Podstawowy podział weksli /inne klasyfikacje nie mają bezpośredniego wpływu na zobowiązanie wekslowe. Mogą mieć znaczenie przy ewentualnym dyskontowaniu weksli. Dyskontowanie jest to możliwość przeniesienia weksla na bank przed terminem płatności a bank płaci kwotę wekslową potrąconą o tzw. dyskonto. Posiadacz weksla może: oczekiwać na nadejście terminu płatności i inkasować go, może weksel indosować na osobę trzecią, dyskontować w banku. Banki nie mają obowiązku przyjmowania do dyskonta. Warunki na jakich banki przyjmują do dyskonta muszą zapewnić realizację weksla. Banki dyskontują raczej weksle towarowe a nie finansowe/. Mogą być weksle kaucyjne i gwarancyjne. Służą one zabezpieczeniu jakiejś wierzytelności. Wysokość tej sumy może nie być do końca stronom znana. 1.Własne - to rodzaj skryptu dłużnego. Weksel sprowadza się tu do wierzytelności. To wierzytelność między wystawcą weksla a remitentem. 2.Trasowane - to wyspecjalizowana odmiana przekazu.
Wystawca poleca zapłatę sumy pieniężnej trasatowi, który ma płacić na rzecz remitenta. Trasat powinien dokonać akceptu weksla - wtedy dopiero staje się dłużnikiem wekslowym. Akcept musi być dokonany technicznie na wekslu. Dopóki trasat nie zaakceptuje weksla nie jest dłużnikiem wekslowym. Odpowiedzialność wystawcy nie znika, pojawia się po prostu jeszcze jeden dłużnik wekslowy. Z jednego weksla może być zobowiązanych bardzo wiele osób. Jeżeli remitent indosuje weksel dołącza tym samym do grona dłużników a wierzycielem uprawnionym jest ostatni indosatariusz. Przyczynami wystawienia weksla są: umowa sprzedaży /weksel towarowy/ i pożyczka /weksel finansowy/. Żaden z tych stosunków nie ma wpływu na zobowiązanie wekslowe.
Cechy weksli: jest to papier wartościowy na zlecenie a więc przenoszalny przez indos /uwagi jak przy papierach wartościowych na zlecenie/. Weksel jest takim papierem wartościowym z mocy ustawy /bez osobnej wzmianki jest przenoszalny przez indos/ nigdy nie jest na okaziciela - remitent /osoba uprawniona czyli pierwszy wierzyciel/ musi być w treści weksla oznaczony /weksel in blanco to jest coś co dopiero może stać się wekslem/. Indos może być na okaziciela.
Surowość zobowiązania wekslowego. Każde zobowiązanie wekslowe jest surowe. Obligatio stricti iuris. Chodzi o surowość zobowiązania pod względem formalnym i materialnym. Celem jest umożliwienie obiegowości weksla.
1.Surowość w sensie formalnym - weksel musi zawierać wszystkie konieczne części składowe weksla wskazane w przepisie art. 1 prawa wekslowego, aby powstało ważne zobowiązanie wekslowe. Cechę tę określa się jako skrypturalność zobowiązania wekslowego. Części składowe bardzo często określa się jako rekwizyty wekslowe. W odróżnieniu od akcji weksel jest papierem wartościowym konstytutywnym. Wszystkie rekwizyty muszą być wyrażone w dokumencie /na piśmie/-krótkie terminy przedstawienia do zapłaty-krótkie i precyzyjne terminy do złożenia tzw. protestu. Nie może być on złożony ani wcześniej ani później niż to stanowią przepisy. -protest jest zawsze aktem publicznym, dokonywany przez np. notariusza lub urząd pocztowy w sytuacji w której dłużnik główny nie płaci, odmawia przyjęcia, jest w stanie upadłości itp. Pojawia się po to, by mogła się zaktualizować odpowiedzialność tych dłużników, których określiliśmy jako subsydiarnych. Jest to przesłanek, warunek tzw. poszukiwania zwrotnego regresu wekslowego /jest to odpowiedzialność dłużników subsydiarnych, pozostałych/. Kiedy wierzyciel nie płaci należy oprotestować weksel. Protest pojawia się dopiero na etapie regresu, nie wcześniej. Ostatni indosatariusz może zwracać się przeciwko wszystkim swoim poprzednikom, indotantom poprzedzającym po to by poszukiwać realizacji weksla -szybkość i surowość postępowania nakazowego - sumy wekslowej dochodzi się w postępowaniu nakazowym. Jest to postępowanie prostsze niż normalne postępowanie rozpoznawcze.
