WYŻSZA SZKOŁA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ IM. STANISŁAWA STASZICA
Diana Paszkiewicz
Nr albumu: 16451
Kierunek: Bezpieczeństwo Narodowe
POZYSKIWANIE INFORMACJI TECHNIKĄ OBSERWACJI, WYWIADU I ANKIETY
Praca semestralna
Napisana pod kierownictwem
dr Ryszarda Korzeniowskiego
Białystok 2014
SPIS TREŚCI
SPIS TREŚCI……………………………………………………………...2
WSTĘP…………………………………………………………………….3
ROZDZIAŁ 1.
POZYSKIWANIE INFORMACJI TECHNIKĄ OBSERWACJI, WYWIADU I ANKIETY…………………………………………………4
1.1. Technika obserwacji, technika wywiadu i technika ankiety...............4
1.2. Sposoby pozyskiwania informacji techniką obserwacji, wywiadu, ankiety……………………………………………………………...………8
ZAKOŃCZENIE………………………………………………………...12
BIBLIOGRAFIA………………………………………………………...13
WSTĘP
Pozyskiwanie informacji do badań naukowych jest jednym z niezbędnych czynników do przedstawienia najczęściej empirycznej pracy. Od sposobu zgromadzonych informacji, ich wartości, zależy powodzenie obranego tematu pracy przez badacza.
Pozyskiwanie informacji jest niczym innym, jak sposobem gromadzenia interesujących i przydatnym danych. Najczęściej spotykanymi sposobami pozyskiwania informacji w pracach naukowych są: technika obserwacji, technika wywiadu oraz technika ankiety. Odpowiednio i umiejętnie wykorzystane przez badacza, pozwolą na umieszczenie w pracy interesujących kwestii w poruszanej przez badacza dziedzinie nauki. Sposób ich gromadzenia jest bardzo problematycznym punktem w pracy każdego badacza. Nawet najbardziej ciekawy temat pracy okaże się porażką, jeśli badacz nie przywiąże wagi do sposobu przedstawienia wybranej problematyki, przy pomocy odpowiednio wykorzystanych i przedstawionych informacji.
W niniejszej pracy zostanie przedstawiony prawidłowy sposób pozyskiwania informacji przy pomocy trzech technik: obserwacji, wywiadu i ankiety.
Dlatego też tematem pracy semestralnej jest pozyskiwanie informacji techniką obserwacji, wywiadu i ankiety.
Praca semestralna składa się z jednego rozdziału, dotyczącego technik badawczych oraz sposobu pozyskiwania informacji przy ich pomocy. Rozdział jest poprzedzony wstępem. Rozdział składa się z dwóch podrozdziałów, w których kolejno zostanie poruszony temat:
- techniki obserwacji, wywiadu i ankiety;
- sposobu pozyskiwania informacji techniką obserwacji, wywiadu oraz ankiety.
Praca powstała w oparciu o literaturę przedmiotu, artykuły oraz źródła internetowe. Pracę podsumowuje zakończenie oraz bibliografia.
ROZDZIAŁ 1.
POZYSKIWANIE INFORMACJI TECHNIKĄ OBSERWACJI, WYWIADU I ANKIETY.
Technika obserwacji, technika wywiadu i technika ankiety
W bezpieczeństwie narodowym wyróżnia się kilkanaście metod badań. Do każdej z nich, badacz może przypisać techniki badań naukowych, których tematyka zostanie poruszona w tym rozdziale.
Technika technikos z języka greckiego oznacza wypracowanie. Literatura przedmiotu termin ten wyjaśnia, jako zespół czynności, który umożliwia badaczowi uzyskanie odpowiedzi na postawione pytania badawcze.
Według A. Kamińskiego techniki badawcze to sposoby zbierania materiału oparte na starannie opracowanych dyrektywach (dokładnych, jasnych, ścisłych), weryfikowanych w badaniach różnych nauk społecznych i dzięki temu posiadających walor użyteczności międzydyscyplinarnej.
