równość

- zdolność dochodowa

4. techniczne

- pewność

- taniość

-dogodność

• Zasada wydajności: podatki powinny być wydajnym źródłem dochodów władz publicznych, nie ma zatem sensu wprowadzanie takich podatków, które przynoszą niewiele dochodów, a których realizacja może pociągać koszty i ryzyko polityczne

• Zasada elastyczności oznacza, że podatek powinien reagować na zmieniające się procesy i zdarzenia gospodarcze oraz społeczne

• Zasada stałości zwraca uwagę państwa na konieczność ograniczonych zmian w systemie podatkowym. Chodzi zarówno o unikanie wprowadzania nowych podatków, jak też o unikanie zmian w podatkach już istniejących

• Zasada nienaruszania majątku podatników w wyniku ciężarów podatkowych nie może być naruszony majątek podatników, podatek powinien być pokrywany z dochodów bieżących

• Zasada powszechności - każdy obywatel jest objęty podatkiem

• Zasada równości: ciężary podatkowe powinny być rozłożone równomiernie na wszystkich podatników (proporcjonalnie do ich dochodów)

• Zasada zdolność podatkowej - system podatkowy powinien korygować proporcje pierwotnego podziału dochodu narodowego, jeżeli udział ten uzna za niesprawiedliwy

• Zasada pewności: podatki powinny być takie, aby były niezawodnym źródłem dochodów państwa, również podatnik powinien wiedzieć z góry jaki podatek będzie płacił w związku z prowadzoną działalnością i osiąganymi dochodami

• Zasada dogodności: pobór podatku powinien uwzględnić warunki finansowe podatnika, cykl i charakter jego działalności itd.

• Zasad taniości poboru podatku: koszty realizowania podatków nie powinny uszczuplać nadmiernie dochodów państwa, w przeciwnym razie obciążenie podatników podatkami musiałoby wzrosnąć.

46. Przedstaw i omów krzywą Laffera

Krzywa Laffera wyjaśnia zależności między skalą opodatkowania, rozmiarami działalności gospodarczej i dochodami budżetu państwa.

Przychody z tytułu

podatków




Stopa opodatkowania (%)

Przy niskich skalach progresji podatkowej dochody państwa rosną szybko, gdyż niewielki ciężar podatkowy powoduje wzrost aktywności gospodarczej, a w konsekwencji wzrost dochodów będących przedmiotem opodatkowania. W miarę podnoszenia stawki podatkowej dochody jeszcze rosną, ale wolniej. W punkcie M następuje przesilenie, gdyż dalszy wzrost stawki podatkowej będzie wywoływał ograniczenie działalności gospodarczej a w konsekwencji spadek dochodów budżetu. Krzywa Laufer ilustruje także zależność odwrotną tzn. zmniejszenie stawki podatkowej spowoduje wzrost dochodów państwa z tytułu podatków.

Krzywa Laffera w jasny sposób ilustruje związek między ciężarami podatkowymi a aktywnością gospodarczą.

47. Omów przyczyny ucieczki przed podatkami.

Wyróżnia się cztery podstawowe przyczyny ucieczki przed podatkami:

1. Moralne

Należy tu wymienić dualizm postępowania pod względem norm etycznych. Łamanie norm publicznych jest mniej naganne nie norm prywatnych. Symptomy zachowania państwa zachęcają podatnika do ucieczki przed podatkiem. Jest to w pewnej mierze usprawiedliwione lecz niezgodne z prawem.

2. Polityczne

Z tych względów podatnik ucieka przed podatkami jeżeli nie akceptuje panującego ustroju czy realizowanej przez siły rządzące doktryny społecznej lub gospodarczej. Ucieczka przed podatkiem jest jednym z możliwych środków sprzeciwu wobec państwa.

Niekiedy też duże przedsiębiorstwa, o znaczeniu strategicznym dla państwa, nie płacą podatku, żądając jego umorzenia lub odroczenia w czasie spłaty tej należności. Dział to demoralizująco na innych podatników i narusz fundamentalne zasady opodatkowania.

3. Ekonomiczne

Wobec niemożności przerzucenia ciężaru podatków na inne podmioty, podatnik, dążąc do zachowania przedsiębiorstwa lub poziomu konsumpcji skłonny jest do ucieczki przed podatkiem. Do przyczyn ekonomicznych należy także zaliczyć istnienie tzw. drugiego obiegu gospodarczego. Istnienie wysokiej stopy bezrobocia sprzyja np. zjawisku nielegalnego podejmowania pracy. Istotnym problemem dla władz podatkowych jest rozwój międzynarodowych stosunków gospodarczych, finansowych, tworzenie się ponadnarodowych przedsiębiorstw, koncernów. Sprzyja to przepływowi dochodów między krajami i ucieczce przez opodatkowaniem.

