Zmiany w prawie spółek kapitałowych
Kodeks spółek handlowych reguluje powstanie i funkcjonowanie dwóch spółek kapitałowych, a mianowicie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej. Uregulowania dotyczące tych dwóch instytucji znacznie odbiegają od rozwiązań przyjętych w kodeksie handlowym z 1934 roku.
W spółce z o.o. podstawową zmianą są przepisy dotyczące jej tworzenia, bowiem zgodnie z kodeksem spółek handlowych będzie można ją tworzyć nie tylko dla realizacji celu gospodarczego, jak to jest aktualnie przyjęte w kodeksie handlowym, lecz dla każdego celu prawnie dopuszczalnego. Podwyższono także ustawowe minimum kapitału zakładowego do wysokości 50 tys. złotych oraz wartość nominalną udziału do wysokości 500 złotych. Wprowadzono także rygor formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi dla zbycia udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienia. Jeszcze surowszy wymóg co do formy nałożony jest na czynności prawne miedzy wspólnikiem będącym jedynym członkiem zarządu a spółką - czynność taka wymaga bowiem formy aktu notarialnego.
Spółka akcyjna jest typem spółki, którą dotknęły najbardziej doniosłe zmiany. Przede wszystkim zniesiono sukcesywny tryb jej zawiązywania. W kodeksie spółek handlowych zawiązanie spółki następuje bowiem z chwilą objęcia wszystkich akcji. W przypadku gdy statut określa minimalną lub maksymalną wysokość kapitału zakładowego zawiązanie spółki następuje z chwilą objęcia przez akcjonariuszy takiej liczby akcji, których łączna wartość nominalna jest równa co najmniej minimalnej wysokości kapitału zakładowego, przewidzianej przez kodeks spółek handlowych, oraz złożenia przez zarząd, przed zgłoszeniem spółki do rejestru, oświadczenia w formie aktu notarialnego o wysokości objętego kapitału zakładowego.
Nowością jest także to, iż spółka akcyjna będzie mogła być zawiązana przez jedną osobę, co w kodeksie handlowym zarezerwowane jest wyłącznie dla Skarbu Państwa. Najdalej jednak idącą zmianą jest zmiana dotycząca kapitału spółki akcyjnej, poprzez wprowadzenie instytucji docelowego kapitału zakładowego. Polega to na udzieleniu zarządowi na trzy lata upoważnienia do podwyższenia kapitału w granicach określonych przez statut. Upoważnienie zarządu do podwyższenia kapitału zakładowego może zostać udzielone na kolejne okresy, nie dłuższe jednak niż trzy lata. Udzielenie takiego upoważnienia wymaga jednak zmiany statutu. Zgodnie z postanowieniami kodeksu spółek handlowych wysokość kapitału docelowego nie może przekraczać trzech czwartych kapitału zakładowego na dzień udzielenia upoważnienia zarządowi. Podjęcie uchwały przez zarząd wymaga zachowania formy aktu notarialnego.
Podobnym celom służy instytucja warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego. Prawo do uchwalenia podwyższonego kapitału zakładowego zostało przyznane walnemu zgromadzeniu. Uchwała o warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowego może zostać powzięta w celu przyznania praw do objęcia akcji przez obligatariuszy obligacji zamiennych lub obligacji z prawem pierwszeństwa czy też przyznania praw do objęcia akcji pracownikom, członkom zarządu lub rady nadzorczej w zamian za wkłady niepieniężne, stanowiące wierzytelności, jakie przysługują im z tytułu nabytych uprawnień do udziału w zysku spółki lub spółki zależnej. Wartość nominalna warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego nie może przekraczać trzech czwartych kapitału zakładowego w chwili podjęcia uchwały o warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowego. Na zarządzie spółki ciąży obowiązek zgłoszenia do sądu rejestrowego warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego i dołączenia do owego zgłoszenia odpowiednich dokumentów. Ponadto zarząd ma obowiązek ogłoszenia uchwały o warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowego najpóźniej w terminie sześciu tygodni od dnia wpisu do rejestru warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego.
