Zakładami budżetowymi są zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy o finansach publicznych takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania i pokrywają koszty swojej działalności z uzyskanych przychodów własnych oraz - uzupełniająco - z dotacji otrzymanych z budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Przychody i wydatki zakładów budżetowych są objęte budżetem jednostki samorządu terytorialnego w szerokim znaczeniu, a ich powiązanie z budżetem sensu stricto następuje poprzez wpłatę nadwyżki środków obrotowych bądź otrzymane dotacje.

Zakładami budżetowymi mogą być zatem takie jednostki organizacyjne, które odpłatnie świadczą usługi w ramach realizacji zadań o charakterze użyteczności publicznej. Nie oznacza to jednak, że w każdej sytuacji prowadzenia takiej działalności jednostka organizacyjna musi mieć formę zakładu budżetowego z jego przychodami stwarza bodźce ekonomiczne do zwiększania przychodów i racjonalizacji kosztów świadczonych usług. Z drugiej strony gospodarka finansowa podlega określonym rygorom budżetowym, odnoszącym się do gospodarki środkami publicznymi.

Zakład budżetowy jest szczególną formą wyodrębnioną tak finansowo, jak i organizacyjne, która łączy w sobie cechy podmiotu gospodarczego i cechy jednostki realizującej zadania samorządu terytorialnego. Wybór formy zakładu budżetowego jest zasadny w tych warunkach, kiedy przychody w prowadzonej działalności w dużym stopniu pokrywają koszty tej działalności, lecz nie mogą być ze względu społecznych maksymalizowane, pełne zaś pokrycie kosztów wymaga wsparcia dotacją z budżetu.

Zasady tworzenia, łączenia i likwidacji zakładów budżetowych, jak również bieżącego ich funkcjonowania określają przepisy art. 19 ustawy o finansach publicznych. Określone w ustawie zasady gospodarki finansowej zakładu budżetowego zostały uszczegółowione przez Ministra Finansów rozporządzeniu z dnia 29 grudnia 2000 roku, w którym określone zasady i tryb sporządzania planu finansowego oraz dokonywania zmian w tym planie, a także sposób ustalania nadwyżki środków obrotowych i jej rozliczania z budżetem.

Gminne, powiatowe i wojewódzkie zakłady budżetowe tworzą, łącza, przekształcają w inną formę organizacyjno - prawną i likwidują organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. W uchwale konstytuującej zakład budżetowy należy określić nazwę i siedzibę jednostki organizacyjnej, która ma prowadzić działalność w tej formie, podstawę prawną jej działania, podmiot działalności, źródła przychodów, a także stan wyposażenia w środki obrotowe. Mienie zakładu budżetowego jest własnością jednostki samorządu terytorialnego i pozostaje w jego użytkowaniu. Zakład budżetowy może zatem korzystać z rzeczy i praw będących własnością organu założycielskiego oraz czerpać z nich pożytki. W przypadku likwidacji bądź łączenia zakładów budżetowych organ stanowiący określa przeznaczenie mienia znajdującego się w użytkowaniu zakładu, natomiast zależności i zobowiązania zlikwidowanego zakładu przejmuje budżet jednostki samorządu terytorialnego.

Zakład budżetowy posiada odrębny rachunek bankowy, z którego mogą być dokonywane wpłaty do wysokości zgromadzonych środków.

Podstawą gospodarki finansowej zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy, obejmujący przychody i wydatki stanowiące koszty działalności oraz stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem. Projekt planu finansowego jest opracowany po otrzymaniu informacji od zarządu o przyjętych w projekcie uchwały budżetowej, przełożonym organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego, kwota przychodów i wydatków oraz wysokości dotacji i wpłat do budżetu. Czynność ta powinna być wykonana w terminie 30 dni od dnia otrzymania niezbędnych informacji, nie później jednak niż do 22 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy. Projekt planu finansowego jest podstawą prowadzenia gospodarki finansowej przez zakład budżetowy do czasu jego zatwierdzenia. Plan finansowy zatwierdza kierownik zakładu, dostosowując go do uchwały budżetowej, w terminie 10 dni od dnia otrzymania, od zarządu jednostki terytorialnego, informacji o ostatecznych kwotach przychodów i wydatków zakładu oraz wysokości dotacji i wpłat do budżetu.