2.Surowość w sensie materialnym -o treści zobowiązania wekslowego decyduje treść dokumentu. Cała treść zobowiązania wekslowego musi być wyrażona w dokumencie. Nie ma tu miejsca na prowadzenie dowodu ponad osnowę dokumentu. -przyjmuje się wyłącznie wykładnię typową, przyjętą w obrocie /typowe znaczenie zwrotów jakich używa się w obrocie wekslowym/. Nie można w tym wypadku stosować art. 65 kc /intencja stron ma w tym wypadku drugorzędne znaczenie/.Wszystko to służy temu by weksel mógł być papierem obiegowym. Każdy kolejny nabywca będzie się opierał na treści weksla, nie ma on możliwości weryfikacji tej treści -zarzuty dłużników wekslowych jakie mogą oni podnosić wobec wierzycieli wekslowych są bardzo ograniczone -odpowiedzialność solidarna dłużników wekslowych /art. 47 prawa wekslowego/. Solidarność bierna dłużników to przywilej dla wierzyciela, wybiera on dłużnika od którego może dochodzić nawet całości wierzytelności. Solidarność nie pozostaje w sprzeczności z występowaniem na wekslu dłużnika głównego i dłużników subsydiarnych. Wszyscy oni odpowiadają solidarnie, pod warunkiem, że ich odpowiedzialność się zaktualizowała. Odpowiedzialność dłużników subsydiarnych aktualizuje się później /po proteście, gdy dłużnik główny nie realizuje zobowiązania wekslowego/. Istotę solidarności biernej wyjaśnia art. 366 kc. Wierzyciel nie musi respektować porządku zobowiązywania się. -fakt iż mamy do czynienia z wekslem ważnym formalnie nie oznacza automatycznie iż powstało ważne zobowiązanie każdej z osób której podpis widnieje na wekslu. Weksel jest ważny formalnie, kiedy ma wszystkie rekwizyty. Może się natomiast okazać, że osoba która złożyła swój podpis na wekslu nie ma zdolności wekslowej /jest to odpowiednik zdolności prawnej/. Kiedy sąd stwierdzi, że weksel jest ważny w sensie formalnym, wyda nakaz zapłaty (w postępowaniu nakazowym analizuje się przede wszystkim ważność formalną weksla). Ewentualne zarzuty dotyczące nieważności pewnego zobowiązania wekslowego (np. wystawca nie miał zdolności wekslowej) mogą się pojawiać dopiero w zarzutach od nakazu zapłaty. Dopiero wtedy sąd bada te okoliczności. -zobowiązanie wekslowe określa się jako samodzielne i abstrakcyjne. Samodzielne, ponieważ reprezentuje ono niezależny byt prawny od zobowiązania, które stanowiło przyczynę wystawienia weksla. Art. 506 § 2 kc dotyczy instytucji nowacji (jest to jeden ze sposobów wygaśnięcia zobowiązania, który ma miejsce wówczas, gdy w celu umorzenia pierwotnego zobowiązania strony zawierają nowe). Powstaje pytanie, czy wręczenie weksla, które jest zobowiązaniem w sensie cywilno-prawnym ma miejsce w celu umorzenia pierwotnego zobowiązania? Odpowiedź jest negatywna. Art. 506 § 2 kc, który jest przepisem dyspozytywnym, choć strony rzadko z tego korzystają, mówi iż wręczenie weksla