Ćwiczenie 10: Kary i opłaty w ochronie środowiska
Art. 272 ustawy POŚ definiuje kary i opłaty jako środki finansowo-prawne ochrony środowiska. Są one ważnymi instrumentami ekonomicznymi uzupełniającymi różnorodne instrumenty administracyjne, do których w ochronie środowiska należą m.in. pozwolenia, nakazy i zakazy, decyzje oraz koncesje.
Opłaty za korzystanie ze środowiska wg ustawy ogólnej POŚ
W świetle POŚ opłaty ustalane są we własnym zakresie przez podmiot korzystający ze środowiska i wnoszone na konto właściwego urzędu marszałkowskiego. Są ponoszone za:
wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza
wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi
pobór wód
składowanie odpadów
Za wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za pobór wód oraz za składowanie odpadów podmiot korzystający ze środowiska wnosi opłatę do końca miesiąca następującego po upływie każdego półrocza. Opłatę za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza podmiot korzystający ze środowiska wnosi do końca miesiąca następującego po upływie pierwszego półrocza i w terminie do końca lutego roku następnego za drugie półrocze. Jeśli podmiot nie uiści opłaty lub uiści ją w wysokości nasuwającej zastrzeżenia, wówczas marszałek woj. wymierza opłatę w drodze decyzji na podstawie ustaleń własnych lub wyników kontroli WIOŚ. Zgodnie z art. 289 POŚ, opłat nie wnosi się w sytuacji, gdy ich półroczna wysokość nie przekracza 400 zł.
Opłata podwyższona wg ustawy ogólnej POŚ
Art. 276 POŚ mówi, że podmiot korzystający ze środowiska bez uzyskania wymaganego pozwolenia lub innej decyzji ponosi opłatę podwyższoną. Opłaty podwyższone są sankcją finansową związaną z niedopełnieniem obowiązku uzyskania pozwolenia emisyjnego. Przykładowo: w przypadku braku wymaganego pozwolenia na wprowadzanie do powietrza gazów lub pyłów, bądź braku wymaganego pozwolenia na pobór wód lub wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, opłata podwyższona dotyczy całej ilości wyemitowanych substancji, wprowadzonych ścieków czy pobieranej wody i wynosi 500% stawki opłaty podstawowej. Nielegalne składowanie lub magazynowanie odpadów jest obciążone opłatą podwyższoną liczoną za każdą dobę składowania w wysokości 0,05-0,15 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku.
Administracyjna kara pieniężna wg ustawy ogólnej POŚ
Jest środkiem prawno-finansowym o charakterze represyjnym. Znajduje zastosowanie, gdy dochodzi do przekroczenia lub naruszenia warunków korzystania ze środowiska ustalonych decyzją w zakresie określonym art. 273.1, a także w zakresie magazynowania odpadów i emitowania hałasu do środowiska. Wówczas oprócz opłaty podmiot ponosi także karę. O ile opłatę za korzystanie ze środowiska podmiot sam nalicza i uiszcza, o tyle administracyjną karę pieniężną ustala w drodze decyzji wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Jest ona uiszczana na rachunek WIOŚ, który wydał decyzję nakładającą karę. Procedura jest następująca: po stwierdzeniu naruszenia lub przekroczenia warunków pozwolenia WIOŚ wydaje decyzję ustalającą tzw. karę biegnącą (określającą godzinową albo dobową stawkę kary w okresie, w którym trwa naruszenie lub przekroczenie). Kara ta jest naliczana do czasu stwierdzenia zmiany wielkości przekroczenia lub naruszenia. Następnie WIOŚ wydaje decyzję o wymierzeniu administracyjnej kary pieniężnej. W przypadkach wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza oraz poboru wód, kara stanowi 10-krotną wielkość jednostkowej stawki opłat. W przypadku naruszeń w składowaniu odpadów wymierza się karę w wysokości 0,1 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku za każdą dobę składowania.
Wysokość opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych
Zgodnie z art. 274 POŚ, jest ona zróżnicowana i uzależniona od:
Ilości i rodzaju gazów lub pyłów wprowadzanych bezpośrednio do środowiska
Ilości i jakości pobranej wody oraz jej rodzaju (powierzchniowa, podziemna) i przeznaczenia
W przypadku ścieków, opłaty za ich wprowadzanie są różnicowane rodzajem i ilością substancji w nich zawartych (BZT5, CHZT, ZO, SJCHiS), rodzajem ścieków, zaś w przypadku wód chłodniczych - ich temperaturą. Opłaty za składowanie odpadów są zaś uzależnione od ich ilości i rodzaju, a w przypadku opłat podwyższonych istotny jest także czas składowania.
