Ośrodkowy układ nerwowy (OUN), inna nazwa to: centralny układ nerwowy (CUN) - jest to najważniejsza część układu nerwowego kręgowców. Ośrodkowy układ nerwowy jest chroniony przez kości czaszki oraz kręgosłup. Zbudowany jest z istoty szarej(Substancja szara (łac. substantia grisea), istota szara, skupisko ciał komórek nerwowych (neuronów) w ośrodkowym układzie nerwowym. Między innymi z uwagi na obecność ciałek Nissla (tigroidu), przybiera na przekroju nieutrwalonego preparatu barwę szaro-różową.
W ośrodkowym układzie nerwowym istota szara znajduje się na powierzchni - w mózgu i móżdżku, nosi tam nazwę kory (łac. cortex); oraz w głębi, otoczona istotą białą - tworzy jądra nerwowe (łac. nuclei nervosi) i białej (Substancja biała (łac. substantia alba), istota biała - jeden z dwóch (obok substancji szarej) podstawowych składników ośrodkowego układu nerwowego. Określa się w ten sposób skupiska wypustek nerwowych - dendrytów i aksonów. Głównym budulcem tych wypustek jest błona komórkowa. Często otacza je osłonka mielinowa, która jest błoną komórkową lemocytu. Podstawowym składnikiem błony komórkowej są fosfolipidy - pochodne tłuszczu. Z tego względu substancja biała ma kolor biały.
W mózgu substancja biała kryje się pod substancją szarą (np. torebka wewnętrzna). W rdzeniu kręgowym zaś stanowi warstwę zewnętrzną.
Istota biała półkuli mózgu powyżej ciała modzelowatego tworzy środek półowalny, będący zbiorem włókien łączących ze sobą komórki układu nerwowego. Funkcjonalnie odróżniamy 3 rodzaje włókien:
Kojarzeniowe (obręcz, pęczek podłużny górny, pęczek podłużny dolny, pęczek podspoidłowy, pęczek haczykowaty)
Spoidłowe
Rzutowe
Włókna obręczy uważane są za drogę kojarzeniową węchomózgowia. Pęczek podłużny górny łączy część górną płata czołowego z płatem potylicznym. Pęczek podłużny dolny łączy płat potyliczny ze skroniowym. Funkcja pęczka podspoidłowego nie została jeszcze jednoznacznie określona, ale przypuszcza się, że łączy m.in. korę mózgu z jądrem ogoniastym i płat czołowy z potylicznym. Zaś pęczek haczykowaty łączy zakręty oczodołowe płata czołowego z przednią częścią płata skroniowego i końcem zakrętu hipokampa.) Częścią składową istoty szarej są komórki nerwowe. Oprócz nich znajdują się włókna nerwowe rdzenne i bezrdzenne, tkanka glejowa i naczynia krwionośne wraz z paskami tkanki łącznej. Skład istoty białej to tkanka glejowa, naczynia włókien nerwowych nie mających osłonki Schwanna.
Podział
W skład ośrodkowego układu nerwowego wchodzą:
mózgowie, dzielące się na:
rdzeń przedłużony, w którym znajdują się ośrodki kierujące odruchami bezwarunkowymi - ośrodki oddechowe, regulujące pracę serca, ciśnienie krwi, ośrodki odpowiedzialne za żucie, połykanie, wydzielanie śliny, ośrodki kojarzeniowe słuchu i równowagi oraz koordynacji ruchowej.
tyłomózgowie, będący ośrodkiem kontroli, koordynacji i regulacji ruchów, odpowiedzialnym za utrzymanie równowagi ciała.
