Temat: Istota i cechy kapitału

Z potencjalnej zdolności kapitału do pomnażania swojej wartości wynikają cechy kapitału o charakterze uniwersalnym. To znaczy, że dotyczą każdego składnika kapitału.

Cechy uniwersalne kapitału:

1. Wartość kapitału jest pieniężnym wyrażeniem oceny określonego składnika kapitałowego przez inwestora.

Elementami tej oceny (wartościowania) są:

• Przydatność (użyteczność)

• Rzadkość ewentualnie oryginalność

• Ryzyko jego utraty lub poniesienia straty z tytułu błędnego zastosowania

• Wartość użytkowa wyraża zdolność jego składników i całego jego zasobu do sprawnego wykonywania jego funkcji oraz do sprawnej realizacji celów użytkownika.

Wartość użytkowa ma wymiar techniczny i wyraża ją wtedy:

• Niezawodność czyli:

• Bezawaryjność

• Trwałość

• Zdolność naprawcza

• Znormalizowanie

• Parametry techniczne

• Dokładność działania

Użytecznym jest przede wszystkim kapitał, który posiada zdolność do tworzenia i generowania dochodów.

Cechy kapitału wg kryteriów:

1. Rodzaj kapitału

Z pkt widzenia tego kryterium wyróżniamy kapitał rzeczowy. Jego cechy określa się w postaci następujących zdolności:

• Zdolność do zabezpieczania warunków dla realizacji procesów gospodarczych przez ich ochronę. Zdolność tę posiadają budynki i budowle.

• Zdolność do realizacji procesów technologicznych. Są to maszyny, urządzenia, wyposażenie.

• Zdolność do zabezpieczenia ciągłości działalności gospodarczej. Jest to cecha zapasów (kapitału obrotowego).

• Zdolność do przemieszczania składników procesu gospodarczego. Dotyczy ona środków transportu.

2. Przeznaczenie kapitału

Dotyczy przeznaczenia kapitału pieniężnego. Może być on przeznaczony na finansowanie kapitału stałego albo zmiennego.

Kapitał stały cechuje się:

• Zmienną użytecznością; w szczególności użyteczność ta maleje w czasie.

• Zmniejszającą się wartością jednostkową (chyba, że jest rzadki)

Kapitał zmienny cechuje się kreatywnością w pomnażaniu wartości i dochodowości przedsiębiorstwa.

3. Własność kapitału

Kapitał własny

• Jest dyspozycyjny bez ograniczeń

• Jego źródłem są inwestorzy - właściciele przedsiębiorstwa ponoszący z tego tytułu ryzyko

• Bezterminowa dyspozycyjność

• Płynność bez ograniczeń

• Oprocentowanie zależne od osiągnięcia zysku

Kapitał obcy

• Ma ograniczoną dyspozycyjność

• Źródłem tego kapitału są wierzyciele przedsiębiorstwa

• Płynność ograniczona jest przez zobowiązania odsetkowe i opłatę kredytową

• Oprocentowanie jest umowne, z góry określone

4. Trwałość kapitału

Kapitał cechuje zróżnicowana trwałość. Trwałość krótka (1 cykl produkcyjny) to cecha kapitału obrotowego. Trwałość dłuższa niż rok, choć indywidualnie zróżnicowana to cecha kapitału trwałego.

Kapitał trwały:

• Jest w ograniczonym stopniu odnawialny. Stopień odnawialności określa opłacalność remontu. Opłacalny jest tylko jeden remont kapitalny.

• Może być ulepszony przez modernizację

• Może być celowo wykorzystany tylko przez człowieka

• Wymaga obsługi

• Może szkodzić człowiekowi. To szkodzenie to utrata życia lub zdrowia.

Uniwersalną cechą kapitału jest jego konwersja. Jest to proces rozwojowych zmian form kapitału przedsiębiorstwa, który dokonuje się w związku z potrzebą osiągnięcia najważniejszego celu przedsiębiorstwa.

Zakładamy przy tym, że najważniejszym celem przedsiębiorstwa jest jego cel strategiczny. W gospodarce rynkowej ten cel strategiczny formułuje się w postaci wzrostu wartości firmy lub wzrostu wartości dla akcjonariuszy.

Konwersja możliwa jest dzięki uczestnictwu kapitału w ruchu okrężnym. Konwersja to nie jest ruch okrężny. Ruch okrężny stwarza jedynie warunki do konwersji. Konwersja to zdolność zmiany formy.

W ruchu okrężnym wyodrębnia się wzajemnie warunkujące i uzupełniające się fazy

Fazy ruchu okrężnego:

• Faza cyrkulacji kapitału pieniężnego

• Faza produkcyjna kapitału produkcyjnego

• Faza cyrkulacji kapitału towarowego

Fazy te następują zawsze w wymienionej kolejności, ale to od której fazy zaczniemy zależy od formy posiadanego kapitału. Gdy nabyliśmy istniejącą już firmę początkiem będzie faza produkcji kapitału, a gdy kupiliśmy towar z myślą o sprzedaży - faza cyrkulacji kapitału towarowego.

Decyzje podejmowane przy przejściu z jednej fazy do drugiej:

Faza cyrkulacji kapitału pieniężnego

Gdy ruch zaczyna się od fazy cyrkulacji kapitału pieniężnego, to mamy pieniądz, który chcemy zainwestować w produkcję. Podejmuje się tu decyzje dotyczące kierunku zainwestowania kapitału pieniężnego. Poprzedzone są one badaniami rynkowymi. Zbieramy informacje dotyczące popytu, podaży, konkurencji, kooperantów, cen, jakości, możliwości innowacyjnych.

Faza produkcji kapitału produkcyjnego

Przejściu z fazy cyrkulacji kapitału pieniężnego do fazy produkcji kapitału produkcyjnego towarzyszą decyzje dotyczące oceny wariantów techniczno - organizacyjnych wdrażania tych wariantów i eksploatowania wdrożeń. Jest to domena kadry menedżerskiej.

Te warianty techniczno - organizacyjne to m.in. decyzje dotyczące zakupu kapitału rzeczowego. Musimy zadecydować o:

• Wielkości niezbędnego zasobu majątku trwałego

• Strukturze majątku trwałego

• Koszcie nabycia

• Niezawodności

• Poziomie technicznym i organizacyjnym

• Resursach technicznych (np. wymiana części)

• Produktywności

• Niezbędnych przedmiotach pracy

• Dostępności

• Oczekiwanym czasie zwrotu nakładów inwestycyjnych

Są to decyzje dotyczące kierunków zainwestowania kapitału.

W fazie produkcji kapitału produkcyjnego podejmujemy takie decyzje, aby kapitał produkcyjny zapewnił niezakłócony, rytmiczny, racjonalny przebieg procesu produkcyjnego.

Faza cyrkulacji kapitału towarowego

Rezultatem fazy produkcji są produkty charakteryzujące się określoną użytecznością, jakością i wartością. Te produkty przeznaczamy na sprzedaż. Mamy więc kapitał towarowy, a w ruchu okrężnym fazę cyrkulacji. Tu podejmuje się decyzje o:

• Promocji

• Reklamie

• Sposobach sprzedaży

• Kredytach kupieckich (odroczenie płatności za kupiony towar).

Czyli decydujemy tu o mechanizmie powstawania należności. Podejmuje się decyzje o rodzaju windykacji należności.

Wartość kapitału towarowego w fazie cyrkulacji powinna być większa od wartości kapitału produkcyjnego zużytego na jego wytworzenie. Ta różnica wartości stanowi efekt zastosowania i wykorzystania kapitału.

Funkcją kapitału towarowego jest przekształcanie przyrostu wartości kapitału z jego stanu potencjalnego w rzeczywisty.

W ruchu okrężnym bardzo ważnym czynnikiem jest czas. Ruch okrężny mierzy się w jednostkach czasu. Cały cykl ma trwać jak najkrócej. Wtedy rośnie liczba obrotów i suma wartości przyrostów.

Różnice między ruchem okrężnym a konwersją:

• Ruch okrężny mierzy się w jednostkach czasu a konwersję wyraża się zmianami faz kapitału

• Ruch okrężny to warunek konwersji

Kapitał to podstawa tworzenia, funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstwa.

Funkcje kapitału

Można je wyodrębnić, gdy mamy cechy kapitału.

Rodzaje funkcji:

1. kreatywna

2. finansowa

3. strategiczna

4. rozwojowa

5. gwarancyjna

6. robocza

7. kosztowa

8. dochodowa

1. Kreatywna - spełnia ja kapitał własny

Funkcję kreatywną spełnia w przedsiębiorstwie kapitał założycielski. Jest nim pierwotny wkład właściciela wniesiony w związku z chęcią utworzenia przedsiębiorstwa. Może być podnoszony i uzupełniany.

W zależności od formy prawnej przedsiębiorstwa mamy:

• W przedsiębiorstwie jednoosobowym → kapitał właściciela

• W S.C. i SJ → kapitał udziałowy

• W spółkach z o.o. → kapitał zakładowy

• W S.A. → kapitał akcyjny

• W przedsiębiorstwach państwowych → fundusz założycielski

Wniesienie określonego kapitału własnego stanowi warunek utworzenia przedsiębiorstwa i wpisania go do rejestru przedsiębiorstw. Kapitał własny tworzy, kreuje przedsiębiorstwo. Jest elementem pasywów.

2. Finansowa - pełni ją kapitał własny i obcy (tylko kapitał pieniężny)

Gdy mamy kapitał własny, możemy zmieniać formy i przeznaczenie kapitału. Finansujemy wszystkie niezbędne procesy. Gdy skala działania i wynikające z niej procesy są większe niż możliwości kapitału własnego, pozyskujemy kapitał obcy. Podraża to jednak naszą działalność.

Kapitał własny i obcy służy finansowaniu aktywów.

Stopień sprawności realizacji funkcji finansowej zależy od:

• Kondycji

• Możliwości i warunków pozyskania kapitału obcego

• Terminów jego spłaty

• Wielkości zobowiązań

• Możliwości odzyskania należności

• Stopnia płynności kapitału

Funkcja finansowa jest szczególnie ważna dla potrzeb finansowania inwestycji. Inwestycje cechuje duża kapitałochłonność.

3. Strategiczna - pełni ją kapitał własny

W wyniku realizacji inwestycji mogą powstać zasoby strategiczne. Funkcja strategiczna ma związek z inwestycjami:

• Inwestycje tworzą zasoby strategiczne

• Skala, jakość inwestycji zależą od strategii

Wyróżniamy dwa rodzaje strategii:

1. Aktywne - inaczej rozwojowe, ekspansywne, dużych inwestycji.

Przy strategii aktywnej dzięki inwestowaniu może powstać zasób kapitału, który wpłynie na wzrost zdolności produkcyjnej, który będzie ją utrzymywał w długim czasie i który umożliwi zajęcie pozycji konkurencyjnej. Mówimy wtedy, że posiadamy zasoby kapitału charakteryzujące się mocnymi stronami dającymi szanse. Zatem jest to kapitał strategiczny.

2. Pasywne - przetrwanie, wycofywanie się z rynku z danym produktem. Są tu inwestycje mające charakter odtworzeniowy oraz dezinwestycje.

Strategia nie może być budowana na kapitale obcym, ale w tworzeniu zasobów strategicznych może być użyty kapitał obcy.

4. Rozwojowa - spełnia ją kapitał własny i obcy

Wiąże się z funkcją strategiczną. Efektem inwestycji rozwojowych są:

• Wzrost zdolności produkcyjnych

• Efektywność inwestycji

• Wzrost przepływu pieniądza w czasie

• Wzrost dochodów

• Dalszy wzrost przedsiębiorstwa

5. Gwarancyjna - spełnia ją kapitał własny

Ma podwójny wymiar:

1. wymiar zewnętrzny - funkcja gwarancyjna realizowana jest gdy przedsiębiorstwo zaciągnie kredyt inwestycyjny dotyczący finansowania inwestycji rozwojowych. Czas realizacji tych inwestycji jest zwykle dłuższy, a efektywność inwestycji bardziej odroczona. Takie inwestycje są ryzykowne. Ryzyko dotyczy też wierzycieli. Zewnętrzna funkcja gwarancyjna to sposób zminimalizowania ryzyka wierzycieli.

Tę funkcję pełnią aktywa własne, a konkretnie wyrażona w procentach ich wartość. Jaki jest to procent, zależy to od ryzyka obliczonego przez wierzyciela.

Ta część aktywów stanowiąca gwarancję może przejść na własność wierzyciela, gdy dłużnik nie może spłacić długu.

2. wymiar wewnętrzny - tę funkcję pełni kapitał rezerwowy przedsiębiorstwa i jest to także kapitał własny wygospodarowany przez przedsiębiorstwo w celu zapewnienia ciągłości i równomierności działania

1. Robocza - spełnia ją kapitał własny i obcy

Pełni ja kapitał produkcyjny. Wyraża się w czterech zdolnościach kapitału rzeczowego (str1). Spełniają ją wszystkie niezbędne obiekty kapitału rzeczowego. Nie pełnią jej obiekty uznane za trwale nieczynne.

Pełnią ja obiekty własne i obce (leasing) i trwały kapitał pracujący.

Kapitał pracujący = zapasy + należności + gotówka

Inaczej są to aktywa bieżące. Kapitał pracujący to warunek realizacji

• funkcji roboczej przez obiekty kapitału trwałego

• funkcji dochodowej realizowanej przez ogół kapitału produkcyjnego

1. Dochodowa - pełni ją kapitał własny i obcy

Składnik kapitału pracującego - gotówka - zawiera możliwość pomnażania swojej wartości. Za pomocą kapitału produkcyjnego produkowane są wyroby gotowe. Sprzedając je klientowi powstają należności, które klient ma spłacić. Po spłacie należności zostaje powiększony kapitał pracujący. Gotówka, która rozpoczyna nowy cykl jest większa niż gotówka poprzedniego cyklu. W ten sposób realizowana jest funkcja dochodowa.

Ale jest ona realizowana także wobec akcjonariuszy lub udziałowców. Poprzez podział zwiększonego dochodu i jego przeznaczenie na płace, dywidendy, zyski dla udziałowców.

Kapitał obcy może pracować na rzecz własnego poprzez właściwą strukturę kapitału. Jest to efekt dźwigni finansowej.

8. Kosztowa - pełni ją kapitał własny i obcy

Związana jest z dochodową. Wyróżniamy następujące koszty:

• Koszt pozyskania kapitału z różnych źródeł

• Koszt posiadania kapitału (np. amortyzacja, ubezpieczenie, ochrona kapitału trwałego, zamrożenie i utracone korzyści kapitału pracującego)

• Koszt wykorzystania kapitału (energia, materiały, płace)

Suma ponoszonych kosztów to realizacja funkcji kosztowej. Źródłem tego kosztu jest kapitał własny i obcy.

4

Zarządzanie kapitałem

Wykład2 2000-10-19

Agata

---