Specjalista analizy rynku (badacz rynku)

Kod klasyfikacji: 241910

Rozdział klasyfikacji: Handel, dziedziny pokrewene i usługi

Klasa klasyfikacji: Marketing, reklama i dziedziny pokrewne

Zadania i czynności

Głównym celem pracy analityka rynku jest analiza i interpretacja danych potrzebnych do ustalenia współzależności między popytem, podażą a ceną. Może to dotyczyć określonych produktów, usług czy określania korzystnych inwestycji i transakcji kapitałowych. W zawodzie tym znajdziemy kilka specjalności, takich jak: analiza spółek - czyli dokładne badanie stanu spółki na podstawie ogólnie dostępnych materiałów (np. prospektów emisyjnych) oraz bezpośrednich wywiadów z pracownikami tych firm; analiza rynku kapitałowego (czyli finansowego), w tym rynku hipotecznego (hipoteka na grunty, budynki), rynku pieniężnego, rynku walutowego, rynku papierów wartościowych (obligacje, akcje), a więc np. przewidywanie kursów określonych walut w określonym czasie (np. przed Nowym Rokiem albo Wielkanocą), określanie, co wpływa na spadki jednych walut, a co na wzrosty innych, w jakiej walucie najlepiej lokować pieniądze; analiza rynku nieruchomości - co się kupuje: małe mieszkania czy duże, w jakich regionach Polski, czy ceny nieruchomości będą wzrastać czy maleć; analiza rynku towarów i usług komercyjnych - gdzie i jaką prowadzić aktywizację sprzedaży, jak prawidłowo wyznaczyć kanały dystrybucji) a także analiza danych socjologicznych - informacji rozszerzających wiedzę o otaczającej rzeczywistości: zdarzeniach, czynnościach, procesach czy zjawiskach (wszelkiego typu wyników ankiet) itp. Wymienionych wyżej specjalistów najczęściej spotkamy w różnego typu biurach maklerskich i doradczych, czy w firmach socjologicznych zajmujących się badaniami marketingowymi, jak też wszelkiego rodzaju instytucjach i przedsiębiorstwach. Choć cel pracy tych ludzi jest podobny, to wydaje się, że różnic w osiąganiu go jest więcej niż podobieństw. Analityka rynku pracującego w biurze maklerskim albo doradczym interesuje głównie analiza branż - wszelkiego typu spółek, przedsiębiorstw, które zajmują się podobną dziedziną i już zostały dopuszczone do publicznego obrotu albo na to czekają. Bardzo ważnym elementem pracy analityka jest również badanie procesów zachodzących w całej gospodarce, np. inflacji - kiedy rośnie, a kiedy maleje i dlaczego. Może to być analiza jakościowa, czyli próba opisania pewnych zjawisk, procesów, które dokonują się w danej branży, albo całej gospodarce. Jak to się robi? Czyta się np. prospekty emisyjne spółek, które chcą wejść na rynek, zatwierdzone przez Komisję Papierów Wartościowych. Można pojechać do siedziby takiej spółki i przeprowadzić rozmowy z pracownikami lub osobami prowadzącymi firmę, a także dokładnie przejrzeć papiery (faktury sprzedaży, zakupu, listy płac itp.). Można także zdobyć dane z Głównego Urzędu Statystycznego, porównywać wyniki sprzedaży podobnych firm działających w różnych regionach Polski. Nie mniej ważna od analizy opisowej (jakościowej) jest analiza ilościowa (matematyczna) polegająca na analizie danych liczbowych, obliczeniu przeróżnych wskaźników pokazujących rozwój interesujących nas procesów, np. czy popyt wzrasta czy maleje. Na podstawie tych wskaźników można też prognozować, podejmować decyzje. Jak widać, praca analityka rynku wymaga wiedzy i umiejętności interdyscyplinarnych: ekonomicznych, statystycznych, rachunkowo-księgowych, socjologicznych i informatycznych. Analityk rynku pracujący w firmie socjologicznej - prywatnej (a takich jest najwięcej) czy państwowej - ma nieco inny zakres obowiązków i zainteresowań. Przedmiotem jego pracy jest wnioskowanie na podstawie tego, co ludzie powiedzieli na dany temat (interesujący zamawiającego badanie), jak dany proces się rozwinie w przyszłości - kto zostanie prezydentem, jakie są opinie ludzi na temat ustawy o powszechnej prywatyzacji, albo - zmieniając krąg zainteresowań - jak nazwać nową herbatę. To, jakie się prowadzi badanie i o co się pyta, zależy od zlecającego, np. gazety, która zamawia sondaż, czy firmy wprowadzającej nowy produkt na rynek, albo instytutu naukowego badającego opinie Polaków na określony temat. Dlatego jednym z ważniejszych zadań człowieka pracującego w tym zawodzie jest stworzenie dobrego narzędzia badawczego - najczęściej ankiety. Trzeba tak sformułować pytania, by na podstawie odpowiedzi można było wyciągnąć jak najtrafniejsze wnioski. Aby wyniki były obiektywne, trzeba wiedzieć, kto ma odpowiadać na kwestionariusz. W tym celu należy wylosować tzw. próbę reprezentatywną - określić płeć, miejsce zamieszkania, wykształcenie respondentów (np. w badaniach dotyczących kremu do golenia nie zgłosimy się do kobiet). Potem analityk rozdaje ankiety, czuwa nad realizacją badania w terenie, sprawdza ankieterów (czy nie odpowiadają sami na ankiety), zleca i sprawdza wpisanie wyników. A gdy wszystko jest gotowe, zaczyna się analiza danych - sprawdzanie jak najczęściej odpowiadali badani, porównywanie niektórych odpowiedzi. Jeśli badanie robione jest cyklicznie, sprawdza się, jaka jest odpowiedź na dane pytanie w wyznaczonym okresie, jakie następują zmiany i co jest ich przyczyną. Kiedy już wszystko wiadomo, można podjąć decyzję - np. szampon rumiankowy należy sprzedawać w zielonej butelce. Analityk rynku pracujący w firmie produkcyjnej- prywatnej - bada potrzeby swoich konsumentów. Nowe pomysły, produkty, reklamy są dokładnie testowane przed wprowadzeniem ich na rynek, a zanim trafi on do indywidualnego odbiorcy (sklepy detaliczne) musi być sprawdzony u odbiorcy sieciowego (np. markety, hipermarkety). Analityk jest zaangażowany na każdym etapie rozwoju produktu, od marketingowych, aż po obserwację wyników rynku. Musi przewidzieć wielkość sprzedaży polegającą na kompleksowej analizie danych z różnych źródeł, na podstawie której podejmowane są ważne decyzje. Dlatego ważne jest, takie zaprojektowanie narzędzia badawczego, by analiza i interpretacja danych z tych badań zapewniła efektywne jego wykorzystanie w postaci zysków dla firmy. Często analitycy zatrudnieni w takich firmach muszą też pracować w terenie i pełnić funkcje ankietera.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Typowym miejscem pracy analityka jest biuro, choć czasami może się zdarzyć, że pracuje on w swoim mieszkaniu albo w siedzibie spółki, bądź w zakładzie, którego stan finansowy właśnie bada. Analityk zatrudniony w firmie socjologicznej, bądź prywatnej firmie produkcyjnej może pracować w terenie, wtedy pełni funkcje również ankietera. W pracy analityka rynku największym zagrożeniem jest stres, który czyha na każdym kroku - analityk decyduje pośrednio o wielkich pieniądzach, od niego zależy stan finansowy przedsiębiorstwa, spółki, albo powodzenie kampanii reklamowej.

