Ad 1. przedmiot i zakres encyklopedii prawa
Encyklopedia prawa to podstawowe wiadomości z zakresu prawa. Wstęp do prawa. Zakres encyklopedii to Pojęcie i cechy prawa,System prawa,Pojęcie i cechy normy prawnej, jej budowa i rodzaje, Zdarzenia prawne i ich rodzaje,Pojęcie i elementy stosunku prawnego,Prawo podmiotowe, Prawo podmiotowe bezwzględne i względne; Ochrona praw podmiotowych;Stosowanie a przestrzeganie prawa;Wykładnia prawa i jej rodzaje; Luki w prawie; Kolizje norm prawnych;System źródeł prawa w RP;Konstytucja, ustawy, umowy międzynarodowe, rozporządzenia, prawo miejscowe;Prawo konstytucyjne w systemie prawa;Zasada podziału władz;.Organy ustawodawcze, wykonawcze i sądownicze; Elementy prawa administracyjnego; karnego;cywilnego; Podmioty prawa; Czynności prawne; Pełnomocnictwo, przedstawicielstwo i przedawnienie roszczeń
Prawo w znaczeniu przedmiotowym To zespół norm wydanych i zagwarantowanych przez państwo i zabezpieczonych aparatem przymusu.
Prawo w znaczeniu podmiotowym To zespół uprawnień wynikających z określonego stosunku prawnego a przysługujących podmiotowi prawa na podstawie prawa w znaczeniu przedmiotowym.
AD 2. pojecie i cechy prawa,
Prawo to zespół norm (reguł postępowania) ustanowionych lub uznanych przez państwo, popartych przymusem ze strony państwa.
Cechy prawa: - ma charakter sformalizowany - jest to zespół norm, reguł postępowania
- charakter przymusowy - nieprzestrzeganie reguł państwo egzekwuje siłą przymusu. - reguluje tylko te stosunki społeczne które są istotne z punktu widzenia prawa - więź prawna - strony stosunku prawnego mają określone prawa i obowiązki i muszą one wynikać z norm prawnych - ochrona społeczeństwa - dążenie do umocnienia pewnych stosunków i nadania im cech trwałości i pewności ich realizacji
inny podział cechy prawa: a) normatywność - określa stany pożądane; b) jest wiążące dla adresatów; c) jest wsparte przymusem państwowym.
Porządek prawny - stan faktyczny polegający na tym, że zachowanie się adresatów norm prawnych jest zgodne z treścią tych norm. W świadomości ludzi pewne reguły postępowania uznane są za słuszne i należy ich przestrzegać.
Praworządność to taki stan faktyczny w państwie, w którym podstawowe dziedziny stosunków społecznych są uregulowane przepisami prawnymi i przepisy te są przez organy państwowe ściśle przestrzegane.
Świadomość prawna - to zbiór wszystkich norm, które wg społeczeństwa powinny stanowić prawo (ocena prawa i postulaty w kierunku zmian).
Ad 3. System prawa - całokształt obowiązujących norm danego państwa, usystematyzowanych wg przyjętych kryteriów. W naszym systemie prawa usystematyzowanie polega na podziale prawa na gałęzie.
Każda gałąź ma swoją wewnętrzną specyfikę. Zwykle wyodrębnia się część ogólną zawierającą wspólne zasady, zaś pozostały materiał normatywny podzielony jest na działy.
System prawa w Polsce:
1) prawo państwowe - reguluje podstawowe zasady ustroju polit.-gosp.-społ. (Konstytucja RP z 1997r.
2) prawo administracyjne - reguluje stosunki powstające w toku wykonawczej i zarządzającej działalności organów administracji.
3) prawo finansowe - reguluje stosunki powstające w procesie dokonywanej przez państwo akumulacji i dystrybucji środków pieniężnych
4) prawo cywilne - reguluje stosunki majątkowe i prawa niemajątkowe o charakterze osobistym (prawo do nazwiska, wizerunku, tajemnicy korespondencji itd)
5) prawo pracy - reguluje stosunki społeczne pracy podporządkowanej oraz inne stosunki społeczne związane z jej wykonywaniem.