4. Techniczne

Związane są z wysokim stopniem skomplikowania współczesnych systemów podatkowych. Zjawisko to jest wywołane:

- rozwojem gospodarczym

- skalą procesów gospodarczych

- złożonością stosunków ekonomicznych

- różnorodnością zdarzeń gospodarczych

Wymienione okoliczności powodują, że nie jest możliwe posługiwanie się jednym podatkiem, musi funkcjonować wiele podatków, a ich skonstruowanie wymaga regulacji prawnych o dużym stopniu konkretyzacji. Przykładem mogą być przepisy regulujące takie elementy jak przychód, dochód, koszt uzyskania przychodu. Zawsze istniej możliwość interpretacji przepisów na korzyść podatnika, obchodzenia przepisów itd. Innymi słowy rozbudowany system podatkowy poważnie ogranicza możliwości aparatu skarbowego kontroli i ściągania należnych podatków.

Ucieczka przed podatkiem może przybierać dwie podstawowe formy:

1. Unikanie podatku

2. Oszustwa podatkowe

Unikanie podatku polega na świadomym powstrzymywaniu się przed dokonaniem pewnych czynności, które wywołują powstanie stosunku podatkowego, albo na wyszukiwaniu luk w przepisach podatkowych po to, aby unikać podatku lub zmniejszyć jego ciężary. Przykładem tej sytuacji jest powstrzymanie się np. od zakupu opodatkowanych dóbr, odmowa przyjęcia spadku. Unikaniu podatku sprzyja rozwój międzynarodowych stosunków gospodarczych i społecznych. W aspekcie międzynarodowym unikanie podatków może w szczególności polegać na ;

- unikaniu nałożenia podatku

- unikaniu uiszczenia podatku

Oszustwa podatkowe są jak z samej nazwy wynika łamaniem prawa i jako takie podlegają karze. Typowymi formami oszustw podatkowych są:

- zatajenie materialne, polegające na ukrywaniu przedmiotów podlegających opodatkowaniu

- zatajenie rachunkowe, wyrażające się w niezgodnym ze stanem faktycznym prowadzeniu rachunkowości

- fałszywe kwalifikowanie, które polega na ukrywaniu rzeczywistej sytuacji prawnej podatnika przez fikcyjną sytuacje prawną.

48. Przedstaw wady i zalety podatku VAT w porównaniu do innych rodzajów podatku od obrotu.

Podatek dochodowy jest ukazywany głównie na tle podatku obrotowego. Podatek od towarów i usług ma szereg zalet, których nie maił podatek obrotowy. Można do nich zaliczyć m. in. to, że:

1. Podatek ten zapobiega pionowej koncentracji produkcji, zwłaszcza gdy podatnikiem tego jednofazowego podatku jest producent. Producent płacący podatek nie jest bowiem zainteresowany tym, aby towar był w maksymalnym stopniu wyprodukowany bez udziału zewnętrznych kooperantów, którzy realizując zyski od swoich dostaw powodowaliby wzrost kosztów podatnika i zwiększenie jego opodatkowania. W przypadku podatku obrotowego podnosiłoby to ceny towarów, będących w tym obiegu, względem konkurencji, która nie korzysta z kooperacji, natomiast w przypadku podatku VAT ilość kooperantów jest dla podatnika obojętna, ponieważ podatek ten jest płacony w każdej fazie obrotu. Konsekwencją tego jest wyeliminowanie niekorzystnego zjawiska jakim było - na skutek znacznie ograniczonej współpracy kooperacyjnej - wadliwe wykonanie usług.

2. Podatek VAT nie zmusza producenta do przerzucania czynności wytwórczych na swoich odbiorców, którzy nie są opodatkowani.

3. VAT stwarza przesłanki stymulacji eksportu, istnieje bowiem możliwość zastosowania procedur zwrotu tego podatku w przypadku eksportu towarów i usług.

4. Przy założeniu, że podatek ten ma charakter powszechny - nie występują zwolnienia - nie zniekształca on cen towarów i usług; kształtują się one w zależności od liczby faz obrotu.