śródmózgowie, czyli pierwotny ośrodek analizy wzroku i słuchu.
międzymózgowie, w którym znajdują się ośrodki nerwowe głodu/sytości, termoregulacji, pragnienia, agresji/ucieczki, popędu płciowego i instynktu macierzyńskiego.
kresomózgowie - dwie półkule pokryte korą mózgową, dzielącą się na płaty:
czołowy - związany m.in. z pamięcią, uwagą, kontrolą zachowania, planowaniem, hamowaniem reakcji, zawiera również ośrodki ruchowe oraz pole Broca (zazwyczaj w lewej półkuli), związane z kontrolą ekspresji mowy,
ciemieniowy - zawiera m.in. ośrodki czucia skórnego, rozumienia i kojarzenia informacji pochodzących ze zmysłów oraz ośrodki uwagi,
potyliczny - ośrodki wzrokowe,
skroniowy - zawiera m.in. ośrodek rozumienia wrażeń słuchowych (pole Wernickego, zazwyczaj w lewej półkuli) a także ośrodki związane z emocjami oraz pamięcią,
rdzeń kręgowy
Mózgowie (łac. encephalon) - najważniejsza, centralna część ośrodkowego układu nerwowego u kręgowców znajdująca się w czaszce, w tym u człowieka. Najważniejsze jego funkcje to sterowanie, nadzorowanie działania, homeostaza organizmu (m.in. częstość akcji serca, ciśnienie tętnicze krwi, równowaga wodno-elektrolitowa, temperatura ciała), a także wyższe funkcje nerwowe (funkcje poznawcze, popędowe, pamięć i uczenie się).
Stopień skomplikowania budowy mózgowia odzwierciedla zazwyczaj stopień rozwoju ewolucyjnego organizmu. U ssaków mózgowie składa się z pięciu zasadniczych części. Są to:
kresomózgowie (telencephalon)
międzymózgowie (diencephalon)
śródmózgowie (mesencephalon)
tyłomózgowie (metencephalon)
rdzeń przedłużony (tyłomózgowie wtórne, rdzeniomózgowie) (myelencephalon lub medulla oblongata)
Klinicyści często używają uproszczonego podziału:
półkule mózgu
pień mózgu
Wyróżnia się trzy opony mózgowia (meninges encephali):
opona twarda mózgowia (dura mater encephali) - najbardziej zewnętrzna
pajęczynówka mózgowia (arachnoidea encephali) - środkowa
opona miękka mózgowia (pia mater encephali) - bezpośrednio przylegająca do mózgowia
W mózgowiu występują komory mózgowia (ventriculi cerebri):
w kresomózgowiu dwie komory boczne (czyli komora I oraz II),
w międzymózgowiu komora III (połączona z komorami bocznymi),
w rdzeniomózgowiu komora IV (która łączy się z komorą III w śródmózgowiu wodociągiem Sylwiusza)
Komory mózgowia wypełnia płyn mózgowo-rdzeniowy (liquor cerebrospinalis) - wodnista, przejrzysta, zasadowa ciecz (wypełnia również kanał ośrodkowy rdzenia kręgowego, jamę podtwardówkową i podpajęczynówkową oraz zbiorniki podpajęczynówkowe).
Rdzeń przedłużony (łac. medulla oblongata) - część mózgowia (dokładniej tyłomózgowia) o kształcie ściętego stożka, łączy rdzeń kręgowy z móżdżkiem. Skupione są w nim ośrodki nerwowe odpowiedzialne za funkcje odruchowe (mimowolne): ośrodek oddechowy, ośrodek ruchowy, ośrodek naczynioruchowy, ośrodek sercowy, ośrodek ssania, ośrodek żucia, ośrodek połykania, a także ośrodki odpowiedzialne za: wymioty, kichanie, kaszel, ziewanie, wydzielanie potu.
Uszkodzenie rdzenia przedłużonego niesie ze sobą poważne zagrożenie życia.
Budowa zewnętrzna [edytuj]
Po przejściu przez otwór wielki czaszki rdzeń kręgowy przechodzi w rdzeń przedłużony, który leży w okolicy podstawnej kości potylicznej i jest przykryty przez półkule móżdżku. W dolnej części rdzenia przedłużonego jest umiejscowiony kanał środkowy, będący kontynuacją kanału środkowego rdzenia kręgowego. Kanał środkowy rdzenia przedłużonego w górnej części przechodzi w dno komory czwartej mózgowia. Na powierzchni brzusznej widoczne są piramidy zawierające drogi piramidowe, które są od siebie oddzielone przez szczelinę pośrodkową przednią, w najniższej części szczelina ta zaciera się w miejscu, gdzie krzyżują się włókna dróg piramidowych tworząc skrzyżowanie piramid. Po bokach piramid znajdują się owalne uwypuklenia, tzw. oliwki.