nie stanowi nowacji (pierwotne zobowiązanie nie wygasa). Mamy dwa byty prawne istniejące równolegle. Losy obu tych zobowiązań mogą być różne. Zobowiązanie kauzalne pozostaje przy sprzedawcy a wierzytelność wekslowa trafia do osoby trzeciej. Między tymi niezależnymi bytami prawnymi istnieje pewne powiązanie. Zapłata zobowiązania wekslowego umarza dług ze stosunku kauzalnego. Czy zapłata ze stosunku kauzalnego przekreśla zobowiązanie wekslowe? Odpowiedź jest negatywna. Sama zapłata ze stosunku pożyczki czy stosunku sprzedaży nie umorzy automatycznie zobowiązania wekslowego. Jeśli ktoś wręczył weksel i płaci pożyczkę lub cenę sprzedaży powinien zadbać o zwrot weksla. Jeżeli tego nie zrobi, zobowiązanie nadal się utrzyma. Chodzi tu o dokument, dłużnik świadczy i należy wówczas pozbawić papier wartościowy cech ważności, tylko wtedy zobowiązanie to zniknie.zobowiązanie wekslowe abstrakcyjne:Nieważność lub brak stosunku kauzalnego nie mają wpływu na formalną ważność zobowiązania wekslowego. O abstrakcyjności weksla świadczy też ograniczenie zarzutów, jakimi dłużnik może się bronić wobec wierzyciela wekslowego.Na jednej linii abstrakcyjność zobowiązania wekslowego jest osłabiona. Jest to relacja między wystawcą a pierwszym wierzycielem wekslowym (remitentem). Ciężar dowodu spoczywa na wystawcy, lecz może on zgłosić przeciwko pierwszemu wierzycielowi zarzuty oparte na stosunkach kauzalnych (stosunkach osobistych z wierzycielem, pozawekslowych). Nawet jednak w tym wypadku abstrakcyjność utrzymuje się ponieważ nakaz zapłaty zostanie wydany, a tylko to iż weksel znajduje się w rękach pierwszego wierzyciela umożliwi zarzuty od tego nakazu oparte na stsounkach osobistych, stosunkach kauzalnych. Zarzuty wobec pierwszego wierzyciela są możliwe dlatego, że weksel nie zaczął jeszcze pełnić funkcji obiegowej. Wierzyciel wie jaka jest treść stosunków kauzalnych, zna swoje relacje z dłużnikiem dlatego prawo dopuszcza tutaj zarzuty wychodzące poza zobowiązanie wekslowe. Weksel ostatecznie uabstrakcyjnia się kiedy jest puszczony w obieg /kiedy remitent położy na wekslu indos/.samodzielność zobowiązań poszczególnych osób podpisanych na wekslu. Odpowiedzialność każdej z osób podpisanych na wekslu jest niezależna od odpowiedzialności innych uczestników stosunku wekslowego. Każdy podpis ma samodzielne znaczenie. Może się zdarzyć tak, /jest to najbardziej widoczne przy awalu - poręczeniu wekslowym/ że nieważność, sfałszowanie podpisu dłużnika nie wpływa na ważność zobowiązania poręczyciela wekslowego. Awal w odróżnieniu od poręczenia z prawa powszechnego, także jest abstrakcyjny i podlega zasadzie samodzielności podpisu na wekslu. Zobowiązanie wekslowe jest równocześnie zobowiązaniem solidarnym. Solidarność jest rodzajem przywileju dla wierzyciela części sumy weksla.