5. Podatek obrotowy jako podatek wliczany w koszty przyczynił się do wzrostu cen, a zatem był podatkiem inflacjogennym. Natomiast w przypadku podatku od towarów i usług należy wyraźnie odróżnić dwie następujące sytuacje:

- moment wprowadzenia podatku do systemu podatkowego. Sytuacja ta rodziła niebezpieczeństwo, że nastąpi wzrost cen spowodowany obciążeniem podatkowym towarów i usług.

- sytuację, której VAT już w gospodarce funkcjonuje. Należy stwierdzić, że z zasady podatek VAT nie przyczynia się do wzrostu cen, o ile jest on odliczany na zasadach ogólnych, tj. nie podwyższa kosztów działalności firmy.

6. Wprowadzenie podatku VAT spowodowało ograniczenie możliwości popełnienia przestępstw i nadużyć podatkowych, co miało miejsce w przypadku nie wystawiania faktur przy podatku obrotowym.

49. Przedstaw mechanizm rozliczania podatku od towarów i usług.

Z uwagi na sposób rozliczania podatku od towarów i usług rozróżnia się:

1. podatek należny określić można jako podatek wynikający z faktur sprzedaży, który powinien być odprowadzony do Urzędu Skarbowego po uprzednim pomniejszeniu go o podatek naliczony. Jest to więc podatek wynikający z opodatkowania czynności będących przedmiotem opodatkowania według stawki 22%, 17%, 12%, 7%, 0%. W przypadku, gdy zastosowano stawkę 0%, podatek w ujęciu pieniężnym nie występuje.

2. podatek naliczony wynika z oryginałów faktur zakupu, które podatnik otrzymuje od sprzedającego w momencie dokonywania transakcji zakupu towarów lub usługi. Innymi słowy, podatek naliczony w danej fazie jest to podatek zapłacony w poprzedniej fazie, który pomniejsza podatek należny.

Gdy podatek naliczony jest wyższy niż podatek należny, podatnik otrzymuje zwrot określonej kwoty podatku, lub obniża o nią podatek należny od swojej sprzedaży w następnym miesiącu. Mamy więc do czynienia z tzw. Zwrotem bezpośrednim oraz zwrotem pośrednim.

Podatek należny oraz podatek naliczony to kategorie, które odnoszą się do podatników VAT.

50. Scharakteryzuj podstawowe podatki.

Podatek dochodowy od osób fizycznych

Cechy charakterystyczne:

- powszechność podmiotowa podatku w stosunku do osób fizycznych, które osiągają dochody, z pewnymi wyjątkami odnoszącymi się do bardzo niskich dochodów, od których pobór podatku ponosiłby istotnie koszty poboru,

- powszechność przedmiotowa podatku, co oznacza, że opodatkowaniu podlegają wszelki dochody osiągane przez osoby fizyczne,

- realizacja celów pozafiskalnych, do których należy zaliczyć:

a) łagodzenie dysproporcji w układzie dochodów

b) wspomaganie realizacji ważnych celów społecznych, takich jak budownictwo mieszkaniowe, remont mieszkania, zakup mieszkania na rynku pierwotnym itd.

c) wykorzystywanie podatku do realizacji celów ekonomicznych, takich jak tworzenie nowych miejsc pracy

d) wspomaganie przez ludność użytecznych celów społecznych przez możliwość dokonywania odpisów na rzecz oświaty, kultury, sportu itd.

e) wykorzystywanie podatku jako narzędzia pobudzającego ludność do zakupu skarbowych papierów wartościowych

f) ochrona oszczędności ludności, których oprocentowanie nie zalicza się do przychodu

g) polityka parorodzinna, polegająca na możliwości łączenia dochodu małżonków

Podatek od nieruchomości

Stanowi najważniejszą pozycje w dochodach własnych gmin. Podstawą opodatkowania jest powierzchnia nieruchomości lub kubatura, a nie wartość. Podatnikami podatku od nieruchomości są właściciele lub użytkownicy wieczyści nieruchomości. Opodatkowaniu podlegają budynki lub ich części związane z prowadzeniem pozarolniczej i pozaleśnej działalności gospodarczej. Podstawą opodatkowania jest powierzchnia użytkowa mierzona po wewnętrznej długości ścian budynków, dla gruntów ich powierzchnia, dla budowli wartość początkowa przyjmowana do amortyzacji.