Na powierzchni grzbietowej znajduje się bruzda pośrodkowa tylna, po bokach której biegną: przyśrodkowo - pęczek smukły, oraz bocznie - pęczek klinowaty kończące się guzkami smukłym i klinowatym, w których znajdują się jądra smukłe i klinowate.
Budowa wewnętrzna [edytuj]
Wewnątrz rdzenia przedłużonego istota szara jest nieregularnie rozmieszczona. W przekroju poprzecznym można wyróżnić część brzuszną, która zawiera w sobie drogi rozpoczynające się w korze mózgowej oraz grzbietową, w której znajduje się twór siatkowaty oraz jądra istoty szarej. W części tylnej r.p. znajdują się jądra smukłe i klinowate, w których kończą się włókna czuciowe pęczków smukłego i klinowatego. Włókna te tworzą wstęgę przyśrodkową, a ona z kolej w dolnej swej części krzyżuje się tworząc skrzyżowanie wstęg. W r.p. mieszczą się jądra nerwów czaszkowych czuciowych V, VII, IX, X, VIII, ruchowe IX, X, XII oraz autonomiczne jądro ślinowe dolne n. IX.
Tyłomózgowie (łac. metencephalon) - ostatni z trzech pierwotnych pęcherzyków mózgowych, rozwojowa część mózgowia. W okresie 5. tygodnia rozwoju zarodkowego ulega podziałowi na tyłomózgowie wtórne (zamózgowie), z którego powstają móżdżek i most oraz rdzeniomózgowie, z którego powstaje rdzeń przedłużony.
Stanowi odruchowy ośrodek kaszlu, wydzielania śliny, połykania, automatyczne ośrodki oddychania, hamowania skurczów serca, wydzielania potu, naczyniowo-ruchowy i inne.
Śródmózgowie (mesencephalon) - środkowa część mózgowia u kręgowców, w której znajduje się tzw. wodociąg mózgu zwany też wodociągiem Sylwiusza łączący III i IV komorę mózgową. Śródmózgowie łączy się z móżdżkiem i rdzeniem przedłużonym oraz z międzymózgowiem. U ssaków część grzbietowa śródmózgowia utworzona jest przez blaszkę czworaczą (lamina quadrigemina), w której wyróżnia się wzgórki przednie i tylne lub pokrywę wzrokową zróżnicowaną na ciałka bliźniacze (corpora bigemina), czyli płaty wzrokowe (lobi optici) u pozostałych kręgowców.
Śródmózgowie jest ośrodkiem wzrokowym, a u niższych kręgowców (ryby, płazy) jest także ośrodkiem integracji bodźców zmysłowych. U ssaków jest tylko ośrodkiem odruchowym zmysłów wzroku i słuchu.Spis treści [ukryj]
1 Budowa
1.1 Pokrywa
1.2 Nakrywka
1.3 Odnoga mózgu
Budowa
Śródmózgowie złożone jest z pokrywy (tectum), nakrywki (tegmentum) oraz odnóg mózgu (crura cerebri). Na przekroju czołowym płaszczyzna pozioma poprowadzona przez wodociąg mózgu jest granicą między pokrywą a nakrywą. Granicę między nakrywką a odnogą mózgu stanowią bruzdy: przyśrodkowa i boczna odnogi mózgu (sulcus medialis et lateralis cruris cerebri) oraz istota czarna (substantia nigra). Nakrywka i odnoga mózgu łącznie nazywa się konarem mózgu (pedunculus cerebri).
Pokrywa
Pokrywa śródmózgowia składa się przede wszystkim z blaszki pokrywy (lamina tecti), która zbudowana jest z:
wzgórków górnych (colliculi superiores) - składają się z trzech warstw istoty szarej i czterech istoty białej; pełnią rolę ośrodka odruchów wzrokowych,
wzgórków dolnych (colliculi inferiores) - pełnią rolę odruchowego ośrodka słuchowego,
okolicy przedpokrywowej (regio pretectalis) - zawiera drobne jądra przedpokrywowe, do których dochodzi część łuku odruchu źrenicy na światło.
Nakrywka
Istotę szarą nakrywki śródmózgowia reprezentują jądra własne oraz jądra nerwów czaszkowych.
