Zmiany łącznego popytu mogą wywierać potężny wpływ na ogólny poziom produkcji, zatrudnienia i cen w krótkim okresie.
Cykl koniunkturalny
Cechy charakterystyczne cyklu koniunkturalnego
Cykl koniunkturalny jest wahadłowym ruchem całkowitego produktu narodowego, dochodu i zatrudnienia, zwykle obejmującym okres od 2 do 10 lat, któremu towarzyszy szeroko zakrojony wzrost lub spadek poziomu aktywności gospodarczej w większości sektorów gospodarki.
Wyróżnia się dwie fazy cyklu: recesję i ekspansję. Punkty zwrotne cyklu, to szczyt i dno.
Recesja - faza spadkowa cyklu, okres, w którym realny PKB obniża się przez dwa kolejne kwartały. Zaczyna się szczytem i kończy dnem.
Zwyczajowo przyjęte oznaki recesji:
gwałtowny spadek zapasów u konsumentów, jednoczesny gwałtowny wzrost zapasów samochodów i dóbr trwałego użytku u producentów
spadek popytu na pracę
wyhamowanie inflacji (towarzyszące spadkowi produkcji)
gwałtownie spadają zyski przedsiębiorstw, kursy akcji na giełdzie spadają
spadek poziomu aktywności gospodarczej
spadek popytu na kredyt, co powoduje spadek stóp procentowych
Teorie cyklu koniunkturalnego
Teoria mnożnika i akceleratora. Zgodnie z tą teorią, szybki wzrost produkcji pobudza inwestycje. To wywołuje dalszy wzrost produkcji - proces rozwija się tak długo, aż nastąpi pełne wykorzystanie potencjału wytwórczego gospodarki i w konsekwencji spadek tempa wzrostu gospodarczego. Wolniejszy wzrost wpływa na spadek wydatków inwestycyjnych i przyrost zapasów, co popycha gospodarkę w stronę recesji. Mechanizm działa w przeciwną stronę do momentu osiągnięcia dna cyklu, gdzie gospodarka stabilizuje się i przechodzi do następnej fazy cyklu.
Cykle wywołane przez czynniki po stronie popytu. Spadek łącznego popytu prowadzi w końcu do spadku produkcji. Krzywa łącznego popytu przesuwa się w lewo, a na skutek pozostania w miejscu krzywej podaży, punkt równowagi ustala się poniżej poprzedniego. Poziom cen maleje, produkt również.
Wahania cykliczne produkcji, zatrudnienia i cen są często spowodowane zmianami łącznego popytu. Te z kolei wynikają ze zmian łącznej sumy wydatków konsumentów, przedsiębiorstw i władz państwowych odniesionej do potencjału wytwórczego gospodarki. Kiedy takie rozległe zmiany łącznego popytu prowadzą do gwałtownego spadku poziomu działalności gospodarczej, gospodarka zostaje dotknięta recesją lub wręcz popada w depresję. Gwałtowne przejście do fazy wzrostowej cyklu może prowadzić do inflacji.
Prognozowanie cyklów koniunkturalnych
Model ekonometryczny - zestaw równań obrazujących zachowanie gospodarki, których parametry zostały oszacowane przy użyciu danych z przeszłości.
Podstawy łącznego popytu
Popyt łączny - agregatowa wielkość produkcji, którą nabywcy gotowi są kupić przy danym poziomie cen, przy innych czynnikach niezmienionych. Produkt łączny obejmuje cztery składowe:
Konsumpcja - determinowana przez dochód rozporządzalny, długookresowe tendencje do kształtowania się dochodu, stan majątkowy, ogólny poziom cen.
Inwestycje - determinowane przez politykę podatkową, poziom produkcji, stopy procentowe, oczekiwania na przyszłość.
Zakupy państwowe - wyznaczany bezpośrednio przez decyzje o wydatkach.
Eksport netto - determinowany przez dochód w kraju i za granicą, względne ceny, kursy walutowe.
Opadająca krzywa łącznego popytu
Kiedy kurczy się podaż pieniądza (wywołana wzrostem cen), pieniądz staje się dobrem względnie rzadkim (trudny pieniądz). Wzrastają stopy procentowe, spłaty hipoteczne, ciężko jest uzyskać kredyt. Sytuacja trudnego pieniądza powoduje spadek inwestycji i konsumpcji. Łącznym skutkiem tych zmian jest przesuwanie się po opadającej krzywej AD.
Opracowanie podręczników - cykl koniunkturalny i teoria łącznego popytu |
P. Samuelson, W. Nordhaus |
1/1