W podatku od nieruchomości stosowane są zwolnienia przedmiotowe: opodatkowaniu nie podlegają tereny zajęte przez drogi publiczne, budynki zabytkowe wpisane do rejestru, grunty na których istnieją zbiorniki wodno - retencyjne, nieruchomości zajęte przez administracje samorządu terytorialnego.

Stawki podatkowe ustala Minister Finansów, przy obowiązującej zasadzie, że poziom stawki max podwyższa się corocznie. Rada gminy ma prawo do ustanawiania ulg i zwolnień od podatków.

Podatek od posiadania psów

Płacą go osoby fizyczne posiadające psy. Stawkę max ustala Minister Finansów, Finansów stawki dla konkretnych gmin - rada gminy. Istnieje kilka ustawowych zwolnień: dotyczą one psów osób kalekich, psów wykorzystywanych do pilnowania gospodarstw rolnych, psów będących własnością osób powyżej 70 roku życia, psów personelu przedstawicielstw dyplomatycznych.

Podatek od środków transportowych

Płacą go właściciele pojazdów samochodowych, ciągników, przyczep, motocykli, motorowerów, jachtów, promów i lodzi z silnikami. Max stawki podatku określa Minister Finansów, ale Rada Gminy może je obniżyć. Wysokość składki jest uzależniona od rodzaju środka transportu, pojemności skokowej silnika, ładowności lub masy całkowitej. Zwolnieni od podatku są inwalidzi. Dochody z tyt tego podatku powinny być przeznaczone na utrzymanie i budowę dróg.

Podatek rolny

Obciąża osoby fizyczne, prawne, które są właścicielami gospodarstw rolnych o obszarze przekraczającym 1 ha fizyczny lub przeliczeniowy. Osoby będące właścicielami gospodarstw rolnych o powierzchni nie przekraczającej 1 ha płacą podatek od nieruchomości. Spod obowiązku podatkowego wyłączone są gospodarstwa należące do działów specjalnych, specjalnych ich właściciele w obecnym systemie płacą podatek dochodowy od osób fizycznych. Przedmiotem opodatkowania są użytki rolne, lasy, grunty leśne, grunty pod stawami i zabudowaniami związane z prowadzeniem gospodarstw rolnego.

Podatek leśny

To najnowszy instrument podatkowy. Do jego płacenia zobowiązani są wszyscy właściciele lasów bez względu na status prawno-organizacyjny podmiotu, co m. in. oznacza, iż podatek leśny płaci również Skarb Państwa. Przedmiotem opodatkowania są lasy z wyjątkiem lasów, na których istnieją ośrodki wypoczynkowe, zlokalizowane są działki budowlane i rekreacyjne. Stawki podatku ustalają gminy, ale do wysokości określonej przez Ministra Finansów.

Podatek od spadków i darowizn

Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw w formie spadku. W przypadku darowizn obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na obdarowanych i darczyńcach. Przedmiotem i podstawą opodatkowania jest tzw. Czysta wartość nabytych rzeczy i praw , a więc po potrąceniu długów i innych obciążeń. Stawka podatku uzależniona jest od grupy podatkowej, do której zaliczony został podmiot, a stosowanym kryterium określenia grup podatkowych jest stopień pokrewieństwa między nabywcą a zbywcą. Wyróżnia się 3 grupy:

I - małżonek, rodzice, dzieci, pasierbowie, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie

II - zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa

III - pozostali

51. Scharakteryzuj podstawowe opłaty publiczne

OPŁATA SKARBOWA - pobierana jest od różnych czynności administracyjnych, podejmowanych na wniosek zarejestrowanego (np. sporządzenie aktu małżeństwa, wydanie prawa jazdy, dokonanie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej)

OPŁATA MIEJSCOWA - (typowa opłata lokalna) płacą ją osoby przebywające czasowo w gminie w celach wypoczynkowych, turystycznych. Listę gmin o szczególnych walorach ustalają wspólnie władze państwowe i samorządowe. Z opłaty tej zwolnieni są ludzie przebywający w szpitalach i sanatoriach oraz zorganizowane grupy młodzieży.

52. Przedstaw pojęcie i rodzaje ceł.

Cło jest opłatą nakładana przez państwo na towar w chwili przekroczenia przez niego granicy danego kraju. Cło zwiększa cenę produktu.

W zależności od przyjętego kryterium można wyróżnić kilka rodzajów cła.