6) prawo rodzinne - reguluje stosunki rodzinne
7) prawo karne - określa jakie czyny są przestępstwami , ustala zasady odpowiedzialności za takie czyny oraz kary za ich popełnienie.
8) prawo procesowe
9) prawo międzynarodowe
10) prawo gospodarcze (ewentualnie)
Ad 4. Pojęcie i cechy normy prawnej, jej budowa i rodzaje
Pojęcie normy prawnej Norma prawna - jest popartą przymusem państwowym ogólną regułą postępowania skierowaną do abstrakcyjnego adresata, określającą jego sposób postępowania w przewidzianej normą sytuacji.
Cechy normy prawnej - charakter ogólny - skierowana jest do pewnego kręgu adresatów a nie do konkretnej osoby - charakter abstrakcyjny - w sposób generalny charakteryzują sytuację w której dotyczą, abstrahując od konkretnych wypadków stosowania normy.
Budowa normy prawnejHipoteza to część normy określająca krąg adresatów do których norma się odnosi i okoliczności w jakich ma zastosowanie. Określa warunki, których zaistnienie powoduje obowiązek zachowania się w określony sposób wskazany w normie.
Dyspozycja - część normy wyznaczająca sposób postępowania w sytuacji, gdy spełnione zostały warunki przewidziane w hipotezie.
Sankcja - część normy określająca następstwa zachowania się w sposób niezgodny ze wskazaniami określonymi w dyspozycji.
Rodzaje norm prawnychNormy imperatywne - bezwzględny obowiązek postępowania w określony sposób w przewidzianych prawem sytuacjach. Adresatowi normy nie wolno pod rygorem zastosowania sankcji zachować się inaczej niż przewiduje to norma.
Normy dyspozytywne - ustanawiają reguły, ale pozostawiają stronom swobodę ukształtowania swego postępowania odmiennie od postępowania określonego normą.
Ad 5. zdarzenia prawne i ich rodzaje, Zdarzenia prawne - to zdarzenia wywołujące skutki prawne w postaci powstania, zmiany lub wygaśnięcia stosunku prawnego.
Rodzaje zdarzeń prawnych
-niezależne od woli ludzkiej mają charakter neutralny np. śmierć , powódź, pożar itd., jednak wywołują przewidziane prawem skutki (np. wygaśnięcie zobowiązana)
-zależne od woli ludzkiej polegają na działaniu lub zaniechaniu i wywołują przewidziane przepisami skutki (np. kradzież, zawarcie umowy, niewłączenie świateł przez kierowcę.)
Rodzaje zdarzeń prawnych zależnych od woli ludzkiej
Akty prawne to zdarzenia prawne które zmierzają do wywołania skutków prawnych. Dokonywane są celowo, aby wywołać określony skutek prawny. Rodzaje: czynności cywilnoprawne, akty adm. i orzeczenia sądów.
Czyny to zdarzenia prawne dokonywane bez zamiaru wywoływania skutków prawnych,mimo że je wywołują. (np. kradzież). Mogą być: czyny bezprawne i czyny dozwolone
Ad 6 pojecie i elementy stosunku prawnego,
Stosunek prawny to stosunek społeczny regulowany przez normy prawne, którego uczestnicy występują jako podmioty praw i obowiązków.
Elementy stosunku prawnego:
1/podmioty między którymi stosunek prawny zachodzi (ludzie, grupy, spółki itd)
2/przedmiot stosunku prawnego - określone zachowanie uczestników stosunku pr.
3/prawo (uprawnienie) - możność domagania się określonego zachowania od dr.strony
4obowiązek, wynikający z prawa - obowiązek wykonania tego zachowania
Całokształt wzajemnych praw i obowiązków stron składa się na treść stosunku prawnego.
Ad 7. system źródeł prawa w RP,
System źródeł prawa polskiego określony jest w Konstytucji RP z 1997 roku:
1/Konstytucja2/ustawy3/ratyfikowane umowy międzynarodowe4/rozporządzenia5/akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów, które je ustanowiły)
Źródła o charakterze wewnętrznym: Uchwały RM i zarządzenia Prezesa RM i ministrów - obowiązują tylko jednostki podległe organowi wydającemu te akty.