warunki społeczne

To, czy analityk rynku pracuje indywidualnie, czy zespołowo, zależy najczęściej od charakteru zadania, jakie ma do wykonania. Jeśli ma duże zlecenie, to najczęściej pracuje przy nim kilku specjalistów, jeśli mniejsze - jeden. Tę drugą sytuację najczęściej można spotkać w bankach albo firmach maklerskich czy firmach produkcyjnych. Praca zespołowa jest częściej spotykana w firmie socjologicznej. W obu rodzajach firm głównym sposobem porozumiewania się między pracownikami jest rozmowa, choć przesyłanie informacji pocztą elektroniczną nie należy już do rzadkości. Ze względu na rodzaj pracy analityk rynku musi dosyć często odpowiadać na przeróżne pytania, najczęściej szefowi i klientowi zlecającemu badanie. Musi to robić w sposób rzeczowy i taktowny, by firma, którą reprezentuje, była zadowolona i zlecający usługę także (bo przecież wykonanie analizy, to świadczenie usług). Praca analityka, jak każda praca, w której mamy do czynienia z ludźmi, niesie ze sobą ryzyko konfliktu, a to czy zaistnieje takowy, nie zawsze zależy tylko od nas. Jeśli praca jest wykonywana zespołowo, to na sukces pracuje cała załoga. Niewielka pomyłka któregoś z wykonawców zadania może stać się przyczyną "kłótni".

