PEDAGOGIKA OGÓLNA - WYKŁAD 3

19.10.10

Pedagogika ogólna w 4 tradycjach nauki w kulturze europejskiej:

1. Pitagorejsko - platońskiej

2. Arystotelesowskiej

3. Archimedesowsko - euklidesowskiej

4. Hermeneutycznej

Pedagogika ogólna w tradycji pitagorejsko - platońskiej

• Celem badań naukowych w tradycji pitagorejsko - platońskiej jest odkrycie matematycznej struktury rzeczywistości

• Wszechświat jest zbudowany według praw matematycznej (geometrycznej) harmonii. Konieczne jest więc odkrycie takiej struktury matematycznej, która jest tożsama ze strukturą rzeczywistości.

• Zarazem tak pojęta struktura matematyczna jest strukturą symboliczną, skrywa bowiem w sobie głęboko ukryty sens i znaczenie.

Założenia tradycji pitagorejsko - platońskiej:

• Pierwszeństwo tego co idealne od tego co realne

• Istnienie pierwiastka duchowego i zależnego od duszy pierwiastka cielesnego (materialnego)

• Pierwszeństwo wiedzy wrodzonej (episteme) nad zmysłową (doxa-opinia, pogląd)

• Traktowanie metody dialektycznej jako najważniejszej w poznaniu naukowym

• Dążenie do osiągania wartości idealnych nie realnych

• Traktowanie liczby jako zasady wszechrzeczy

• Odkrywanie stosunków liczbowych jako podstawy istnienia wszelkiego porządku

• Przenoszenie matematycznego porządku „muzycznego” na cały kosmos

• Przyporządkowanie liczbom rzeczy i traktowanie ich jako praprzyczyny

• Poszukiwanie idealnych struktur geometrycznych (matematycznych) i traktowanie ich jako podstawy rzeczywistości

• Łączenie symbolicznej sentencji(akuzmat) z matematyczną ścisłością (mathesis)

Kształcenie cnót i wartości edukacyjnych (arete)

Trzy etapy paidei jako idei człowieczeństwa:

1. Matematyka jako wstępny etap paidei(poznanie liczby jako zasady wszechrzeczy)

2. Dialektyka jako etap drugi paidei(ukazanie jedności przeciwieństw funkcjonujących w kosmosie)

3. Filozofia jako ostatni etap paidei (poznanie idei dobra, prawdy i piękna; ukazanie ich związku z całą rzeczywistością)

Pojęcie edukacji w tradycji pitagorejsko - platońskiej:

Edukacja jako kategoria zmiany w uczniu polega na wyzwoleniu się ze zmysłowej ułudy oraz poznaniu idei wiecznych, których nośnikiem jest dusza. Uczenie się to proces odkrywania prawd obecnych w umyśle człowieka pod wpływem dostarczanej przez edukatora stymulacji

Pedagogika ogólna w tradycji arystotelesowskiej:

• Struktura rzeczywistości w tradycji arystotelesowskiej jest strukturą zdeterminowaną przyczynowo

• Zasadniczym celem badań naukowych w tradycji arystotelesowskiej jest odkrycie zasad służących przyczynowemu wyjaśnianiu zjawisk

Założenia tradycji arystotelesowskiej:

• Każde zjawisko przyrodnicze i społeczne ma swoją przyczynę

• Zależności przyczynowo - skutkowe mają charakter konieczny, uporządkowany, oparty tożsamości zjawisk

• Na podstawie przyczyn można przewidywać skutki, ale także ze znajomości skutków można wnioskować o przyczynach

• Związki przyczynowo - skutkowe mają charakter jedno - jednoznaczny; ich jedno - jednoznaczne określenie jest wynikiem naszej wiedzy o przyczynach i skutkach

• Źródłem istnienia rzeczy, a zarazem przejawem funkcjonowania form substancjalnych są przyczyny: sprawcza, celowa, materialna i formalna oraz przyczyna wzorcza

• Przyczyna wzorcza wyznacza zarazem reus, jak i cel istnienia danej formy substancjalnej

• Forma substancjalna jest tworem logicznym, a nie matematycznym czy geometrycznym, dlatego stanowi podstawę wyprowadzania pojęć uniwersalnych, czyli ogólnych

• w tradycji arystotelesowskiej nauka zmierza tu do odkrycia pierwszej przyczyny, „pierwszego poruszycie la” oraz określenia przyczyn wtórnych

• zarówno przyczyna wzorcza jak i przyczyny wtórne (materialne, formalne, celowe i sprzeczne) mają charakter realny; stąd postawa badacza jest tu zawsze realistyczna

Pojęcie edukacji w tradycji arystotelesowskiej:

Edukacja jako kategoria zmiany w jednostce wiąże się z nabyciem doświadczenia w przyczynowym wyjaśnianiu zjawisk. Główną rolę pełnią idee pojmowane odmiennie niż u Platona. Są nimi wytwory ludzkiego umysłu - pojęcia ogólne nadające kształt(formę) wiecznej, niezniszczalnej materii oraz służace do opisu i wyjaśniania przyczyn wywołujących określone skutki.