Ad 8. konstytucja, ustawy, umowy międzynarodowe, rozporządzenia, prawo
miejscowe,
Konstytucja - ustawa zasadnicza, która reguluje podstawy ustroju politycznego i społeczno -gospodarczego państwa, strukturę i zakres działania organów państwowych, podstawowe prawa i obowiązki człowieka i obywatela.
Określa hierarchię pozostałych źródeł prawa i wytycza kierunki ustawodawstwa. Żaden akt normatywny nie może być z nią sprzeczny.
Zawiera zasadę trójpodziału władz.
Obecna Konstytucja została uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe - połączony Sejm i Senat - i przyjęta w referendum konstytucyjnym w 1997r.
USTAWA to akt normatywny nadrzędny w stosunku do innych (z wyjątkiem konstytucji i ratyfikowanych umów międzynarodowych), którym reguluje się istotne sprawy życia politycznego, społecznego i gospodarczego państwa (podstawowe prawa i obowiązki obywatelskie, budżet).
Tryb tworzenia ustaw reguluje regulamin sejmowy. Pierwszym etapem jest zgłoszenie projektu ustawy przez uprawnione organy lub osoby. Inicjatywa ustawodawcza (prawo do zgłoszenia projektu ustawy, powiązane z obowiązkiem rozpatrzenia go przez Sejm) przysługuje: posłom, Senatowi, Prezydentowi, Radzie Ministrów i grupie 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Uchwaloną przez Sejm ustawę rozpatruje Senat, który może w niej dokonać poprawek lub ją odrzucić. Uchwalone przez parlament ustawy podpisuje Prezydent i zarządza ich ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.
ROZPORZĄDZENIE to akt normatywny wydawany zawsze na podstawie upoważnienia ustawowego i mający na celu wykonanie jakiejś ustawy (rozporządzenie wykonawcze do ustawy), publikowany w Dzienniku Ustaw. Może je wydawać: Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, poszczególni ministrowie oraz Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.
UCHWAŁY RADY MINISTRÓW oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty. Podlegają one kontroli zgodności z powszechnie obowiązującym prawem przez Trybunał Konstytucyjny. Publikowane są w Monitorze Polskim.
ZARZĄDZENIA mogą być wydawane tylko na podstawie ustawy i nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów.
UCHWAŁA jest aktem wydawanym tylko przez organ kolegialny. Uprawnienia uchwałodawcze mają: Sejm, Senat, Zgromadzenie Narodowe, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji oraz Państwowa Komisja Wyborcza.
AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO są wydawane przez terenowe organy administracji rządowej oraz organy samorządu terytorialnego i obowiązują tylko na obszarze działania tych organów (województwo, powiat, gmina); publikowane są w wojewódzkich dziennikach urzędowych.
UMOWY MIĘDZYNARODOWE (traktaty, konwencje, pakty, układy) stanowią źródła międzynarodowego prawa publicznego i regulują stosunki między państwami.
RATYFIKACJA to akt, w którym organ upoważniony od reprezentowania państwa wyraża zgodę na obowiązywanie umowy międzynarodowej w danym państwie (związania go tą umową); w Polsce umowy międzynarodowe ratyfikuje Prezydent.
Ratyfikacji nie podlegają umowy handlowe oraz umowy rządowe i resortowe. Umowy międzynarodowe ratyfikowane stają się częścią krajowego porządku prawnego po ich opublikowaniu w Dzienniku Ustaw i stosowane są bezpośrednio, chyba że konieczne jest do tego wydanie ustawy.
Niektóre umowy ratyfikuje Prezydent zawiadamiając o tym Sejm i Senat, a inne wymagają wydania umowy upoważniającej do ratyfikacji (umowy dotyczące pokoju, sojuszów, układów politycznych lub wojskowych, członkostwa w organizacjach międzynarodowych).
UMOWA MIĘDZYNARODOWA RATFIKOWANA na podstawie upoważnienia wynikającego z ustawy ma pierwszeństwo przed ustawą krajową, w przypadku gdy jej treści nie da się pogodzić z treścią tej ustawy krajowej.