warunki organizacyjne

Godziny pracy analityka teoretycznie są stałe, praca trwa od 6 do 9 godzin dziennie. Jednak może się zdarzyć zlecenie wymagające wydłużenia czasu pracy, pozostania w pracy na noc, w święto lub inny dzień wolny od pracy. Warto dodać, że analitycy dosyć często pracują w domu, gdzie na własnych komputerach, w domowej ciszy uzupełniają to, czego nie zdołali zrobić w biurze. A ci, którzy pracują w biurach maklerskich, czy firmach produkcyjnych, czasami muszą wyjeżdżać daleko od domu, by na miejscu zbadać stan faktyczny spółki czy przedsiębiorstwa., lub zebrać wymagane informacje. Praca analityka rynku nie jest bardzo szczegółowo nadzorowana. Nadzorowany jest wybór głównych zadań i celów pracy, a osoby pracujące na tym stanowisku z reguły same sobie obmyślają plan działania. Na początku muszą poznać przedmiot badania - zjawiska, problemy. Jeśli chodzi o czynności wykonywane podczas analizy, mogą one być zarówno zrutynizowane jak i nietypowe. Żeby na przykład zrobić badanie ankietowe, musimy stworzyć ankietę, zatrudnić ankieterów, bądź samemu przeprowadzić badanie ankietowe itp. Obecnie zwłaszcza w dużych firmach socjologicznych, praca analityka jest uproszczona. Może on wykonywać swoje czynności w specjalnych pracowniach wyposażonych w tele-iner-view, czyli mówiąc prościej pracownie przystosowania do wywiadów telefonicznych. Ma on do dyspozycji kilkadziesiąt linii telefonicznych, co w znacznym stopniu usprawnia jego pracę, jak też daje możliwość koordynowania prac ankieterów. W pracy maklerskiej z kolei trzeba zapoznać się z informacjami na temat danej spółki. Jak widać, rutyna występuje w początkowej fazie analizy, czego zdecydowanie nie można powiedzieć o fazach następnych. Co zależy od analityka? Bardzo dużo - pomyślność promocji, stan firmy. I mimo że nie ponosi on zazwyczaj bezpośredniej odpowiedzialności finansowej za to, co zaproponował, to spoczywa na nim ogromna odpowiedzialność moralna. Ponieważ analityk wykonuje różne zadania i często spotyka się z ludźmi, jego ubranie powinno być dostosowane do pełnionej przez niego roli. Jeśli jedzie na ważne rozmowy negocjacyjne albo konsultacyjne, powinien ubrać się reprezentacyjnie, jeśli pracuje w biurze, jego ubranie może być dowolne (ale dodajmy, że w instytucjach związanych z bankami nawet przy pracy biurowej spotkamy osoby ubrane w garnitury albo eleganckie garsonki).