Kolejną zmianą jest podniesienie wysokości kapitału ze 100 tys. do 500 tys. złotych, zezwolenie na ''widełkowe'' oznaczenie pierwotnego lub podwyższonego kapitału zakładowego oraz jednoczesne wydłużenie terminów wniesienia aportów. Kodeks spółek handlowych prócz tego wprowadził zakaz udzielania przez spółkę pożyczek, zabezpieczeń i innych podobnych świadczeń dla nabycia jej akcji.
Regulacje dotyczące wysokości kapitału zakładowego, określonej dla spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej, nie oznaczają jednak, iż z chwilą wejścia w życie kodeksu spółek handlowych aktualnie istniejące spółki kapitałowe będą musiały dokonać natychmiastowego podwyższenia wysokości kapitału zakładowego do ustawowego minimum - 50 tys. złotych dla spółki z o.o. i 500 tys. złotych dla spółki akcyjnej. Kodeks spółek handlowych w przepisach przejściowych przewidział bowiem pięcioletni okres dostosowawczy na wyrównanie minimalnej wysokości kapitału zakładowego. Okres ten podzielono na dwa etapy - w terminie trzech lat od dnia wejścia w życie ustawy spółki z o.o. dokonają podwyższenia kapitału zakładowego co najmniej do wysokości 25 tys. złotych, zaś w ciągu następnych dwóch lat spółki te dostosują wysokość kapitału zakładowego do wysokości wymaganej przez kodeks spółek handlowych.
Spółki akcyjne mają analogiczne okresy dostosowawcze - trzy lata od dnia wejścia w życie kodeksu spółek handlowych, spółki akcyjne mają dokonać podwyższenia kapitału zakładowego co najmniej do wysokości 250 tys. złotych, zaś w ciągu dwóch następnych lat dostosować wysokość kapitału zakładowego do ustawowego minimum. W razie nieosiągnięcia przez spółkę kapitałową wymaganej wysokości kapitału zakładowego w terminie zakreślonym przez kodeks spółek handlowych, sąd rejestrowy może z urzędu lub na wniosek osoby mającej interes prawny wezwać spółkę do wyrównania kapitału zakładowego do wymaganej wysokości, w terminie nie dłuższym niż sześć miesięcy. Po bezskutecznym upływie wskazanego terminu sąd będzie mógł wydać postanowienie o rozwiązaniu spółki. Dodatkową sankcją jest zakaz pobierania przez akcjonariuszy lub wspólników opóźniającej się spółki dywidendy, ani innych świadczeń od spółki do czasu spełnienia wymogów co do wysokości kapitału zakładowego zakreślonych przez kodeks spółek handlowych.
Kolejnym istotnym novum, charakterystycznym zarówno dla spółki z o.o. jak i spółki akcyjnej, jest wprowadzenie instytucji spółki kapitałowej w organizacji. Etap spółki w organizacji to etap od dnia złożenia oświadczenia o objęciu co najmniej jednej akcji lub od dnia zawarcia umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do chwili wpisania spółki kapitałowej w organizacji do rejestru. Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych, spółki kapitałowe w organizacji, mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane. Oznacza to, iż z chwilą powstania spółki te stają się pełnoprawnymi uczestnikami obrotu cywilnoprawnego, działają w pełni samodzielnie na własny rachunek i we własnym imieniu.