Z pkt widzenia kierunku ruchu towarów cła dzielimy na:

1. importowe - stosuje się je w celu ochrony produkcji krajowej, ochrony poziomu cen wewnętrznych, a także w celach fiskalnych - potrzeba zwiększenia dochodów państwa

2. eksportowe - są stosowane raczej wyjątkowo np. gdy kraj jest monopolistą w określonej dziedzinie i liczy na pewny zbyt towarów, niezależnie od ich ceny, czasem też w celu ochrony interesów konsumentów krajowych. Celem ceł eksportowych nakładanych na surowce jest zwykle zachęcenie do ich przetwarzania w kraju. Cła eksportowe powodują wzrost cen produktów krajowych za granicą, mogą zatem ograniczać eksport danego kraju, a więc pogorszyć jego bilans handlowy.

3. tranzytowe - były często stosowane w formacja przedkapitalistycznych i w początkowym stadium rozwoju kapitalizmu. Miały one postać nakładanych na obcych kupców przejeżdżających przez dany kraj. Już nie są stosowane. Współczesne tranzyty są stosowane jako źródło dochodów dewizowych kraju tranzytowego, głównie przez pobieranie opłat za usługi transportowe.

Z pkt widzenia sposobu określenia wysokości ceł wyróżniamy:

1. ad valorem - określane w procentach w stosunku do wartości towarów

2. specyficzne - ustalane w stosunku do ilości towarów (wg stawek za jednostkę towaru)

3. kombinowane - ustalane w zależności od wartości i ilości towarów

Innym kryterium jest charakter ekonomiczny ceł, dzielimy je na :

1. fiskalne - są stosowane w celu zapewnienia państwu odpowiednich dochodów. Wysokość cła zależy od rodzaju towarów od elastyczności popytu na nie; może więc wzrastać tylko do określonego poziomu. Zbyt wysokie cło powoduje wzrost ceny, przy której popyt na dane dobro maleje lub zanika.

2. ochronne - mają na celu ochronę produkcji krajowej przed konkurencją zagraniczną, cło podwyższa cenę dobra zagranicznego na rynku krajowym, co ułatwia podjęcie konkurencji przez produkcję rodzimą, nawet przy wyższych kosztach jej wytwarzania

3. ekspansywne - są odmianą ceł ochronnych, mających na celu utrzymanie wysokich cen na rynku wewnętrznym, a przez to zwiększenie ekspansywności producentów krajowych na rynkach zagranicznych.

Według kryterium podmiotu ustalania ceł można je podzielić na:

1. autonomiczne - wprowadzone decyzja danego kraju

2. umowne (konwencyjne) - określone w umowie z partnerami zagranicznymi

Według rodzaju taryfy celnej cła dzieli się na:

1. maksymalne

2. minimalne

Według kryterium zróżnicowanego traktowania wyróżnia się cła:

1. dyskryminacyjne - ustalone na poziomie wyższym od ogólnie obowiązującego

2. preferencyjne - stosowane wobec krajów, którym chce się zapewnić szczególne korzystne warunki wymiany.

Cło zwiększa cenę produktu. Zmiana ceny wpływa na kształtowanie się popytu na dany towar i jego podaży. Jeżeli elastyczność cenowa popytu krajowego jest duża, to wyższe ceny wpływają na obniżenie popytu, a zatem i importu danego dobra. Gdyby dobro to produkowane jest w kraju może przyczynić się do wzrostu produkcji krajowej.

Terms of trade rozumiane jako warunki wymiany określają stosunek, stosunek jakim jedne dobra wymienia się na inne. W handlu zagranicznym chodzi o stosunek wymiany towarów eksportowanych na towary importowane. Terms of trade w ujęciu cenowym to relacja zmian cen dóbr eksportowanych do cen dóbr importowanych przez poszczególne kraje.

53. Przedstaw klasyfikacje wydatków publicznych.

I. Podstawowe kryterium podziału wydatków publicznych wiąże się z funkcjami państwa i samorządu:

1. Klasyczne funkcje publiczne państwa:

a) funkcje zewnętrzne - polegają na tym, że władze państwowe mają obowiązek zapewnienia społeczeństwu bezpieczeństwa, co wiąże się ze znacznymi wydatkami publicznymi na utrzymanie armii i służb zagranicznych państwa.

b) funkcje wewnętrzne - ponosicie tutaj wydatki na utrzymanie administracji, sądownictwa, bezpieczeństwa wewnętrznego.