Ad 9. zasada podziału władzy,
Zasada podziału władzy jest podstawową zasadą ustrojową. Art. 10 Konstytucji stanowi że ustrój Rp opiera się na podziale i równowadze władzy:Twórca: Monteskiusz
-ustawodawczej (Sejm, Senat)
-wykonawczej (Prezydent RP i Rada Ministrów)
-sądowniczej (niezawisłe sądy i trybunały)
WŁADZA USTAWODAWCZA (legislatywa, władza prawodawcza) - jeden z elementów teorii trójpodziału władzy Monteskiusza, polegający przede wszystkim na ustanawianiu obowiązującego prawa.
We współczesnych państwach demokratycznych tworzenie prawa jest podstawowym zadaniem parlamentu, ale to nie jedyny organ władzy do tego upoważniony. Parlament jest jedynym organem upoważnionym do tworzenia najwyższych aktów prawnych - ustaw, na podstawie których ustala się inne akty prawne. W ten sposób parlament wpływa na zasady działania państwa i na życie obywateli.
WŁADZA WYKONAWCZA (egzekutywa) - to działalność polegająca na wykonywaniu zadań państwowych mających na celu realizację dobra ogółu (społeczeństwa).[1]
Egzekutywa jest władzą bezpośrednio zarządzającą sprawami państwa. Wprowadza ona prawa i obowiązki obywateli w życie, jeśli zgodne są one z konstytucją.
Jest ona jedną z władz określonych w koncepcji trójpodziału władzy. W myśl tej zasady władza ustawodawcza, sądownicza oraz wykonawcza są od siebie zupełnie niezależne, co wyklucza w założeniu alienację władzy oraz despotyzm i autorytaryzm którejkolwiek z nich.
WŁADZA SĄDOWNICZA, pojęcie nawiązujące do zasady podziału władzy, trzecia władza w państwie (oprócz władzy ustawodawczej i władzy wykonawczej), oznacza powierzenie wyodrębnionym organizacyjnie strukturom państwowym (wymiarowi sprawiedliwości sprawowanemu przez niezależne i niezawisłe sądy) możliwości rozstrzygania sporów prawnych, orzekanie w rozpoznawanych sprawach z zakresu prawa karnego, prawa cywilnego i prawa administracyjnego, a w wielu państwach również kontrola zgodności działań innych organów państwa z prawem i konstytucją, którą przeprowadza przez sądownictwo konstytucyjne (Np. Rada Konstytucyjna we Francji, Trybunał Konstytucyjny w Niemczech).
Ad 10. charakterystyka prawa cywilnego
PRAWO CYWILNE jest gałęzią prawa obejmującą normy regulujące stosunki majątkowe między osobami fizycznymi i os. prawnymi, będącymi podmiotami równorzędnymi w danym stosunku prawnym.
Reguluje również pewien wycinek stosunków niemajątkowych, w których element majątkowy ma charakter wtórny(stosunki powstające na tle ochrony takich dóbr jak: nazwisko wizerunek, osobiste prawa autorskie itd.
Działy prawa cywilnego: część ogólna, prawo rzeczowe, zobowiązaniowe, spadkowe, autorskie i wynalazcze, KSIĘGI K.C. : I Część ogólna II Własność i inne prawa rzeczowe III Zobowiązania IV Spadki. Podstawowe źródło p.c to kodeks cywilny z 1964 r. wielokrotnie nowelizowany.
Podstawowe pojęcia: 1/stosunek cywilno prawny - stosunek społeczny o charakterze majątkowym regulowany normami prawa cywilnego pomiędzy równorzędnymi podmiotami oraz swobodny dla nich w kształtowaniu. Elementy s.c - podmiot, przedmiot, uprawnienie,obowiązek 2. Zdolność prawna. 3 Zdolność do czynności prawnych 5.Osoby fizycze i prawne. Czynności prawne,Oświadczenia woli i ich wady.Przedstawicielstwo,Pełnomocnictwo, przedawnienie roszczeń własność, ograniczone prawa rzeczowe, Zobowiązania, Spółki, umowy, spadki itd...