Do jąder własnych należą:
istota czarna,
istota szara środkowa (substantia grisea centralis),
jądra tworu siatkowatego (nuclei formationis reticularis),
jądro czerwienne (nucleus ruber)
Do jąder nerwów czaszkowych należą:
jądro ruchowe nerwu bloczkowego (nucleus motorius nervi trochlearis),
jądro śródmózgowiowe nerwu trójdzielnego (nucleus mesencephalicus nervi trigemini),
jądro główne nerwu okoruchowego (nucleus principalis nervi oculomotorii),
jądro środkowe nerwu okoruchowego (nucleus centralis nervi oculomotorii seu Perli),
jądro ogonowe środkowe nerwu okoruchowego (nucleus caudalis centralis nervi oculomotorii seu Tschidi),
jądro dodatkowe (autonomiczne) nerwu okoruchowego (nucleus accessorius seu autonomicus nervi oculomotorii seu Westphal-Edinegeri).
Istota biała nakrywki utworzona jest przez włókna:
wstęgi przyśrodkowej,
wstęgi bocznej,
drogi rdzeniowo-pokrywowej,
drogi móżdżkowo-czerwiennej,
drogi rdzeniowo-siatkowej,
drogi móżdżkowo-wzgórzowej,
drogi pokrywowo-rdzeniowej,
drogi czerwienno-rdzeniowej,
drogi siatkowo-rdzeniowej,
drogi pokrywowo-jądrowej,
drogi czerwienno-jądrowej,
drogi siatkowo-jądrowej,
drogi suteczkowo-międzykonarowej,
drogi uzdeczkowo-międzykonarowej,
pęczku podłużnego przyśrodkowego,
pęczku podłużnego grzbietowego.
Odnoga mózgu
Odnoga mózgu jest parzysta i zbudowana jest w całości z istoty białej, czyli włókien nerwowych przechodzących z torebki wewnętrznej do części brzusznej mostu.
Międzymózgowie (diencephalon) - część mózgowia kręgowców zawierająca trzecią komorę mózgu. Po obu stronach zlokalizowane jest wzgórze (thalamus) podzielone na wiele jąder. Do tylnej powierzchni wzgórza przywierają ciała kolankowate (corpora geniculata) zawzgórza (metathalamus). Sklepienie trzeciej komory (nadwzgórze epithalamus) różnicuje się na narządy szyszynkowe: szyszynkę, narząd przyszyszynkowy, czołowy i ciemieniowy. Dno trzeciej komory (podwzgórze hypothalamus) składa się z części wzrokowej (przysadka (hypophysis), lejek (infundibulum), pasma wzrokowe (tractus optici) i ich skrzyżowanie (chiasma opticum)) i sutkowatej. Międzymózgowie położone jest między spoidłem mózgu przednim (commissura cerebri anterior) i tylnym (c. c. posterior).
Funkcje [edytuj]
Ośrodek regulacji metabolizmu
otrzymywanie informacji czuciowych ze wszystkich układów czuciowych z wyjątkiem węchowego i wysyłanie połączenia do kory, jąder podstawy i podwzgórza.
bardzo istotna rola w integracji informacji czuciowych i ruchowych.
Wzgórze jest podstawowym ośrodkiem czucia powierzchniowego.
Narządy szyszynkowe pełnią funkcję wewnątrzwydzielniczą lub są wrażliwe na światło.
Podwzgórze jest nadrzędnym ośrodkiem układu autonomicznego.
Przysadka jest między innymi gruczołem dokrewnym.
Kresomózgowie (łac. telencephalon), inaczej mózg (łac. cerebrum) - część mózgowia obejmująca półkule mózgu, spoidła mózgu (w tym ciało modzelowate), blaszkę krańcową, jądra podstawne oraz węchomózgowie. Kresomózgowie nadzoruje większość czynności fizycznych i umysłowych. Różne obszary kresomózgowia są odpowiedzialne za rozmaite reakcje świadome.
Kresomózgowie skupia ponad połowę neurytów, zbudowane jest z dwóch półkul mózgowych oddzielonych podłużną szczeliną. Powierzchnię mózgu tworzą silne fałdy zwane zakrętami, porozdzielane bruzdami (Rolanda, Sylwiusza).