Projekty planów finansowych oraz plany finansowe zakładów budżetowych sporządzane są w szczegółowości dział, rozdział i paragraf. W planowaniu, ewidencji i sprawozdawczości dla poszczególnych rodzajów przychodów i wydatków stosuje się podziałki określone w przepisach o klasyfikacji dochodów i wydatków budżetowych.

W trakcie roku budżetowego w planie finansowym zakładu mogą być dokonywane przez jego kierownika zmiany w zakresie i przy spełnieniu określonych przesłanek.

W sytuacji zrealizowania przychodów wyższych od prognozowanych zmianie może ulec wysokość wydatków, pod warunkiem, że zmiana ta nie spowoduje zwiększenia dotacji z budżetu ani nie zmniejszy wielkości planowanych wpłat do budżetu oraz planowanego stanu środków obrotowych na dzień 31 grudnia roku objętego planowaniem. Zmiany wysokości przychodów i wydatków wymagają dokonania zmian w planie finansowym. Zarząd jednostki samorządu terytorialnego, działając na podstawie upoważnienia organu stanowiącego może też przekazać kierownikowi zakładu niektóre uprawnienia do dokonywania przeniesień planowych wydatków. Kierownik korzystając z tych uprawnień wprowadza odpowiednie zmiany w planie finansowym i informuje o dokonanych przeniesieniach zarząd jednostki samorządu terytorialnego. Inne niż wymienione zmiany planu finansowego zakładu budżetowego mogą być dokonane tylko po uprzednim wprowadzeniu zmian w budżecie jednostki samorządu terytorialnego.

Przychodami zakładu budżetowego są należności uzyskane ze sprzedaży świadczonych usług, jako przychodów własnych, a także odsetki od środków własnych oraz dotacje z budżetu sensu stricto jednostki samorządu terytorialnego. Po stronie przychodów ujmuje się również stan środków obrotowych na początek roku. Natomiast po stronie wydatków plan finansowy obejmuje koszty działalności zakładu, z wyodrębnieniem wydatków na wynagrodzenia i składniki naliczane od wynagrodzeń oraz wydatków inwestycyjnych, kwotę wpłaty do budżetu nadwyżek środków obrotowych oraz stan środków obrotowych na koniec roku. Zakres planowanych do finansowania ze środków własnych kosztów realizacji inwestycji wymaga akceptacji zarządu jednostki samorządu terytorialnego.

Wielkość przychodów własnych zakładu budżetowego zależy od rozmiarów i rodzaju świadczonych usług oraz ich ceny, którą ustala organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Organ ten, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej, postanawia o wysokości cen i opłat albo o sposobie ustalania cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Uprawnienia te organ stanowiący może scedować na rzecz zarządu jednostki samorządu terytorialnego.

W świetle ustawy o finansach publicznych zakłady budżetowe mogą otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego przede wszystkim dotacje przedmiotowe w formie dopłaty do świadczonych usług. Stawki dotacji przedmiotowych ustala organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Nowo tworzonemu zakładowi budżetowemu może być też przyznana dotacja na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. W zakresie określonym w odrębnych przepisach zakład budżetowy może ponadto otrzymać dotację celową na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji. Jednocześnie ustawodawca ograniczył wysokość udziału dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego w finansowaniu wydatków zakładu budżetowego do poziomu maksymalnie 50% tych wydatków. Ograniczenie to nie obejmuje dotacji inwestycyjnych. Dotacje są przekazywane zakładom budżetowym przez zarząd jednostki samorządu terytorialnego.

Planowany stan środków obrotowych (zapasy materiałowe, środki pieniężne) zakładu budżetowego na koniec roku nie może przekroczyć 1/6 rocznych planowanych na rok następny kosztów wynagrodzeń i pochodnych od wynagrodzeń.

