1. ANALIZA DECYZYJNA

Powstała w ramach nauki o stosunkach międzynarodowych i jest definiowana jako metoda lub technika badania procesu formułowania i realizacji polityki zagranicznej obcych państw. Podstawowym przedmiotem analizy powinno być państwo, reprezentowane przez działające w jego imieniu ośrodki decyzyjne.

Jest to metoda badawcza polegająca na docieraniu do istoty zjawisk i procesów politycznych.

• Punktem wyjścia jest decyzja polityczna i jej wykonanie (eksplanandum - to, co podlega wyjaśnianiu),

• Punktem docelowym są zmienne niezależne, które spowodowały podjęcie decyzji (eksplanans - to, co wyjaśnia).

Typy analizy decyzyjnej

kryterium	rodzaje
Typ rozumowania (myślenia o polityce)	indukcyjna dedukcyjna aksjologiczna czynnikowa
Najważniejszy czynnik kształtujący podejmowanie decyzji politycznych	psychologiczna mikrospołeczna organizacyjna matematyczna cybernetyczna kryzysowa makrospołeczna

Kategorie analizy decyzyjnej

1/ Kategorie analizy decyzyjnej według R. Snydera, G. Paige'a

PODEJMOWANIE DECYZJI OŚRODEK DECYZYJNY PROCES DECYZYJNY SYSTEM ORGANIZACYJNY

2/ Pojęcia pierwotne i uzupełniające teorii decyzji politycznych według A. Bodnara

STANY WIEDZA ŚWIATA DECYDENT ALTERNATYWY ZEWNĘTRZNEGO PREFERENCJE

Rodzaje procesu decyzyjnego Struktury społeczne procesu decyzyjnego Czynniki istotne wyboru decyzyjnego Horyzont prognostyczny Alternatywy-rezultaty - skutki działań decyzynych

3/ Podstawowe kategorie teorii decyzji politycznych według z. J. Z. Pietrasia

decyzja polityczna

implementacja

polityczna

4/ Racjonalność polityczna i jej rodzaje

RACJONALNOŚĆ AKSJOLOGICZNA RACJONALNOŚĆ PODMIOTOWA RACJONALNOŚĆ INSTRUMENTALNA RACJONALNOŚĆ PRAGMATYCZNA

5/ Metryca skutków decyzji politycznych

KRYTERIUM
CZAS pojawienia się CZAS trwania PRZESTRZEŃ ŚWIADOMOŚCIOWE OCENY CELU PRZEWIDYWANIA	NATYCHMIASTOWE KRÓTKOTRWAŁE PODMIOTOWE SUBIEKTYWNE POZYTYWNE GŁÓWNE PRAWDOPODOBNE	PO PEWNYM CZASIE DŁUGOTRWAŁE SYSTEMOWE OBIEKTYWNE NEGATYWNE UBOCZNE NIEPRAWDOPODOBNE

Podstawowe kategorie teorii decyzji politycznych

Sytuacja decyzyjna	Stan rzeczywistości politycznej. teoria działań politycznych (system zmiennych niezależnych skłaniających decydentów do działania); teoria oddziaływań politycznych (funkcja działań podejmowanych przez co najmniej dwa ośrodki decyzyjne)
Ośrodek decyzyjny	Podmiot działania politycznego. narodowy (funkcjonuje wewnątrz systemu narodowego państwa) międzynarodowy (co najmniej dwa suwerennie równe narodowe ośrodki decyzyjne) transnarodowy (powstaje w organizacjach integracyjnych, kiedy państwa narodowe przekazują organizacji określoną część swojej suwerenności)
Proces decyzyjny	Zespół powiązań przyczynowo-skutkowych, występujących wewnątrz ośrodka decyzyjnego, w związku ze stanem wejścia, strukturą ośrodka i celami decydentów. na poziomie społecznym (przebiega wewnątrz makrostruktur społecznych - wielkie grupy społeczne walczą między sobą o treść i kształt decyzji). na poziomie organizacyjnym (można dostrzec funkcjonowanie systemu organizacyjnego państwa) na poziomie racjonalnym (decydenci na zimno analizują sytuację polityczną, a także swoje cele i możliwości) na poziomie emocjonalno-osobowościowym (procesy myślowe ulegają odkształceniu, w związku z uleganiem wpływom osobowościowym, emocjom, stresowi, frustracji)
Decyzja polityczna	Akt nielosowego wyboru działania lub zaniechania politycznego. Jest ona końcowym efektem procesu decyzyjnego. decyzja polityczna sensu stricte - akt nielosowego wyboru działania politycznego niedecyzja polityczna - akt nielosowego wyboru zaniechania politycznego
Implementacja polityczna	Proces urzeczywistniania decyzji za pomocą odpowiednio dobranych metod i środków działania