POJĘCIE WEKSLA /ZBIORCZE/
Weksel to papier wartościowy posiadający części składowe przez prawo przepisane, w którym wystawca sam przyrzeka zapłatę oznaczonej sumy pieniężnej /weksel własny/ lub poleca zapłatę osobie trzeciej /trasatowi/ jednocześnie przyjmując bezwarunkowo odpowiedzialność za zapłatę weksla. Synonimy: weksel własny = sola weksel, suchy weksel, prosty weksel. Sola - od tego iż weksel własny może być wystawiony tylko w jednym egzemplarzu. Weksel trasowany = weksel przekazowy, trata, weksel ciągniony /wystawca ciągnie weksel na jakiegoś trasata/
UCZESTNICY ZOBOWIĄZANIA WEKSLOWEGO
Wystawca - inną pozycję ma wystawca weksla własnego - dłużnik główny a inną wystawca weksla trasowanego - dłużnik subsydiarny. Trasat - inaczej przekazany. Staje się on akceptantem po złożeniu akceptu. Akcept musi wyrazić się w podpisie na wekslu. Jeżeli podpis trasata umieszczony jest na odwrotnej stronie weksla, a więc w miejscu przeznaczonym na indos, wymaga się wzmianki „przyjmuję”, „akceptuję” lub innej równorzędnej. Podpis musi pochodzić od trasata, podpis pochodzący od innej osoby /na przedniej stronie weksla, bez wzmianek/ będzie traktowany jako awal. Remitent - pierwszy wierzyciel wekslowy. Może się on stać dłużnikiem wekslowym, jeżeli położy na wekslu indos. Indosant - może nim być każdy kolejny wierzyciel wekslowy. Jest to osoba, która kładzie na wekslu indos. Zbywca weksla. Pierwszy indos musi pochodzić od remitenta (inaczej nie będzie nieprzerwanego ciągu indosów). W obrocie wekslowym synonimem pojęcia „indosant” jest pojęcie „żyrant”. Indos - na odwrocie weksla (na grzbiecie indosa) lecz również na przedłużku, alonżu (karcie dodatkowej dolepionej do weksla). Wobec niego weksel w pełni się uabstrakcyjnił. Poręczyciel - inaczej awalista. Osoba, która, by stać się zobowiązana, musi złożyć swój podpis na wekslu. Jeżeli podpis nie jest umieszczony na wekslu, nie jest to awal (nie jest nim np. oddzielny dokument). Awalista musi napisać, za kogo poręczył, jeżeli tego nie uczynił, uważa się, że poręczył za wystawcę. Chodzi o poręczenie za zobowiązanie wekslowe konkretnej osoby, a nie za weksel. Jeżeli awalista wskaże osobę, która nie jest dłużnikiem wekslowym w konkretnym wekslu, poręczenie będzie nieważne. Awal w odróżnieniu od poręczenia klasycznego jest abstrakcyjny. Ważność zobowiązania awalisty nie zależy od ważności zobowiązania osoby, za którą poręczył. Kształt zobowiązania osoby, za którą poręczono wpłynie na zobowiązanie awalisty. Jeżeli ręczymy za dłużnika głównego, to będziemy odpowiadali bez konieczności protestu, ponieważ i akceptant jako dłużnik główny odpowiada bez konieczności złożenia protestu. Jeżeli był to akceptant, który przyjął weksel częściowo, to i awalista będzie odpowiadał w takim samym kształcie. Interwenient - inaczej honorant lub wyręczyciel. Jest to osoba, która ma płacić w potrzebie (osoba, która ma nie dopuścić do aktualizacji odpowiedzialności dłużników subsydiarnych). Można wskazać osobę, tzw. interwenienta, który płacić ma wtedy, gdy nie płaci dłużnik główny. Nie zmienia to faktu, że wszyscy dłużnicy są nadal odpowiedzialni solidarnie. Do odpowiedzialności wyręczyciela nie wystarcza wskazanie jego osoby. Wyręczyciel musi złożyć na wekslu swój podpis. Prawo wskazania interwenienta mają wyłącznie dłużnicy subsydiarni. Domicyliant - nie jest to strona, uczestnik zobowiązania wekslowego. Uczestniczy jednak w realizacji tego zobowiązania. Często występuje w praktyce. Jest to osoba, w której lokalu weksel ma być płatny. W praktyce domicyliantem jest bank. Ułatwia to realizację zobowiązania wekslowego. Dla istnienia domicylu konieczne jest jego oznaczenie na wekslu. Wymaga to tzw. klauzuli domicylu.
Rekwizyty wekslowe
Weksel własny. Weksel może być napisany na dowolnym papierze (niekoniecznie na formularzu urzędowym). Wszystkie podpisy muszą być własnoręczne. Weksel może być wystawiony w każdym języku, nie oznacza to jednak możliwości posługiwania się walutą obcą. Niedopuszczalne jest wystawienie weksla szyfrem. Musi to być język znany stronom stosunku wekslowego. Chronologia rekwizytów jest bez znaczenia.