Wymagania psychologiczne

Ze względu na główny cel pracy analityka rynku, jakim jest analiza danych, wydaje się, że jedną z podstawowych cech, jaką powinna się charakteryzować osoba chcąca podjąć pracę w tym zawodzie, jest zdolność logicznego rozumowania i wyciągania wniosków, tzn. dostrzegania pewnych związków przyczynowo-skutkowych, przewidywania pewnych zjawisk czy sytuacji na podstawie zgromadzonych danych, co się najlepiej sprzeda, kto zostanie prezydentem, notowania której spółki pójdą w górę, a której spadną. Praca ta wymaga dużej zdolności koncentracji, co szczególnie przydaje się przy długotrwałym analizowaniu jakiegoś trudnego problemu. Analityk musi się też wykazać dużą podzielnością uwagi i refleksem, widzieć kilka problemów na raz. Rzadko przecież tak się dzieje, że coś wynika z jednego faktu, przeważnie jest to ciąg różnych zjawisk, np. pogoda, przyzwyczajenia panujące w danym kraju, tradycja. W swej pracy analityk powinien odnosić się do przeszłości, szukać pewnych analogii (choć te podobno bywają zdradliwe), patrzeć jak podobne problemy rozwiązywano wcześniej, jaka strategia się powiodła, a jaka nie. Dlatego dobrze jest, gdy osoba pracująca na tym stanowisku ma dobrą pamięć, która pozwala jej sięgać do wiedzy kiedyś zdobytej i do własnych doświadczeń. Analityk musi być osobą bardzo dokładną, skrupulatną i cierpliwą, czasami szczegóły mogą decydować o trafności podjętej decyzji. W tej pracy ważna jest też wytrzymałość na długotrwały wysiłek; kilkakrotne sprawdzanie danych często zajmuje dużo więcej niż 8 godzin. Ponadto trzeba pracować w szybkim tempie i w dodatku dobrze. Liczy się także samokontrola, czyli sprawdzanie samego siebie, bo przecież nikt nie jest nieomylny, każdy robi jakieś błędy. Bardzo dużym atutem analityka, szczególnie tego pracującego w instytucjach związanych z bankowością, jest umiejętność podejmowania szybkich i trafnych decyzji, tzn. gotowość podjęcia decyzji nawet w sytuacji, kiedy brak nam wszystkich przesłanek i - co ważne, gotowość poniesienia konsekwencji tego czynu. W razie niepowodzenia trzeba umieć zachować zimną krew, do czego potrzebna jest niebywała odporność psychiczna na stres, na nieprzyjemne sytuacje i zdarzenia. Pomocne w tej pracy mogą być pewne zainteresowania, które procentują w najmniej oczekiwanej sytuacji. Analityk, z racji wykonywanego zajęcia, powinien stale uzupełniać swoją wiedzę. Dobrze jest, gdy ma zainteresowania naukowe, dużo czyta, śledzi fachową literaturę, do tego często w obcych językach. Analityk stale porównuje tysiące liczb, tabelek - zainteresowanie matematyką i innymi naukami ścisłymi też się zatem przyda. Czasami konieczne jest pisanie raportów czy sprawozdań, w czym pomaga biegłe posługiwanie się językiem polskim. Warto wspomnieć także o innych cechach przydatnych w pracy analityka, a mianowicie: inicjatywa, czyli wychodzenie z własnymi pomysłami, brak lęku przed nowymi sytuacjami. Znakomicie uzupełnia to zdolność przekonywania do tego, co się samemu wymyśliło. Ale to nie wszystko. Analityk nie może siedzieć w miejscu. Musi być ciekawy świata, stale analizować i wyciągać wnioski i cały czas starać się osiągać nowe sukcesy w pracy. Może wówczas uniknąć rutyny. Sprawny analityk wykazuje również chęć podnoszenia kwalifikacji, by przeprowadzona przez niego ocena przeszłości i prognoza przyszłości przynosiła w jego pracy jak najlepsze efekty.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Praca analityka rynku zaliczana jest do lekkich w sensie obciążenia fizycznego. Pracy tej może jednak towarzyszyć stres psychiczny. Pracownikom nie stawia się jakichś niesamowitych wymagań zdrowotnych. Ten kto chce pracować w tym zawodzie, powinien wykazać się przede wszystkim sprawnością wzroku. Praca analityka polega przecież na ciągłym czytaniu, przeglądaniu, pisaniu na komputerze, uczeniu się. Inną ważną cechą wymaganą od kandydatów jest sprawność narządu słuchu - analityk, który pracuje w zespole, rozmawia z innymi analitykami, konsultuje, negocjuje. Nie powinien też mieć trudności z mówieniem - zarówno z dykcją, jak i płynnością mowy. Ze względu na rodzaj pracy pożądane jest, by osoba pracująca w tym zawodzie wykazywała się dobrą koordynacją wzrokowo-ruchową: np. mogła rozmawiać przez telefon i sprawdzać dane w komputerze. Ktoś kto chce wykonywać pracę analityka, powinien być zrównoważony, nie mieć kłopotów ze zdrowiem psychicznym. Na stanowisku analityka rynku istnieje możliwość zatrudnienia osób niepełnosprawnych z niedowładem kończyn dolnych. Niepełnosprawność ta na ogół nie uniemożliwia wykonywania zadań wyznaczonych przez pracodawcę.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Warunki podjęcia pracy w zawodzie analityka rynku zależą od tego, na jakim stanowisku chcemy pracować i gdzie. Zdecydowanie większe wymagania formalne (tzn. ukończona socjologia albo psychologia z tytułem magistra) stawia się osobom chcącym pracować w instytucjach socjologicznych. Oprócz dyplomu trzeba się wykazać biegłą znajomością języków obcych, a zwłaszcza angielskiego, niemieckiego i rosyjskiego. Jest to potrzebne do stałego poszerzania swojej wiedzy dzięki publikacjom obcojęzycznym, a także do brania udziału w międzynarodowych szkoleniach. Każdy analityk musi poza tym wykazać się bardzo dobrą znajomością obsługi komputera - wszystkie zestawienia, tabelki, wykresy, obliczenia robi się w komputerze . Duże wymagania formalne stawiane są również przed tymi, którzy chcą pracować w instytucjach związanych z bankowością i finansami. Tu również potrzeba wykazywać się dyplomami uczelni o kierunku ekonomicznym, bankowo-finansowym czy marketingu. Od kandydatów wymaga się ponadto biegłej znajomości co najmniej języka angielskiego i obsługi komputera (Word, Excel, Access, Power Point). Mniejsze wymagania formalne stawiane są przed tymi, którzy chcą pracować w firmach produkcyjnych. Tu nie potrzeba wykazywać się dyplomem uczelni, niemniej jednak od osoby wymaga się biegłej znajomości analizy i doskonalenia zawodowego, zgodnie z zajmowanym stanowiskiem (kursy, seminaria). W przypadku osób, które wykonują również badania ankietowe nieodzownym jest posiadanie prawa jazdy.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