Można porównać ją do instrukcji, która jest użyteczniejsza, jeżeli jest wiernie odtwarzana przez badacza.
Zdaniem J. Sobieckiego technika badawcza to oparty na starannie opracowanych dyrektywach zespół czynności praktycznych konstytuujący dany sposób pozyskiwania, gromadzenia lub opracowywania, analizy i interpretacji materiału badawczego.
Technika badawcza pozwala na określenie czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii i faktów.
Według Pilcha (2001, s.86) na rodzaj dobranej techniki badawczej jest ściśle powiązany ze złożonością zjawiska, które chcemy zbadać, a mianowicie dotyczy on typu badań, jaki badacz chce przeprowadzić, celów zawartych w hipotezach, doboru grupy respondentów, na których badacz chce przeprowadzić badanie oraz złożoności badanego zjawiska.
Do badań bezpieczeństwa narodowego (Korzeniowski, 2013, s. 39) najwięcej wnoszą badania empiryczne, realizowane z wykorzystaniem techniki obserwacji, wywiadu oraz ankiety.
Technika obserwacji to celowa czynność polegająca na planowanym i systematycznym postrzeganiu zmysłowym faktów, zdarzeń, procesów, zjawisk, ich gromadzeniu i interpretowaniu.
Obserwacja naukowa od obserwacji nienaukowej, tak zwanej potocznej jest uważana za obserwację, która wymaga koncentracji uwagi na zachowaniach, reakcjach ważnych z naukowego punktu widzenia, rejestracji danych obserwowanych w sposób możliwie adekwatny do istniejącego obiektywnie stanu rzeczy, wymaga interpretacji zarejestrowanych w ten sposób danych w świetle posiadanej wiedzy, teorii i własnych doświadczeń,
jak i również sprawdzenia i kontroli pod względem trafności i rzetelności”
Według Alberta Maszke (Maszke,2004,s.46) obserwacja jest zespołem czynności, polegającym na celowym, planowym i selektywnym gromadzeniu informacji drogą spostrzeżeń, w ich naturalnym przebiegu i bez jakiejkolwiek ingerencji obserwatora.
Według powyższych definicji techniki obserwacji, głównymi jej cechami są:
- celowość - dążenie badacza do przedstawienia wyznaczonego celu badawczego;
- planowość - obserwacja jest prowadzona w sposób zorganizowany, według wcześniej określonego planu, w tym określenie wcześniej sposobu gromadzenia i interpretowania zaobserwowanych spostrzeżeń względem badanego zjawiska;
- dokładność - wierność w stosunku do obserwowanego zjawiska, wyczerpujące spostrzeżenia na temat niego, wnikliwość, która poszerza to zjawisko, a nie zawęża;
- obiektywność - badacz nie kieruje się podczas obserwacji własnym emocjonalnym nastawieniem, czy oczekiwaniami.
Technika wywiadu polega na bezpośrednim kontakcie badacza z respondentem. Wywiad polega na gromadzeniu informacji w celach naukowych za pomocą zadawanych pytań badawczych, wcześniej przygotowanych. Informacje są przekazywane w sposób ustny i odbywają się w bezpośrednim kontakcie z osobą badaną.
Głównymi umiejętnościami badacza podczas przeprowadzania wywiadu powinny być:
- skoncentrowanie na wypowiedziach osoby badanej;
- okazywanie akceptacji dla osoby badanej, jak i jej poglądów;
- zgoda na swobodną wypowiedź badanego.
Wywiad ze względu na ilość respondentów dzieli się na indywidualny i zbiorowy. Ze względu na formę - skategoryzowany oraz nieskategoryzowany. Ważne jest również miejsce przeprowadzenia wywiadu - czy odbywa się on w miejscu publicznym, domu respondenta, bądź badanego. Miejsce również wpływa na atmosferę w której przebiega rozmowa. Może „otworzyć”, bądź „zamknąć” respondenta. Charakter wywiad może być jawny - respondent jest poinformowany o celu przeprowadzanej rozmowy, albo niejawny - nie wie o jej celu. Ze względu na kontakt z respondentem, wywiad dzieli się na bezpośredni i pośredni. Pierwszy dotyczy rozmowy osobistej - twarzą w twarz; drugi zaś może odbywać się poprzez rozmowę telefoniczną, albo przy użyciu tak zwanej „e-rozmowy” za pośrednictwem Internetu i wideo rozmów.
