WSTĘP DO PEDAGOGIKI

Temat 3: Elementarne pojęcia pedagogiczne.

Stanowiska różnych autorów, podobieństwa i różnice w ujęciach.

Wychowanie

-„[...] dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych [..:] wywołujących zmiany w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddawanego" (A. Gurycka, 1979)

- „[...] społecznie uznawany system działania pokoleń starszych na dorastające, celem pokierowania ich wszechstronnym rozwojem dla przygotowania według określonego ideału nowego człowieka do przyszłego życia" (S. Kunowski, 1981);

- „[...] działanie zmierzające do trwałej modyfikacji, ukształtowania lub rozwinięcia dyspozycji emocjonalno-wolicjonalnych, a więc - kierunkowych, w osobowości jednostki (H. Muszyński, 1981);

- „[...] system działań zmierzających do określonych rezultatów - wychowawczych" (R. Wroczyński, 1976);

- „[...] całość wpływów i oddziaływań, kształtujących rozwój człowieka oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie (T. Wujek i T. Pilch, 1974).

Podejścia takie sugerują - zdaniem niektórych pedagogów i psychologów - nadmierne kierowanie rozwojem człowieka w procesie wychowania. Widzi się w tym niebezpieczeństwo manipulowania wychowankami lub wręcz ich uprzedmiotowiania, w najgorszym rozumieniu tego słowa, a nawet groźbę bardziej lub mniej jawnego sprzeniewierzania się przez wychowawców poszanowaniu godności i niezależności osobistej wychowanków.

Wg S. Rucińskiego (1988) wychowanie jest nie tyle kształtowaniem „wartościowej osobowości", ile wprowadzaniem dzieci i młodzieży w „wartościowy sposób życia". Innymi słowy jest nim aktywizowanie ich w świadomej aktywności, której kierunek nie jest narzucany

lub świadomie wytyczany przez wychowawcę. Zadaniem wychowawcy jest w szczególności organizowanie wartościowego życia wychowanków w warunkach współdziałania i współpracy z nimi, w tym także bezpośredniego dialogu na temat celów i wartości w życiu człowieka. Unika się w ten sposób narzucania dzieciom i młodzieży sposobu życia według

ustalonych z góry wzorów postępowania; umożliwia się jedynie ich poznawanie oraz pomaga w zdobywaniu wiedzy o świecie i o sobie samym, w dostrzeganiu własnych możliwości rozwojowych.

Oto niektóre określenia wychowania uwydatniające konieczność liczenia się z naturalnym i spontanicznym rozwojem dzieci i młodzieży w procesie wychowawczym, a tym samym podmiotowego ich traktowania.

- „[...] proces zdobywania przez jednostkę doświadczeń" (W. Ch. Bagley, 1923,);

- „[...] proces wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku" (J. Dewey,);

- „[...] proces samorzutnego rozwoju w zakresie różnego rodzaju do świadczenia nabywanego przez wychowanka" (por. S. Kunowski, 1981)

- „[...] pomaganie [wychowankowi - przyp. M. Ł.] w rozwoju i ułatwianie mu realizowania swoich możliwości" (H. Rylke, G. Klimowicz, 1982);

- „[...] dorastanie do zadań" lub „[...] rozwijanie podmiotu za sprawą jego uczestnictwa w świecie" (B. Suchodolski, 1968 - za: R. Miller, 1981)

-wg Okonia to świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka.

Samowychowanie

-samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat,

własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości, stosownie do założonych kryteriów,

wzorów oraz ideałów (M. Godlewski)

-„Samowychowaniem nazywamy więc proces samokształcenia wtedy, gdy chodzi w nim o zmiany osobowości w zakresie uczuć moralnych i estetycznych, woli i charakteru oraz cech fizycznych.” F. Urbańczyk

