Uniwersalizm bohatera romantycznego polega na bezgranicznym umiłowaniu narodu: "Ja kocham cały naród, objąłem w ramiona jego przeszłe i przyszłe pokolenia" - są to słowa Konrada, który utożsamia się z cierpiącym narodem i cierpi z powodu przeœladowań. Taką miłoœcią do ojczyzny wykazał się Jacek Soplica z "Pana Tadeusza" i Kordian z dramatu Juliusza Słowackiego. Jest to miłoœć na œmierć i życie - pisze o tym Juliusz Słowacki w wierszu pt. "Testament mój": "Lecz zaklinam - niech żywi nie tracą nadziei / I przed narodem niosą oœwiaty kaganice, / A kiedy trzeba, na œmierć idą po kolei / Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec".
To przesłanie poety romantyzmu zrozumieli przedstawiciele pokolenia ,
,Kolumbów". Młodzi chłopcy z rocznika dwudziestego narażali swoje życie i ginęli - pisze o tym Aleksander Kamiński ("Kamienie na szaniec") i poeci z okresu Apokalipsy spełnionej, m.in. Krzysztof Kamil Baczyński w wierszach: "Pokolenie", "Historia", "Ten czas", "Z lasu", "Z głową na karabinie".
Wykazali się miłoœcią do ojczyzny, za jej wolnoœć oddali życie (Baczyński zginął 4 sierpnia w powstaniu warszawskim).
Uczucie miłoœci "ogromną ma moc" - to skierowane w stronę ojczyzny i ogółu wyznanie - œwiadczące o postawie obywatelskiej, o patriotyzmie, jak też uczucie miłoœci do drugiego człowieka.
Sądzę, że istotna jest miłoœć rodzinna, pozwalająca stworzyć radosny dom, małą ojczyznę, która jest gwarantem odnowy moralnej narodu oraz formą deklaratywnoœci poœwięcenia i oddania.
Oczyszczone w atmosferze rodzinnej z egoizmu serce potrafi otworzyć się na potrzeby bliŸnich: biednych i potrzebujących. Miłoœć ofiarna i czysta powinna dominować w ludziach zakochanych żyjących współezeœnie, bo tylko wzajemne zrozumienie, bezinteresownoœć, wspólne przeżywanie niepowodzeń życiowych mogą utrwalić miłoœć dającą radoœć i szczęœcie.
Które z dziet literatury polskiej mogą, twoim zdaniem, stać się Ÿródłem inspiracji dla tych, którzy wspól'czeœnie podejmują trud naprawy Rzeczpospolitej?
Przedstawiciele rządu powinni korzystać z utworów literackich, w których podjęty jest problem władzy. W każdej epoce znąjdują się pozycje inspirujące sposób rządzenia i pokonywania trudnoœci w dziele naprawy Rzeczpospolitęj.
40
W starożytnej Grecji takim dziełem jest "Antygona" Sofoklesa, która wskazuje na koniecznoœć liczenia się z tradycją narodu, z wierzeniami i rodzinnymi uczuciami. Bardzo ważną wskazówką jest koniecznoœć przemyœlenia, przeanalizowania spraw, wydawanych póŸniej w formie poleceń i rozkazów. Kreon nie uwzględnił moralnych i etycznych praw jednostki, wydał rozkaz, moim zdaniem, w sposób godzący w ezłowieczeństwo, bowiem każdy ma prawo do godnego pogrzebania jego ciała po œmierci. Antygona nie mogła pozwolić na zbeszezeszczenie zwłok Polinejkesa, była jego siostrą - miała więc obowiązek kierować się prawami rodzinnymi, boskimi i moralnymi.
Jakże ważną wskazówką może być sposób rządzenia państwem. Kreon sprawował władzę autokratycznie, bez liczenia się z opinią narodu. Twierdził: "państwo to ja".
Uważam, że władca powinien służyć narodowi, wykonywać jego słuszne żądania. Despotyczne rządy zawsze wskazują na chęć dominowania, wywyższania się nad innych. Taka postawa Kreona doprowadziła do tragedii. Po stracie żony i syna zrozumiał swój błąd, ale niestety, nie mógł odzyskać ukochanych mu osób.
W œredniowieczu ważnym traktatem jest "Memoriał w sprawie uporządkowania Rzeczypospolitej" Jana Ostroroga, w którym autor podjął temat stosunków między władzą królewską i koœcielną. Pisał też o sądownictwie i obronnoœci granic. Postulował wzmocnienie władzy królewskiej, uniezależnienic jej od wpływów Koœcioła.
Poglądy Ostroroga kontynuował w okresie renesansu Andrzej Frycz Modrzewski. W publicystycznej broszurze "Łaski albo o karze za mężobójstwo" zaatakował niesprawiedliwe prawo dotyczące kary za zabójstwo, na mocy którego szlachcic za zabicie człowieka niższego stanu płacił tylko grzywnę, a chłop za zabicie szlachcica otrzymywał karę œmierci. Sądzę, że jest to ważna podpowiedŸ, jakie powinny obowiązywać prawa w sądownictwie.
Skarbnicą wiedzy o pokonywaniu trudnoœci w realizacji naprawy państwa może być dzieło "De Republica emendanda". Autor wypowiedział się w pięciu księgach na temat spraw obyczajowych, prawa, wojny, koœcioła i szkoły. Występował przeciwko rozdawaniu wysokich urzędów paristwowych osobom nie posiadającym odpowiedniego przygotowania i odpowiednich predyspozycji moralnych. Od sprawujących władzę wymagał kierowania się wyłącznie dobrem narodu i interesem państwa.
41