Z chwilą wpisu do rejestru spółka z o.o. w organizacji, jak i spółka akcyjna w organizacji staje się spółką z o.o. czy też spółką akcyjną i uzyskuje osobowość prawną. Z tą samą chwilą spółki kapitałowe stają się podmiotem praw i obowiązków spółki kapitałowej w organizacji. Za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają spółka i osoby, które działały w jej imieniu. Wspólnik lub akcjonariusz spółki kapitałowej w organizacji odpowiada solidarnie ze spółką za jej zobowiązania do wartości wniesionego wkładu określonego w umowie lub statucie spółki. Natomiast za zobowiązania podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji i spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, chyba że członek zarządu wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające upadłości (postępowanie układowe) albo, że nie zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz nie wszczęcie postępowania układowego, nastąpiło nie z jego winy, bądź też wskaże on mienie, z którego egzekucja jest możliwa.
Jeżeli jednak spółki kapitałowej w organizacji nie zgłoszono do sądu rejestrowego w terminie sześciu miesięcy od zawiązania spółki lub też jeżeli postanowienie sądu odmawiające zarejestrowania stało się prawomocne, a spółka w organizacji nie jest w stanie dokonać niezwłocznie zwrotu wszystkich wniesionych wkładów, lub pokryć w pełni wierzytelności osób trzecich, zarząd spółki kapitałowej w organizacji dokona likwidacji. Jeżeli spółka w organizacji nie posiada zarządu, zgromadzenie wspólników (spółka z o.o.), walne zgromadzenie (spółka akcyjna) lub sąd rejestrowy ustanowi likwidatora. Ostatecznie spółka kapitałowa w organizacji ulega rozwiązaniu z dniem zatwierdzenia przez zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie sprawozdania likwidacyjnego.
Kodeks spółek handlowych w przepisach dotyczących funkcjonowania spółek kapitałowych wprowadza wiele nowych rozwiązań. Cel tych zmian, to przede wszystkim chęć uporządkowania kwestii dotyczących zarówno spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jak i spółki akcyjnej budzących obecnie wiele kontrowersji. Dotyczy to zwłaszcza charakteru spółki kapitałowej przed jej zarejestrowaniem, zasad wnoszenia aportów czy też zasad postępowania rejestrowego. Nie ulega wątpliwości, iż rozwiązania przyjęte w kodeksie spółek handlowych, a dotyczące nie tylko spółek kapitałowych, wyraźnie wskazują iż mamy do czynienia z aktem prawnym ''nowej jakości''.
|
Spółka cywilna po 1 stycznia 2001 roku Cz. 2
2. ZMIANY W PRZEPISACH I FORMACH PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W POLSCE
Jedną z zasadniczych wad obecnego kodeksu handlowego jest fragmentaryczna i niejasna regulacja fuzji i przekształceń spółek oraz brak unormowania podziału spółek. Stąd też, stanowi on istotny hamulec w procesach przekształcania, łączenia i podziału podmiotów gospodarczych w Polsce. Jako przykład tych problemów mogą posłużyć fuzje BIG-u i Banku Gdańskiego czy Petrochemii i CPN-u. Kodeks handlowy zezwala jedynie na łączenie spółek kapitałowych tego samego typu. Natomiast w celu połączenia np. spółki akcyjnej ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością trzeba najpierw zlikwidować jeden z tych podmiotów i często utworzyć na jego miejsce inny (odpowiadający formą prawną temu, z którym będzie łączony), a to trwa co najmniej kilka miesięcy i kosztuje.
Projekt nowego kodeksu handlowego, regulujący działalność spółek handlowych dopuszcza łączenie spółek osobowych i kapitałowych, jak również dość elastycznie traktuje przekształcenia spółek i ich podział.
W myśl nowych przepisów prawno-gospodarczych od 1 stycznia 2001 r. w Polsce nie będzie miejsca dla podmiotów gospodarczych w formie spółek cywilnych. Przedsiębiorcy prowadzący obecnie działalność gospodarczą w formie spółek cywilnych będą musieli dostosować ją do nowych przepisów prawnych. Jednym z rozwiązań dla spółek cywilnych może być likwidacja działalności i podział majątku miedzy wspólników, którzy rozpoczną (''będą kontynuować'') działalność na własny rachunek jako przedsiębiorcy indywidualni - osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Jednak biorąc pod uwagę nowe regulacje prawne chyba najlepszym rozwiązaniem będzie przekształcenie spółek cywilnych w podmioty gospodarcze (spółki osobowe - najbardziej zbliżone swą formą do obecnych spółek cywilnych) przewidziane w nowym kodeksie handlowym.
