Ćwiczenie 1
Ustalić rodzaj gramatyczny, podać M. i D. lp. oraz D. l.mn.
kluska
M. klusek (rodz. męski) lub kluska (rodz. żeński, pot.)
D. kluska kluski
D. l.mn. klusków klusek
zwykle w l.mn.
cytata
M. cytat (rodz. męski) lub cytata (rodz. żeński, reg., krak., rzad.)
D. cytatu cytaty
D. l.mn. cytatów
skwarka
M. skwarek (rodz. męski) lub skwarka (rodz. żeński)
D. skwarka skwarki
D. l.mn. skwarków skwarek
zwykle w l.mn.
zapiska
M. zapisek (rodz. męski) lub zapiska (rodz. żeński)
D. zapisku zapiski
D. l.mn. zapisków zapisek
zwykle w l.mn.
frędzel
M. frędzel (rodz. męski) lub frędzla (rodz. żeński)
D. frędzla frędzli
D. l.mn. frędzli frędzli
beret (beretka - reg.)
M. beret (rodz. męski)
D. beretu
D. l.mn. beretów
sezamek
M. sezamek (rodz. męski) lub sezamka (rodz. żeński, rzad.)
D. sezamka sezamki
D. l.mn. sezamków sezamek
zwykle w l.mn.
por
M. por (rodz. męski)
D. pora (`warzywo'), poru (`kanalik w skórze')
D. l.mn. porów
chryzantem - forma niepoprawna!
M. chryzantema (rodz. żeński)
D. chryzantemy
D. l.mn. chryzantem
gerbera
M. gerbera (rodz. żeński)
D. gerbery
D. l.mn. gerber
kontrola
M. kontrola (rodz. żeński)
D. kontroli
D. l.mn. kontroli
zawias
M. zawias (rodz. męski) lub zawiasa (rodz. żeński, rzad.)
D. zawiasu zawiasy
D. l.mn. zawiasów zawias
frytka
M. frytka (rodz. żeński)
D. frytki
D. l.mn. frytek
zwykle w l.mn.
rożno - forma niepoprawna!
M. rożen (rodz. męski)
D. rożna
D. l.mn. rożen
podkoszulka - forma tylko pot.
M. podkoszulek (rodz. męski) lub podkoszulka (rodz. żeński, pot.)
D. podkoszulka podkoszulki
D. l.mn. podkoszulków podkoszulek
kiść
M. kiść (rodz. żeński)
D. kiści
D. l.mn. kiści
winogrona
D. l.mn. winogron
beza (ciastko)
M. beza (rodz. żeński)
D. bezy
D. l.mn. bez
strucla
M. strucla (rodz. żeński)
D. strucli
D. l.mn. strucli
mysza - forma niepoprawna!
M. mysz (rodz. żeński)
D. myszy
D. l.mn. myszy
małża - forma niepoprawna!
M. małż (rodz. męski)
D. małża
D. l.mn. małży albo małżów
kafelek
M. kafelek (rodz. męski)
D. kafelka
D. l.mn. kafelków
Dopełniacz
W deklinacji rzeczownikowej wybór właściwej końcówki D. lp. i mn. zależy
od rodzaju gramatycznego rzeczownika, zakończenia jego tematu fleksyjnego,
a także od czynników morfologicznych (końcówki fleksyjnej lub rodzaj przyrostka) oraz znaczeniowych.
W deklinacji przymiotnikowej występują dwie końcówki:
żeńska -ej,
męska i nijaka - -ego.
W l.mn. końcówka -ich, -ych - wspólna wszystkim rodzajom.
Ćwiczenie 2
Odmienić rzeczownik kisiel.
l.p. l.mn.
M. kisiel kisiele
D. kisielu kisieli, rzad. kisielów
C. kisielowi kisielom
B. kisiel kisiele
N. kisielem kisielami
Ms. kisielu kisielach
W. kisielu! kisiele!
Ćwiczenie 3
Ustal, które kategorie gramatyczne są kategoriami fleksyjnymi a które klasyfikującymi.
Np. rodzaj dla rzeczownika jest kategorią klasyfikującą.
Czasownik - kategorie fleksyjne to: osoba, strona, liczba, rodzaj, tryb, czas; aspekt może być kategorią klasyfikującą w niektórych przypadkach, w innych - klasyfikującą.