2. Socjalne funkcje władz publicznych

3. Ekonomiczne funkcje państwa

II. Kryterium wyodrębnienia wydatków związane z ostatecznym wykorzystaniem PKB:

1. Wydatki realne (rzeczywiste, nabywcze) - w ich wyniku następuje zużycie elementów PKB w drodze zakupu towarów i usług przez jednostki należące do sektora publicznego, wydatki nabywcze tworzą więc w sposób bezpośredni popyt na dobra i usługi.

2. Wydatki transferowe - dokonywane są na rzecz innych podmiotów, co wiąże się albo z istniejącym systemem finansów publicznych, albo wynika z prowadzonej przez państwo polityki finansowej

1. Transfery wewnętrzne - oznaczają wydatki publiczne jednych gestorów funduszy publicznych na rzecz innych, w wyniku tych transferów nie zmienia się ogólna wielkość środków publicznych, zmienia się zaś struktura ich finalnego wydatkowania

2. Transfery zewnętrzne - oznaczają zasilenie podmiotów prywatnych w pieniądz pochodzący ze środków publicznych

III. Z punktu widzenia kryterium „gospodarka krajowa - zagranica”

1. Wydatki krajowe

2. Wydatki zagraniczne - zakupy rządowe dokonywane poza granicami kraju

IV. Podział ze wg na przeznaczenie na cele bieżące oraz średnio i długookresowe

1. Wydatki bieżące

2. Wydatki majątkowe

Ten podział wydatków jest ważny, gdyż na jego podstawie można się zorientować jaka jest hierarchia potrzeb i preferencje władz publicznych.

V. Możliwość oddziaływania władz publicznych na wydatkowanie środków

1. Wydatki stałe

2. Wydatki zmienne

VI. Z podziałem wydatków na stałe i zmienne wiąże się podział na:

1. Wydatki sztywne - to najczęściej wydatki zw z obsługą długu publicznego i finansowaniem deficytu funduszy ubezpieczeniowych

2. Pozostałe wydatki

VII. Podział wg szczebla wydatkowania środków

1. Wydatki szczebla centralnego - wydatki państwowe

2. Wydatki szczebla regionalnego - mogą to być wydatki państwowe, samorządowe, rządowo-samorządowe

3. Wydatki szczebla lokalnego - to wyłącznie wydatki samorządowe

VIII. Kryterium formy funduszu publicznego

1. Wydatki budżetowe - obejmują wydatki budżetu państwa i budżetów samorządowych

2. Wydatki publicznych funduszy celowych - obejmują wydatki funduszy państwowych i samorządowych

IX. Podział ze wg na podmioty wydatkujące środki publiczne:

1. Wydatki jednostek budżetowych

2. Wydatki jednostek pozabudżetowych

55. Przedstaw podstawowe formy organizacyjno-prawne jednostek polskiego sektora finansów publicznych.

Ze wg organizacyjnych wyodrębnia się następujące formy gospodarki budżetowej:

1. Państwowe jednostki budżetowe

2. Państwowe zakłady budżetowe

3. Środki specjalne

4. Gospodarstwa pomocnicze

W polskim systemie finansów publicznych występują dwa podstawowe rodzaje podmiotów gospodarki budżetowej:

1. Jednostki budżetowe

Zasadniczą cechą jednostki budżetowej jest to, że pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu państwa, a jej dochody są automatycznie dochodami budżetu. Jednostki budżetowe są więc powiązane z budżetem metodą brutto. Ideą takiej organizacji jednostki budżetowej jest celowe uniezależnienie wykonywania zadań statutowych od realizowanych dochodów.

2. Zakłady budżetowe

Tworzy się je w takich dziedzinach sektora publicznego, w których istnieje możliwość pełnej lub częściowej odpłatności za usługi. W odróżnieniu od jednostki budżetowej zakład budżetowy może pokrywać swoje wydatki z uzyskiwanych dochodów. Powiązany jest z budżetem metodą netto. Zakład budżetowy ma znacznie większą swobodę finansową w działalności gospodarczej.

