Istota i odmiany hipot. mor. H.m. służy do zabezp. oznaczonej wierzytelności pieniężnej i może być wyrażana tylko w określonej sumie pieniężnej. H. zwykła jest to hipoteka wyrażona w określonej sumie pieniężnej o nie ustalonej wysokości. H. kaucyjna jest hipoteką która zabezpiecza wierzytelność z dokumentu zbywalnego przez indos. Można ją zmienić na hipotekę zwykłą i odwrotnie. Do zmiany tej stosuje się przepisy o zmianie treści hipoteki. Zmiana h. kaucyjnej na zwykłą nie wpływa na zakres zabezp. odsetek i kosztów postępowania. Hip morska łączna -w celu zabezpieczenia tej samej wierzytelności można ustanowić h morską na więcej niż 1 statku. Wierzyciel taki może wg swego uznania żądać zaspokojenia w całości lub części z każdego ze statków z osobna, z niektórych z nich lub ze wszystkich łącznie.
Znaczenie hipot. mor. H. m. ma znaczenie praktyczne jako środek rzeczowego zabezp. długoterm. związanego z zakupami st.,budową, remontem. Rosnące koszty bud. st. powodują wzrost zapotrzebowania na wysokie kredyty, które wymagają odpowiedniego zabezp. gdyż st. może ulec zniszczeniu lub zatonięciu. O znaczeniu w naszym stos. wewn. świadczy ustawa 95r zmieniająca KM która zawiera odrębny rozdział dot. tej instytucji.
Ustanowienie h morskiej.-konieczne jest oświadczenie woli właśc. st., na którym h. ta ciąży. Oświadczenie może być złożone jednostronnie lub w ramach umowy, którą zawiera zwykła osoba, której wierzytelność ma być w ten sposób zabezp. Hipotekę może ustanowić właśc. st. nie będący dłużnikiem osobistym wierzyciela h. Wyjątkowo może ją też ustanowić osoba nie będąca właścicielem obciążon. st. Nie może ustanowić h. czarterujący st. na czas. Czarterujący bierze st. w celu rozporządzania nim, ale nie jest to rozporządzenie, lecz tylko korzystanie ze st. w granicach określonych umową czarteru na czas. Oświadczenie woli właściciela o ustanowieniu h. morskiej powinno być złożone na piśmie. Ponieważ h. ma char. akcesoryjny oświadczenie woli właśc. musi określać wierzytelność, którą h. ma zabezpieczać. Aby h. mogła powstać również niezbędny j. wpis do r.o. Wpis taki ma char. konstytutywny. Wierzyciel którego wierzytelność zostanie stwierdzona tytułem wykonawczym może ustanowić h. na nieruchomość dłużnika. Stosując ten przepis można w ten sam sposób uzyskać h. na st. dłużnika przez wpis do r.o. H. morską przymusową może wierzyciel uzyskać na podstawie podlegającego natychmiastowemu wyk. orzeczenia sądu, jak również tymczasowego zarządzenia sądu, lub postanowienia armatora, przy czym h. ta jest tylko h. kaucyjną.
Przedmiot h. morskiej. H. morska obciąża przede wszystkim st. Zakres obciązenia h. morską obejmuje wszystkie przedm. Mające char. części skład. w momencie powstawania h. a także przedm. które charakter części skład. uzyskały już po obciążeniu st. Części skład. st. są objęte h. również po ich odłączeniu dopóki pozostają na st. chyba, że zbyto je w granicach prawidłowej gosp.,a umowę zbycia stwierdza pismo z datą urzędowo poświadcz. Przedmioty mające char. prawnej przynależności st. stanowią przedmiot odrębnych zastawów. Powstawanie h. na st. ma określone skutki prawne również w odniesieniu do jego przynależn, skoro h. obciąża st. wraz ze wszystkimi jego przynależn. i utrzymuje się na samym st. jak i na jego przynależn. aż do zupełnego wygaśnięcia wierzyteln. którą zabezpiecza. Oprócz st. i jego przynależn. h. morska obciąża też niektóre wierzytelności właściciela st. powstałe po ustanowieniu h. z tyt.: -odszkodowania za uszkodzenie lub stratę st. wraz z odszk. ubezp.,-wynagrodzenia za ratownictwo w zakresie w jakim wyrównuje ono szkody st. spowodowane ratownictwem,- udział st. w awarii wspólnej,- opłaty za najem lub dzierżawę st. H. ułamkowa może ustanowić tylko współwłaściciela st. a nie może jej jedyny właściciel st. choć może on zbyć ułamkową część st. Powstawanie współwłasności st. obciążonego uprzednio h. morską nie powoduje już zmiany h. na h. na udziałach.
