Procedury behawioralne: stosowanie poprzedzone jest przygotowaniem osób, które będą ją stosowały: rodziców, nauczycieli czy personel jakiejś placówki. W skład tego przygotowania wchodzi: przyswojenie podstawowych pojęć związanych ze społecznym uczeniem się, nabycie umiejętności definiowania i pomiaru zachowań oraz śledzenie zachodzących zmian a to wymaga opanowania odpowiedniej techniki.
1. wzmocnienie pozytywne - mają na celu uaktywnienie poprawnych, nieagresywnych zachowań, które z czasem zastąpią agresywne, muszą być właściwie dobrane do danej osoby, mogą wystąpić w postaci pierwotnej niewyuczonej (pożywienie) lub wtórnej nabytej (pieniądze); wzmocnienia negatywne - bodźce awersyjne, w postaci pierwotnej np. klapsa lub wtórnej np. nagany.
2. wygaszanie - warunki: przejaw agresji - ma na celu zwrócenie na siebie uwagi. Ignorowanie - cofnięcie dotychczasowej nagrody w postaci okazywanego zainteresowania.
3. chwilowa izolacja (time-out) :
usunięcie wszelkich źródeł wzmocnień po wystąpieniu zachowania agresywnego,
umieszczenie jednostki w oddzielnym nieatrakcyjnym pomieszczeniu na 5-20 min. (dzieci od 2-12 lat),
stosować kombinacje ze wzmocnieniami pozytywnymi - bodźcami awersyjnymi np. nagana;
wyraźny spadek agresji po 3 dniach.
4. ekonomia punktowa (system ekonomii punktowej):
Zdefiniować zachowana, jakie będą włączone do systemu (2 listy: zachowania, za które zdobywa się punkty /muszą być sprecyzowane, by wychowanek dokładnie wiedział, co oznacza dobre zachowanie/ oraz takie, które będą powodować ich utratę);
Zdefiniowanie sposobu nagradzania (żetony, punkty itp.);
Selekcja wzmocnień (ustalić, jakie zdarzenia są dla jednostki czy grupy istotnie wzmocnieniami, sprawiają przyjemność, dopominają się o nie);
Określenie ile punktów będzie się dostawać za określone zachowanie;
Określenie ile punktów będzie się tracić za przejawianie określonych zachowań.
O stracie punktów natychmiast informować po wystąpieniu niewłaściwego zachowania + werbalna dezaprobata;
Ustalenie jak często będzie się odbywać wymiana punktów (żetonów);
Reklamowanie i monitorowanie wzmocnień;
Zaprzestanie procedury
czas trwania systemu do 3-4 tygodni.
Terapia poprzez wzmacnianie samokontroli (terapia relaksacyjna, terapia emotywno-poznawcza, trening asertywności)
Jednostki dobrze kontrolujące się to osoby:
reagujące w wyraźny sposób,
zrównoważone i nieskore do agresji,
skłonne raczej do łagodzenia niż zaogniania sytuacji konfliktowych.
Zdolność do samokontroli jest umiejętnością, którą bardziej nabywa się niż dziedziczy;
Sprawna samokontrola - to ważny cel zabiegów socjalizacyjnych podejmowanych względem jednostki przez rodziny i szkoły, zaś braki w tym zakresie są źródłem konfliktów jednostki z otoczeniem.
terapia relaksacyjna :
Celem jest likwidowanie lęku;
Ćwiczenie - uczenie pacjenta skutecznego redukowania nadmiernego napięcia mięśniowego związanego z pobudzeniem układu współczulnego;
Naprężanie a następnie rozluźnianie kolejnych grup mięśni doprowadza do rozluźnienia całego ciała, a w wyniku częstego systematycznego treningu wytwarza się nawyk odprężenia, odczuwany przez podmiot, jako postawa mniejszego napięcia i pobudzenia.
trening autogenny - JH Schullza - oparty na holistycznej koncepcji człowieka, a służący odreagowaniu autogenicznemu, psychofizycznemu odprężeniu oraz przekształcaniu osobowości poprzez samopoznanie i doskonalenie;
trening stopniowy, E. Jakobsona - relaks stopniowy, metoda (relaksacja) progresywna, oparta na rozluźnianiu kolejnych grup mięsni, dzięki czemu osiąga się stan pełnego rozluźnienia.
Warunki do stosowania treningu relaksacyjnego
Wg. Łobockiego:
odpowiednie warunki zewnętrzne (spokojne pomieszczenie, przyciemniony pokój);
systematyczność treningu,
wyciszenie się;
oderwanie się od przykrych spraw i trudności.
Wg Bartkowicza:
trening nie wymaga specjalnego pomieszczenia poza klasą szkolną, ani materacy;
może odbywać się także w pozycji siedzącej
wyciszenia wewnętrznego w żadnej mierze nie można traktować, jako warunku, lecz jako cel relaksacji;
terapia emotywno - poznawcza
Zachowanie agresywne jednostki jest w dużym stopniu uzależnione od jej przekonań, postaw, sposobu myślenia, oczekiwań, które najczęściej bywają irracjonalne.
Warunkują one wrogie uczucia i myśli, ułatwiają wpadanie w gniew, skłaniają jednostkę do stosowania agresji słownej i fizycznej.
Wg A.Ellisza (twórcy psychoterapii racjonalnej, poznawczej) najprostszym sposobem na zmianę irracjonalnego sposobu myślenia pacjenta, będącego źródłem jego problemów przystosowawczych, jest podawanie mu argumentów przeciwnych, czyli tzw. kontrpropaganda.
Terapia poznawcza - do przekształcania treści myślenia i zmiany postaw pacjenta używa się w owym procesie przekonywania, dyskusji, prezentacji pouczających przykładów, oglądania i omawiana filmów, odgrywania ról a nawet stosowania technik behawioralnych.
trening asertywności
jednostka asertywna potrafi walczyć o swoje prawa, wyrażać swoje myśli i pragnienia, pozytywne jak i negatywne, lecz respektując przy tym prawa i uczucia innych ludzi;
Osoba nie asertywna nie potrafi mówić „NIE”, a jeśli się na to zdobędzie, to tylko w chwili rozgniewania i wtedy stosuje atak.
Trenuje się grupowo w czasie kilku do kilkunastu sesji;
Krótki wykład na temat ćwiczonych kategorii zachowań asertywnych;
Ćwiczenia pokazujące jak asertywnie rozwiązać dana sytuację, co jest najpierw prezentowane przez terapeutę.