PATOFIZJOLOGIA 09.01.2002-01-12
CIĄŻA RZEKOMA
Zajmiemy się teraz innym zaburzeniem,tym razem u suk ,czyli tzw.ciąży rzekomej.Dzieje się tak czasem ,że suka nie będąca w ciąży zachowuje się jakby ją miała,jakby dokonywała porodu ,pojawia się laktacja ,zaczyna adoptować jakieś zabawki i zanosić je do gniazda.Ma to związek z zaburzeniami hormonalnymi.Zaburzenie to pojawia się najczęściej po 50-80 dniach od ostatnio przebytej cieczki i może utrzymywać się przez 2-3 tygodnie.W patogenezie tego zaburzenia główną rolę odgrywa ujemna korelacja między stężeniem PRL i stężeniem progesteronu w surowicy ,która u suk z ciążą rzekomą jest jak u suk w stanie ciąży.U niektórych suk między 6-10 tygodniem po przebytej cieczce nadal utrzymuje się wysoka aktywność hormonalna ciałek żółtych.Nie ulegają one zanikowi i pod wpływem wytwarzanego przez nie progesteronu następuje proliferacja części wydzielniczej i rozwój tkanki śródmiąższowej gruczołów sutkowych.Równocześnie z obniżaniem się stężenia progesteronu we krwi,zwykle między 51 ,a 82 dniem cyklu jajnikowego ,pojawia się znaczny wzrost stężenia PRL ,uwalnianego z przyssadki.Doprowadza to do wzrostu aktywności sekrecyjnej nabłonka wydzielniczego gruczołów sutkowych i występowania objawów ciąży rzekomej z typowymi objawami klinicznymi.
Najbardziej charakterystyczne są zmiany w zachowaniu się zwierzęcia:niepokój,zwiększony apetyt,niekiedy zwiększenie masy ciała,powiększenie (a nawet obrzęk) gruczołów sutkowych oraz sekrecja mleka lub mlekopochodnej wydzieliny.Pojawia się typowy dla okresu przedporodowego obrzęk sromu,wyciek z pochwy,niekiedy nawet powiększa się objętość brzucha.Tym objawom może towarzyszyć pozorowany poród z parciami naśladującymi bóle porodowe.Istnieje hipoteza,trudna do udowodnienia ,że częste występowanie tego zjawiska u suk jest swojego rodzaju atawizmem.Wynika z zachwań społecznych dzikich psowatych.Niektórzy przypuszczają ,że ta laktacja bez ciąży,bez porodu ma sens w sforze psów u których panuje.Sforze psowatych np.wilków przewodzi suka i niektórzy spekulują ,że takie zaburzenie pozwala na to ,że w tej grupie rządzi suka,ale to chyba fantazja.
WNĘTROSTWO
Rzadko zdarzają się czysto hormonalne zaburzenia u samców.Często zdarzającym się głównie u KONI ,ale też u PSÓW zaburzeniem jest wnętrostwo Cryptochismus. Pod tym rozumiemy niezstąpienie jąder do moszny.Część przypadków wnętrostwa dotyczy zaburzeń rozwoju kanału pachwinowego ,a część przypadków ma związek z zaburzeniami hormonalnymi-z niedoborem w wytwarzaniu gnadotropin.Gonadotropiny bowiem u samców odpowiedzialne są między innymi za prawidłowe zstępowanie jąder do moszny.Wnętru obustronne pozostają bezpłodne bowiem ,gdyż jądra są w zbyt ciepłej temperaturze by wytwarzać plemniki.Wnętry jednostronne mogą mieć potomstwo.Udowodniono,że skłonność do wnętrostwa się dziedziczy ,w związku z tym wnętry jednostronne nie powinny być używane do rozpłodu.Wykle dokonuje się wycięcia jądra ,dlatego że z reguły tkanka jądra nie zstępującego ulega karcynogenezie i zwykle rozwija się nowotwór o charakterze złośliwym.Inną konsekwencją wnętrostwa są zaburzenia w zachowaniu.Wnętry są złośliwe,trudne do popanowania.W hodowli pierwszym „chwytem” jest policzenie jąder.