Zaimek zwrotny się - odmiana zaimkowa, kategoria przypadka.
Ćwiczenie 4
Ocenić poprawność:
wyrwać zęba - błąd! Poprawnie: wyrwać ząb
pożyczyć ołówek - poprawnie
usmażyć kotleta - błąd! Poprawnie: usmażyć kotlet
zapomnieć śniadanie - błąd! Poprawnie: zapomnieć śniadania
bronić siostrę - błąd! Poprawnie: bronić siostry
przestrzegać przepisy - błąd! Poprawnie: przestrzegać przepisów
używać szminkę - błąd! Poprawnie: używać szminki
Ćwiczenie 5
śpiew kantora
zza drzwi kantoru
żona plastyka
torba z plastiku
monolog tumana
nie znam takiego przypadku (przypadek `wypadek, zdarzenie losowe')
nie znam takiego przypadka (przypadek `przypadek gramatyczny')
w tym tekście nie ma cudzysłowu
nie odnaleziono jeszcze XIX-wiecznego oryginału
mamy biurko ze świerku
ubieranie bożonarodzeniowego świerka (konkretne, policzalne)
Ćwiczenie 6
Ocenić poprawność językową:
Kup mi tę perfumę. - błąd! Poprawnie: ...te perfumy.
Brakuje mi nadal trzech materacy i dwóch widelcy. - błąd! Poprawnie: ... materaców i ...widelców.
Nie ma w Jeleniej Górze zbyt wielu karuzel. - rzadko używane, częściej - karuzeli
Nie znałam zbyt wielu kawiarń / kawiarni. - kawiarń - rzadko spotykana
Ćwiczenie 7
Ustalić dopełniacz lp. i mn.
procent - D. lp. procentu, w połączeniu z liczebnikami oznaczającymi całości w M., D., B., a w połączeniu z liczebnikiem ułamkowym w każdym przypadku, występuje tylko bezkońcówkowa forma procent; wyjątkowo z liczebnikiem jeden używa się w D. formy procenta albo procentu
statua - D. lp. statui / statuy; l.mn. statui
rzeczpospolita - D. lp. rzeczpospolitej / rzeczypospolitej; D. l.mn. rzeczpospolitych / rzeczypospolitych
metro - D. lp. metra, D. l.mn. metr (zwykle blm)
solo - ndm, w D. l.mn. może być sol
molo - w lp. ndm, D. l.mn. mol
radio - D. lp. radia, D. l.mn. radiów
studio - D. lp. studia, studio, D. l. mn. studiów, rzadz. ndm
Ćwiczenie 8
Ustalić poprawną formę.
Są jeszcze inne domeny pana działalności. - błąd, domena należy do grupy singularia tantum (tak jak wzrost, intelekt).
Wystąpią niewielkie wzrosty ciśnienia. - błąd! Powinno być w lp.
Oni nie chcą angażować swoich intelektów. - błąd! Powinno być: ...swojego intelektu.
Ćwiczenie 9
Odmienić wyraz statua.
lp. l.mn.
M. statua statuy
D. statui, statuy statui
C. statui statuom
B. statuę statuy
N. statuą statuami
Mc. statui statuach
W. statuo! statuy!
Ćwiczenie 10
Odmienić (w lp.) Sucha Beskidza, Jabłonna, Limanowa, Jodłowa, Biała, Cisna.
lp.
M. Sucha Beskidzka Jabłonna Limanowa Jodłowa Biała Cisna
D. Suchej Beskidzkiej Jabłonny Limanowej Jodłowej Białej Cisny
C. Suchej Beskidzkiej Jabłonnie Limanowej Jodłowej Białej Ciśnie
B. Suchę Beskidzką Jabłonnę Limanowę Jodłowę Białę Cisnę
N. Suchą Beskidzką Jabłonną Limanową Jodłową Białą Cisną
Mc. Suchej Beskidzkiej Jabłonnie Limanowej Jodłowej Białej Cisnej
W. Sucha Beskidzka! Jabłonna! Limanowa! Jodłowa! Biała! Cisna!
Ćwiczenie 11
Odmienić rzeczownik starosta.
lp. l.mn.
M. starosta starostowie
D. starosty starostów
C. staroście starostom
B. starostę starostów
N. starostą starostami
Mc. staroście starostach
W. starosto! starostowie!
Ćwiczenie 12
Podaj trzy przykłady rzeczowników nieodmiennych.
kakao, Cambridge, menu
Ćwiczenie 13
Odmienić on, ona, ono.
lp.
r. m. r. ż. r. n.
