Doktryny polityczne i wojskowe

Doktryna polityczna w stosunkach międzynarodowych to całokształt poglądów grupy społecznej lub klasy politycznej na problem lub interes międzynarodowy. Określenie używane jest także jako konkretny program działania państwa czy grupy państw w polityce zagranicznej i stosunkach międzynarodowych. Doktryna polityczna często ściśle powiązana z doktryną wojenną.

Doktryna wojenna to oficjalnie zaakceptowany przez państwo lub koalicję państw zespół idei, poglądów i wytycznych określających koncepcję wojny, sposób jej prowadzenia i przygotowywania. Jest to określenie ogólniejsze niż strategia wojenna, która szczegółowo określa sposób prowadzenia wojny i przewiduje ruchy nieprzyjaciela. Na rodzaj obowiązującej doktryny wojennej wpływają takie czynniki jak: sytuacja polityczna wewnętrzna i międzynarodowa, zasoby kraju, potencjał gospodarczy, poziom naukowo-techniczny, doświadczenia prowadzenia wojny i inne.  Wyróżniamy trzy zasadnicze typy doktryn wojennych: obronny (defensywny), zaczepny (ofensywny) i zaczepno-obronny (mieszany). W czasach zimnej wojny doktryny wojenne zmieniały się one wraz z prezydentami USA i postępem technicznym. Dziś z doktryn globalnych i określonych przeciw jednemu wrogowi ewoluują w stronę regionalnych i przeciw zróżnicowanym zagrożeniom.

Doktryna 2,5 i 1,5 wojny

Jedna z doktryn wojskowych okresu wyścigu zbrojeń.  Określała symboliczną "ilość" i "wielkość" wojen które USA mogły prowadzić jednocześnie. Pierwotnie USA deklarowały możliwość prowadzenia "2,5 wojny" - jednej w Europie, drugiej w Azji i trzeciej lokalnej. Ta ostatnia miała przy okazji służyć doskonaleniu nowych środków walki. Wojnę nazywano małą przy założeniu że nie stwarzała zagrożenia stabilności USA i wciągnięciu ich do dużej wojny. Po porażce w Wietnamie, uświadomieniu sobie kosztów utrzymania takich sił oraz postępującym rozbrojeniem ZSRR postanowiono odejść od doktryny "2,5 wojny". W ramach "realistycznego powstrzymywania" planowano uzyskanie gotowości do prowadzenia "1,5 wojny", tj. jednego dużego konfliktu w Europie lub Azji i jednej małej (0,5) lokalnej w dowolnym regionie świata. 

Doktryna Breżniewa

Zwana jest także doktryną "ograniczonej suwerenności". Przyjęta w 1968 roku doktryna radziecka stwierdzająca że w krajach Układu Warszawskiego obowiązuje ograniczenie suwerenności państw członkowskich na rzecz interesów wspólnoty socjalistycznej (w praktyce ZSRR). Tłumaczono zatem że interwencja w państwie bloku dążącym do secesji nie jest agresją lecz samoobroną przed ingerencją wrogiej ideologii. Była stworzona na potrzeby ideologiczne; potrzebowano usprawiedliwienia interwencji w Czechosłowacji (tzw. Praska Wiosna). Po raz pierwszy opublikowana 25.VIII.1968 w artykule S. Kowalowa pt. “Suwerenność i międzynarodowe zobowiązania państw socjalistycznych” na łamach “Prawdy”. Szerzej przedstawiona przez ministra spraw zagranicznych ZSRR A. Gromykę na sesji zgromadzenia Ogólnego ONZ 3.X.1968. Potępiły ją  demokratyczne państwa zachodnie oraz niektóre państwa socjalistyczne mniej zależne od ZSRR (Chiny, Albania, Jugosławia). Nie zaakceptowana jej również Rumunia.  

Doktryna Catrtera

Po raz pierwszy ogłoszona w orędziu prezydenta USA Jimmy'ego Cartera do Kongresu 24 stycznia 1980 roku. Doktryna była odpowiedzią na rewolucję w Iranie i odwrócenie się nowych władz od Zachodu co w praktyce przyczyniło się do wybuchu kryzysu naftowego, wkroczenie wojsk ZSRR do Afganistanu. Carter stwierdził, że "Każda próba przejęcia kontroli nad regionem Zatoki Perskiej przez siły z zewnątrz będzie traktowana jako naruszenie żywotnych interesów bezpieczeństwa USA i jako takie będzie odpierane wszelkimi dostępnymi środkami, łącznie z użyciem siły zbrojnej". Namacalnym skutkiem ogłoszenia doktryny było zwiększenie sił stacjonujących w regionie Zatoki i Oceanu Indyjskiego oraz powołanie sił szybkiego reagowania. 