Technika ankiety jest sposobem gromadzenia informacji polegającą na wypełnianiu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera.
Ankieta jest niezastąpiona w celu poznania cech zbiorowości, faktów i opinii o zdarzeniach. Dzięki tej technice badacz może w krótkim czasie zdobyć informacje o wybranej, bądź losowej grupie respondentów.
Agnieszka Nowicka uważa, iż przygotowanie ankiety składa się z następujących etapów: postawienie problemu, sformułowanie pytań, ułożenie instrukcji - informacji dotyczących osoby przeprowadzającej badania, celu głównego badań, sposobu odpowiedzi oraz stopnia anonimowości, badanie próbne, przygotowanie ostatecznej wersji ankiety.
Informacje, do których zdobycia się dąży są wyznacznikiem problemu głównego.
Sposoby pozyskiwania informacji techniką obserwacji, techniką wywiadu i techniką ankiety.
Sposoby pozyskiwania informacji techniką obserwacji
Obserwacja dzieli się na ukrytą i jawną. Obserwacja ukryta przejawia się tym, iż osoba obserwowana nie wie, iż jest obserwowana - ten sposób obserwacji jest bardziej wartościowy niż jawna, w której obserwator wie o tym. Dzięki obserwacji niejawnej badacz może stwierdzić jak dana osoba się zachowuje w sposób naturalny, niewymuszony.
Do narzędzi badawczych potrzebnych w obserwacji zalicza się takie przyrządy jak: ukryta kamera, dyktafon, lustro weneckie, czy też inną osobę obserwującą.
Obserwacja często staje się jednak problemowa ze względów etycznych, tak jak i okolicznościowych, np. realizacja działań danej jednostki administracyjnej.
Ze względu na obecność badacza, obserwację dzieli się na uczestniczącą oraz nieuczestniczącą. Podczas tej pierwszej badany musi się włączyć do badanej społeczności, bądź nawiązać bliższe relacje z obserwowaną jednostką. Jest to trudne ze względu na predyspozycje badacza, jak i chęć otoczenia/obserwowanego na przyjęcie do społeczności, czy grona najbliższych. Również sposób rejestracji obserwacji jest utrudniony.
Obserwacja nieuczestnicząca wyróżnia się badaniem osób/zjawiska z zewnątrz - nie wchodzeniem w relacje z badanym obiektem, lecz obserwowaniem. Nie daje to możliwości poznania przyczyn i powodów danego postępowania, które mogłoby być ważne dla badacza.
Ze względu na ciągłość obserwacji można wyróżnić obserwację ciągłą oraz obserwację próbek czasowych. Ta pierwsza cechuje się obecnością badacza w ciągu określonego czasu, na przykład miesiąc, rok. Obserwacja próbek czasowych jest badaniem przez obserwatora wybranych odcinków czasowych.
Ze względu na ilość obserwowanych, obserwacja została podzielona na jednostkową oraz kompleksową. Ta pierwsza dotyczy wybranej osoby, bądź zjawiska. Natomiast obserwacja kompleksowa dotyczy większej liczby osób, czy zjawisk.
Aby mogło dojść do obserwacji naukowej, badacz na początku musi ustalić co podczas obserwacji jest dla niego ważne - ustalenie osoby/osób, zjawiska/zjawisk obserwacji, celów i zadań obserwacji, czasu, sposobów, środków technicznych i warunków obserwacji, sposobu realizowania oraz gromadzenia zbieranych wyników.
