Podstawy teorii masażu klasycznego

Definicja : Masaż klasyczny to zabieg fizykalny, wykonywany najczęściej manualnie, oddziałujący poprzez powierzchnię ciała na skórę, warstwę podskórną, mięśnie szkieletowe i układ kostno-stawowy oraz
w postaci zmian wtórnych, krążeniowych i neuroodruchowych, na wszystkie pozostałe układy narządów ustroju.

Klasyfikacja masażu klasycznego :

1.Podział ze względu na cel zabiegu:

• Masaż higieniczno - kosmetyczny - stosowany dla poprawy formy i urody ciała, profilaktyki stanu zdrowia, odnowy psychofizycznej;

• Masaż sportowy - stosowany w celu prędkiego usunięcia skutków zmęczenia i prędkiego przygotowania organizmu do podjęcia kolejnych wysiłków;

• Masaż leczniczy- stosowany w celu poprawy stanu zdrowia człowieka chorego lub niepełnosprawnego.

2 Podział ze względu na charakter odczynu:

• Masaż częściowy- obejmuje jeden, najwyżej kilka odcinków ciała; stosowany we wskazaniach dotyczących poszczególnych okolic ciała; wywołuje odczyn miejscowy;

• Masaż całościowy - obejmuje co najmniej połowę powierzchni ciała; stosowany we wskazaniach ogólnoorganicznych; wywołuje odczyn ogólny, dotyczący całego ustroju

3. Podział ze względu na rodzaj fizykalnego czynnika bodźcującego:

• Masaż ręczny - bodziec generowany jest manualnie przez osobę wykonującą zabieg (rola pozytywnego dotyku);

• Masaż przyrządowy - bodziec powodujący odczyn generowany jest przez urządzenie:

- Masaż mechaniczny (wibracyjny)- źródłem stymulacji tkanek są drgania wytwarzane przez silnik odpowiedniej mocy, przenoszone na powierzchnię skóry poprzez system odpowiednich końcówek;

- Masaż pneumatyczny (podciśnieniowy, vacum) - źródłem bodźca jest różnica ciśnień wytwarzana przez pompę i przekazywana na powierzchnię ciała przez ssawki;

- Masaż w środowisku wodnym - odczyn powstaje dzięki ciśnieniu hydrodynamicznemu strumienia wody, dodatkowymi czynnikami fizykalnymi są tu: wypór hydrostatyczny
i temperatura wody oraz skład chemiczny wody. Podział : podwodny,wirowy,natryskowy.

Zasady wykonania masażu klasycznego:

• Masaż wykonuje się na obnażonym ciele. Konieczne bierne zachowanie pacjenta. Ułożenie pacjenta i cała atmosfera zabiegu sprzyjać powinna pełnemu rozluźnieniu fizycznemu oraz zapewniać komfort psychiczny osobie masowanej.

• Siła fizyczna wykorzystana w zabiegu powinna pozwolić na wywołanie odczynu wyraźnie ponad progowego bez powodowania doznań bólowych. Im większa dolegliwość, tym lżejsze oddziaływanie.

• Okolic szczególnie wrażliwych mechanicznie nie masuje się (ew. tylko głaskanie):

-powierzchnie i krawędzie kości leżące bezpośrednio pod skórą,

-okolice narządów wewnętrznych słabo pokrytych tkankami miękkimi,

-zespoły powierzchownych węzłów chłonnych,

-gruczoły w tkance podskórnej.

• Kolejność wykonania technik masażu jest stała, zgodna z zasadą warstwowego opracowania tkanek (rozpoczyna się technikami powierzchniowymi przechodząc stopniowo do coraz głębszych). Dobór technik do zabiegu zależy od wskazań i budowy masowanej okolicy.

• W masażu klasycznym należy opracować całą dostępną powierzchnię masowanego odcinka ciała.

• Wykonanie ruchu powinno być staranne, dokładne, estetyczne.

• W masażu klasycznym obowiązuje bezwzględne przestrzeganie zasad higieny.