-„Samowychowanie dorosłych - świadome i dobrowolne dokonywanie zmian kierunkowych cech własnej osobowości zgodnie z planem osobistego rozwoju jednostki, w celu osiągania optymalnych stosunków z otoczeniem. Na cechy kierunkowe składają się: postawy i przekonania, motywacje, indywidualny system wartości, aspiracje, cele, ideały tworzące uczuciowo-wolicjonalną i motywacyjną stronę osobowości.” „Encyklopedia oświaty i kultury dorosłych”, pod red. Kazimierza Wojciechowskiego

-„Samowychowanie to samodzielne, poddane autokontroli, urabianie się osobnika w celu osiągnięcia jakiegoś mniej lub więcej uchwytnego i mniej lub więcej jasno określonego wzoru osobowości.” Władysław Okiński

-„Samowychowanie ma charakter wtórny wobec wychowania, będąc jego następstwem jako swoisty rodzaj czynności wychowawczych, podjętych przez jednostkę względem samej siebie. Jednostka stawia sobie sama te cele i zadania oraz stosuje te metody pracy nad sobą i kryteria oceny siebie, które jej wcześniej przyswojono.” H. Muszyński

-„Samowychowanie to samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat, własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości stosownie do założonych kryteriów, wzorów oraz ideałów.” „Nowy słownik pedagogiczny”, Wincenty Okoń

Nauczanie

- jest procesem kierowania uczeniem się uczniów toku planowanej pracy nauczyciela z uczniem (W. Okoń)

- planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, mająca na celu wywołanie pożądanych,

trwałych zmian i postępowania, dyspozycjach i całej osobowości pod wpływem uczenia się i

opanowania wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych. Nauczanie jest

działalnością intencjonalną, tzn. że jego intencji jest wywołanie uczenia się, jako czynności

podmiotowej samych uczniów. (M. Godlewski)

Uczenie się

- wg Ibidem jest procesem nabywania względnie stałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu (wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy) w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości (doświadczenia i ćwiczenia)

Kształcenie

-wg Okonia to system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata, przygotowanie się do zmieniania świata i ukształtowanie własnej osobowości

- ogół czynności i procesów umożliwiający ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury,

a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również osiągnięcie możliwie

wszechstronnego rozwoju sprawności fizycznych i umysłowych, zdolności i uzdolnień,

zainteresowań i zamiłowań, przekonań i postaw oraz zdobycie pożądanych kwalifikacji

zawodowych. (M. Godlewski)

Samokształcenie

-samouctwo, osiąganie wykształcenia poprzez działalność, której cele, treść, warunki i

środki, ustala sam podmiot. W procesie samokształcenia, jego cele się dynamizują,

osiągnąwszy wyższy stopień wiadomości uczeń dokonuje często ich przewartościowania i

doskonalenia. Samokształcenie osiąga optymalny poziom wtedy, kiedy przekształca się w

stałą potrzebę życiową człowieka oraz stanowi oparcie dla kształcenia ustawicznego (M. Godlewski)

-Według Stanisława Karasia samokształcenie to świadomy i aktywny proces uczenia się, podejmowany przez jednostki w celach kształcących i poznawczych. To proces intencjonalny i celowy, którego efektem jest zdobycie nowej lub poszerzenie dotychczasowej wiedzy i kwalifikacji.

Edukacja

- ogół procesów, których celem jest zmienianie ludzi, przede wszystkim dzieci i młodzieży,

stosownie do panujących w danym społeczeństwie ideałów i celów wychowawczych (M. Godlewski)

-To ogół oddziaływań służących formowaniu się (zmienianiu, rozwijaniu) zdolności życiowych człowieka (Śliwerski 2000)

Oddziaływania mogą być: instytucjonalna/indywidualne, świadome/nieświadome, systematyczne/niesystematyczne, przygodne/zaplanowane.

Zmienianie, rozwijanie- może zachodzić w konkretnym kierunku przyjętym wg kryterium zewnętrznego wobec jednostki, albo bez uprzednio obranego celu.

Zdolności życiowe człowieka- mogą dotyczyć obszarów jego funkcjonowania: intelektualnego, emocjonalnego, interpersonalnego, motywacyjnego, fizycznego itd.

---