Ochrona h. morskiej Umowa o przeniesieniu własności st. obciąż. h. morską na cudzoziemca wymaga zgody wierzyć. h. wyrażonej na piśmie z podpisem urzęd. poświad. Ma to istotne znaczenie dla ochrony h. morskiej gdyż przeniesienie własn. st. powoduje utratę p.p. st. a w konsekwencji wykreślenie go z polskiego ratowń. okrętow. wraz z ciążącą na nim h. morską. Wykreślenie st. obciążonego h. morską wymaga zgody wierzyć. h. wyrażonej na piśmie. Nazwa st. który uzyskał czasową przynależn. p.p. może być zmieniona tylko za zgodą wierzyc. h., których h. morskie ciążą na st. Przeniesienie i wyjaśnienie h. morskiej. Przeniesienie następuje przez przelew wierzyt. hipot. H. nie może być przeniesiona bez wierzyt. którą zabezp. Także wierzyt. zabezpieczone h. nie można przenieść bez h. chyba że ustawa stanowi inaczej. Dotyczy to tylko h. zwykłej. Jeżeli jednak wraz z wierzyt. ma być przeniesiona h. kaucyjna, do przelewu niezbędny jest wpis w r. okrętowy. W przypadku przelewu wierzyt. hipot. właściciel obciążonego statku który dokonał zapłaty do rąk zbywcy nie może powołać się wobec nabywcy na brak zawiadomienia o przelewie. Jednakże zapłata odsetek do rąk zbywcy zwalnia właściciela w tym zakresie jeżeli nie został zawiadomiony o przelewie przez nabywcę/zbywcę ani też przez IM. H. mor. wygasa z chwilą wygaśnięcia wierzyt. hipot. lub po upływie 10 lat od wykreślenia jej z r.o. bez ważnej podstawy prawnej. H. m. wygasa też w przypadku połączenia się w jednej osobie własności st. oraz h. H.m. wygasa też gdy przestaje istnieć jej przedmiot. W razie wygaśnięcia h. m. wierzyc. zobowiązany jest dokonać wszelkich czynności umożliwiających wykreślenie jej z r.o.
Zaspokojenie wierzyciela hipot. KM nie zawiera przepisów regulujących tryb zaspokojenia wierzyc. hipot. Zaspokojenie jego następuje wg przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym. Warunkiem uzyskania przez wierzyc. hipot. zaspokojenia się ze st. jest bardzo często zajęcie w odpowiednim miejscu i czasie obciążonego st. Zwykle wierzyc. hipot. dąży do zajęcia st. by zabezpieczać swoje roszczenia przed wszczęciem postępowania rozpoznawczego. Wytaczanie powództwa przeciwko właścicielowi st. o zapłatę nie jest zgodne z uprawnieniami wierzyc. hipot. ponieważ ten jako zastawca nie ma obowiązku świadczenia w postaci zapłaty należności przypadającej od dłużnika.
H. mor. na st. w budowie. H. m. można ustanawiać także na st. w bud. h. taka nie różni się od h. na st. i daje takie same prawa jak h. m. Specyficzny jest jedynie przedmiot takiej h. Zakres obciązenia nią obejmuje urządz. i wyposażenie znajdujące się na terenie stoczni budującej obciążony st. h. który przez oznakowanie został wyraźnie zidentyfikowany jako przeznaczony do budowy. Przep. KM dot. wykreślenia st. z r.o. przewidują iż wykreślenie st. z rejestru st. w budowie wymaga zgody wierzyc. hipot. wyrażonej na piśmie, chyba że st. w bud. został wpisany jako statek do r. stałego w Polsce, a ciążąca na nim h. m. została wpisana do rejestru urzędu.
Zastaw na st. nie będący h. m. do zastawu tego stosuje się przep. KC o zastawie na rzeczach ruchomych. Zarówno na st. wpisanym do r.c. jak i na st. nie wpisanym do takiego r. można ustanowić umowny zastaw zwykły. Zaś na st. nie wpisanym do r.o. też zastaw rejestrowy. Pierwszy z nich może być ustanowiony w celu zabezp. oznaczonej wierzyt. Na jego mocy zastawnik będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to czyją stałą się własnością. Do ustanowienia zastawu potrzebna jest umowa miedzy właścicielem st. a wierzyc. oraz z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie. Wyjątkiem jest artykuł o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, na podstawie którego można ustanowić zastaw na rzeczach ruchomych z przedstawieniem ich w posiadaniu właściciela lub osoby trzeciej wskazanej w umowie.
Istota i treść przywilejów na st. Wierzyciel uprzywilejowany ma prawo zastawu na st. bez względu na zmianę właścic. lub armatora oraz pierwszeństwo w zaspokajaniu roszczeń na st. przed wszystkimi innymi wierzyc. Wynika to z istoty prawa zastawu, które daje zastawnikowi prawo dochodzenia zaspokoj. Z obciążonej rzeczy bez względu na to czyją stała się własnością. Przywileje na st. powstają zawsze i wyłącznie z mocy ustawy.
