Wykład prof.dr hab.Ewa Rewers

Nazwiska:

Jacques Derrida

Nancy Chodorow (amerykańska socjolożka i psychoanalityczka, feministka)

Pojęcia:

Esencjalizm

Antyesencjalizm

Słaby podmiot

Różnica

Osoby różne, ale jednocześnie przed nami projekt „JA PODMIOT”

Mamy dwie ścieżki związane z pytaniami, które sobie zadajemy:

1 - kim jestem?

2 - kim nie jestem?

Ad2 chcemy zachować różnicę

Ad1 Filozofia podmiotowości uprawiana od XVII wieku. Cogito ergo sum (jestem umysłem - zredukowany podmiot ograniczający do tego, co produkuje umysł)

Jestem istotą myślącą!

Ludzie odpowiadają rolami społecznymi na to pytanie.

Ad2 Typowe dla POLITYKI RÓŻNICY, która dotyczy wszystkich.

XIX wiek - w Polsce kobiety nie były wpuszczane na uczelnię, dlatego Maria Curie Skłodowska studiowała za granicą.

96% mężczyzn rezygnuje z opieki nad dziećmi

Rozporządzenia do zapisów konstytucyjnych gwarantują mężczyźnie prawo opieki nad dziećmi

Taki zapis w konstytucji lub rozporządzenie może ulec zmianie. Kiedyś dziecko był „ostemplowane” nazwiskiem mężczyzny.

Zrównanie mniejszości ma dotyczyć równości wobec PRAWA

Np.kobiety mają być równe mężczyźnie nie biologicznie, ale wobec prawa!

Grupy kibicowskie - manipulowani przez partie polityczne. Różnica to fanatyczne zainteresowanie piłką nożną - wykorzystana przez ugrupowania prawicowe.

Kim nie jestem - te różnice mają związek z politykami.

Dawniej - zwolnienie na dziecko mogła wziąć tylko kobieta.

1. Czy podmiot tworzy się na podstawie indywidualnego doświadczenia ludzkiego? Czy do tego, by stać się podmiotem wystarczy doświadczenie?

2. Pytanie o zdarzenia mentalne czyli o to, w jakich momentach sobie siebie uświadomiłem? Momenty, w których mówimy na przykład „ja się nie zgadzam”

3. W obrębie mechanizmu wyboru, którego dokonujemy. To co wybieramy staje się fragmentem nas. Te wybory, co wybrałam, jak się zachowałem, kogo wybrałem, decydują.

4. Fizyczne trwanie ciała ludzkiego tworzy podmiot. To jest również ścieżka budowania podmiotowości. Od filmu z urodzenia, przez komunijne po ślubne - dokumentacja fizycznego trwania ciała. Kształtujemy swój podmiot cielesny - siłownia, fryzjer itd., ale też wyrzucamy część zdjęć. Selekcja - kilka najładniejszych zdjęć.

I tu pytanie: „Jaka część wiedzy o człowieku pochodzi z obserwacji, a jaka z wewnętrznego doświadczenia?” Co wiesz z Facebook'a a co z własnego doświadczenia.

Jestem tym, kogo obserwuję

Jestem tym, kogo inni obserwują

Jestem tym, kim jestem w wewnętrznym doświadczeniu.

Jak zbadać to niepodzielne doświadczenie jednostki?

Jak się dowiedzieć im jestem w tym zewnętrznym doświadczeniu?

Czy jestem tą samą osobą, którą byłam przed laty?

Z ilu osób składam się ja jako podmiot?

Esencjalizm - filozoficzna postawa, która opiera się na przekonaniu, że kategorie społeczne odzwierciedlają ukrytą istotę tożsamości grup i osób.

Kategoria społeczna to na przykład NARÓD - tu ukryta istota tożsamości nas, jako członków narodu.

Kategoria społeczna to KOBIETA, MĘŻCZYZNA - odzwierciedlają ukrytą istotę tożsamości wyrażaną przez kobiecość

Nie ma czegoś takiego jak kobiecość. Jest tylko szereg ról społecznych. Nie ma czegoś takiego jak męskość, matczyność, ojcowskość. Jest tylko rola społeczna!

Takie role zwalniają z konieczności odpowiadania sobie na pytania. Społeczeństwo może nas zamknąć, poklatkować, zaszufladkować.

Antyesencjalizm - postawa skierowana przeciwko postawom esencjalistycznym. Tu zakłada się, że poszczególne cechy podmioty wytwarzane są w ciągu ludzkiego życia na podstawie odpowiedniej wiedzy kulturowej.

To my organizujemy naszą tożsamość, to my jesteśmy konstruktorami naszej tożsamości (konstruktywizm)

Antyesencjalizm zakłada globalną wiedzę kulturową i stąd trudniej nam coś narzucić.