W przypadku jeśli planowane przychody zakładu budżetowego powiększone o planowany stan środków obrotowych na początek roku przekraczają kwotę planowanych jego wydatków oraz planowanego stanu środków obrotowych na koniec roku - różnicę planuje się jako wpłatę do budżetu sensu stricto. Zaliczkowe wpłaty do budżetu nadwyżek środków obrotowych są przekazywane co kwartał w terminie 20 dni po zakończeniu kwartału, a za IV kwartał zaliczkowo do 20 grudnia, w takim stosunku procentowym do faktycznie osiągniętych przychodów, w jakim pozostaje roczna planowana wpłata do rocznych planowanych przychodów. Wpłatę zaliczkową za IV kwartał ustala się w wysokości wpłaty za III kwartał. W przypadku gdy zaliczkowe wpłaty zostaną przekazane w kwotach wyższych niż należne, nadpłacone zaliczki podlegają zaliczeniu na poczet roku następnemu lub zwrotowi w przypadku złożenia wniosku o ich zwrot. W sytuacji gdy zakład budżetowy korzysta z dotacji, nie przekazuje do budżetu nadwyżek środków obrotowych, lecz kwoty należne budżetowi z tego tytułu są potrącane w całości z należnych zakładowi dotacji na II kwartał oraz ewentualnie dalsze kwartały.

Faktyczny stan środków obrotowych zakładu budżetowego na koniec roku ustala się jako różnicę między sumą stanu środków obrotowych na początek roku i przychodów należnych związanych z prowadzoną działalnością a sumą opłaconych kosztów, zobowiązań i nie poniesionych wydatków na inwestycje finansowane ze środków własnych, ujętych w zatwierdzonym planie finansowym zakładu i zaakceptowanym przez zarząd. Taki sposób liczenia stanu środków obrotowych na koniec roku oznacza, że zaplanowane w danym roku budżetowym i nie wykonane wydatki na inwestycje finansowane ze środków własnych przechodzą na rok następny powiększając stan środków obrotowych na początek roku. Takie rozwiązanie pobudza do zwiększenia wydatków majątkowych i tworzy warunki do bardziej racjonalnego ich wykorzystania.

Do planowanego i faktycznego stanu środków obrotowych zakładu budżetowego nie zalicza się otrzymanych darowizn pieniężnych.

Gospodarka finansowa zakładu budżetowego, prowadzona na podstawie zatwierdzonego planu finansowego, powinna zabezpieczyć pieniężne na realizację zadań rzeczowych zakładu, głównie na remont i konserwację urządzeń, zaopatrzenie w materiały, opłacenie usług obcych, wypłatę wynagrodzeń pracownikom i pokrycie pochodnych od wynagrodzeń oraz na finansowanie innych wydatków związanych z działalnością zakładu. Prawidłowo prowadzona gospodarka finansowa ma na celu utrzymanie płynności finansowej zakładu budżetowego. Optymalizację jego przychodów i wydatków oraz zabezpieczenia interesu budżetu sensu stricto jednostki samorządu terytorialnego, z którego zakład otrzymuje dotacje i na rzecz którego dokonuje wpłat nadwyżek środków obrotowych.

Zachowanie płynności finansowej jest warunkiem wypłacalności zakładu i terminowej realizacji wymaganych zobowiązań. Płynność finansowa podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą jest odzwierciedleniem całokształtu jego gospodarki i zależy od wielu zróżnicowanych czynników. Elementami zabezpieczającymi płynność finansową są między innymi prawidłowo określone zapasy materiałowe, terminowa realizacja zadań rzeczowych warunkująca terminową realizację zaplanowanych przychodów czy właściwe założenie w czasie wpływów z dotacji budżetowej, jeśli zakład taką dotację otrzymuje.

Literatura

1. „Budżet jednostki samorządu terytorialnego” J. Glumińska - Pawlic, K. Sawicka

2. „Rachunkowość budżetowa” K. Potoczny

1

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---