Kto płaci opłaty i kary w ochronie środowiska?
W myśl zasady „zanieczyszczający płaci”, do ponoszenia opłat za korzystanie ze środowiska oraz administracyjnych kar pieniężnych są zobowiązane podmioty korzystające ze środowiska. W świetle definicji ustawowej nie są to tylko przedsiębiorcy, ale też i osoby fizyczne, o ile korzystanie przez nie ze środowiska wymaga stosownych pozwoleń (Art. 284 POŚ). Postępowanie w przedmiocie opłat i kar jest wszczynane z urzędu lub na wniosek podmiotu korzystającego ze środowiska, którego dotyczy opłata lub kara. Wpływy z tytułu opłat i kar stanowią przychody odpowiednich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej
Stawki opłat i kar - gdzie je znaleźć?
Górne jednostkowe stawki opłat za korzystanie ze środowiska oraz administracyjnych kar pieniężnych na rok 2001 określono w ustawie POŚ w art. 290 oraz 310. Rada Ministrów wydała stosowne rozporządzenie uszczegółowiając te stawki. Celem zapewnienia ich aktualności, ustawa zobowiązała ministra środowiska do corocznego ogłaszania w Monitorze Polskim wysokości stawek opłat i kar obowiązujących w kolejnych latach.
Kary i opłaty w przepisach szczegółowych
Opłaty i kary w ochronie środowiska oprócz POŚ regulują także przepisy szczegółowe:
Ustawa o ochronie przyrody - w zakresie opłat i kar za usunięcie drzew lub krzewów. W myśl tej ustawy usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez organ wykonawczy gminy. Za działanie zgodne z zezwoleniem pobiera się opłaty uzależnione od obwodu pnia, rodzaju i gatunku drzewa oraz od powierzchni zadrzewienia. Zostały one uszczegółowione w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 2004 r. w sprawie stawek opłat dla poszczególnych rodz. i gat. drzew. Podobnie jak w przypadku ustawy POŚ, i tutaj zobowiązano Ministra Środowiska do określenia corocznych stawek opłat w Monitorze Polskim. W sytuacjach, gdy dochodzi do zniszczenia drzew i krzewów lub ich usunięcia bez wymaganego zezwolenia, organ wykonawczy gminy wymierza kary. Stanowią one krotność opłat (usunięcie lub zniszczenie drzew) lub są wyrażane kwotowo od zniszczonej powierzchni (tereny zieleni).
Ustawa prawo geologiczne i górnicze - w zakresie opłat eksploatacyjnych za wydobytą kopalinę oraz opłat za podziemne magazynowanie substancji i podziemne składowanie odpadów. Stawki opłaty mają charakter kwotowy lub stanowią krotności (gdy działalność jest prowadzona bez koncesji lub z jej naruszeniem). O zróżnicowaniu opłaty eksploatacyjnej przesądza: rodzaj kopaliny, charakter prowadzonej działalności i eksploatacji złoża. Opłata eksploatacyjna stanowi w 60% dochód gminy oraz w 40% dochód NFOŚiGW. Rozwiązania w zakresie stawek opłat eksploatacyjnych są podobne jak w POŚ - ustawa określa granice stawek, rozporządzenie RM je uszczegółowia. Na dany rok minister środowiska określa górne i dolne granice stawek w Monitorze Polskim. Opłatę eksploatacyjną przedsiębiorca określa we własnym zakresie (jako iloczyn odpowiedniej stawki i ilości wydobytej kopaliny). W odstępach kwartalnych wnosi się ją na rachunek gminy, na terenie której prowadzone jest wydobycie. Ponadto istnieją opłaty dodatkowe (za działalność wykonywaną z rażącym naruszeniem warunków określonych w koncesji lub zatwierdzonym projekcie robót geologicznych) i opłaty podwyższone (za działalność wykonywaną bez wymaganej koncesji albo bez zatwierdzonego projektu robót geologicznych).
Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych - w zakresie należności i opłat za wyłączanie gruntów z produkcji. Należność wiąże się z trwałym wyłączeniem gruntów z produkcji, na które wydaje zezwolenie właściwy miejscowo starosta, dyrektor RDLP lub dyrektor Parku Narodowego. Należność jest uzależniona od rodzaju i klasy użytku (w przypadku gruntów rolnych) i typu siedliskowego lasu (w przypadku gruntów leśnych). Należność jest pomniejszana o wartość gruntu ustaloną wg cen rynkowych w dniu faktycznego wyłączenia z produkcji. Ponadto ustawa przewiduje także opłaty roczne (równowartość 10% należności, płatna przez 10 lat w razie trwałego wyłączenia lub przez okres wyłączenia nietrwałego lecz nie dłużej niż 20 lat), a w przypadku gruntów leśnych - odszkodowania za przedwczesny wyrąb drzewostanu. Zasady ich ustalania określa minister środowiska w stosownym rozporządzeniu.