WADY I ZALETY ANALIZY DECYZYJNEJ (J. Sielski, Z. J. Pietraś)

zalety

pozwala na całościowe ujmowanie zjawisk politycznych (holistyczne podejście), zawiera wymóg analizy dynamicznych przemian rzeczywistości politycznej, pozwala odpowiedzieć na pytanie, dlaczego podejmowane są konkretne decyzje polityczne, powoduje odformalizowanie analizy, integruje inne metody stosowane w nauce o polityce, opiera się na analizie łatwo dostępnych materiałów i decyzji politycznych, w większości wypadków decyzje są ogłaszane w mass mediach.

wady

wtórny formalizm, ograniczający stosowanie analizy do jednego ogniwa systemu politycznego, zbytnia koncentracja na analizie formalnej i technikach podejmowania decyzji, formach i zasadach procesów decyzyjnych, wycinkowość analizy decyzyjnej (błędne jest założenie, że zjawiska i procesy polityczne są sumą decyzji politycznych), interpretacja semiologiczna treści decyzji politycznych (decyzje są elementem komunikacji społecznej, znaków, idei, mitów, pojęć, jednak stosowane znaki językowe są niezbyt ścisłe), wyłączanie z analizy decyzyjnej implementacji (wysuwany jest postulat, aby łącznie badać decyzje i jej implementację).

2. ANALIZA SYSTEMOWA

Proces decydowania politycznego może być analizowany za pomocą metody systemowej. Badanym systemem jest wówczas państwo, a podstawowy przedmiot analizy stanowią procesy informacyjno-decyzyjne.

Analiza systemowa polega na konstruowaniu modelu pojęciowego badanych zjawisk politycznych, to znaczy modelu systemowego.

System oglądany od wewnątrz jest zespołem zintegrowanych elementów, a oglądany z zewnątrz stanowi spójną całość, zdolną do utrzymania równowagi ze środowiskiem.

Typy adaptacji politycznej (przywracania równowagi za pomocą decydowania politycznego)

Adaptacja pasywna - polega na wchłanianiu bodźców środowiskowych, otwieraniu granic systemu oraz poddawaniu się środowisku poprzez zmianę struktury i funkcji systemu oraz dostosowywaniu polityki wewnętrznej i/lub zagranicznej do nacisków środowiskowych.

Adaptacja aktywna - przeciwieństwo pasywnej. Polega na narzucaniu środowisku własnych wartości, celów, interesów.

Adaptacja kreatywna - polega na filtrowaniu bodźców środowiskowych oraz poszukiwaniu punktów równowagi pomiędzy środowiskiem międzynarodowym i wewnętrznym.

Typy adaptacji politycznej - kryterium czasu

Adaptacja retroaktywna - aktywność wsteczna, dostosowywanie się do bodźca, którego skutki już wystąpiły.

Adaptacja reaktywna - składa się z działań opornych i stanowi bezpośrednią reakcję na bodźce środowiskowe.