Projekt nowego kodeksu handlowego reguluje tworzenie, organizowanie, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek handlowych. Zgodnie z nowymi przepisami spółkami handlowymi są: ''spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna''. [5, art.1] Spółki cywile są spółkami osobowymi i najskuteczniejsze oraz najmniej kosztowne byłoby przekształcenie ich w te właśnie podmioty, ale regulowane przepisami prawa handlowego. W nowym Kodeksie handlowym do spółek osobowych zalicza się: ''spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową i spółkę komandytowo-akcyjną.'' [5, art.4]
Zgodnie z nowymi przepisami spółki osobowe mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane. Spółki osobowe mogą również prowadzić przedsiębiorstwo pod własną firmą co było niemożliwe w przypadku spółek cywilnych. Wszystkie spółki prawa handlowego wymagają rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Jak wcześniej zostało zaznaczone nowy Kodeks handlowy, oprócz regulacji działalności dotychczasowych spółek osobowych, wprowadza również dwie nowe formy prowadzenia działalności gospodarczej: spółkę partnerską i spółkę komandytowo-akcyjną.
Spółka partnerska stanowi hybrydę, która łączy zalety spółki jawnej i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Przeznaczona jest dla wspólników (partnerów) wykonujących wolny zawód. Spółka ta może być zawiązania dla wykonywania więcej niż jednego zawodu. Partnerami w tej spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania następujących wolnych zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, księgowego, lekarza, lekarza stomatologa, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego. Dotychczas powstawanie wielkich spółek (osobowych z solidarną odpowiedzialnością wspólników) grupujących kilkunastu czy nawet kilkuset przedstawicieli wolnych zawodów wywoływało problemy związane z ograniczeniem ryzyka odpowiedzialności każdego ze wspólników oraz efektywnym zarządzaniem takimi organizacjami. W proponowanej przez nowy Kodeks handlowy spółce partnerskiej wspólnik nie ponosi odpowiedzialności za błąd w sztuce innego wspólnika oraz osób podległych kierownictwu pozostałych wspólników. Drugą istotną zaletą tej spółki jest możliwość zarządzania nią przy pomocy zarządu, tak jak w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Kolejna nowość w prawie handlowym to spółka komandytowo-akcyjna, która jest przeznaczona dla średnich przedsiębiorstw, zwłaszcza rodzinnych. Umożliwia pozyskanie kapitału w formie emitowania akcji bez ryzyka wrogiego przejęcia, gdyż komplementariusze (np. kilku członków rodziny) zachowują decydujący głos. Spółka ta jednak w porównaniu z podobnymi modelami zachodnimi nie ma osobowości prawnej. Dzięki temu wspólnicy płacić będą tylko podatek od osób fizycznych. Jedynie akcjonariusze i komplementariusze będący osobami prawnymi zapłacą podatek przewidziany dla osób prawnych. Spółka ta łączy w sobie zalety spółki komandytowej oraz spółki akcyjnej.
W spółce komandytowej nowy Kodeks handlowy nie przewiduje zasadniczych zmian. Wprowadza natomiast bardziej szczegółowe przepisy regulujące działalność tych podmiotów. Być może przyczyni się to do rozwoju działalności gospodarczej w tej właśnie formie. W Polsce mniej niż jeden procent wszystkich spółek handlowych stanowią spółki jawne i komandytowe, gdy we Francji czy Niemczech podmioty te stanowią ponad połowę spółek handlowych. [6]
Spółki cywilne mają możliwość przekształcenia się w każdą z powyżej przedstawionych form spółek osobowych. Jednak najbardziej korzystna, ze względu na zmiany jakie przewiduje nowy Kodeks handlowy, wydaje się spółka jawna.