STRES
Termin „stres” określa pewną stereotypową reakcję adaptacyjną organizmu na każde obciążenie.Wywodzi się od angielskiego słowa stress->napór.Twórcą tego pojęcia był Węgier-Selye ,kształcony w Austrii ,później kanadyjczyk.Według jego terminologii obciążenie organizmu rozumiane jako zmiana w środowisku zewnętrznym ,czy też w samym organizmie ,będąca przyczyną stresu nazywana jest stresorem.Reakcję zaś na to obciążenie nazywamy reakcją stresową.Według tej teorii nieswoistym składnikiem reakcji fizjologicznej organizmu na działanie stresorów jest aktywacja osi podwzgórzowo-przyssadkow-nadnerczowej i układu adrenergicznego i związane z tym zmiany wynikające z działania glikokortykosteroidów i katecholamin.W przebiegu reakcji stresowej wyróżnia się trzy stadia:
Reakcja alarmowa
Stadium powolności
Stadium wyczerpania
1-Charakteryzuje się pobudzeniem ogólnych mechanizmów adaptacyjnych ze wspomnianym pobudzeniem układu adrenergicznego i osi PPN..Ta reakcja alarmowa odpowiada tzw.zespołowi ataku lub ucieczki ,ułatwiającego walkę ,czy też uniknięcie wpływów stresowych.
2-Charakteryzuje się zwiększeniem odporności organizmu na działanie stresowe.
3-Zmniejszenie się odporności i załamanie się mechanizmów obronnych i ewewntualne zejście śmiertelne.
Zwiększona oporność w drugiej fazie ma według koncepcji stresu związek z działaniem steroidów nadnerczowych ,a wyczerpanie się możliwości przystosowania w trezciej fazie wynika z załamania się możliwości przystosowawczych.Według koncepcji niezależnie od charakteru stresorów uruchamiana jest stereotypowa ,taka sama reakcja adaptacyjna.Obecnie kwestionuje się te uniwersalność.Zakłada się ,że reakcja stresowa ma szczególne znaczenie w odniesieniu do obciążeń natury psychospołecznej (również u zwierząt) i neurowegetatywnych reakcji na te obiążenia.Niektórzy uważają ,że pojęcie stres można używać dla określenia każdej nadmiernej reakcji organizmu na jakiekolwiek obciążenie obejmujące zmiany neurohormonalne.
W wyzwalaniu reakcji emocjonalnej szczególne znaczenie przypisuje się strukturom układu limbicznego.Jest on zlokalizowany w filogenetyczne starych strukturach mózgu i obejmuje hipokamp,zakręt obręczy ,oraz niektóre części kory mózgowej jak:wyspę wewnętrzną warstwy płatu skroniowego,zakręty oczodołowe ,oraz struktury podkorowe tj.ciało migdałowate i przegrodę przezroczystą.Układ limbiczny ma za zadanie kontrolę czynności wegetatywnych.Jego struktury wraz z innymi ośrodkami mózgu tworzą tzw.krąg emocjonalny.Aktywacja tego kręgu maże leżeć u podłoża ośrodkowych i wegetaywnych przejawów emicji.Wtedy gdy ludzie i zwierzęta czujemy się zagrożeni i jesteśmy pobudzeni emocjonalnie.Wtedy to emocje wyzwalane przez impulsy nerwowe docierające do układu limbicznego zarówno z receptorów reagujących na zmiany otoczenia jak i na zmiany czynności narządów wewnętrznych podlegają w układzie limbicznym przetworzeniu i analizie poza naszą świadomością i wyzwalają odpowiednie ,adekwatne formy zachowania emocjonalnego i reakcje wegetatywne.Pobudliwość neuronów układu limbicznego jest ponadto modyfikowane przez impulsy docierające z układu siatkowatego pnia mózgu.Mogą je również modulować odruchowo i bezpośrdnio zminy w środowisku wewnętrznym organizmu..