Doktryna Cartera (tzw. pokojowa)

Po raz pierwszy ogłoszona przez prezydenta Jimmi'ego Cartera podczas przemówienia w Kongresie 19 czerwca 1979 (dzień po podpisaniu w Wiedniu układów SALT II z Leonidem Breżniewem). Stwierdzał m.in. że postęp w rozwoju broni atomowej doprowadził do tego, ze jej użycie może oznaczać zagładę biologiczną. Jej treść: "Prawdą doby atomowej jest to, że Stany Zjednoczone i Związek Radziecki muszą żyć w pokoju, bo inaczej nie będziemy żyli wcale. Od początków historii losy ludzi i narodów były kształtowane naprzemian okresami wojny i pokoju. Teraz a zasada musi być odrzucona na zawsze. Gdy narody mają w swej dyspozycji tysiące nuklearnych narzędzi wojny, a każde z nich z osobna może doprowadzić do niewyobrażalnych zniszczeń - nie ma miejsca na dawny przemienny cykl wojen i pokoju. Może istnieć tylko pokój... W epoce nuklearnej nie byłoby granicy miedzy światową wojną a światowym samobójstwem. 

Doktryna Cartera (tzw." praw człowieka")

Ogłoszona 17 marca 1977 przez prezydenta Cartera na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Głosiła, że "prawa człowieka" przestały być już wyłącznie wewnętrzną sprawą państw ponieważ wszyscy sygnatariusze Karty Narodów Zjednoczonych zobowiązali się do przestrzegania "praw człowieka". Mimo oświadczenia w tym okresie USA nie ratyfikowały takich dokumentów jak: konwencja ONZ o prawach obywatelskich i politycznych z 1966 roku, pakt praw człowieka o prawach gospodarczych, społecznych i kulturalnych a także o wyeliminowaniu wszystkich form dyskryminacji rasowej z 1965 roku. Mimo braku tych spójności tych dokumentów oraz sprzecznością z prawem amerykańskim Carter zapowiedział podjęcie wysiłków w celu ich podpisania.

Doktryna chińska "trzech światów"

Jedna z doktryn komunistycznych nakreślona przez Mao-Zedonga i realizowana w pierwszej połowie lat 70tych nieoficjalnie, później jako oficjalna doktryna ChRL. W kwietniu 1974 roku na VI specjalnej sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ przedstawił ją w imieniu rządu Deng-Xiaoping, ówczesny wicepremier Chin. Wg tej doktryny USA i ZSRR stanowiły tzw. "pierwszy świat", Afryka i Ameryka Łacińska to "trzeci świat", a reszta stanowiła "świat drugi". Równolegle propagowano źródła tej sytuacji w rzekomej światowej rewolucji polegającej na "okrążaniu miasta przez wieś". Zatem świat dzielono na "światowe miasto" i "światową wieś" (kraje rozwinięte i rozwijające się). Doktryna ta dobrze odzwierciedlała pragmatyzm chińskiej polityki zagranicznej, co przejawiało się częstą zmianą sojuszy między USA i ZSRR (co kilka lat).

Doktryna dobrego sąsiedztwa

Doktryna Dullesa

Doktryna Eisenhowera

Doktryna elastycznego reagowania

Doktryna Forda

Doktryna Hallsteina

Doktryna Jelcyna-Kozyriewa

Doktryna Johnsona-Manna

Doktryna Kennedy'ego

Doktryna Monroe'a

Doktryna Nixona

Doktryna ograniczonej wojny jądrowej Cartera

Doktryna ograniczonej wojny jądrowej Reagana

Doktryna okrążania ZSRR

Doktryna pentagonalizmu

Doktryna powstrzymywania 

Doktryna Reagana

Doktryna realistycznego pokojowego współistnienia z ZSRR

Doktryna selektywnego współistnienia z państwami socjalistycznymi

Doktryna Sonnenfelda

Doktryna trilateralizmu

Doktryna Trumana

Doktryna wyzwalania

Doktryna zmasowanego odwetu

 

---