Sposoby pozyskiwania informacji techniką wywiadu
Do pozyskiwania informacji techniką wywiadu służy kwestionariusz wywiadu, sam wywiad jest pojęciem szerokim. Badacz powinien wybrać tak skonstruowany rodzaj wywiadu, aby pozwolił mu zebrać wszystkie potrzebne go informacje.
Ze względu na ilość respondentów wywiad dzieli się na indywidualny - jedna osoba oraz zbiorowy - kilka osób. Wiąże się to z czasem, który badacz może poświęcić na badanie oraz jakie informacje chce uzyskać od respondenta/respondentów. W przypadku wywiadu grupowego najczęściej badaczowi zależy na poznaniu opinii grupowej jako zdania części populacji.
Występują dwa rodzaje wywiadu: skategoryzowany i nieskategoryzowany.
Pierwszy z nich cechuje się tym, iż pytania są zadawane w dowolnej kolejności, wywiad jest skierowany na zdobyciu jak największej ilości informacji.
Wywiad skategoryzowany jest przeprowadzany przy użyciu kwestionariusza wywiadu, który zawiera pytania w ustalonej kolejności oraz treści - nie podlegającej zmianom.
W taki sposób zdobyte informacje będą dokładniejsze i bardziej wyczerpujące, niż ma to miejsce w wywiadzie nieskategoryzowanym.
Podczas przeprowadzania wywiadu ważne jest, aby podejmowane tematy miały związek z problemem badawczym - pytania są odpowiednio skonstruowane, czy są dobrze zrozumiane przez osoby badane i nie sugerują odpowiedzi, czy rozmówca badacza zna nurtujący problem i może przekazać badaczowi potrzebne informacje. Warto zaznaczyć, iż pytania nie powinny poruszać osobistych i drażliwych tematów, ponieważ można narazić osobę badaną na przykrość, a w kulminacyjnym momencie doprowadzić do zakończenia wywiadu.
Oprócz tego należy unikać pytań zadawanych w sposób mechaniczny, pytań zaczynających się na „czy”.
Najczęstszą formą zapisu wywiadu jest nagranie lub zapisywanie. Podczas ich zapisu należy uwzględnić czas i dane respondenta, z którym badacz przeprowadzał wywiad.
Sposoby pozyskiwania informacji techniką ankiety
Do pozyskiwania informacji techniką ankiety służy kwestionariusz ankiety. Ze względu na jawność ankiety wyróżnia się ankiety: jawne - imienne i niejawne - bezimienne.
Ze względu na sposób ich rozprowadzania dzielą się ona na: środowiskowe, czyli bezpośrednio rozdawane w badanym środowisku, na przykład studentów bezpieczeństwa narodowego; audytoryjne, uzupełniane w jednym czasie przez wielu respondentów, będących na zajęciach dydaktycznych, bądź szkoleniu; pocztowe, rozsyłane przez badacza do respondentów, na przykład w wybranych jednostkach wojskowych; komputerowe, komikowanie się z respondentem odbywa się za pomocą Internetu; prasowe, ankieta jest publikowana na łamach czasopisma, gazety; telefoniczne - dochodzi do niego poprzez rozmowy telefoniczne z respondentami; rozdawane - polega a rozdaniu ankiet respondentom i odbiór ich w określonym miejscu.
Respondenci muszą tworzyć grupę reprezentatywną dla interesującej badacza populacji
Pytania zawarte w kwestionariuszu muszą cechować się konkretnością i ścisłością, by respondent poprawnie odpowiedział na zadawane pytania. Dzięki ankiecie badacz może zbadać najczęściej wąski problem, bądź szerszy, rozbity na szczegółowe.
Kafeteria pytań dzieli się na: zamknięte, półotwarte i otwarte (Łobocki, s.243, 2010). Zamknięte cechują się tym, iż respondent ma narzucone możliwe odpowiedzi, z których musi wybrać jedną, bądź kilka, w zależności od tego jakie instrukcje udzielił badacz w kwestionariuszu. Pytania półotwarte, to takie, w których zestaw możliwych odpowiedzi zawiera sformułowanie „inne”, po którym występuje miejsce, w którym respondent może wpisać myśl, która nie została ujęta przez badacza. Pytania otwarte cechują się tym, iż respondent ma za zadanie odpowiedzieć na zadane pytanie sam.