Wiadomo,że pobudzenie emocjonalne może towarzyszyć aktywacji układu opioidowego mózgu.Analgetyczne działanie endogennych opiatów leży u podstaw zmniejszenia wrażliwości bólowej w emocjach.Reakcje emocjonalne w przeszłości filogenetycznej miały znaczenie przystosowawcze.Podwyższenie poziomu pobudzenia w OUN i zmiany wegetatywne ułatwiają agresję,walkę,pogoń,ucieczkę+orientację,wykonywanie wysiłków fizycznych i jak się wydaje odgrywało to rolę w ewolucji biologicznej.Emocje rozwinęły się jako wyraz motywacji jakiej potrzeba doświadczyć aby zrealizować złożone działanie niezbędne do przystosowania do zmiennych warunków życia i przetrwania zagrożeń.Ten sposób na reagowanie na pobudzenie emocjonalne ,który był potrzebny kiedy „schodziliśmy z dzrzewa” przetrwał ,mimo że stał się reakcją nieporzebną .
Pierwsza faza reakcji ma związek głównie z pobudzeniem układu adrenergicznego.impulsacja z układu limbicznego przekazywana jest do rdzeniowych neuronów współczulnych ,a stąd do zwojów współczulnych oraz do rdzenia nadnerczy pobudzając go do wyrzutu NA i A.Obraz reakcji zmiany w czynnościach fizjologicznych w tej pierwszej fazie stresu ma związek z oddziaływaniem amin katecholowych.Pod ich wpływem zmieniają się niektóre funkcje fizjologiczne.Dochodzi do zwiększenia częstotliwości skurczów serca,zwiększenia objętości wyrzutowej,do zwiększenia ogólnego,obwodowego oporu naczyniowego i podniesienia rozkurczowego i skurczowego ciśnienia krwi.Rozmieszczenie receptorów adrenergicznych sprawia ,że dochodzi do niedokrwienia skóry i tkanki podskórnej ,a zwiększenie przepływu przez narządy najistotniejsza dla podtrzymania życia i dla wysiłku fizycznego.Pod wpływem amin katecholowych zwiększa się ukrwienie mięśni.Towarzyszy temu również przyspieszenie oddychania sprzyjające wysiłkowi fizycznemu.Wyrzut amin katecholowych przystosowuje funkcje organizmu do walki wręcz. Katecholaminy mają również wpływ na funkcje metaboliczne organizmu.pod ich wpływem dochodzi do rozpadu glikogenu wątrobowego i mięśniowego.Powstająca glukoza przechodzi z --> wątroby [Author:x] do krwi i pojawia się hiperglikemia.Glukoza mięśniowa pozostaje jako wolna w męśniach.Sens tej reakcji jest taki ,że w stanie pobudzenia emocjonalnego organizm dysponuje najważniejszymi,łatwodostępnymi źródłami energii niezbędnej do walki i wysiłku fizycznego.Ta groźna rakcja stereotypowa jest wpisana w naszym organizmie.Równocześnie z pobudzeniem adrenergicznym impulsacja z układu limbicznego sprawia,że pobudzona zostaje oś PPN.W podwzgórzu uwalniane są nienormalne ilości kortykoliberyny ,co uwalnia ACTH z przyssadki.Te z kolei działają na korę nadnerczy.W reakcji stresowej wytwarzane są duże ilości glikokortykosteroidów uwalnianych do krwi.One też mają znaczenie dla dla funkcji organizmu w stanie stresu.Nasilają one glukoneogenezę ,a więc syntezę substratu koniecznego dla wysiłku fizycznego.Z drugiej strony glkikokortykosteroidy substraty te są otrzymywane przez lipolizę i proteolizę..Skutkiem ich działania na tłuszcz(lipoliza) uwalniany jest z jednej strony glicerol potrzebny go glukoneogenezy ,a zdrugiej strony uwalniane są wolne kwasy tłuszczowe ,które mogą być wykorzystywane do skurczu mięśniowego jako źródło energii.Tak więc dokonuje się przestawienie metabolizmu organizmu w kierunku pozyskiwania substratów energetycznych niezbędnych do ucieczki lub walki.