Zarówno osoby pracujące w prywatnych firmach socjologicznych, jak i bankach mają bardzo duże możliwości awansu zawodowego. Dzięki swej pracy i doświadczeniu, trafnym posunięciom mogą dostać wyższe stanowisko - zostać członkiem zarządu lub rady nadzorczej, albo zostać kierownikiem badań - kierować pracą zespołu analityków. Można też wyjechać na staż do firmy "matki", często dużego koncernu zachodniego. Wszystko to wiąże się oczywiście z podwyższeniem zarobków pracownika i stawianych mu wymagań. Jeśli w firmie pracuje mało osób, awans może mieć charakter przede wszystkim finansowy.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

Możliwości podjęcia pracy w zawodzie analityka zależą od instytucji i stanowiska, na którym chce się pracować. I choć nigdzie tego nie napisano, osoba po 40 roku życia ma raczej nikłe szanse na zatrudnienie w tym zawodzie. Zdecydowanie większe zaostrzenia panują w prywatnych firmach socjologicznych, czy firmach produkcyjnych. Tu górną granicę wieku stanowi 35 lat (od reguły tej bywają oczywiście odstępstwa, ale rzadko). Takie tendencje tłumaczy się wymaganiami edukacyjnymi. Jak mówią prowadzący te firmy, dopiero od kilku lat przeprowadza się w Polsce konsumenckie analizy rynku i tylko młodzi ludzie, z racji odpowiedniego wykształcenia i braku złych nawyków, potrafią je dobrze zrobić. Dużo większe możliwości zatrudnienia ma osoba chcąca pracować w banku, na giełdzie czy w biurze maklerskim. Owszem, zatrudniani są tutaj z reguły młodzi ludzie (co jest związane z odpowiednim wykształceniem), ale wiek zatrudnianego nie ma już takiego znaczenia. Liczą się umiejętności. Ciekawostką jest to, że w jednym z warszawskich biur doradczych na stanowisku analityka rynku pracuje emerytowany lekarz. Osoby dorosłe, które chcą kształcić się w tym kierunku mają takie możliwości na zaocznych bądź wieczorowych studiach.

Polecana literatura

Morgan G., "Obrazy organizacji" - Warszawa PWN Mynarski S., "Analiza rynku Problemy i metody" Warszawa PWN Munarski S. "Praktyczne metody analizy danych rynkowych i marketingowych" Kraków Sagan A., "Badania marketingowe Podstawy, kierunki" Kraków AE

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---