• Każdy chwyt wykonuje się wielokrotnie - 6-10 razy w masażu odcinkowym, 2-4 razy w masażu całościowym. Techniki podstawowe (głaskanie, rozcieranie, ugniatanie) sprowadza się głaskaniem poza granice masowanego odcinka. Powrót rąk do miejsca rozpoczęcia opracowania odbywa się bez utraty kontaktu ze skórą.

Zasady wykonania masażu całościowego:

• Masaż całościowy jest zbiorem masaży odcinkowych.

• W danym ułożeniu pacjenta masuje się wszystkie zaplanowane i dostępne odcinki ciała jak najrzadziej zmieniając jego pozycję.

• Kończyny masuje się od obwodu proksymalnie.

• Kolejność masażu części ciała jest dowolna. Krążeniowo skuteczniejsza jest kolejność:
  tułów - kończyny.

• Ograniczenia czasowe masażu całościowego nakazują skracanie poszczególnych opracowań odcinkowych (zmniejszenie ilości powtórzeń chwytów, eliminowanie chwytów i technik mniej przydatnych
  z punktu widzenia wskazań
  do zabiegu i budowy pacjenta).

Warunki wykonania masażu:

• Gabinet.

- powierzchnia: 10 m² na jedno stanowisko,

- stół do masażu: stabilny; blat: równy, zmywalny, odpowiednio twardy, łamany, otwór na twarz;

wysokość:dostosowana do budowy masującego, najkorzystniej: regulowana (mechanicznie, elektrycznie, hydraulicznie)

- podłoga, ściany: zmywalne, estetyczne,

- dostęp światła widzialnego,

- media: umywalka z ciepłą i zimną wodą, w okolicy: kabina natryskowa, wc,

- możliwość zapewnienia komfortu termicznego osobie masowanej,

- możliwość zapewnienia intymności osobie masowanej.

• Osoba masująca:

• paznokcie krótkie, bez biżuterii, ręce zadbane,

• włosy spięte,

• ubiór: schludny, nie krępujący ruchów, z tkanin naturalnych, krótki rękaw,

• obuwie: wygodne, zmywalne,

• zachowanie: zgodne z etyką zawodu,

- bezwzględne przestrzeganie zasad higieny (mycie rąk!).

Przeciwwskazania:To stany patologiczne, rzadziej fizjologiczne, w których zastosowanie zabiegu spowodować może pogorszenie stanu zdrowia.

- Przeciwwskazania bezwzględne - dotyczą całego ciała: choroba nowotworowa, proces gruźliczy, stany ostre: zapalne i pourazowe, ostre nawroty chorób przewlekłych, stany ogólnego złego samopoczucia, podwyższona ciepłota ciała, zaawansowana osteoporoza (z rzeszotnieniem kości), choroby zakaźne, ciąża.

- Przeciwwskazania ogólne (do masażu całościowego): podwyższona wartość RR, niestabilna wartość RR, nie unormowane medycznie wady serca, zaawansowana miażdżyca naczyń, tętniaki, świeże stany po zawale mięśnia sercowego, świeże stany po zakrzepowych zapaleniach naczyń, dystrofie mięśniowe, stwardnienie rozsiane.

Przeciwwskazania miejscowe (do masażu odcinkowego): wypukłe i przebarwione znamiona skórne, przerwanie ciągłości skóry, niezakaźne choroby skóry ze zmianami dermatologicznymi, zaawansowane żylaki, stan po złamaniu kości przed pierwotnym zrostem, menstruacja.

Techniki masażu klasycznego:

-Głaskanie - rozpoczyna i kończy każdy zabieg, może być wplatane między inne techniki; wywołuje odczyn w skórze i warstwie podskórnej: stymulując krążenie, podwyższając próg pobudzenia układu nerwowego, pośrednio obniżając tonus mięśniowy; zasady wykonania: pełny kontakt ze skórą, pełne rozluźnienie ręki, brak ucisku na tkanki.