W sytuacji stresu zostają zniesione do pewnych granic pewne mechanizmy regulacyjne,Impulsacja płynąca z układu limbicznego sprawiaze układy sprzężeń zwrotnych przestają działać -wysolie stężenie glikokortykosteroidów.
Jeśli stan pobudzenia ,a zwłaszcza pobuszenia osi PPN utrzymuje się zbyt długo dochodzi do poważnych konsekwencji wynikających z tego ,że długotrwały wyrzut glikokortykosteroidów pociąga za sobą skutki ,które mogą prowadzić nawet do zejścia śmiertelnego.Istnieje pogląd,że reakcja stresowa ma udział w doskonaleniu gatunku.Wiadomo,że stres jest w stanie zabić osobnika w tym sensie ,że długotrwała reakcja doprowadza do „wyczerpania” energetycznego organizmu.Nasilenie reaktywności stresowej jest determinowane osobniczo. ,osobniki reagują z różnym nasileniem na bodźce stresowe.W sytuacjach gdy grupa zwierząt poddana jest określonemu stresorowi ,nasilenie reakcji u poszczególnych osobników ,może być różne.Oisobnicy silni ,czy też słabiej uruchamiający reakcję stresową są w stanie przeżyć.Gdy bada się zwierzęta padłe to stwierdza się często przerost nadnerczy.Reakcje stresowe u zwierząt gospodarskich przyczyniają się do poważnych strat ekonomicznych..Te reakcje w warunkach hodowli uruchamiane są wówczas gdy dochodzi do zagęszczania pomiesczeń.Zbytnie zagęszczenie zwierząt na małej powierzchni wyzwala silne reakcje emocjonalne u tych zwierząt.Glikokortykosteroidy oddziaływują między innymi proteolitycznie ,prowadzą do straty masy mięśni ,a co za tym idzie zmniejszają przyrosty.Ważną sytuacją uruchamiającą reakcje stresowe są transporty zwierząt.U LUDZI może mieć to charakter antycypacyjny ,wyprzedzać jeszcze sytuację ,w której poojawi się bezpośrednie zagrożenie np.świadomość egzaminu jutro
ZABURZENIA GOSPODARKI WODNEJ
Woda stanowi około 60% m.c. ,a u noworodków nawet do 70-80% m.c.Woda rozmieszczona jest w organizmie w kilku przestrzeniach wodnych.Większość wody znajduje się w przestrzeni śródkomórkowej (60%).Pozostała zaś ilość w przestrzeni pozakomórkowej.Przestrzeń pozakomórkowa składa się z wody pozakomórkowej śródnaczyniowej (ok.4,5% m.c.) oraz pozanaczyniowej (22,5% m.c.).Przestrzeń wodna pozakomórkowa śródnaczyniowa=objętości krążącego osocza krwi.Przestrzeń ta określa tzw.wolemię i jest ona najważniejszą pod względem czynnościowym przestrzenią wodną.Ma bowiem znaczenie dla prawidłowej perfuzji wszystkich tkanek.
W skład przestrzeni pozakomórkowej pozanaczyniowej wchodzą woda śródmiąższowa ,woda tkanki łącznej i kości ,oraz tzw.woda transcelularna.Woda transcelularna stanowi ok.1,5% m.c..Jest to woda zawarta w jamie opłucnej ,świetle jelit ,gróg żółciowych ,trzustkowych i moczowych ,oraz woda zawarta w płynie mózgowo-rdzeniowym i w komorach oka..Zaburzenia warunkują powstawanie tzw.trzeciej przestrzeni.Wówczas gdy dochodzi do uwięźnięcia płynu w tkankach oparzonych lub zmiażdżonych ,czy też w świetle porażonych jelit lub w jamach ciała.