W okresie zarodkowym kresomózgowie rozwija się z przedniej części przodomózgowia. Unaczynienie tętnicze pochodzi głównie z tętnic przedniej, środkowej i tylnej mózgu, które tworzą koło tętnicze mózgu.Spis treści [ukryj]
1 Podział kresomózgowia
1.1 Kresomózgowie parzyste
1.2 Kresomózgowie nieparzyste
2 Zobacz też
3 Linki zewnętrzne
Podział kresomózgowia [edytuj]
Kresomózgowie parzyste [edytuj]
płaszcz (pallium)
kora mózgu
wyspa
hipokamp (hippocampus)
węchomózgowie
jądra podstawne(basal ganglia)
istota biała półkul
komory boczne
Kresomózgowie nieparzyste [edytuj]
ciało modzelowate (corpus callosum)
spoidło przednie (commissura anterior)
przegroda przezroczysta (septum pellucidum)
sklepienie (fornix)
blaszka krańcowa (lamina terminalis)
Płaty kory mózgowej:
Płat czołowy - ośrodek ruchowy
płat ciemieniowy - ośrodek czucia
płat potyliczny - ośrodek wzroku
płat skroniowy - ośrodek słuchu i mowy
Płat czołowy (lobus frontalis) - parzysta część kresomózgowia ograniczona od tyłu bruzdą środkową, a od dołu bruzdą boczną półkuli mózgu.
Zakręty Bruzdy
Powierzchnia górno-boczna
zakręt czołowy górny bruzda czołowa górna
zakręt czołowy środkowy bruzda czołowa dolna
zakręt czołowy dolny bruzda przedśrodkowa
zakręt przedśrodkowy
Powierzchnia przyśrodkowa
zakręt czołowy górny bruzda obręczy
zakręt okołośrodkowy bruzda środkowa
zakręt obręczy
Powierzchnia podstawna
zakręt prosty bruzda węchowa
zakręty oczodołowe
pierwszorzędowa kora ruchowa (pole 4): zakręt przedśrodkowy - ruchy dowolne
drugorzędowa kora ruchowa (pole 6): zakręt czołowy górny i środkowy (tylna część) - planowanie ruchów kończyn i gałek ocznych
dodatkowe pole ruchowe (ang. SMA - supplementary motor area)
pole przedruchowe (ang. PMA - pre-motor area)
czołowe pole ruchowe gałek ocznych (pole 8): zakręt czołowy górny i środkowy - ruchy gałek ocznych
kora przedczołowa (pole 9-12): zakręt czołowy górny i środkowy - świadomość, myślenie, wyższe czynności nerwowe
kora ruchowa mowy, ośrodek Broki (pole 44, 45): wieczko czołowe - wypowiadanie słów, ruchowy ośrodek mowy
kora asocjacyjna przeczołowa (pole 46): zakręt czołowy środkowy - zachowanie, myślenie, planowanie ruchów gałek ocznych
Numeracja pól dotyczy klasyfikacji według Brodmanna.
Funkcje[1] [edytuj]
Kresomózgowie odpowiada za:
planowanie
myślenie
pamięć
wolę działania i podejmowanie decyzji
ocenę emocji i sytuacji
pamięć wyuczonych działań ruchowych, np. taniec, nawyki, specyficzne schematy zachowań, wyrazy twarzy
przewidywanie konsekwencji działań
konformizm społeczny, takt
uczucia błogostanu (układ nagrody), frustracji, lęku i napięcia
Skutki uszkodzeń[1] [edytuj]
utrata możliwości poruszania częściami ciała
niezdolność do planowania wykonania sekwencji ruchów przy wykonywaniu czynności
niezdolność do działań spontanicznych
schematyczność myślenia
"zapętlenie", uporczywe nawracanie do jednej myśli
trudności w koncentracji na danym zadaniu i w rozwiązywaniu problemów
niestabilność emocjonalna; zmiany nastroju;
zachowania agresywne
depresja (lewy płat), zadowolenie (prawy płat)
trudności w zrozumieniu kawałów i śmiesznych rysunków, preferencje dla niewybrednego humoru (prawy płat)
zmiany osobowości.