Cechy przywilejów na st.
są szczególnie mocnym prawem, skutecznym wobec nabywcy st. w dobrej wierze i bezwzgl. na istnienie osobistej odpowiedzialności właściciela czy armatora st.,
przysługuje im szczególne pierwszeństwo przed innymi prawami,
powstają wyłącznie z mocy ustawy i mają charakter wyłącznie akcesoryjny,
są prawem niejawnym ,
mogą ciążyć tylko na określonym przedmiocie,
nie dają wierzyc. prawa posiadania rzeczy lecz tylko prawo zaspokajania się z niej.
Wierzytelności uprzywilejowane KM przyjął w konwencji brukselskiej katalog wierzyt. uprzywilejowanych. Zgodnie z art. 68 KM urzywilejow. są wierzyt. z tytułu:
- należnych państwu kosztów sądowych nie wyłączając kosztów egzekucji sądowej,
wydatków poniesionych we wspólnym interesie wierzycieli,
opłat tonażowych, latarniowych lub portowych, pilotowych,
umów o pracę na st. zawartych z kpt.
Wynagrodzenia za ratownictwo, oraz udziału w awarii wspólnej,
Wynagrodz. szkody wyrządzonej zderzeniem st.
Odszkodowania za utratę lub uszkodzenia ładunku, za śmierć lub utratę zdrowia pasażerów i członków załogi.
Rola kapitana ma kluczowe znaczenie w żegludze morskiej. Obecnie następuje znaczne ograniczenie kompetencji kpt. w stosunku do załogi oraz w zakresie działalności handlowej, a nawet w bezpośrednim kierowaniu st.(środki łączności). Nadal jednak podkreśla się podstawowe wartości humanistyczne w roli kpt.:
troska o życie i zdrowie ludzi na morzu
solidarność w niebezpieczeństwie
obowiązek opuszczania tonącego st. jako ostatni
Podstawowe zadanie kpt. to nadzór st., właściwe wykorzystanie st., dobranie odpowiedniej szybkości, najkrótszej trasy i utrzymanie należytej staranności wobec armatora, czarterującego. Kierowanie st. wymaga od kpt. wykazania troski o bezp., st. pasażerów i załogi oraz powierzonych ładunków. Stanowi on zasadnicze ogniwo w sys. bezp. zarządz.i zapobieg. zanieczyszcz. zgodnie z kodeksem ISM. Na wzorzec sumiennego kpt. składa się: wiedza fachowa, doświadczenie, sprawność działania, znajomość możliwości st. i jego załogi, troska o bezpieczeństwo żeglugi.
Obowiązki kpt. związane z nautycznym kierownictwem st. Jako przełożony wszystkich członków załogi reguluje tok służb na st., odpowiada za sposób poinformowania go o sposobie pełnienia wachty nawigacyjnej. Kpt. nie odpowiada za błędy nawigacyjne oficera pełniącego wachtę podczas jego nieobecności. Kpt. powinien znać kwalifikacje zawodowe swoich podwładnych. Zasadniczym obowiązkiem kpt. jest osobiste prowadzenie st. przy wchodzeniu do portów kanałów i rzek, a także wychodzenie z nich. Z obowiązku tego kpt. nie może się zwolnić w sytuacjach trudnych lub niebezpiecznych kpt. musi osobiście kierować st. Do obowiązków kpt. należy też dbałość o zdolność st. do żeglugi, kontrolowanie ważności dokumentów statkowych a także zgłaszanie st. do inspekcji bezpieczeństwa, oraz sprawowanie nadzoru nad za/wyładunk.
Sytuacje szczególne W przypadku zderzenia z innym st. kpt. ma obowiązek udzielić pomocy temu st., jego załodze i pasażerom, podać nazwę swego st. sygnał rozp., port macierzysty oraz docelowy. Prawo morskie traktuje to jako osobisty obowiązek kpt. st. za naruszenie którego armator nie ponosi odpowiedzialności. Kpt. ma prawo podjęcia decyzji co do dewiacji. W razie niebezpieczeństwa st. kpt. zobowiązany jest podjąć wszelkie środki w celu uchronienia st. i znajdujących się na nim osób i ładunków.
Szczególne obowiązki kpt. zwiazane z bezpiecznym uprawianiem żeglugi Podstawowym obowiązkiem kpt. jest dbanie by nawigacja st. prowadzona była zgodnie z zas. MPDM. Obowiązkiem kpt. jest niesienie pomocy ludziom znajdującym się w niebezpieczeństwie na morzu. Granicą obowiązku rat. życia na morzu jest narażenie na poważne niebezp. własnego st. i osób. Kpt. ponosi osobistą odpowiedzialność za niedopełnienie tego obowiązku, armator nie odpowiada jednak za jego naruszenie przez kpt. Obowiązkiem kpt .związanym bezpośr. z żegl. jest przekazywanie inf. znajdujących się w locjach o porzuconych obiektach i innych niebezpieczeń. Straż graniczna ma prawo żądać od kpt. zatrzymania st. w celu dokonania inspekcji. Kpt. zobowiązany jest na żądanie IM udzielić wyjaśnień w o każdym wypadku morskim.