Rekwizyty: Oznaczenie miejsca i daty wystawienia weksla. Data wystawienia ma ogromne znaczenie. Może decydować o tym, czy w chwili wystawienia weksla wystawca miał zdolność prawną (zdolność wekslową). Jest ona początkiem biegu wielu terminów w prawie wekslowym. Nie ma żadnego innego, pośredniego sposobu wskazania daty. Fałszywa data sama w sobie nie oznacza braku rekwizytu. Ustaliła się wykładnia, że data niemożliwa, np. data wystawienia późniejsza od daty płatności, weksel postdatowany uznawany jest za nieważny. Uważa się, że ustalenie daty w zasadzie nie nastąpiło. Możliwe jest pośrednie oznaczenie miejsca wystawienia. Jeżeli wyraźnie nie oznaczono miejsca wystawienia, za miejsce to uważa się miejsce podane obok nazwiska wystawcy. Jeżeli obok nazwiska wystawcy nie podano żadnego miejsca i nie zostało ono oznaczone nawet pośrednio, uważa się, iż brak jest rekwizytu i weksel jest formalnie nieważny. Oznaczenie terminu płatności. a)Weksel może być płatny w oznaczonym dniu (należy oznaczyć dzień, miesiąc i rok). Orzecznictwo SN stara się łagodzić ten rygoryzm i mówi, że gdyby brakowało roku w terminie płatności, to należy uważać, iż weksel płatny jest w roku wystawienia. b)Weksel może być płatny za okazaniem. Kiedy wierzyciel wekslowy okaże weksel, dochodzi do jego wymagalności. Inaczej a vista. c)Pewien czas po okazaniu. Na wekslu należy ten czas oznaczyć. Są przepisy dyscyplinujące wierzyciela. Jeżeli w ciągu roku od wystawienia weksla nie okaże go, traci prawo poszukiwania zwrotnego, w ślad za tym może pójść przedawnienie zobowiązania wekslowego. d)Pewien czas po dacie (dacie wystawienia)Brak oznaczenia terminu płatności oznacza, że weksel płatny jest za okazaniem. Sformułowanie „za okazaniem” łączy się z wymagalnością i nie ma nic wspólnego z osobą uprawnioną. Wszelkie inne oznaczenia terminu płatności np. w postaci rozłożenia płatności na raty, będą oznaczały formalną nieważność weksla, wekslowi będzie brakowało rekwizytu. Bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty sumy pieniężnej Brzmi to „zapłacę za ten weksel”. Słowo „bezwarunkowe” ma znaczenie kluczowe. Gdyby na wekslu znalazł się jakikolwiek warunek, oznacza to, że weksel jest nieważny. Zobowiązanie wekslowe jest zobowiązaniem stricte pieniężnym. Gdyby na wekslu znalazło się przyrzeczenie wręczenia obligacji lub towaru, weksel jest automatycznie nieważny. Dla oznaczenia sumy pieniężnej, co do której składa się przyrzeczenie zapłaty, wystarczy jej zapisanie literowo lub cyfrowo. Gdyby występowały różnice sumy po jej oznaczeniu dwoma sposobami, weksel jest ważny na sumę mniejszą. Oznaczenie sumy pieniężnej musi być ostateczne i jednoznaczne. Przepisów KC które dopuszczają klauzulę waloryzacyjną nie dopuszczamy w prawie wekslowym. Klauzula waloryzacyjna unieważni weksel. Musi być to waluta polska, poza wyjątkami wynikającymi z prawa dewizowego, weksel wystawiony i płatny w Polsce może być wystawiony wyłącznie w walucie polskiej. Nazwa „weksel” w tekście dokumentu ( w tym języku, w jakim go wystawiono). Bez użycia tej nazwy w tekście, a nie w nagłówku, weksel jest formalnie nieważny. Użycie słowa „weksel” uświadamia wystawcy, że kreuje papier wartościowy, który jest zobowiązaniem surowym, który się uabstrakcyjnia. Nie jest konieczny dodatek: sola, suchy czy własny. Jest to dodatkowy opis. Charakter weksla wyniknie z jego treści. Nazwisko remitenta Weksel nigdy nie jest papierem na okaziciela i nie ma od tego wyjątków. Przy wystawieniu weksla należy oznaczyć remitenta, czyli pierwszego wierzyciela wekslowego. Przy wekslu własnym musi to być inna osoba niż wystawca, musi to być osoba trzecia. Miejsce