Płat ciemieniowy (lobus parietalis) - parzysta część kresomózgowia ograniczona od przodu bruzdą środkową, od dołu bruzdą boczną, a na powierzchni przyśrodkowej także od tyłu przez bruzdę ciemieniowo-potyliczną półkuli mózgu.
Struktura [edytuj]
W obrębie płatów kresomózgowia wyróżniamy bruzdy i ograniczane przez nie zakręty mózgu.
Zakręty Bruzdy
Powierzchnia górno-boczna
płacik ciemienowy górny bruzda śródciemieniowa
płacik ciemienowy górny bruzda zaśrodkowa
zakręt nadbrzeżny
zakręt kątowy
zakręt zaśrodkowy
Powierzchnia przyśrodkowa
przedklinek bruzda ciemieniowo-potyliczna
płacik okołośrodkowy
Ośrodki czynnościowe i ich lokalizacja [edytuj]
Lokalizacja pól Brodmanna na powierzchni górno-bocznej półkuli mózgu
pierwszorzędowa kora czuciowa (pole 3, 2, 1): zakręt zaśrodkowy - czucie powierzchowne
drugorzędowa kora czuciowa (pole 5): płacik ciemieniowy górny
kora asocjacyjna ciemieniowa (pole 7): płacik ciemieniowy górny - analiza bodźców
kora asocjacyjna ciemieniowo-skroniowo-potyliczna (pole 39, 40): płacik ciemieniowy dolny, zakręt nadbrzeżny
Numeracja pól dotyczy klasyfikacji według Brodmanna.
Funkcje
Płat ciemieniowy odpowiada za:
orientację przestrzenną
celowe ruch
rozpoznawanie ruchu
czucie temperatury, dotyku, bólu (górna część)
umiejscowienie wrażeń czuciowych
integrację ruchu i wzroku
integrację czucia i wzroku
rozumienie języka symbolicznego, pojęć abstrakcyjnych, geometrycznych.
Skutki uszkodzeń[1] [edytuj]
całkowita niepodzielność uwagi
niezdolność do skupiania wzroku na określonym miejscu
trudności w orientacji przestrzennej
trudności w integracji wrażeń wzrokowych w jedną całość oraz koordynacji ruchu oczu i rąk
niezdolność do celowego działania wymagającego ruchu, problemy w troszczeniu się o siebie
niezdolność do odróżnienia kierunków (lewy płat)
trudności w liczeniu i matematyce
niezdolność do nazwania obiektu
niezdolność do umiejscowienia słów pisanych (okolice lewego zakrętu kątowego)
problemy z czytaniem
brak świadomości niektórych obszarów przestrzeni i części ciała (prawy płat)
zaprzeczanie niesprawności
trudności w rysowaniu i konstruowaniu obiektów
zaburzenia osobowości (zwykle lezje ciemieniowo-skroniowe)
Płat potyliczny (lobus occipitalis) - parzysta część kresomózgowia ograniczona od przodu na powierzchni przyśrodkowej przez bruzdę ciemieniowo-potyliczną półkuli mózgu.
Struktura [edytuj]
W obrębie płatów kresomózgowia wyróżniamy bruzdy i ograniczane przez nie zakręty mózgu.
Zakręty Bruzdy
Powierzchnia górno-boczna
zakręt potyliczny górny bruzda potyliczna górna
zakręt potyliczny środkowy bruzda potyliczna dolna
Powierzchnia przyśrodkowa
klinek bruzda ciemieniowo-potyliczna
zakręt językowaty
(zakręt potyliczno-skroniowy przyśrodkowy) bruzda ostrogowa
Ośrodki czynnościowe i ich lokalizacja [edytuj]
Lokalizacja pól Brodmanna na powierzchni górno-bocznej półkuli mózgu
pierwszorzędowa kora wzrokowa (pole 17): bruzda ostrogowa
drugorzędowa kora wzrokowa (pole 18): zakręt językowaty
trzeciorzędowa kora wzrokowa (pole 19): zakręt językowaty
kora asocjacyjna ciemieniowo-skroniowo-potyliczna (pole 37): styk trzech płatów - odbiór bodźców
Numeracja pól dotyczy klasyfikacji według Brodmanna.
