AMERYKA PREKOLUMBIJSKA

Lud lub kultura	Okres	Region	Główne ośrodki	Charakterystyka, uwagi
Olme- kowie	1200- 100 p.n.e.	Meksyk na pd. od Veracruz	La Ven-ta, San Lorenzo	Pierwsze ośrodki miejskie w Ameryce, rozwinięte rolnictwo, wspaniale kamienne rzeźby. Pochodzenie ludu niepewne
Kultura Teoti-huacan	400 p.n.e.- 900 n.e.	Środk. Meksyk	Teoti-huacan	Wielki ośrodek religijny w Teotihuacan z monumental-nymi budowlami (rozkwit 300-650 n.e.) i ludnością sięgającą 200 tys. mieszk. Wpływ kultury Teotihuacan promieniował na całą Amerykę Śr.
Majo­wie	IV - XVI w. (rozkwit przed 925)	Gwate­mala, Jukatan	Copan, Tikal, Palenąue	Miasta-państwa z monumentalnymi budowlami, porzu-cone z nieznanych powodów na pocz. X w. Nowe ośrodki powstały na Jukatanie (Chichén-Itza, Mayapán, Uxmal), walki o hegemonie nasilone w XV w. Znakomita sztuka, wybitne osiągnięcia astronomiczne
Tolte-kowie	IX­ - XIII w.	Wyżyna Meksy­kańska	Tollan (Tula)	Przybysze z północnego zachodu, przejęli dorobek poprzednich kultur. Utworzone przez nich państwo upadło po najeździe nowych ludów. Jako jedni z pierwszych w Ameryce używali wyrobów z metali
Azte­kowie	XIII - pocz. XVI w.	Środk. Meksyk, Gwate­mala	Tenoch-titlan (obecny Meksyk)	Przybysze z północy, 1325 założyli miasto Tenochtit-lan. W końcu XIV w. zrzucili zwierzchność innych ludów, a nast. podbili ziemie od Gwatemali i wybrzeży Zat. Meksykańskiej po wybrz. Oc. Spokojnego tworząc silne, choć niejednorodne państwo. Za ich rządów nastąpił wzrost liczby krwawych ofiar rytualnych
Kultura Nazca	pocz. n.e.- Xw.	Pd.-zach. Peru	brak miast	Budynki z suszonej cegły, piękna ceramika, znakomite tkaniny. Słynne figury olbrzymich rozmiarów ułożone z kamieni na pustyni Nazca
Kultura Tiahu-anaco	IV - XIII w.	Wsch. Peru, Boliwia, pn. Chile	Tiahua-naco	Rozwinięte tkactwo, metalurgia brązu, obróbka kamienia. Wielki ośrodek miejski nad Jez. Titicaca (rozkwit 300-600 n.e., później zmniejszenie znaczenia)
Czib-czowie	XV - pocz. XVI w.	Kolum-bia	Zipa, Zaque	Miasta-państwa, rozwinięte rolnictwo, tkactwo, dalekosiężny handel wyrobami rzemiosła; kult Słońca
Chimu	XIV - XV w.	Wybrz. Peru	Chan- -chan, Tumbez	W okresie rozkwitu państwo sięgające od granic Ekwa­doru do Limy. Stolica Chan-chan liczyła ok. 200 tys. mieszk. Rozbite przez Inków. Rozwinięte rolnictwo irygacyjne i rzemiosło artystyczne (tkactwo, snycerstwo, garncarstwo, złotnictwo)
Inkowie	XIV w.- pocz. XVI w.	Peru, Ekwador, Boliwia, pn. Chile, pn.-zach. Argen-tyna	Cuzco	W końcu XIV w. pierwsze podboje okolic Cuzco, w pocz. XV w. (panowanie Paczakuteka) uporządkowanie administracji i prawa, za Tupak Yupanki (1440-1495) wielkie podboje po granice Kolumbii i Środk. Chile. Państwo skrajnie scentralizowane, rządzone przez dzie­dziczną kastę Inków, narzucające poddanym język ke-czua i kult Słońca. Rozwinięte rolnictwo, hodowla lam, wielkie budowle kamienne, znakomita sieć (ok. 16 tys. km) dróg dostępnych dla pieszych i zwierząt jucznych

PRZEGLĄD GEOGRAFICZNY - ŚWIAT

---