-Rozcieranie - stosowane po głaskaniu początkowym wywołuje odczyn w skórze, warstwie podskórnej i powierzchownych mięśniach; stosowane przed głaskaniem końcowym - oddziałuje na tkanki okołostawowe; podstawowa technika klasyczna obniżająca tonus mięśniowy, wywołuje przekrwienie, wpływa na podwyższenie pobudliwości układu nerwowego.

-Wyciskanie - znajduje zastosowanie (po rozcieraniu tkanek miękkich) na dużych grupach mięśniowych kończyn; technika uaktywniająca powrót żylny i odpływ chłonki w całym masowanym przekroju, wpływająca pobudzająco na układ nerwowy i podwyższająca tonus mięśniowy; jeden z podstawowych sposobów aktywizacji krążenia obwodowego.

-Ugniatanie - podstawowa technika opracowania mięśni szkieletowych, znajdująca zastosowanie na większości odcinków ciała, stosowana po wyciskaniu; oddziałuje na grupy mięśniowe całego masowanego przekroju przyspieszając nadal krążenie, mobilizując przewodnictwo nerwowe i napięcia mięśniowe.

-Oklepywanie - najmocniejszy bodziec w masażu, wykorzystywany wyłącznie na dużych grupach mięśniowych; wywołuje odczyn w całym masowanym przekroju tkankowym: najsilniej uaktywniając krążenie, wyraźnie podnosząc tonus mięśniowy (często do granicy skurczu), aktywizując układ nerwowy.

-Wstrząsanie - stosowane po oklepywaniu, jest próbą wygaszenia reakcji na poprzednią technikę; powoduje odczyn w całości masowanego przekroju tkankowego polegający na podtrzymaniu wzmożonego krążenia, obniża napięcia mięśniowe, podwyższa próg pobudliwości układu nerwowego.

-Wibracja - najtrudniejsza i najbardziej wyczerpująca technika ręczna, zarazem najbardziej uniwersalna (masaż wibracyjny - wibracja zastępuje wszystkie inne techniki), w metodzie ręcznej masażu wibrację stosuje się w końcowej fazie dla dopracowania wybranych okolic (mięśni, naczyń, nerwów).

Wpływ masażu na powłokę wspólną :

• Naskórek.

• Usunięcie luźno związanych komórek warstwy rogowej.

• Poprzez poprawę trofiki przyspieszenie keratynizacji warstwy ziarnistej.

• Poprzez poprawę trofiki przyspieszenie kariokinezy w warstwie podstawnej.

• W efekcie: przyspieszenie eliminowania warstw martwych i narastania nowych pokoleń komórek - odmładzanie naskórka

• Skóra właściwa.

• Poprawa trofiki (dopływu substancji odżywczych i tlenu oraz odpływu metabolitów) dzięki uaktywnieniu krążenia - wzrost poziomu metabolizmu i odtruwania komórek skóry.

• Uaktywnienie funkcji gruczołów skóry.

• Regulacja reakcji receptorów skóry.

• Warstwa podskórna.

• Poprawa elastyczności warstwy podskórnej i przesuwalności skóry.

• Mobilizacja depozytów energetycznych w komórkach tłuszczowych.

• Ułatwianie włączenia produktów zapasowych do metabolizmu dzięki uruchomieniu odpływu chłonki.

Wpływ masażu na układ mięśniowy:

• Mobilizujący wpływ na atonię mięśniową lub relaksujący na hipertonię mięśniową.

• Dzięki poprawie trofiki i poprawie warunków krążenia w mięśniach, bezpośredni wpływ na parametry motoryczne: siłę, wytrzymałość, szybkość, gibkość.

Wpływ masażu na układ kostno-stawowy:

• Wzrost elastyczności i wytrzymałości aparatu torebkowo-więzadłowego.

• Poprawa funkcjonalności tkanek okołostawowych, w tym bradytroficznej chrząstki powierzchni stawowych.

• Polepszenie warunków trofiki kości.

Wpływ masażu na układ krążenia:

• Miejscowo - przekrwienie (uruchomienie naczyń oporowych, zwiększenie przepływu krwi, poprawa trofiki, podwyższenie metabolizmu i detoksykacji), miejscowy wzrost odporności.