56. Przedstaw podstawowe metody racjonalizacji wydatków publicznych

Problem racjonalizacji wydatków publicznych musi być rozwiązany w dwóch zasadniczych płaszczyznach:

- makroekonomicznej

- mikroekonomicznej

W płaszczenie makroekonomicznej chodzi o ustalenie racjonalnego - dla społeczeństwa i gospodarki - poziomu i struktury wydatków publicznych. publicznych zakres tego zagadnienia wchodzi nie tylko bezwzględny poziom wydatków czy relatywny poziom wydatków publicznych w odniesieniu do PKB, Lech także ich wewnętrzna struktura. Racjonalizacja struktury wydatków publicznych musi być dokonywana w przekroju funkcji państwa, działów gospodarki narodowej, rodzaju funduszy wykorzystywanych do alokacji środków publicznych, szczebla ich rozdysponowania, form ponoszenia wydatków itp. Dla racjonalnego wykorzystania środków publicznych ważne jest bowiem nie tylko, ile środków publicznych jest wydatkowanych i na co, istotne jest także jak środki te są wydatkowane.

Płaszczyzna mikroekonomiczna dotyczy podmiotów, które bezpośrednio wykorzystują środki publiczne, a więc jednostek sektora publicznego, publicznego przypadku Polski jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych. Płaszczyzny makro i mikroekonomiczne są ściśle powiązane i tylko łączne ich traktowanie gwarantuje racjonalne wydatkowanie środków publicznych. publicznych ujęciu mikroekonomicznym chodzi o takie sformułowanie zasad gospodarki środkami finansowymi, które zapewniłoby wydatkowanie zgodne z celami i zadaniami publicznymi danej jednostki sektora publicznego, ale przy jednoczesnym oszczędnym zużywaniu środków publicznych. Chodzi więc o jak najlepsze dostosowanie wykorzystania środków do zadań realizowanych przez dany podmiot i jak najlepsze zaspokojenie potrzeb ludzkich.

58. Przedstaw pojęcie oraz rodzaje deficytu budżetowego.

Deficyt budżetowy - formalny, rachunkowy wynik działalności państwa w sferze finansów publicznych.

Może dotyczyć budżetów bieżących, majątkowych, zwyczajnych i nadzwyczajnych.

Analiza przyczyn i treści deficytu budżetowego powinna dać odp. na pytania

- czy deficyt budżetowy jest skutkiem żywiołowych procesów gospodarczych, których wystąpienia nie można było przewidzieć w fazie budowy budżetu?

- czy wynika on ze świadomej polityki gospodarczej i fiskalnej państwa?

Rodzaje deficytu budżetowego:

1. Deficyt rzeczywisty - jest faktyczną różnicą pomiędzy wydatkami i dochodami w danym okresie

2. Deficyt strukturalny - jest wielkością symulowaną, hipoteczna, powstającą w warunkach gdy dochody i wydatki są realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki

3. Deficyt cykliczny - jest rezultatem cyklu koniunkturalnego, ożywienia lub recesji, wpływającego na dochody i wydatki budżetowe, a więc w warunkach, gdy gospodarka nie funkcjonuje przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych

Różnica między deficytem strukturalnym a cyklicznym wynika ze stosowania różnych narzędzi polityki fiskalnej - stosowanie automatycznych stabilizatorów koniunktury lub realizowanie dyskrecjonalnej polityki fiskalnej państwa.

Deficyt cykliczny jest konsekwencją stosowania automatycznych stabilizatorów koniunktury.

59. Przedstaw pojęcie oraz rodzaje długu publicznego.

Dług publiczny - finansowe zobowiązanie władz publicznych z tytułu zaciągniętych pożyczek.

Najważniejszą przyczyną powstawania długu publicznego jest zaciąganie pożyczek na pokrycie deficytu budżetowego.

Ciężarom związanym z długiem publicznym może ulżyć inflacja, ale oznacza to, że za jej pomocą dokonuje się redystrybucja dochodów.

Istota zaciągania przez władze publiczne pożyczek, których skutkiem jest dług publiczny, jest równoważenie budżetu w sytuacji, kiedy władze publiczne albo nie mogą, albo nie chcą zwiększyć ciężarów podatkowych.

Rodzaje długu publicznego:

1. Wg Daltona:

1. dług produktywny - odpowiadają mu aktywa

2. dług martwy

1. wg kryterium dobrowolności:

1. dług publiczny dobrowolny

2. dług publiczny przymusowy - zaciąganie pożyczek ma w istocie charakter zbliżony do podatków albo jest wręcz podatkiem

1. wg kryterium rozpoznania przyczyn i skutków zadłużenia publicznego

1. globalny dług publiczny

2. wewnętrzny (krajowy) dług publiczny

3. zewnętrzny (zagraniczny) dług publiczny

Podział długu publicznego na dług wew i zew jest istotny zarówno przy zaciąganiu pożyczek przez władze publiczne, jak i przy spłacie rat kapitałowych. Ważne jest czy ponoszone przez władze publiczne koszty są dochodem podmiotów krajowych czy zagranicznych. Dochody te mogą sprzyjać wzrostowi gospodarczemu, gdyż tworzą popyt w gospodarce, w przypadku banków zwiększają ich siłę finansową (kredytową). Z drugiej strony władze publiczne przy zaciąganiu pożyczek mogą się kierować wyłącznie kryterium ceny pozyskania pożyczek, a może być korzystniejsza w przypadku pożyczek zagranicznych.