ZAKOŃCZENIE
W pracy semestralnej zostały przedstawione zasady pozyskiwania informacji, będzie takim technikom jak: obserwacji, wywiadu i ankiety.
Pozyskiwanie informacji przy pomocy technik jest procesem rozłożonym w czasie. Sposób stworzenia kwestionariusza jest momentem kluczowym, który ma wpływ na przyszłość poprawności przeprowadzanych badań naukowych.
Badacz, przy wyborze techniki musi się zastanowić nad tym, ilu będzie potrzebował respondentów, celowością ich wyboru, ile czasu zajmie mu przygotowanie narzędzia badawczego i samo przeprowadzenie badań oraz ich analiza i ocena. Badacz musi zdać sobie sprawę z tego, iż musi podołać swoim założeniom i wypełnić je w sposób zaplanowany.
Umiejętnie stworzony kwestionariusz wybranej techniki, pozwala na pozyskanie interesujących informacji, które powinny być przydatne w odpowiedzi na zadane pytania w pracy.
Następnym krokiem badacza jest analiza i ocena zebranych informacji. Sposób ich przedstawienia powinien być jasny i jednoznaczny - każde niedostosowanie się do ram kwestionariusza wiąże się z trudnościami w ich przedstawieniu, dlatego jej poprawne wykonanie jest takie ważne.
BIBLIOGRAFIA
II. Monografie:
Kamiński A., Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, [w:] R. Wroczyński, T. Pilch (red.), Metodologia pedagogiki społecznej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1974.
Korzeniowski R., Wstęp do metodologii badań bezpieczeństwa narodowego, UW-M, Olsztyn 2013.
Łobocki M., Metody i techniki badań pedagogicznych, Impuls, Kraków 2003.
Łobocki M., Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, Impuls, Kraków 2010.
Maszke A. W., Metodologiczne podstawy badań pedagogicznych WUR, Rzeszów 2004.
6. Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, strategie ilościowe i jakościowe, Żak, Warszawa 2001.
7. Puślecki W., Metody badań pedagogicznych, ODN, Kalisz 1985.
8. Sobiecki J., Proces ilościowych badań pedagogicznych, Siedlce 2009.
9. Żechowska B., Obserwacja w badaniach pedagogicznych - niektóre kontrowersje [w:] Z metodologicznych i empirycznych problemów pedagogiki, UŚ, Katowice 1990.
IV. Artykuły i informacje prasowe:
Nowicka A., Ankieta jako metoda badań, Edukacja i Dialog, 2004, nr 196/2004
J. Sobiecki, Proces ilościowych badań pedagogicznych, Siedlce 2009, s.111-112.
A. Kamiński, Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, [w:] R. Wroczyński, T. Pilch (red.), Metodologia pedagogiki społecznej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1974, s. 54.
Ibidem, s. 111.
W. Puślecki, Metody badań pedagogicznych, ODN, Kalisz 1985., s. 14.
B. Żechowska., Obserwacja w badaniach pedagogicznych - niektóre kontrowersje [w:] Z metodologicznych i empirycznych problemów pedagogiki, UŚ, Katowice 1990, s.10.
M. Łobocki, Metody i techniki badań pedagogicznych, Impuls, Kraków 2003, s.46.
Ibidem, s.245.
T. Pilch., Zasady badań pedagogicznych, strategie ilościowe i jakościowe, Wydawnictwo Żak, Warszawa 2001, s. 96
A. Nowicka., Ankieta jako metoda badań, Edukacja i Dialog, 2004, nr 196/2004
Korzeniowski., Wstęp do metodologii badań bezpieczeństwa narodowego, UW-M, Olsztyn 2013, s. 40
Ibidem, s. 41
Ibidem, s. 41
11