• Ogólnie - zwiększenie szybkości przepływu krwi w naczyniach, wzrost efektywności pracy serca, podwyższenie wartości RR, wzrost funkcji naczynioruchowej, uaktywnienie układu chłonnego.

Wpływ masażu na układ nerwowy:

• Miejscowo - poprawa warunków trofiki narządów obwodowego układu nerwowego, wpływ analgetyczny.

• Ogólnie - regulacja napięcia ośrodków w OUN, pobudzenie ośrodków autonomicznych przez promieniowanie bodźcowania z OUN do układu wegetatywnego, pozytywny wpływ na psychikę

Wpływ masażu na układ trawienny:

• Wzmożenie czynności perystaltycznej żołądka, dwunastnicy, okrężnicy przez działanie mechaniczne.

• Zwiększenie czynności sekrecyjnej wielkich gruczołów trawiennych przez działanie neuroodruchowe.

Wpływ masażu na układ moczowy:

• Poprawa czynności filtracyjnej nerek wskutek lepszego dokrwienia nerek.

• Zwiększenie diurezy.

Mechanizm powstawania odczynu w masażu:

• Odczyn miejscowy:

• endogenne przemiany energii mechanicznej w ciepło,

• reakcje neurogenne (łuk odruchowy: exteroreceptory i prioprioreceptory, drogi aferentne, OUN, drogi eferentne, efektory: naczynia i mięśnie szkieletowe).

• Odczyn ogólny:

• droga neuroodruchowa,

• wtórne reakcje krążeniowe.

Dawkowanie masażu klasycznego:

• Intensywność odczynu w masażu zależy od:

• zastosowanych technik,

• czasu zabiegu,

• wielkości masowanej powierzchni,

• zastosowanej siły fizycznej.

Wszystkie składniki dawki dostosowane muszą być do stanu odczynowości pacjenta.

• Stan odczynowości pacjenta - osobniczo zmienna reaktywność układu nerwowego związana z płcią, wiekiem, temperamentem. Zależna również
  od czynników działających okresowo: stresu, stanu zdrowia, zmęczenia, rytmów biologicznych, pory dnia, pory roku, warunków pogodowych.

• Masaż odcinkowy wywołuje odczyn miejscowy. Masaż wieloodcinkowy
  i całościowy - odczyn ogólny (co najmniej 10 % powierzchni ciała przez 10 min.).

• Czas masażu odcinkowego - 10-15 min.
  Czas masażu wieloodcinkowego
  i całościowego - 60 min. (±15 min. zależnie od masy ciała). Przedłużanie masażu nie wzmaga odczynu, grożą reakcje paradoksalne.

Drenaż limfatyczny - zasady wykonania:

• Kierunek wykonania - do węzłów chłonnych filtrujących limfę z masowanej okolicy.

• Kolejność odcinków - od proksymalnych
  do dystalnych; w pierwszej kolejności masuje się okolice zbliżone do ujść żylnych układu chłonnego stopniowo odchodząc na obwód.

• Pozycja pacjenta zajmowana do masażu powinna ułatwiać odpływ chłonki
  z masowanej okolicy (tzw. pozycja drenażowa).

• W drenażu stosuje się techniki klasyczne: głaskanie, rozcierania opuszkami palców, wyciskanie (zmodyfikowane) oraz specyficzne dla drenażu uciski. Wszystkie techniki mają charakter przepychający.

• Siła fizyczna zastosowana w drenażu pozwala na opracowanie wyłącznie skóry
  i warstwy podskórnej.

• Tempo masażu chłonki jest bardzo wolne
  z powodu bardzo wolnego fizjologicznego przepływu chłonki.

• Czas drenażu: częściowy - 20-30 min., całościowy - 60 min.W każdym zabiegu co najmniej dwukrotnie drenuje się węzły filtrujące chłonkę z masowanej okolicy.

Przeciwwskazania do drenażu:

• Czynna choroba nowotworowa.

• Czynna choroba zakaźna.

• Ostry stan zapalny.

---