1. kryterium czasu

1. dług krótkoterminowy (płynny) - zaciąganie tego długu może wynikać z przejściowych trudności płatniczych władz publicznych. Powodem mogą być także rozbieżności w czasie między wpływami dochodowymi a bezwzględnie koniecznymi wydatkami

2. dług długoterminowy (fundowany) - powstaje z zaciągania pożyczek długoterminowych, długoterminowych których finansuje się wydatki majątkowe, związane zwłaszcza z budową obiektów użyteczności publicznej. Powstający w wyniku tych wydatków majątek publiczny jest materialnym zabezpieczeniem pożyczek, a ponad to może przynosić pewne dochody, które będą źródłem spłaty długu.

1. z pkt widzenia zasad ewidencji, a także z pkt widzenia rzeczywistego obciążenia gospodarki i społeczeństwa długiem publicznym

1. dług publiczny brutto - oznacza zobowiązania władz publicznych względem podmiotów krajowych i zagranicznych znajdujących się poza sektorem publicznym, zobowiązania które wynikają z powstania stosunków wierzycielsko - dłużniczych. Aby określić wielkość rzeczywistego zadłużenia władz publicznych dług brutto należy pomniejszyć o należności władz publicznych od innych podmiotów.

2. dług publiczny netto - jest to kategoria przede wszystkim ekonomiczna. Sposób określania długu publicznego netto nie jest tylko sprawą formalną, gdyż w rachunku tym musi zostać uwzględniona realność wyegzekwowania należności władz publicznych

1. z pkt widzenia struktury władz publicznych (kto zaciąga pożyczki )

1. dług centralny (państwowy)

2. dług lokalny (samorządowy) - stan tego długu jest ważny dla finansów publicznych, gdyż od tego zależy długookresowa polityka kształtowania struktury funduszy publicznych i ewentualne zmiany w proporcji podziału środków publicznych między władze państwowe a władze samorządowe

60. Omów podstawowe cele zarządzania długiem publicznym.

Obsługa długu publicznego wymaga dobrze zorganizowanego działania wyspecjalizowanych organów władz publicznych, - czyli długiem publicznym trzeba zarządzać. W zarządzaniu długiem publicznym mają zastosowanie uniwersalne zasady wykształtowane w ramach ogólnych stosunków wierzycielsko - dłużniczych oraz związanych z zachowaniami podmiotów tych stosunków.

Głównymi kryteriami, jakimi muszą się kierować władze publiczne przy zarządzaniu długiem są:

1. minimalizacja kosztów pozyskiwania środków pieniężnych na obsługę długu publicznego

2. koordynowanie bieżącej i przyszłej zapadalności instrumentów skarbu państwa z wymagalnością zobowiązań skarbu państwa

3. zapewnienie bieżącej płynności finansowej rządu.

61. Omów kryteria konwergencji Traktatu z Maastricht.

Dotyczą one kształtowania się wysokości stóp procentowych, stopy inflacji, deficytu budżetowego, długu publicznego. Spełnienie kryteriów uznano za warunek uczestnictwa w unii walutowej.

Kryteria monetarne:

1. średnia nominalna długookresowej stopy % nie może być wyższa o więcej niż 2 punkty % od stopy % zanotowanej w trzech krajach członkowskich o najniższym jej poziomie,

2. stopa inflacji mierzona wskaźnikiem cen konsumpcyjnych nie może być wyższa o więcej niż 1,5 punktu % od stopy inflacji zanotowanej w trzech krajach członkowskich o najniższym jej poziomie,

3. kraj członkowski powinien respektować przedział wahań kursów walut przewidziany w ramach mechanizmu kursowego Europejskiego Systemu Walutowego.

Kryteria fiskalne:

1. deficyt budżetowy nie może przekraczać 3% PKB,

2. dług publiczny nie może przekraczać 60% PKB.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---