płatności weksla Jest możliwe pośrednie oznaczenie miejsca płatności. Jeśli go bezpośrednio nie oznaczono, miejscem płatności będzie miejsce wystawienia. Własnoręczny podpis wystawcy. Bez własnoręcznego podpisu wystawcy nie ma zobowiązania wekslowego. Podpis wystawcy powinien być umieszczony co najmniej poniżej przyrzeczenia zapłaty. Wszelki dopiski „jako mąż”, „jako świadek”, „jako poręczyciel” unieważnią weksel, ponieważ tego rodzaju sformułowania oznaczają, że nie mamy do czynienia z wystawcą, brak jest podpisu wystawcy. Jeżeli wystawcą jest osoba prawna lub tzw. ułomna osoba prawna (jednostki organizacyjne, którym żaden przepis nie nadał osobowości prawnej, ale które mogą zaciągnąć zobowiązania i nabywać prawa, np. spółka jawna, komandytowa itd.) podpis wystawcy będzie składał się z kilku elementów. Będzie to pełne brzmienie nazwy firmy, w takiej postaci, w jakiej wpisana jest ona do rejestru, przy czym praktyka uznaje, że drobne nieścisłości są dopuszczalne. Kolejny główny element to podpis lub podpisy w razie reprezentacji łącznej. Prawo wekslowe nie reguluje kwestii podpisu własnoręcznego. Wiele orzeczeń mówiło, iż podpis może być również nieczytelny. Nie zgodziła się z tym doktryna. Prof. Szpunar uważał, iż podpis nie może być nieczytelny, musi mieć funkcję identyfikacyjną, musi umożliwiać rozpoznanie osoby podpisanej. Parafy, skróty podpisów są niewystarczające. Podpis elektroniczny. Weksel nie jest zdematerializowany i nie jest to zwykła forma pisemna. Ustawa o podpisie elektronicznym nowelizuje art. 60 i 78 KC, co nie ma zastosowania w prawie wekslowym, ponieważ nie jest to zwykła forma pisemna, tylko szczególna postać skrypturalna dokumentu. Stąd de lege lata ustawa ta nie ma zastosowania do weksli. Weksel elektroniczny istnieje np. we Francji. Dla formalnej ważności weksla nie ma znaczenia ewentualne sfałszowanie podpisu. Jeżeli swym zewnętrznym wyglądem podpis przedstawia się jako własnoręczny podpis wystawcy, to nie uchybia to ważności formalnej weksla. Uznajemy, że mamy rekwizyt wekslowy. Dopiero w zarzutach można dowodzić, że podpis został sfałszowany.
Rekwizyty weksla trasowanego
1.Tak jak przy wekslu własnym. 2.Tak jak przy wekslu własnym. 3.Bezwarunkowe polecenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej. Wskazana zostanie osoba, która ma zapłacić, a która wystawcą nie jest. Dopuszczalne są zwroty grzecznościowe, np. „zechce pan zapłacić”, najczęściej jest „zapłacicie za ten weksel” lub „zapłaci Pan/Pani za ten weksel”. Pozostałe zasady tak jak przy wekslu własnym 4.Tak jak przy wekslu własnym. 5.Wystawca może być tutaj remitentem. Poleca on zapłatę osobie trzeciej na swoją rzecz. Wystawca dołączyłby do grona dłużników wekslowych, gdyby położył na wekslu indos jako remitent. Przy wekslu trasowanym połączenie ról jest możliwe w znacznie szerszym zakresie. Nie jest możliwe, by trasat był remitentem. Nazwisko trasata. Jego podpis jest zbędny dla formalnej ważności weksla trasowanego. Umieszcza się je u dołu weksla, po lewej stronie w formie adresu. Trasat musi mieć zdolność wekslową, zdolność do czynności wekslowych. Praktyka uznaje, iż ważne są tzw. weksle piwniczne, a więc takie, w których trasatem jest osoba nieistniejąca. Uważa się, że weksle piwniczne są ważne o tyle, o ile uzasadniają odpowiedzialność innych uczestników stosunku wekslowego. Dla formalnej ważności wystarcza, by na pierwszy rzut oka oznaczenie trasata wyglądało jak oznaczenie osoby istniejącej. 6Jeżeli bezpośrednio nie oznaczono miejsca płatności, to będzie nim miejsce obok nazwiska trasata. 7.Niezbędny dla formalnej ważności weksla, jedynie wymagany na tym wekslu