Regulacja homeostazy polega na utrzymaniu izowolemii (fizjologicznych wielkości przestrzeni wodnych),izotonii(fizjologicznego ciśnienia osmotycznego) ,izojonii (fizjologicznego stanu jonowego płynów ustrojowych) i izohydrii (stałego stężenia jonów H+).Podstawową rolę w utrzymaniu homeostazy ustrojowej odgrywają nerki i płuca.Narządy te mają zdolność bezpośredniego reagowania na zaburzenia wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasdadowej.Ich czynność jest modyfikowana zależnie od sytuacji pod wpływem bodżców nerwowych lub hormonów lub bodżców przekazywanych przez osmo-,baro-,czy chemoreceptory.Nad homeostazą stałej objętości poszczególnych przestrzeni pozakomórkowych śródnaczyniowej ,czyli wolemii czuwa 5 mechanizmów:
Mechanizm samoregulacji czynności nerek
Mechanizm aldosteronowy
Mechanizm wazopresynowy
Przedsionkowy peptyd natriuretyczny
Mechanizm regulacji czynnści nerek przez układ nerwowy
1.Polaega on na przystosowaniu procesów wchłaniania wody i sodu przez kanaliki nerwowe w zależności od aktualnych potrzeb organizmu.W mechanizmie tym uczestniczy układ renina-angiotensyna.Jego aktywacja przywraca prawidłową wolemię i prawidłową perfuzję tkanek np.po utracie krwi lub innych płynów ustrojowych.Zwiększa się napięcie naczyń krwionośnych ,aktywując układ współczulny ,sekrecję aldosteronu i ADH ,resorbcję sodu i wody w kanalikach nerkowych oraz pobudzając ośrodek pragnienia.
2.Aldosteron jest hormonem pobudzającym resorbcję Na i H2O w kanalikach nerkowych.Jego sekrecja jest regulowana przez aktywność układu angiotensyna-renina.Angiotensyna II jest on hormonem tropowym dla komórek kłębuszkowych nadnerczy ,które wytwarzają aldosteron.Stężenie Na+ i K+ we krwi ,hiponatremia i hiperkalcemia pobudzają ,natomiast hipernatremia i hipokalcemia hamują syntezę aldosteronu.Aldosterynogeneza jest wzmożona w stanach digo ,czyli hipowolemii ,zaś ulega hamowaniu w stanach zwiekszonej objętości krwi tętniczek.Aldosteron stymulując resorbcję Na i H2O w cewkach nerkowych przeciwdziała hipowolemii.
3.ADH jest peptydem wydzielanym przez podwzgórze.Wzrost efektywnej molalności osocza zaledwie o 2% ,zmniejszenie objętości wyrzutowej serca lub efektywnej objętości krwi tętniczej ,akywacja układu współczulnego oraz wzrost stężenia angiotensyny II pobudzają sekrecję wazopresyny.Jesj wydzielanie natomiast hamują:przesdsionkowy peptyd natriuretyczny ,zmniejszenie efektywnej molalności osocza ,oraz hipowolemia.Hipowolemia jest silniejszym bodżcem do wydzielania ADH niż hipertonia osocza.
4.ANP jest wytwarzany przez kardiocyty przedsionkowe.Do wyrzutu dochodzi dzięki działalności receptorów rejestrujcych stopień rozciągania kardiomiocytów.Stymulacja tych receptorów spowodowana wzrostem wypełniania przedsionków krwią pobudza wydzielanie ANP i odwrotnie spadek. ANP wpływa na wolemię ,zwiększając przesączanie kłębuszkowe i hamując resorbcję wody i sodu w kanalikach nerkowych. Ponadto wpływa on pośrednio na wolemię hamując aktywność układu RAA oraz sekrecję ADH i uczucie pragnienia.ANP prowadzi również do rozszerzenia naczyń krwionośnych.
5.Ważnym mechanizmem utrzymywania izowolemii jest regulacja nerwowa.Bodżce nerwowe docierają do nerek włóknami nerwu trzewnego wpływają nie tylko na wielkość filtracji kłębuszkowej i ukrwienie nerek ,ale również bezpośrednio oddziaływują na proces rsorbcji zwrotnej Na+ w kanalikach nerkowych.Stymulacja receptorów L-adrenergicznych wzmaga tę resorbcję.Żródłem bodżców nerwowych są receptory objętościowe np.lewego przedsionka.Zostają one pobudzone przy zmniejszeniu wypełniania krwią lewego przedsionka.Bodżce te przekazywane są do OUN ,a dopiero stamtąd do nerek.
1
IV