Funkcje[1] [edytuj]
Płat potyliczny odpowiada za:
widzenie
analizę koloru, ruchu, kształtu głębi
skojarzenia wzrokowe
Skutki uszkodzeń[1] [edytuj]
trudności w umiejscowieniu widzianych obiektów;
halucynacje wzrokowe; niedokładne widzenie obiektów, widzenie aureoli;
trudności w rozpoznawaniu kolorów, znaków, symboli, słów pisanych, rysunków, ruchu obiektu
trudności z czytaniem i/lub pisaniem.
Płat skroniowy (lobus temporalis) - parzysta część kresomózgowia, oddzielona bruzdą boczną od płatu czołowego.
Płat skroniowy odpowiada za:
mowę,
pamięć werbalną, zapamiętywanie,
rozpoznawanie obiektów,
słuch muzyczny i wrażenia dźwiękowe,
analizę zapachów.
Skutki uszkodzenia płatów skroniowych:
zaburzenia słuchu, rozumienia mowy i percepcji dźwięków;
zaburzenia wybiórczej uwagi na bodźce słuchowe i wzrokowe;
problemy w rozpoznawaniu i opisywaniu widzianych obiektów; trudności w rozpoznawaniu twarzy
upośledzenie porządkowania i kategoryzacji informacji werbalnych;
trudności w rozumieniu mowy (lewa półkula)
uszkodzenia prawej półkuli mogą spowodować słowotok;
problemy z przypominaniem;
zaburzenia zachowań seksualnych;
zaburzenia kontroli zachowań agresywnych.
Rdzeń kręgowy to część ośrodkowego układu nerwowego, przewodząca bodźce pomiędzy mózgowiem a układem obwodowym. Ma kształt grubego sznura, nieco spłaszczonego w kierunku strzałkowym, o przeciętnej średnicy 1 cm, barwy białej, o masie ok. 30 g. Umieszczony jest w biegnącym w kręgosłupie kanale kręgowym. Rozpoczyna się bez wyraźnej granicy od rdzenia przedłużonego i rozciąga na przestrzeni ok. 45 cm, od I kręgu szyjnego do górnej krawędzi II kręgu lędźwiowego, gdzie kończy się stożkiem rdzeniowym.
Od rdzenia odchodzą parzyste nerwy rdzeniowe, wychodzące przez odpowiednie otwory międzykręgowe. Ponieważ otwory są przesunięte względem rdzenia ku dołowi, nerwy biegną na znacznej przestrzeni wewnątrz kanału kręgowego, zanim osiągną właściwy punkt wyjścia. Zespół tych nerwów, otaczających nić końcową, nosi nazwę ogona końskiego.
Średnica rdzenia nerwowego nie jest równomierna na całej jego długości. W odcinkach, z których wychodzą korzenie nerwów przeznaczonych dla kończyn, rdzeń ma dwa wrzecionowate zgrubienia: szyjne i lędźwiowe.
Na powierzchni zewnętrznej rdzenia widnieją w linii przyśrodkowej dwie bruzdy: głębsza szczelina pośrodkowa przednia oraz płytsza bruzda pośrodkowa tylna. Dzielą one rdzeń na dwie symetryczne połowy: prawą i lewą. Dodatkowo, na powierzchni każdej połowy rdzenia zaznacza się:
od przodu podłużna linia, zwana bruzdą boczną przednią, z której wychodzą korzenie ruchowe nerwów rdzeniowych,
od tyłu bruzda boczna tylna, wzdłuż której wchodzą do rdzenia korzenie czuciowe nerwów rdzeniowych.
Wymienione bruzdy dzielą każdą połowę rdzenia trzy sznury: przedni, boczny i tylny, utworzone przez pęczki włókien nerwowych, przebiegających podłużnie w rdzeniu.
Budowa wewnętrzna rdzenia nie jest jednolita. Na przekroju poprzecznym widać ciemniejszą część pośrodkowa w kształcie motyla lub litery H, zwana istotą szarą (łac. substantia grisea) oraz otaczająca ją na kształt płaszcza istota biała (łac. substantia alba). Zasadniczym składnikiem istoty szarej są ciała komórek nerwowych (perikaliony i dendryty skupione w struktury); istota biała składa się z pęczków pojedynczych wypustek komórek nerwowych, tzw. aksonów.