Ustawa prawo wodne - w zakresie należności za korzystanie ze śródlądowych dróg i urządzeń wodnych oraz opłat z tytułu oddania w użytkowanie obwodów rybackich i gruntów pokrytych wodami stanowiącymi własność S.P. w przypadku niektórych przedsięwzięć (np. transportowych, energetycznych, wydobywczych)
Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami - opłata produktowa i depozytowa. Opłatę produktową uiszczają podmioty importujące bądź wytwarzające produkty określone w załączniku do cytowanej ustawy. Opłatę produktową wnosi się na koniec roku kalendarzowego na konto właściwego miejscowo urzędu marszałkowskiego. Jest obliczana jako kombinacja stawki i różnicy pomiędzy wymaganym a faktycznym poziomem odzysku odpadów i ich recyklingu. Opłata depozytowa jest opłatą o bardzo wąskim zakresie podmiotowym i przedmiotowym - wnosi ją nabywca akumulatora kwasowo-ołowiowego w wysokości 30 zł, o ile nie przekaże on sprzedawcy akumulatora zużytego. Kupujący ma prawo do żądania zwrotu opłaty depozytowej, gdy przekaże zużyty akumulator w terminie 30 dni.
Zadania
Na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych zakład produkcyjny pobiera rocznie ze studni głębinowej 2700 m3 wody podziemnej. W celu uzyskania określonej jakościowo wody niezbędnej do produkcji zakład uzdatnia ją przy zastosowaniu: dezynfekcji, odżelaziania i odmanganiania. W trakcie inspekcji stwierdzono, że zakład nie posiada pozwolenia wodno-prawnego na pobór wody( razy 500%więcej!!) . Oblicz należność za korzystanie ze środowiska jaką podmiot ten zapłaci w 2014 roku (zał: 9, 5, 18)
1(współczynnik różnicujący) x 0,096 (opłata za 2014r.) x500 = 48 x 2700 =129 600zł
Zakład komunalny posiadający pozwolenie wodno-prawne na pobór wody powierzchniowej i odprowadzanie ścieków socjalno-bytowych pobiera 239 tys. m3 wody o parametrach:
BZT5 - 5 mg/dm3,
CHZT - 4 mg/dm3,
Zawiesina ogólna - 7 mg/dm3.
Zakład odbiera ścieki, które są oczyszczane w mechaniczno-biologicznej oczyszczalni i odprowadzane do pobliskiej rzeki w ilości 194 tys. m3 o parametrach:
BZT5 - 12 mg/dm3,
CHZT - 22 mg/dm3,
Zawiesina ogólna - 29 mg/dm3,
Fenole lotne - 0,55 mg/dm3.
Oblicz wysokość opłat za pobór wody i odprowadzenie ścieków w 2014 r (zał: 9, 5, 18).
Odejmowanie -zamiana jedn. - stawka - stawka x ilośc
BZT5 = 7mg/dm3- 0,007kg/m3 -4,24zł/kg - 0,02968
Chzt= 18mg/dm3-0,018 - 1,69zł -0,03042 zł/ kg /m3
Zawiesina- 22=0,022 - 0,52zł - 0,01144
Fenole 0,55-0,00055 -45,14zł/kg - 0,024827
0,040 - opłata za 2014rok za pobrana wodę powierzchniową.
Największe z wyliczonych - 0,03042 zł/m3 x 194 000 = 5901,48 zł za całość 193tys m3 scieków (Chzt)
Fenole - 0,024827 x 194 000 = 4816,438 zł
Suma fenole i chzt =10717,918zł suma z ścieki
239000 x 0,040 = 9 560zł za wodę pobraną
Cała opłata 20277,918zł opłata całośc!
Zgodnie z koncesją pewien zakład wydobywa rocznie 250 ton kredy jeziornej i 150 m3 żwiru (jako kopaliny towarzyszącej). Ustal wysokość opłaty eksploatacyjnej za 2014 rok wiedząc, że 1m3 żwiru waży około 1650 kg (zał: 6, 20).
150m3 *1650kg = 247500kg = 247,5t ( tyle mamy żwiru)
k.j. - 250t x 0,23zł = 57,50zł
ż. - 247,5 *0,55 / 0,5 (kopalina towarzysząca polowa stawki) = 61,38zł
suma - 118,88zł - nie musi płacić, bo nie przekracza kwoty 800zł /rok!