M. on ona ono
D. jego / go / niego jej / nią jego / go / niego
C. jemu / mu / niemu jej / niej jemu / mu / niemu
B. jego / go / niego ją / nią je / nie
N. nim nią nim
Mc. nim niej nim
W. - - -
l.mn.
r. męskoos. r. niemęskoos.
M. oni one
D. ich / nich ich / nich
C. im / nim im / nim
B. ich / nich je / nie
N. nimi nimi
Mc. nich nich
W. - -
Ćwiczenie 14
Dokonać analizy fleksyjnej wyrazu wesz.
wesz - rzeczownik rodzaju żeńskiego; odmienia się przez przypadki i liczby deklinacja rzeczownikowa
odmiana:
lp. l.mn.
M. wesz e:-ø wszy e:-ø
D. wszy e:-ø wszy e:-ø wszy - synkretyzm M. = D. = B. = W.
C. wszy wszom e:-ø
B. wesz wszy e:-ø tem. spółgłoskowy
N. wszą e:-ø wszami e:-ø
Mc. wszy e:-ø wszach e:-ø tem. alternacyjne
W. wszy! e:-ø wszy! e:-ø
Ćwiczenie 15
Odmienić: czyja, ręka, publicyty, nikt, trojaki, wujcio, lobby, sześcioro, tysiąc, tłum.
lp. l.mn.
M. czyje czyje
D. czyjej czyich
C. czyjej czyim
B. czyją czyje
N. czyją czyimi
Mc. czyjej czyich
W. - -
lp. l.mn.
M. ręka ręce
D. ręki k:k' rąk ę:ą
C. ręce k:c rękom
B. rękę ręce
N. ręką rękami / rękoma
Mc. ręce / ręku rękach
W. ręko! ręce!
publicyty - ndm
lp. l.mn.
M. nikt - (blm)
D. nikogo -
C. nikomu -
B. nikogo -
N. nikim -
Mc. nikim -
W. - -
lp. l.mn.
M. trojaki trojakie
D. trojakiego trojakich
C. trojakiemu trojakim
B. trojaki trojakie
N. trojakim trojakimi
Mc. trojakim trojakich
W. trojaki! trojakie!
lp. l.mn.
M. - (blp) trojaki (rzecz.)
D. - trojaków
C. - trojakom
B. - trojaki
N. - trojakami
Mc. - trojakach
W. -! trojaki!
lp. l.mn.
M. wujcio wujciowie
D. wujcia wujciów
C. wujciowi wujciom
B. wujcia wujciów
N. wujciem wujciami
Mc. wujciu wujciach
W. wujciu! wujciowie!
lobby - ndm
lp. l.mn.
M. sześcioro
D. sześciorga
C. sześciorgu
B. sześcioro sam w sobie jest liczbą
N. sześciorgiem
Mc. sześciorgu
W. sześcioro!
lp. l.mn.
M. - -
D. siebie, się -
C. sobie (pot. se) -
B. siebie, się -
N. sobą -
Mc. sobie -
W. - -
Nie można oddzielić końcówki od tematu.
lp. l.mn.
M. tysiąc tysiące
D. tysiąca tysięcy ą:ę
C. tysiącowi tysiącom
B. tysiąc tysiące
N. tysiącem tysiącami
Mc. tysiącu tysiącach
W. tysiącu! tysiące!
lp. l.mn.
M. tłum tłumy
D. tłumu tłumów
C. tłumowi tłumom
B. tłum tłumy
N. tłumem tłumami
Mc. tłumie m:m' tłumach
W. tłumie! tłumy!
Ćwiczenie 16
Odmienić Ruciane, a w lp. Moore, Comte, de Gaulle, Camus, Wilson, Lévi-Strauss, Levittoux, Vasco da Gama, Valéry.
lp. l.mn.
M. Ruciane Ruciane
D. Rucianego Rucianych
C. Rucianemu Rucianym
B. Ruciane Ruciane
N. Rucianem Rucianymi
Mc. Rucianem Rucianych
W. Ruciane! Ruciane!
Levittoux - ndm
lp.