Spółka jawna jest spółką osobową bardzo zbliżoną w swej formie do obecnych spółek cywilnych. Jedną z różnic przewidzianych w nowym prawie handlowym jest odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki. Wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Jest to jedna z zalet nowej spółki jawnej, w której występuje tzw. subsydiarna odpowiedzialność wspólnika. Oznacza to, że ''wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika wówczas, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.'' [5, art. 31]
Jeżeli nie zostanie to zastrzeżone w umowie spółki, każdy ze wspólników ma prawo do prowadzenia spraw spółki. Wspólnicy mogą również wyznaczyć spośród siebie osobę lub osoby, które będą zajmowały się reprezentacją spółki oraz prowadzeniem jej spraw w zakresie zwykłych czynności. Jeżeli nie zostanie to zastrzeżone w umowie, zakłada się, że wkłady wspólników są równe. ''Domniemywa się, że prawa, które wspólnik zobowiązuje się wnieść do spółki, są przenoszone na spółkę.'' [5, art. 48]
Według nowych przepisów, każdy ze wspólników spółki jawnej ma prawo do równego udziału w jej zyskach, jak również uczestniczy w jej stratach w równym stopniu bez względu na rodzaj i wielkość wkładów. Cechą charakterystyczną nowej spółki jawnej, jest fakt, że umowa spółki może zwolnić wspólnika od udziału w jej stratach. Na uwagę zasługuje również to, że ''wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5 proc. od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła straty.'' [5, art. 53] Udział kapitałowy wspólnika jest równy wysokości jego wkładu.
Najważniejszy jednak, w regulacjach działalności spółki jawnej, jest przepis dający możliwość rejestracji spółki cywilnej automatycznie jako spółki jawnej. ''Przepisy (...) stosuje się również do spółki w rozumieniu art. 860 Kodeksu cywilnego, jeżeli jej przychody netto ze sprzedaży towarów, usług lub operacji finansowych w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych osiągnęły równowartość w walucie polskiej co najmniej 400.000 EURO (przedsiębiorstwo większych rozmiarów). Z chwilą wpisu do rejestru spółka ta staje się spółką jawną.'' [5, art. 26] Stąd też większe spółki cywilne prowadzące działalność na szerszą skalę, z pełną rachunkowością nie muszą się obawiać nowych regulacji prawnych, gdyż zapewniają im one ''bezpieczne przejście w nowe tysiąclecie.''
PODSUMOWANIE
Wprowadzenie nowych zmian w przepisach prawnych regulujących prowadzenie działalności gospodarczej podyktowane jest koniecznością dostosowania polskiego ustawodawstwa do dyrektyw Unii Europejskiej. Każdy, związany z tym rok zwłoki oznacza zmniejszenie konkurencyjności naszej gospodarki i rezygnację z sięgania do nielicznych zasobów obecnego know-how, z którego można korzystać bez ponoszenia opłat licencyjnych.
Nowe przepisy prawne regulujące prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce po 1 stycznia 2001 roku nie stanowią zagrożenia dla spółek cywilnych działających w tzw. szerszym zakresie. Natomiast niewątpliwie przysporzą wiele kłopotów współwłaścicielom małych spółek cywilnych, które w Polsce stanowią zdecydowaną większość wśród spółek osobowych. Przedsiębiorcom tym nie pozostaje nic innego, jak mieć nadzieję, że zostaną wprowadzone korzystne dla nich przepisy regulujące okres przejściowy wprowadzania powyższych zmian.
BIBLIOGRAFIA
[5] Kodeks spółek handlowych - wersja z dnia 3 grudnia 1999r. przesłana Radzie Ministrów po uzgodnieniach międzyresortowych.
[6] Sołtysiński S.: Konstytucja gospodarki. ''WPROST'' 2000, nr 6.
* tekst powstał przed 1 stycznia 2001 roku