1. Zasady pisowni wyrazów z ż niewymiennym - dla klasy III SP

Pisownia wyrazów z „ż” niewymiennym podlega historycznej zasadzie ortograficznej, dlatego reguła ta wymaga pamięciowego opanowania pisowni. Jednakże, ułatwieniem może być to, że literę „ż” często piszemy:

a) w wyrazach z dwuznakiem dż, np.

- dżentelmen

- dżem

- dżoker

b) w partykułach -że oraz -ż, np.

c) po spółgłoskach l, ł, r, m, n, np.

d) w rzeczownikach r. żeńskiego zakończonych na -aż i -eż, np.

WYJĄTEK: TWARZ, POTWARZ

e) reguła pamięciowa- niektóre wyrazy trzeba zapamiętać, ponieważ nie ma żadnych ułatwień, np. żaba, żyrafa, żyto, żółw

2. Ćwiczenia

1. Ćwiczenia wprowadzające

• „Teraz drogie dzieci, przeczytajcie wierszyk, najpierw po cichu, potem na głos. Następnie wyszukajcie i podkreślcie wszystkie wyrazy z „ż”.”

Przykładowe wierszyki do wyboru

Żaba

Spójrz na pierwsze "zet" w tym słowie
- wygląda jak żabka - każdy to powie.
A ta kropka nad nią? To lecąca mucha,
co w żabim pyszczku wyzionie wnet ducha...

Zboże, żyto, ryż

Ryż, żyto, owies, jęczmień, pszenica
- wszelkiego zboża pełna piwnica,
A w kilku z tych słów: ryż, żyto i zboże
zauważyłeś już sam to być może
nad "zet" tkwi mała okrągła kropeczka
tak jak w tych zbożach - małe ziarneczka.

• Będę Wam pokazywać różne obrazki, waszym zadaniem jest wyszukanie odpowiedniego podpisu i podniesienie go do góry. Np. obrazki przedstawiające żelazko, żabę, żółwia, żarówkę, żyletkę itd.

• Teraz rozdam Wam zagadki ortograficzne a Wy przeczytacie je głośno. Następnie powiecie mi o kogo chodzi a ja zapiszę odpowiedź na tablicy. Po odgadnięciu wszystkich zagadek, przepiszecie wyrazy do zeszytu.

To zwierzątko w lesie żyje, Igły nosi, choć nie szyje. (JEŻ)

W ZOO ją zobaczysz, Szyją sięga ponad palmy I dachy drapaczy.(ŻYRAFA)

Choć posiada pancerz, wcale nie wojuje. Choć ma cztery nogi, wolno spaceruje. (ŻÓŁW)

Kum - kum - kum, rech - rech - rech, to zapewne .................... śpiew (ŻABA)

2. Ćwiczenia utrwalające:

• Popatrzcie co się stało z tymi zdaniami? Chyba ktoś tu porządnie namieszał, pewnie jakiś chochlik niedobry. Mam nadzieję, że pomożecie mi uporządkować zdania. Każde z Was po kolei będzie czytać jedno zdanie i poprawiać chochlikowe psoty. Następnie całą klasa przepisze poprawne zdanie do zeszytu.

Przykładowe zdania:

Żaby zjadły dużo liści z drzew.

Żmija lata wysoko.

Żyrafy wesoło kumkały.

Powolny żuk lubi błoto.

Żółw przysiadł na gałązce krzewu.

Żuraw pełznie w trawie.

3. Ćwiczenia sprawdzające

„ Teraz napiszemy dyktando, które sprawdzi w jakim stopniu opanowaliście zasady pisowni wyrazów. Następnie poprawię Wasze prace, omówię pomyłki a wyrazy napisane z błędami przepiszecie do zeszytu kilka razy.

Pewnego dnia u…ądzono wielki bal. Zaproszono mn…stwo wspaniałych gości. Wśr…d nich była Wr……ka Gra…yna, ktra miała czarodziejską r……dżkę. Chodziła po sali i śpiewała: Mam c…downą r……dżkę i spełnię dziś t…y …yczenia. Wszyscy chcieli, …eby to ich …yczenia spełniła wr……ka Gra…yna.

Pierwszy był …ilary. Poprosił dla siebie o: …yrafę, …żabę i parow…z, ale jego prośby nie zostały spełnione. Natomiast Balbina chciała mieć: latający dywan, sł……bę i szklaną k…lę, kt…ra p…epowiadałaby jej przyszłość.

Było wiele os…b, proszących o r……ne …eczy. Wszyscy chcieli, …eby wr……ka Gra…yna spełniła ich ma…enia. Gdy ju… miała op…ścić salę balową, w d…wiach stanął mały K…yś. T…ymał na ręku małego, rudego kotka Mruczka i poprosił wr……kę, …eby uratowała jego zwie…ątko, kt…re od t…ech dni nie mruczy. Wr……ka Gra…yna uśmiechnęła się, dotknęła r…dżką futerko kotka i Mruczek głośno zamiauczał.

Chłopiec bardzo się ucieszył i powiedział, …e nie ma innych …yczeń, gdy chciał tylko, aby jego rudy p…yjaciel znów kocim głosem przemówił. Wtedy wr……ka Gra…yna powiedziała, …e tylko on nie chciał nic dla siebie i …e jest dobrym człowiekiem, a za to spotkają go w …yciu same dobre …eczy.

Źródła:

1. Polański E. „Ortografia i interpunkcja w nauczaniu zintegrowanym”, Wydawnictwo Juka, Łódź 1996

2. Bartosz A. „Słowniczek ortograficzny”, Agencja Benkowski, Białystok 1998

3. http://www.dyktanda.net/dyktando-22.php [dostęp: 20.10.12]

---