26.IV.2009

PRAWIDŁOWY MECHANIZM ODRUCHU POSTAWY W UJĘCIU NEUROFIZYCZNYM

Zapewnia zdolność aktywnego przeciwstawiania sile grawitacji. Umożliwia wykonywanie wszelkich ruchów wbrew sile ciążenia, w tym sprawne poruszanie się charakterystyczne dla danego etapu rozwoju mechanizmy antygrawitacyjne.

Ponieważ dziecko staje się istotą antygrawitacyjną w pierwszym roku życia, można powiedzieć, że w tym okresie rozwija się stopniowo prawidłowy mechanizm odruchu postawy.

PRAWIDŁOWY MECHANIZM ODRUCHU POSTAWY

• Kontroluje postawę ciała, sprawuje tzw. kontrolę posturalną, w trakcie wykonywania różnych czynności ruchowych. Każdy wzorzec ruchowy posiada swój układ posturalny, z którego jest zapoczątkowany i prowadzony

• Ruch powoduje zmianę środka ciężkości, aby uchronić się przed upadkiem konieczna jest ciągła zmiana napięcia mięśniowego.

• Martin Purdon określił obrazowo chód jako „stały proces utraty i odzyskiwania równowagi”

• Przystosowanie to odbywa się bez udziału świadomej kontroli - automatycznie

• Umożliwia harmonijne, płynne, efektywne oraz ekonomiczne czynności ruchowe. W tym celu OUN nie aktywizuje pojedynczych mięśni czy nawet grup funkcjonalnych lecz właściwie zorganizowane, a przede wszystkim adekwatne do zmieniających się warunków, stale modyfikowane wzorce ruchowa

• Zasady funkcjonowania prawidłowego mechanizmu odruchu postawy są jednakowe dla wszystkich ludzi, dlatego też zakres wykonywanych czynności ruchowych jest mniej więcej wspólny tzn. siadamy, kładziemy się, wstajemy, chodzimy, biegamy wg podobnych wzorców, ale czynności te wykonujemy w sposób indywidualny i charakterystyczny dla każdego z nas

• wcześniej nabyte umiejętności są ciągle doskonale i stanowią bazę dla bardziej złożonych; jest to rozwój psychomotoryczny

MECHANIZMY ODRUCHU POSTAWY

Składają się z 3 elementów:

1. rozpięcie posturalne

2. prawidłowa organizacja unerwienia reciprokalnego (przeciwstawne)

3. prawidłowo skoordynowanych wzorców postyralnych i motorycznych

NAPIĘCIE POSTURALNE

• musi być wystarczające aby pokonać siłę grawitacji, jednocześnie jednak niskie aby zachować zdolność poruszania się w sposób kontrolowany

• należy je rozpatrywać w kategorii pojedynczych mięśni lub nawet grup funkcjonalnych, lecz w kontekście rozkładu napięcia charakterystycznego dla całych wzorców ruchowych

PRAWIDŁOWA ORGANIZACJA UNERWIENIA RECIPROKALNEGO

• jest ono odpowiedzialne za prawidłowe wyhamowanie wzorów prymitywnych

• steruje aktywnością agonistyczną, antagonistyczną, synergistyczną oraz stabilizacyjną

• dzięki niemu możliwe są ruchy selektywne, prawidłowe ko-kontrakcje

• przy prawidłowej kontroli reciplokalnej skurcz jest rozpoczynany przez grupę mięśni agonistycznych i przeprowadzany w stopniowym rozkurczu mięśni antagonistycznych

PRAWIDŁOWO SKOORDYNOWANE WZORCE POSTURALNE I MOTORYCZNE

• w prawidłowym rozwoju wzorce prymitywne ustępują miejsca reakcjom równoważnym

• współzawodnictwo wzorców oznacza czasową dominację jednych wzorców nad drugimi

• procesy te przebiegają zależnie od tempa dojrzewania OUN

• podstawą uczenia się jakiejkolwiek czynności ruchowej są prawidłowe doświadczenia sensomotoryczne, które opierają się na właściwym napięciu posturalnym tworzą 'bazę danych' w postaci doświadczeń sensomotorycznych

PRAWIDŁOWY MECHANIZM ODRUCHU POSTAWY

PRAWIDŁOWY MECHANIZM ODRUCHY POSTAWY OBEJMUJE ZASADNICZO DWA TYPY REAKCJI

1. Reakcje nastawcze, zwane również reakcjami prostowania. Umożliwiają one prawidłowe ułożenie głowy w przestrzeni i prawidłowe 'wyrównanie posturalne' głowy i szyi z tułowiem oraz właściwe ułożenie obręczy i kończyn względem siebie. Dominują one w rozwoju od ok 6 miesiąca do 3 roku życia. Integrowane na poziomie mostu i śródmózgowia.