Pedagogika ogólna w tradycji archimedesowsko - euklidesowskiej:

• Struktura rzeczywistości w tradycji archimedesowsko - euklidesowskiej jest strukturą idealizacyjną, tzn. taką, którą w sposób przybliżony opisuje badaną rzeczywistość przy pomocy pewnych zdań ogólnych zwanych aksjomatami.

Założenia tradycji archimedesowsko - euklidesowskiej:

• W pełni rozwinięta nauka (cel badań) powinna tworzyć dedukcyjny system twierdzeń. W badaniach naukowych punktem wyjścia jest doświadczenie, czyli konkretna sytuacja fizyczna.

• Struktura matematyczna, jako struktura formalna, jest podstawą idealizacji, czyli przybliżonego opisu zjawisk. Stanowi też instrument poznania umożliwiający empiryczny opis i wyjaśnianie zjawisk.

• Struktura idealizacyjna jest strukturą czynników (zjawisk, cech, przyczyn powodujących określone skutki) zróżnicowanych istotnościowo

• W strukturze czynników zróżnicowanych istotnościowo wyróżnia się czynniki główne(warunki faktualne) i czynniki uboczne (warunki idealizacji)

• Czynnikom głównym przypisuje się wartości większe od zera, a czynniki uboczne przyrównuje się do zera

• Podstawową metodą badawczą jest metoda idealizacji i konkretyzacji (aktualizacji)

• Metoda idealizacji polega na przyjmowaniu założeń (warunków) idealizacji, a metoda konkretyzacji(aktualizacji) polega na uchylaniu założeń idealizacji, czyli przyjmowaniu, że kolejne wartości są większe od zera

• Struktura idealizacyjna w sposób przybliżony opisuje badawczą rzeczywistość empiryczną

• Celem badań w tradycji archimedesowsko - euklidesowskiej jest stworzenie w nauce systematyzacji dedukcyjnej opartej na aksjomatach, czyli zdaniach uznanych za prawdziwe

• Prawdziwość danego twierdzenia empirycznego jest konsekwencją przyjętej wcześniej prawdziwości aksjomatów

Pojęcie edukacji w tradycji archimedesowsko - euklidesowskiej:

Edukacja jako kategoria zmiany w uczniu polega tu na nabyciu doświadczenia w ilościowym opisie przyczyn wywołujących określone skutki. Do tego opisu stosowana jest matematyka. Jej rola jest jednak wtórna w stosunku do doświadczenia.

Pedagogika ogólna w tradycji hermeneutycznej:

• Struktura rzeczywistości w tradycji hermeneutycznej jest strukturą symboliczną. Symbol jest tu nośnikiem sensów i znaczeń.

• Celem nauki w tradycji hermeneutycznej jest odsłonięcie, interpretacja i rozumienie sensu oraz znaczenia zjawisk wyrażonych w postaci symbolicznej w powiązaniu z doświadczeniem jednostki, a także kontekstem kulturowym, w którym one funkcjonują.

Założenia tradycji hermeneutycznej:

• Fundamentalną kategorią hermeneutyczną jest rozumienie

• Rozumienie realizuje się w języku i ma charakter symboliczny

• Język jest tym rodzajem bytu, który można poznać w procesie rozumienia

• Z językowym procesem rozumienia związana jest interpretacja(czyli wykładnia) tekstu mówionego lub pisanego

• Proces rozumienia - polega na ciągłym ustalaniu nowych znaczeń lub odszukiwaniu znaczeń już istniejących

• Struktura procesu rozumienia jest przesądowa, czyli rozumienie poprzedzone jest przesądem(pewnym ustaleniem pierwotnym, danym interpretatorowi wprost, intuicyjnie), przebieg procesu rozumienia w hermeneutyce jest kolisty, oznacza to, że całość jest rozumiana przez części szczegółowe i odwrotnie, na podstawie części szczegółowych wnosimy o całości. Jest to tzw. reguł hermeneutycznego koła.

• Rozumienie ma wymiar historyczny.

Pojęcie edukacji w tradycji hermeneutycznej:

Głównym problemem pedagogiki hermeneutycznej staje się pytanie o sensowność dokonywania zmiany w jednostce. Pytanie o sens zmiany wymaga odwołania się do interpretacji i rozumienia jako kategorii badawczych. Dlatego też pedagogika ogólna jest tu określona jako pedagogika rozumiejąca.

---