Nancy Chodorow -

Poglądy za wikipedią:

"Dlaczego kobiety chcą być matkami nawet wtedy, gdy nie muszą?" Na to pytanie Chodorow odpowiada w książce The Reproduction of Mothering (tłum. Reprodukowanie roli macierzyńskiej). Odrzuciwszy koncepcję Freuda, zgodnie z którą dla kobiety dziecko jest substytutem penisa, Chodorow bada preedypalną (zamiast edypalnej) fazę psychoseksualnego rozwoju człowieka. Niemowlęta odmiennych płci mają odmienne doświadczenia w „relacji z obiektem” (matką). W okresie preedypalnym niemowlę płci męskiej według Chodorow odczuwa przepływ impulsów seksualnych pomiędzy sobą a matką. W związku z tym doświadcza odmienności własnego ciała od ciała matki, a po wejściu w fazę edypalną - kiedy ta różnica staje się problemem - chłopiec separuje się uczuciowo od matki, by uniknąć konfliktu z ojcem. Proces ten staje się coraz łatwiejszy w miarę jak chłopiec uświadamia sobie znaczenie władzy i prestiżu, jakie można osiągnąć dzięki utożsamieniu się z mężczyznami. Budowanie poczucia własnej tożsamości w opozycji do płci żeńskiej ułatwia również kulturowo przekazywana i umacniana pogarda dla kobiet. Ponieważ między matką i córką nie ma różnicy płci, niemowlę płci żeńskiej w okresie preedypalnym doświadcza „przedłużonej symbiozy” oraz „narcystycznej nadidentyfikacji”. W fazie edypalnej ta symbioza słabnie, a dziewczynka, choć nadal pragnie zdolności do seksualnego zaspokojenia kobiety (w tym wypadku matki), to chce też tego, co symbolizuje ojciec - niezależności i podmiotowej autonomii. „Zazdrość o penisa” w interpretacji Chodorow bierze się nie tylko stąd, że symbolizuje on męską moc i władzę, ale też stąd, że jest on źródłem satysfakcji seksualnej dla matki. Chociaż większość dziewczynek ostatecznie przenosi swoją pierwotną miłość z obiektu żeńskiego na męski, to pierwotna symbioza córki z matką nigdy nie zostaje całkowicie przerwana. Dlatego niezależnie od orientacji seksualnej najgłębsze więzi emocjonalne kobieta odnajduje najczęściej w związkach z innymi kobietami.

Chodorow uważa, że odmienny psychoseksualny rozwój dziewczynek i chłopców ma poważne implikacje społeczne. W związku z separacją od matki chłopiec słabo rozwija zdolność do wchodzenia w głębokie relacje uczuciowe z innymi. To uczuciowe ograniczenie pozwala mu jednak na lepsze przygotowanie do pracy w sferze publicznej, gdzie liczy się dystans, chłodny „obiektywizm” i gotowość do rywalizacji. Dla dziewczynki z kolei związek z matką staje się źródłem umiejętności budowania i utrzymywania złożonych relacji międzyludzkich, które spajają sferę prywatną. Ta sama umiejętność i skłonność jest powodem kłopotów ze znalezieniem sobie miejsca w sferze publicznej, ponieważ „przenikalne granice” kobiecego Ja utrudniają rozpoznanie i realizację własnych, niezależnych potrzeb. Remedium na opisane asymetrie Chodorow widzi w systemie podwójnego rodzicielstwa. Gdyby dzieci były wychowywane w równej mierze przez matki jak i ojców, dziewczynki i chłopcy potrafiliby jednakowo separować się i wiązać z innymi, cenić relacje i cieszyć się autonomią. Ludzie niezależnie od płci powinni umieć równoważyć swe egoistyczne cele z potrzebami innych. Poza tym, dzieci wychowywane przez oboje rodziców nie postrzegałyby domu jako domeny kobiet, a świata poza domem jako domeny mężczyzn.

Nancy Chodorow - zajmowała się tym, jak jesteśmy kształtowani przez matki. Dziś badania mówią, że najlepszym przyjacielem jest matka.

Nancy Chodorow bada jak matki wychowują córki i synów. Córki widzą jako przedłużenie siebie. Nie uwzględniają różnicy, która zachodzi pomiędzy nimi a kobietami - samosterownymi podmiotami. Nie uwalniają córek.

Efekt - córki nie mogą się odkleić od swoich matek. Córki mają trudniejszą drogę do własnej podmiotowości. Trudniej wybić im się na samodzielność.

Matki myślą o synach jako o „INNYCH”, więc dają im prawo do różnic.

W Japonii do 3 roku życia słowo „chłopiec” ma formę żeńską, potem wchodzi w formę męską.

Droga chłopców do podmiotowości jest prostsza. Ich się pyta „Kim chcesz być?” A dziewczynka ma być taka, jak matka. Ma gotowy wzór i nie ma się zastanawiać.

03 WTK 11.03.2014 JA JAKO PODMIOT

---