2. Reakcje równoważne są natomiast kompensacyjnymi wahaniami napięcia mięśniowego mającymi na celu przywrócenie równowagi w określonej pozycji. Są najwyżej rozwiniętą formą automatycznych wzorców ruchowym.

PRAWIDŁOWY ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY WG KONCEPCJI NEUROROZWOJOWEJ

Jest on wynikiem:

1. nie zaburzonej funkcji mózgu

2. prawidłowego rozwoju odruchu postawy

3. wariantowości i zmienności rozwoju ruchowego w wyniku dojrzewania OUN. Zmienność oznacza różną w czasie odpowiedź na ten sam bodziec. Wariantowość umiejętność wykonywania tej samej czynności w różny sposób w tym samym wielu rozwojowym

4. plastyczności mózgu -rozwojowej, pamięciowej i naprawczej

*prof. Kwolek- neurolog (dużo o plastyczności mózgu)

PLASTYCZNOŚĆ MÓZGU W ROZWOJU DZIECKA

• pojęcie plastyczności mózgu wprowadził do Polski uczony Jerzy Konarski w 1948 roku. Komórki nerwowe cechują się pobudliwością, a u określonych układach neuronów powstają trwałe przekształcenia funkcjonalne w wyniku działania określonych bodźców lub ich kombinacji

• te przekształcenia funkcjonalne zostały nazwane zmianami plastycznymi. Zdaniem Konarskiego podłożem plastyczności są morfotyczne zmiany synaptyczne

• istotą plastyczności jest aktywacja genomu podczas pobudzania neuronu i synteza odpowiedniego białka, odpowiedzialnego za gotowość do zmian synaptycznych

Plastyczność rozwojowa mózgu

• obejmuje zjawiska tworzenia i dojrzewania połączeń między neuronalnych w czasie rozwoju embrionalnego. Zjawiskiem charakterystycznym dla rozwoju OUN jest nadprodukcja neuronów i apoptoza czyli zaprogramowana śmierć 40-80% neuronów w życiu płodowych i tuż po urodzeniu. Neurony obejmują sposób samobójczy gdy nie mogą znaleźć struktury docelowej lub też nie otrzymały odpowiedniej liczby bodźców

• tę rolę apoptozy nazywano dopasowaniem ilościowym

• apoptoza może też służyć eliminacji niewłaściwych połączeń spowodowanych błędami rozwojowymi

Plastyczna pamięć mózgu

• odgrywa rolę w procesie uczenia się. W odpowiedzi na bodźce następują wzmocnienia i reorganizacja połączeń między określonymi neuronami. W konsekwencji powstaje pamięciowa zmiana plastyczna - ślad pamięci

• istnieje olbrzymia różnorodność form pamięci

• w wyniku uczenia się powstaje zmiana w sile połączeń synaptycznych między zespołami neuronów przez zwiększenie liczby synaps oraz zwiększenie sprawności już działających połączeń

Plastyczność kompensacyjna

• polega na tworzeniu połączeń synaptycznych między nietypowymi strukturami, umożliwia całkowitą lub częściową odnowę utraconych funkcji mózgu

czynnikiem ułatwiającym tę plastyczność est degeneracja już istniejących synaps aby mogła rozwinąć się nowa sieć połączeń z innych neuronów

INTEGRACJA SENSORYCZNA W TWORZENIU SCHEMATU CIAŁA

• integracja sensoryczna odbywa się w korze mózgowej, gdzie informacje z wrażeń zmysłowych są przejmowane i przesiewane, a także eliminowane, rozpoznawane, interpretowane i integrowane z już posiadanymi

• do pracy mózgu potrzebna jest ciągłość przetwarzania bodźców. Drażnienie zmysłów, ruch, bodźce powstają w czasie ruchu pobudzają do tworzenia połączeń neuronowych na synapsach, następnie dochodzi do integracji impulsów i zapamiętywania w ośrodkach kory mózgowej

INTEGRACJA SENSORYCZNA

• uczenie się, myślenie abstrakcyjne nie zjawiają się automatycznie, ale są wynikiem wielu lat rozwoju i przetwarzania bodźców

• Ayres (1989) wyróżnia 4 poziomy integracji sensorycznej

1. poziom I (pierwsze 2 miesiące życia) - podlegają powiązaniu bodźce dotykowe podczas ssania, jedzenia. U dziecka wytwarza się więź z matką, stanowiąca podstawę rozwoju emocjonalnego, poczucia bezpieczeństwa, osobowości