M. Moore Comte de Gaulle Camus / Albert Camus
D. Moore'a Comte'a de Gaulle'a Camusa / Alberta Camus
C. Moore'owi Comte'owi de Gaulle'owi Camusowi / Albertowi Camus
B. Moore'a Comte'a de Gaulle'a Camusa / Alberta Camus
N. Moore'em Comte'em de Gaulle'em Camusem / Albertem Camus
Mc. Moorze Comcie de Gaulle'u Camusie / Albercie Camus
W. Moore! Comte! de Gaulle! Camus! / Albercie Camus!
lp.
M. Wilson Lévi-Strauss Vasco da Gama Valéry
D. Wilsona Lévi-Straussa Vasco da Gamy Valéry'ego
C. Wilsonowi Lévi-Straussowi Vasco da Gamie Valéry'emu
B. Wilsona Lévi-Straussa Vasco da Gamę Valéry'ego
N. Wilsonem Lévi-Straussem Vasco da Gamą Valérym
Mc. Wilsonie Lévi-Straussie Vasco da Gamie Valérym
W. Wilson! Lévi-Strauss! Vasco da Gama! Valéry!
Ćwiczenie 16
Odmienić dwadzieścia jeden, komorne, wy, kafelek, chrupka, gofr.
lp.
M. dwadzieścia jeden (kotów)
D. dwudziestu jeden (kotów)
C. dwudziestu jeden (kotom)
B. dwadzieścia jeden (kotów)
N. dwudziestoma jeden (kotami)
Mc. dwudziestu jeden (kotach)
W. -
lp.
M. komorne
D. komornego
C. komornemu
B. komorne
N. komornym
Mc. komornym
W. komorne!
l.mn.
M. wy
D. was
C. wam
B. was
N. wami
Mc. was
W. -
lp. l.mn.
M. kafelek kafelki
D. kafelka kafelków
C. kafelkowi kafelkom
B. kafelek kafelki
N. kafelkiem kafelkami
Mc. kafelku kafelkach
W. kafelku! kafelki!
lp. l.mn.
M. chrupka chrupki
D. chrupki k:k' chrupek -ř:e
C. chrupce k:c chrupkom
B. chrupkę chrupki
N. chrupką chrupkami
Mc. chrupce chrupkach
W. chrupko! Chrupki!
lp. l.mn.
M. gofr gofry
D. gofra gofrów
C. gofrowi gofrom
B. gofra gofry
N. gofrem goframi
Mc. gofrze gofrach
W. gofrze! gofry!
Ćwiczenie 17
Odmienić Lubaszenko, w lp. Roth, Condillac, Balzac.
lp. l.mn.
M. Lubaszenko Lubaszenkowie
D. Lubaszenki Lubaszenków
C. Lubaszence Lubaszenkom
B. Lubaszenkę Lubaszenkowie
N. Lubaszenką Lubaszenkami
Mc. Lubaszence Lubaszenkach
W. Lubaszenko! Lubaszenkowie!
lp.
M. Roth Condillac Balzac / Balzak
D. Rotha Condillaca Balzaca / Balzaka
C. Rothowi Condillacowi Balzacowi / Balzakowi
B. Rotha Condillaca Balzaca / Balzaka
N. Rothem Condillakiem Balzakiem
Mc. Rocie Condillacu Balzacu / Balzaku
W. Roth! Condillac! Balzac! / Balzak!
Ćwiczenie 18
Podać pary aspektowe
wszystkie formy niedokonane, można utworzyć pary aspektowe; dokonane - jednoprefiksowe
chcieć - zechcieć
czekać - zaczekać, poczekać
czytać - przeczytać
jeść - zjeść
aspekt dokonany tworzony przez odrzucenie przyrostka tematu czasu przeszłego
nazywać - nazwać
odwozić - odwieźć
przepraszać - przeprosić
pary alternacyjne
dawać - dać
kupować - kupić
poznawać - poznać
zupełnie inne tematy fleksyjne (supletywizm)
brać - wziąć
kłaść - położyć
mówić - powiedzieć
oglądać - obejrzeć
wyjeżdżać - wyjechać
znajdować - znaleźć
aspekt niezmienny
być - zawsze ndk
cieszyć się- zawsze ndk
mieć - modalny, zawsze ndk
pracować - zawsze ndk
uwielbiać - zawsze ndk
woleć - zawsze ndk
Ponieważ policzalny.