Podstawowe kategorie pojęciowe

Sytuacja decyzyjna

kryterium	typy
świadomościowe	sytuacje rzeczywiste sytuacje wyobrażone
systemowe	wewnętrzne (ekologiczny, biologiczny, osobowościowy, społeczny, kulturalny, struktury społecznej, ekonomiczny, demograficzny i in. ); zewnętrzne (polityczny, ekologiczny, społeczny); transnarodowy (mogą stanowić funkcję wpływu międzyspołecznego, gdy podmiotem wpływu jest środowisko społeczne jednego państwa, a przedmiotem wpływu środowisko społeczne drugiego państwa, może występować również wtedy, gdy podmiotem wpływu jest państwo A, a przedmiotem społeczeństwo państwa B lub jakaś jego część);
wzburzenia pola decyzyjnego	normalne zgodnie z założeniami teorii działań: kryterium ryzyka decyzyjnego (im niższa zdolność do kontrolowania sytuacji, tym większe ryzyko polityczne) deterministyczna sytuacja decyzyjna (gdy podjęcie decyzji nie oznacza żadnego ryzyka politycznego); probabilistyczna sytuacja decyzyjna (pojawia się ryzyko, ośrodek decyzyjny nie jest w stanie kontrolować jednego lub kilku parametrów kształtujących sytuację, ponieważ działają one w sposób losowy) strategiczna sytuacja decyzyjna (powoduje konieczność podejmowania najbardziej ryzykownych decyzji politycznych, ośrodek decyzyjny nie sprawuje kontroli nad jednym lub kilkoma parametrami i nie zna rozkładów ich prawdopodobieństw) klasyfikacja sytuacji decyzyjnych wg C. Hermana zgodnie z założeniami teorii oddziaływań z punktu widzenia liczby uczestników (dwu i n-osobowe) z punktu widzenia układu interesów stron (hierarchie preferencji: identyczne, mieszane., przeciwstawne) z punktu widzenia wyniku gry (o sumie zerowej, o sumie niezerowej) Typy sytuacji decyzyjnych po zastosowaniu powyższych kryteriów: sytuacje współpracy sytuacje rokowań sytuacje konfliktowe sytuacje pełnego konfliktu sytuacje, w których uczestniczy wiele podmiotów (n-osobowe) kryzysowe Sytuacja kryzysowa występuje wówczas, gdy zmiany środowiskowe są na tyle głębokie, że w sposób istotny destabilizują system polityczny. Do najważniejszych kryteriów kryzysowości zalicza się: destabilizację, groźbę wojny, krótki czas na podjęcie decyzji.
autonomiczności pola decyzyjnego	niezależna od decydentów zależna od decydentów

Ośrodek decyzyjny

Homeostat, podsystem podejmujący decyzje polityczne w imieniu systemu politycznego i dążący do utrzymania dynamicznej równowagi pomiędzy systemem oraz jego środowiskiem.

kryterium	typy
Poziom decyzyjny	narodowe międzynarodowe transnarodowe
Miejsce ośrodka decyzyjnego w systemie politycznym	ośrodki, będące organami państwa: parlament, rząd ośrodki, które nie są organami państwa, ale stanowią część jego systemu politycznego, np. centralne instancje partii politycznych różne, na ogół niekonstytucyjne ośrodki powstające z połączenia organów państwa i partii politycznych ośrodki całkowicie nieformalne, ale mogące spowodować przekształcenie ich decyzji w decyzję państwową.
Trwałość	istniejące stale ad hoc
Wewnętrzna struktura	zorganizowane w sposób hierarchiczny niehierarchiczne
Skłonność do ryzyka	ośrodki skłonne do podejmowania decyzji i działań ryzykownych ośrodki ostrożne

Proces decyzyjny

Decyzja polityczna powstaje w wyniku interakcji wielkich i małych grup społecznych, w kontekście funkcjonowania organizacji utworzonych przez te grupy, a w trakcie jej podejmowania ośrodek decyzyjny uwzględnia zarówno czynniki świadomego i racjonalnego przetwarzania sytuacji decyzyjnej.

Poziomy procesu decyzyjnego:

- społeczny

- organizacyjny (partie polityczne, parlamenty, rządy, ministerstwa, organizacje społeczne)

Podstawowe fazy procesu podejmowania decyzji

1. wejścia (na zewnątrz ośrodka pojawia się sytuacja polityczna, która musi być zidentyfikowana, opisana, rozpoznana, zbadana).

2. konwersji (następuje realizacja decyzji. Określa się konieczność zmian czynników sytuacyjnych, zakres zmian, ustala się wykonawców, stosowane środki, zasady kontroli, przeprowadza się implementację, zbiera dane na temat występujących nieprawidłowości, co wymaga podejmowania kolejnych decyzji korygujących).

Istniejąca

Sytuacja

decyzyjna

Ośrodek decyzyjny

Proces decyzyjny

Nowa sytuacja decyzyjna

---