• integracja błędnikowa i proprioceptywnych bodźców umożliwia niemowlęciu koordynację ruchów gałek ocznych, utrzymanie postawy, napięcia mięśniowego, równowagi, poczucia pewności w stosunku do sił grawitacji

• zaburzenia na tym poziomie prowadzą do zaburzeń reakcji postawy

2. poziom II (do końca 1 roku życia) - odbywa się łączenie bodźców zmysłów podstawowych: system błędnikowego, prioproceptywnego i dotykowego, co warunkuje uwagę, koordynację, planowanie ruchu. W świadomości powstaje percepcja własnego ciała oraz koordynacja czynności obu jego stron, wytwarza się stabilność emocjonalna. Zaburzone napięcie uwagi dziecka w późniejszym wieku powoduje nadpobudliwość psychoruchową, deficyt uwagi i aktywności celowej

3. poziom III (kształtujący się od 1-3 roku życia) - obejmuje integrację bodźców wzrokowych i słuchowych.

Uzmysławianie ciała, koordynacja wzrokowo- ruchowa, używanie mowy, zdolność jej rozumienia, oraz uczenia się odgrywają ważną rolę w rozwoju aktywności celowej zależnej od woli, służącej poznawaniu świata

• integracja bodźców optycznych z innymi zmysłami umożliwia koordynację oko-ręka, dzięki temu dziecko może włożyć kurtkę, nalać mleka, namalować obrazek, układać klocki

4. poziom IV (od 3 do 6 roku życia) - odbywa się specjalizacja jednej połowy mózgu i latelaryzacji czynności ciała

• dziecko uzyskuje świadomość własnego ja, pojawia się samokontrola funkcji fizjologicznych, troska o siebie, zdolność koncentracji uwagi, umiejętność organizacji abstrakcyjnego myślenia i rozumienia.

Osiągnięcia na IV poziomie SI stanowią podstawę nauki szkolnej.

PRAWIDŁOWY ROZWÓJ PSYCHOMOTORYCZNY

ODRUCHY PRYMITYWNE

1. Odruch chwytny - w 36 dniu najbardziej intensywny u donoszonego noworodka, po 36 dniu zaczyna zanikać. Całkowicie zanika w 6 miesiącu. W 6 miesiącu podpór na całej dłoni nie tylko na nadgarstku

2. Odruch Moro (6 tygodni-4 miesiące) - od 6 tygodnia dwufazowa : 1- odwiedzenia, 2- obejmowania; po 6 tygodniu 1 faza odwiedzenie i obniżenie napięcia. Odruch dotyczy kończyn górnych i dolnych. Jest intensywny. 6 tydzień- 2 miesięcy. Od 2 miesięcy do 4 stopniowo zanika.

3. Odruch ssania - do 6 miesiąca , to odruch ssania wszystkiego. Po 6 miesiącu dziecko nie ma odruchu ssania, ssą gdy jest bodziec pokarmowy. Gdy jest odruch po 9 miesiącu podejrzewamy oligofrenię, boimy się o rozwój umysłowy dziecka

4. Odruch bablinga - pierwsze 4 tygodnie najdalej 6 tygodni (pień mózgu) przy ucisku środka dłoni prawej i lewej dziecko otwiera buzię. Odruch ten może być też u ludzi dorosłych. Po wypadkach w przypadku stłuczenia pnia mózgu. (gryzonie mają ten odruch)

5. Objaw oczu lalki - 4 tydzień intensywny do 6 tygodnia. Odruch chwytny oczu. Gdy dziecko ufiksuje oczy na przedmiocie, a my odwrócimy głowę dziecka a te oczu dalej zostają ufiksowane na przedmiocie.

6. Odruch szukania - pocieramy policzek dziecka, szuka piersi. W 3 miesiącu najbardziej intensywny. Trwa do 6 miesiąca

7. Objaw Roothing - 3 miesiąc do 6 miesiąca drażnienie kąciaka wargi dolnej na granicy skóry i błony śluzowej, obserwujemy język, który powinien zbaczać do boku. Gdy brak tej reakcji od razu kierować się do logopedy

8. Odruch chwytny stóp -

Prawidłowo funkcjonujący OUN

Prawidłowe wzorce posturalne

i motoryczne

Prawidłowe napięcie

mięśniowe

Prawidłowe unerwienie

wzajemne

Prawidłowe doświadczenia

sensoryczne

---