Pewien przedsiębiorca działając bez wymaganej koncesji wydobył 220 m3 torfu. Jakie będą konsekwencje finansowe tego działania w świetle aktualnych uregulowań określonych w ustawie prawo geologiczne i górnicze? (zał: 6, 20).
torf - 220m3 *1,21zł/m3 (stawka na 2014r) = 266,20zł
bez koncesji - razy 40! -> 266,20zł * 40 = 10 648zł.
Inspekcja dokonana w 2012 roku w pewnym zakładzie ujawniła proceder poziemnego składowania 50 ton odpadów niebezpiecznych z rażącym naruszeniem warunków określonych w koncesji. Oblicz jakie będą konsekwencje tego działania? (zał: 6).
Zakład przemysłowy posiada pozwolenie wodno-prawne na odprowadzanie wód opadowych. Na jego terenie znajduje się 3570 m2 powierzchni zanieczyszczonej o trwałej nawierzchni, z której kanalizacją deszczową odprowadzane są wody opadowe. Oblicz opłatę za odprowadzenie tych wód na rok 2014 (zał: 9, 5, 18).
Oblicz wysokość opłaty produktowej przy założeniu, że pewne przedsiębiorstwo wprowadziło na rynek produkty w opakowaniach ze szkła gospodarczego w ilości 42,1 ton oraz w opakowaniach z tworzyw sztucznych w ilości 3,5 ton. Przedsiębiorstwo nie prowadziło ani odzysku ani recyklingu (zał: 7, 10, 12)
szkło - 42,1t =42100kg - 0,26zł/kg - 60% odzysk - 60% recykling
tw.szt. - 3,5t = 3500kg - 2,73zl/kg - brak odzysku - 22,5 %recykling
suma całości odpadów = 45 600kg
Op. odz.= [(3500*2,73 + 42100*0,26)/3500+42100] * 0,60(odzysk) * 45600 - 0(odzysk tw.szt.) = 12 312zł
Właściciel nieruchomości samowolnie usunął w roku 2013 ze swojej posesji 46 letni buk (obwód pnia 112 cm). Czy zostanie on bciążony karą? Jeżeli tak, to ile ona wyniesie? (zał: 1, 3, 8).
Zostanie obciążony karą.
opłata za 1 cm = 87,04
112cm x 87,04zł/cm (Obwieszczenie) = 9748,48zł
3,70zł - współczynnik różnicujący stawki w zależności od obwodu pnia mierzonego na wys.130cm z Rozporządzenia
9748,48 x 3,70 = 36069,38zł - tyle jeśli wyciąłby za pozwoleniem
36069,38zł x 3 = 108208,13zł - kara za wycięcie drzewa bez pozwolenia
Jak z 2014 to stawki aktualne z obwieszczenia.
Rolnik dokonał trwałego wyłączenia z produkcji 1,2000 ha gruntów rolnych, w tym:
ilość gruntów wyłączonych - stawka za 1ha - wyliczone dla naszego obszaru
0,8500 ha gruntów ornych klasy VI - 87 435zl - 74 319,75zł
0,1500 ha pastwiska klasy V- 116 580zł - 17487zł
0,2000 ha łąki klasy VI - 87 435zł - 17487 zł
Wartość rynkowa 1 ha gruntów podobnych kształtowała się na poziomie 28,3 tys. zł. Oblicz należność oraz wysokość opłaty rocznej z tego tytułu (zał. 11).
Suma za całość - 109 293,75zł za 1,2 ha
1ha - 28 300zł
1,2ha - x , x= 33 960zl
109 293,75zł - 33 960 zł =75 333,75 zł (100%)
7533,37 zł - opłata roczna (10% z całości)
Jaka będzie należność za wyłączenie z produkcji 60 arów gruntu leśnego bez drzewostanu, skoro z planu urządzenia lasu wynika, że jest to bór mieszany świeży? Wartość rynkowa tego terenu na dzień wyłączenia wynosi 78 tys. zł (zał. 11).
60 ar= 0,6ha
0,6ha x 1150m3 (cena drewna) = 690 m3
690 m3 drewna x 188,85zl ( cena za 1m3 drewna stawka na 2014r) = 130 306,50 zł
130 306,50zł - 78 000zł = 52 306,50zl ( tyle ma zapłacic!)
Pewien przedsiębiorca w 2014 roku przewiózł rzeką Nogat 400 ton towarów na odległość 80 km. Jaką zapłaci opłatę za korzystanie ze śródlądowych dróg wodnych? (zał. 19).
400t x 80 km x 0,0067zł = 214,40zł
Przedsiębiorca nie zapłaci bo kwota nie przekracza 800zł/rok.
Zapoznaj się z artykułami: