Podmioty prawa cywilnego:

1) osoby fizyczne - jest to człowiek, któremu przysługują dwa rodzaje zdolności:

a) prawna - bycie podmiotem prawa. Jest to zdolność bierna. Przysługuje od urodzenia.

b) do czynności prawnych - do nabywania praw i zaciągania zobowiązań własnym działaniem w drodze czynności prawych. Jest to zdolność czynna.

* do 13 roku życia brak zdolności do czynności prawnych z wyjątkiem dokonywania zwykłych czynności życia codziennego

* 13-18 lat - ograniczona zdolność do czynności prawnych - niektóre czynności są dozwolone tak jakby ktoś miał pełną zdolności, innych nie może

* po 18 r.ż - pełna zdolność do czynności prawnych

Zdolność do czynności prawnych może się kształtować także ze względu na to, czy osoba jest ubezwłasnowolniona całkowicie (traktowana jak osoby w wieku do 13lat), czy częściowo (jak osoby w wieku 13-18lat). Osoby ubezwłasnowolnione całkowicie są reprezentowani przez opiekuna, a ubezwłasnowolnieni częściowo przez kuratora.

2) osoby prawne - jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje osobowość prawną. Jest to jednostka, którą ustawa uznaje za osobę prawną. Osobowość prawna ma charakter normatywny - zależy tylko od przyznania jej przez ustawę. Nie można domniemywać osobowości prawnej. Jest zamknięty katalog osób prawnych:

- Skarb Państwa

- jednostki samorządu terytorialnego (na podstawie ustawy o samorządzie terytorialnym)

- spółdzielnie - z mocy ustawy o prawie spółdzielczym

- fundacje, stowarzyszenia zarejestrowane

- spółki kapitałowe: z o. o. , SA

- przedsiębiorstwa państwowe - nadane przez ustawę o przedsiębiorstwach państwowych

- szkoły wyższe, instytuty naukowo-badawcze

Największe znaczenie mają: Skarb Państwa, spółki kapitałowe, spółki handlowe, spółdzielnie i przedsiębiorstwa państwowe. Osoby prawne nabywają osobowość prawną poprzez wpis do KRS, który to wpis może nastąpić jeśli spełnione są przesłanki dla utworzenia oznaczonej osoby prawnej. Dlatego też mówi się, że nabycie osobowości prawnej w prawie polskim następuje w trybie normatywno-rejestrowym. Przesłanki są różne w zależności od formy organizacyjnej:

- przedsiębiorstwa państwowe - decyzja administracyjna właściwego ministra, która zakłada państwową osobę prawną - akt erekcyjny

- spółdzielnia - statut, który muszą podpisać członkowie założyciele

- spółka kapitałowa - konieczne jest zawarcie umowy spółki, zgromadzenie kapitału zakładowego, wybranie organów spółki

- fundacja - statut, oświadczenie woli fundatora

- stowarzyszenia - liczba członków, statut z podpisami założycieli

Osoby prawne mogą być tworzone w :

a) celu gospodarczym, którego jedną z koniecznych cech jest zarobkowy charakter - by mogła przez swoją działalność osiągnąć zarobek

b) celu społecznie lub gospodarczo użytecznym, ale nie zarobkowym - cele idealne, cele charytatywne

Te cele determinują formę organizacyjną osoby prawnej. Przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie nie mogą być tworzone w innym celu możliwość działalność zarobkową. Tylko w celach charytatywnych mogą być tworzone fundacje, stowarzyszenia zarejestrowane. Osoby prawne, które mogą być tworzone w każdym celu to: spółki kapitałowe (decyzja o celu zależy od założycieli tych spółek).

Osoby prawne, które nie mogą ex lege prowadzić działalności zarobkowej, mogą ją podjąć jeżeli są spełnione następujące warunki:

- zezwala na to statut fundacji/stowarzyszenia

- zarobek musi być przeznaczony na realizację celów statutowych (niezarobkowych). Zarobek musi stanowić źródło majątku osoby prawnej

- wymóg zachowania właściwej proporcji między działalnością charytatywną a działalnością zarobkową - nie jest wyrażony w ustawie, ale jest powszechnie uznany

3) ułomne osoby prawne - jednostki organizacyjne, niemające osobowości prawnej, którym przepis odrębnej ustawy przyznaje zdolność prawną. Ustawa określa w jakim zakresie przysługuje ta zdolność prawna. Jest to cecha normatywna. Są to np.: spółki handlowe osobowe (spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna). Zdolność prawną tym spółkom przyznaje art. 8 kodeksu spółek handlowych. Innym przykładem ułomnych osób prawnych są wspólnoty mieszkaniowe - ustawa o własności lokali. Spółki handlowe mogą być tworzone tylko w celu prowadzenia działalności zarobkowej, co prawda kodeks handlowy mówi nie o działalności zarobkowej, tylko o przedsiębiorstwie. Wspólnota mieszkaniowa jest zakładana w celu zarządzania tymi częściami, które tworzą współwłasność - nie w celu zarobkowym. Wspólnota nie ma zdolności prawnej w zakresie prowadzenia działalności zarobkowej. Do ułomnych osób prawnych stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.

Ułomne osoby prawne nabywają zdolność prawną w chwili wpisu do KRS w stosunku do handlowych spółek osobowych. Wspólnota mieszkaniowa nabywa zdolność prawną z momentem jej utworzenia.

Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, prawna, ułomna osoba prawna (każdy), która we własnym imieniu prowadzi działalność gospodarczą. Cechy działalności gospodarczej, aby można było powiedzieć, że mamy do czynienia z przedsiębiorcą to:

a) cel zarobkowy

b) działalność zorganizowana - działalność, co do której określono formę jej prowadzenia z możliwością wyboru tylko tych jednostek organizacyjnych: spółdzielni, przedsiębiorstw państwowych, spółek kapitałowych i osobowych

c) działalność musi być ciągła - polega na powtarzalności dokonywania czynności, które są źródłem zarobku.

Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, prawna, ułomna osoba prawna, która prowadzi działalność gospodarczą w celu zarobkowym, zorganizowaną i ciągłą.

Działanie osoby fizycznej w funkcji indywidualnego przedsiębiorcy - może działać samodzielnie lub zawrzeć umowę spółki. Spółka cywilna nie jest osobą prawną, nie jest podmiotem prawa! Jest umową wiążącą wspólników - status przedsiębiorcy w tym wypadku mają poszczególni wspólnicy a nie spółka. Spółka cywilna jest umową zobowiązującą, rodzącą między wspólnikami zobowiązanie do dążenia do osiągnięcia celu gospodarczego, w tym celu wnoszą wkłady do wspólnego majątku. Ten majątek to współwłasność łączna wspólników (każdy jest właścicielem całości i części).

Przedsiębiorca może zatrudniać pracowników, przez co staje się pracodawcą. Odpowiada majątkiem osobistym za zobowiązania, które zaciągnął jako przedsiębiorca.

Osoby prawne - spośród nich przedsiębiorcami są tylko te, które z mocy ustawy mogą lub mogą być utworzone w celu prowadzenia działalności zarobkowej.

Przedsiębiorcy podlegają wpisowi. W Polsce zadania dwa systemy wpisu:

1) sądowy - tę funkcję pełni KRS prowadzony przez sąd rejonowy wydział gospodarczy. KRS składa się z 3 rejestrów:

a) rejestr przedsiębiorców - do tego rejestru wpisywani są przedsiębiorcy będący osobami prawnymi i ułomnymi osobami prawnymi

b) rejestr nieprzedsiębiorców - takich jak organizacje społeczne, partie polityczne, stowarzyszenia, niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej. W momencie gdy fundacja lub stowarzyszenie rozpocznie działalność zarobkową, ma obowiązek wpisać się do rejestru przedsiębiorców, ale nie jest wykreślane z rejestru nieprzedsiębiorców.

c) rejestr dłużników i niewypłacalnych

2) osoby fizyczne, które podejmują gospodarczą działalność zarobkową stają się przez to przedsiębiorcami indywidualnymi ewidencjonują swoją działalność w centralnej ewidencji działalności gospodarczej. Tę ewidencję prowadzą organy samorządowe.

Reprezentacja i oznaczenie przedsiębiorcy

Oznaczenie przedsiębiorcy

Osoby fizyczne występują pod swoim imieniem i nazwiskiem. Oznaczeniem indywidualizującym przedsiębiorcę jest firma.

Budowa firmy

Firma składa się z 3 elementów:

1) nazwa - oznaczenie słowne. Nazwa może być:

a) osobowa - wskazująca na osobę np. imię i nazwisko; nazwisko, pseudonim

b) rzeczowa - wskazująca na przedmiot działalności przedsiębiorstwa, które prowadzi przedsiębiorca

c) fantazyjna

2) dodatek obligatoryjny - wskazuje na formę organizacyjno-prawną przedsiębiorcy, może wskazywać również na pewne stadium, w jakim znajduje się przedsiębiorstwo: np. spółki kapitałowe mają wyodrębnioną formę organizacyjną - w organizacji (przed rejestracją w KRS); spółka kapitałowa w likwidacji, w upadłości.

3) dodatek fakultatywny - zależy od woli przedsiębiorcy, ma służyć wyeliminowaniu pomyłek, zawiera takie informacje jakie przedsiębiorca chce przekazać innym.

Przedsiębiorca nie do końca może decydować o tym, jaką nazwę obierze. Nazwa osobowa - obowiązek jej występowania w przypadku osób fizycznych, których nazwą jest imię i nazwisko osoby fizycznej, a także handlowe spółki osobowe, tzn., że w nazwie jest nazwisko przynajmniej jednego wspólnika, który ponosi nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania tej spółki. Osoby prawne - mają swobodę wyboru nazwy, ale jest jedno ograniczenie co do osobowej nazwy. Nazwa osoby prawnej może zawierać nazwisko osoby fizycznej tylko wtedy, gdy ta osoba fizyczna miała związek z powstaniem przedsiębiorstwa lub jego funkcjonowaniem. Przy nazwach osobowych bardzo ważne znaczenie ma dodatek fakultatywny. Dodatek obligatoryjny jest obowiązkowy, ale jest jeden wyjątek dotyczący osób fizycznych. Firma osoby fizycznej nie zawiera dodatku. Nazwiska historyczne traktowane są jak nazwy fantazyjne.

Firma jest poddana pewnym zasadom:

1) zasada jawności firmy

a) aspekt formalny - firma ma być ujawniona w rejestrze albo ewidencji

b) aspekt merytoryczny - przedsiębiorca ma obowiązek działania pod firmą (wszelkie czynności prawne lub faktyczne podejmowane w obrocie)

2) zasada jedności firmy - przedsiębiorca może mieć tylko jedną formę bez względu na to, czy prowadzi działalność scentralizowaną czy zdecentralizowaną

3) zasada prawdziwości firmy - wszystkie dane objęte firmą muszą być zgodne z prawdą i nie mogą wprowadzać w błąd

4) zasada wyłączności firmy - firmy powinny się od siebie odróżniać, by pełnić funkcję indywidualizującą. Zasada tego samego rynku - nie ogranicza się do kryteriów geograficznych, ale ekonomicznych - kto pierwszy zaczął używać firmy ma prawo oczekiwać, że nikt inny działający na tym samym rynku nie będzie miał takiej samej firmy, która wprowadzałaby w błąd.

Jeżeli firma ulega zmianie, trzeba to zgłosić do KRS lub ewidencji. Kto podszywa się pod cudzą firmę, czy narusza ją w inny sposób ponosi odpowiedzialność cywilną. Jest roszczenie o zaniechanie naruszeń i odszkodowanie.

Reprezentacja przedsiębiorców Reprezentacja - składanie oświadczeń woli.

Oświadczenie woli - przejaw woli na zewnątrz w każdy sposób, który jest zrozumiały, który zmierza do wywołania określonego skutku prawnego.

Reprezentacja jest regulowana ustawowo.

Osoba fizyczna sama siebie reprezentuje.

Osoba prawna - kodeks cywilny mówi, że osoba prawna działa przez organ. Organ osoby prawnej jest zawsze osobą fizyczną i traktowany jest jak element konstrukcyjny osoby prawnej. Organ osoby prawnej to dyrektor (w przedsiębiorstwach państwowych) i zarząd (w pozostałych). Zarząd może być jedno- lub wieloosobowy. Przy zarządzie wieloosobowym - samodzielna reprezentacja członka zarządu, zarząd działa wspólnie, najczęściej reprezentacja łączna, tzn., do skuteczności oświadczenia muszą je złożyć albo dwaj członkowie zarządu albo członek zarządu i prokurent. Działanie organu traktowane jest tak, jakby działała sama osoba prawna.

Ułomne osoby prawne - reprezentantem jest każdy wspólnik. Prawo wspólnika do reprezentacji może być wyłączone lub ograniczone.

Reprezentacja przez pełnomocnika

Mocodawca pełnomocnik, któremu mocodawca udziela upoważnienia do dokonania czynności prawnej. Pełnomocnik dokonuje tej czynności z osobą trzecią. Skutki działania pełnomocnika są wyrażone bezpośrednio w sferze prawnej mocodawcy. Pełnomocnik składa własne oświadczenie woli. Jeżeli pełnomocnik przekroczy zakres umocowania, to od potwierdzenia mocodawcy zależy ważność tej czynności. Szczególnym rodzajem pełnomocnictwa jest prokura.

Prokura jest pełnomocnictwem, którego może udzielić tylko przedsiębiorca podlegający obowiązkowi wpisu do KRS. Prokurentem może być tylko osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych.(pełnomocnikiem może być osoba fizyczna mająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych). Zakres upoważnienia wynika z ustawy i nie można ograniczyć ani wyłączyć tego zakresu. Prokura upoważnia do wszelkich czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Wyłączone są z zakresu prokury czynności dotyczące samego przedsiębiorcy, jego funkcjonowania jako podmiotu. Kodeks cywilny wyłącza 4 czynności, które mają związek z prowadzeniem przedsiębiorstwa, ale ustawodawca wyłącza je z prokury:

1) zbycie przedsiębiorstwa

2) oddanie przedsiębiorstwa do czasowego korzystania

3) zbycie nieruchomości

4) obciążenie nieruchomości, a ponadto udzielenie prokury.

Udzielenie prokury wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, i wpisu do KRS.

Prokura wygasa:

1) z woli przedsiębiorcy na skutek jej odwołania

2) z mocy prawa - gdy ustaje przedsiębiorstwo (upadłość, likwidacja, wykreślenie z KRS, przekształcenie przedsiębiorstwa)

3) z mocy prawa - z powodu śmierci prokurenta

	Spółki osobowe	Spółki handlowe
Substrat	Osobowy - dla powstania spółki istotna jest wola wspólników	Kapitał (pewna kwotowo określona suma, którą można zapisać w bilansie wypełniona pieniędzmi i innymi składnikami majątkowymi). Musi istnieć przed rejestracją.
Ilość wspólników	W obu przypadkach potrzebna jest umowa
		Co najmniej 2 wspólników	Mogą być spółki jedno oraz wieloosobowe
Przesłanki powstania spółki	Umowa i wpis do KRS. Spółka jawna i partnerska - forma pisemna Spółka komandytowa i komandytowo-akcyjna - AK notarialny	* umowa/statut (pełni funkcję umowy w spółce akcyjnej) - objęcie akcji - forma aktu notarialnego * zgromadzony kapitał ( w przypadku spółki z o.o. - min 5tys, w przypadku spółki S.S. - 100tys (ale warunkiem rejestracji jest zgromadzenie ¼ tej kwoty) * wybór organów * wpis do KRS
Wpis i jego skutki	Z momentem wpisu powstaje spółka, która jest ułomną osobą prawną	Z momentem wpisu powstaje osoba prawna
Konsekwencje odmienności statusów prawnych: 1) prowadzenie spraw (stosunek wewnętrzny) i reprezentacja (stosunek zewnętrzny)	Każdy wspólnik jest z mocy ustawy uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw i upoważniony do reprezentacji (spółka jawna i partnerska) Wyjątki: spółki komandytowe: prawo to ex lege służy tylko komplementariuszom (tym wspólnikom, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki), nie przysługują ex lege komandytariuszom, akcjonariuszom. Może być wyodrębnione prawo prowadzenia spraw i reprezentacji	* zarząd jako organ spółki prowadzi sprawy i reprezentuje spółkę (jedno lub wieloosobowy - zależy od wspólników). Zarząd jest wybierany przez wspólników albo przez zgromadzenie wspólników lub radę nadzorczą. Odwołać zarząd zawsze może zgromadzenie wspólników * organ uchwałodawczy - zgromadzenie wspólników )walne zgromadzenie w spółkach akcyjnych) * organ nadzorczy - obligatoryjny w spółce akcyjnej - rada nadzorcza
2) odpowiedzialność za zobowiązania	Ma szeroką zdolność prawną i zagwarantowaną ustawowo własną odrębność majątkową. Majątek jest własnością spółki, a nie wspólników. Przedsiębiorstwo, które prowadzi spółka jest przedsiębiorstwem spółki, zobowiązania są spółki, a nie wspólników. Odpowiedzialność za zobowiązania ponosi spółka oraz jej wspólnicy. Zasadą jest (spółka jawna i partnerska) to, że odpowiedzialność każdego wspólnika charakteryzuje się następującymi cechami: - jest to odpowiedzialność za cudzy dług - ich odpowiedzialność jest nieograniczona, tzn., że odpowiada własnymi osobistymi majątkami, za wszystkie zobowiązania bez żadnych ograniczeń kwotowych wszystkimi składnikami swoich majątków - jest to odpowiedzialność solidarna z pozostałymi wspólnikami ki spółką - odpowiedzialność jest subsydiarna względem spółki, tzn., obowiązek zaspokojenia się w pierwszej kolejności z majątku spółki. Dopiero wtedy gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna wierzyciel może skierować ją do majątku wspólnika. W przypadku spółki komandytowej komandytariusz ponosi odpowiedzialność ograniczoną z majątku osobistego. Odpowiada do wysokości różnicy pomiędzy tzw. sumą komandytową a wniesionym rzeczywiście wkładem	Odpowiedzialność ponosi spółka całym swoim majątkiem - nie odpowiadają wspólnicy
Likwidacja	Z wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej nie muszą prowadzić postępowania likwidacyjnego	Formalne postępowanie likwidacyjne

Suma komandytowa - określona w umowie suma, do której komandytariusz zobowiązuje się ponosić odpowiedzialność z własnego majątku.

Zaliczenie: za obecność i aktywność na zajęciach. Za samą obecność - 3, za aktywność - 4.

Podstawy prawne działalności gospodarczej w polityce społecznej- konwersatorium gr. 2, prof. Urszula Promińska

5

---