Ad 11. podmioty prawa
PODMIOT PRAWA - ten kto może posiadać uprawnienia (prawa) lub obowiązki, a więc ma zdolność prawną. Podmiotowość prawną nadaje prawo. Każdy człowiek jest podmiotem prawa od urodzenia do śmierci.Podmiotem prawa jest:
osoba fizyczna/osoba prawna/jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, jeśli posiada zdolność prawną.
OSOBA FIZYCZNA- prawne określenie człowieka w prawie cywilnym, od chwili urodzenia do chwili śmierci, w odróżnieniu od osób prawnych. Bycie osobą fizyczną pociąga za sobą zawsze posiadanie ZDOLNOŚCI PRAWNEJ czyli możliwość bycia podmiotem stosunków prawnych (praw i zobowiązań). Osoby fizyczne mają także zdolność do czynności prawnych, uzależnioną jednak od dalszych warunków. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się po osiągnięciu pełnoletności, ograniczoną zdolność do czynności prawnych od chwili ukończenia lat 13. Osoba fizyczna po ukończeniu 13 roku życia może zostać całkowicie pozbawiona zdolności do czynności prawnych, czyli zostać ubezwłasnowolniona całkowicie. Pełnoletni może zostać częściowo pozbawiony zdolności do czynności prawnych, czyli zostać ubezwłasnowolniony częściowo.
OSOBA PRAWNA to jeden z rodzajów podmiotów prawa cywilnego. Osobę prawną definiuje się zazwyczaj jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo (przepisy prawa cywilnego) w osobowość prawną. Taka jednostka organizacyjna ma wtedy pełnię podmiotowości prawnej, w szczególności nabywa zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych (atrybuty przysługujące osobom fizycznym z racji samego istnienia). Wśród osób prawnych nauka prawa (nie samo prawo!) rozróżnia dwa rodzaje: korporacje (związki osób) i fundacje (masy majątkowe). Osoba prawna jest tworem abstrakcyjnym - nie istnieje namacalnie. W związku z tym w nauce prawa istnieje kilka teorii wyjaśniających istotę osoby prawnej.
Ad 12. czynności prawne, oświadczenia woli i różnica
CZYNNOŚĆ PRAWNA - świadome i zgodne z przepisami prawa zachowanie ludzkie, zmierzające do wywołania skutków prawnych mocą odpowiednich oświadczeń woli składających się na treść czynności prawnej. Jest to stan faktyczny zawierający co najmniej jedno oświadczenie woli. Czynności prawne są podstawowym źródłem stosunków prawnych w obrębie prawa cywilnego. Aby dokonywać czynności prawnych trzeba mieć zdolność do czynności prawnych. Dla skuteczności czynności prawnej może być niekiedy wymagana szczególna forma
OŚWIADCZENIE WOLI- pojęcie z zakresu prawa cywilnego oznaczające przejaw woli ludzkiej zmierzający do wywołania skutku prawnego w postaci powstania, zmiany, ustania stosunku prawnego. Oświadczeniem woli jest każde zachowanie człowieka wyrażające jego wolę w sposób dostateczny. Może być złożone nie tylko na piśmie, ale także ustnie, jak również wyrażone przez gest. Definicja oświadczenia woli w prawie polskim została zawarta w art. 60 kodeksu cywilnego.Przejaw woli zostanie uznany za oświadczenie woli w sensie prawnym, jeśli zostaną spełnione następujące warunki:oświadczenie zostanie złożone w sposób swobodny, przymus fizyczny wyłącza oświadczenie woli, zaś przymus psychiczny stanowi wadę oświadczenia woli;oświadczenie będzie zrozumiałe, co oznacza, że przynajmniej w drodze interpretacji można ustalić, jakiego rodzaju skutek prawny chciał wywołać składający oświadczenie. Tu można wyróżnić:oświadczenia woli wyraźne, czyli złożone za pomocą mowy, pisma, powszechnie uznanych za zrozumiałe.oświadczenia woli dorozumiane, czyli złożone w inny sposób niż powyżej, poprzez inne zachowanie, są one oświadczeniem woli, jeżeli w danym kontekście sytuacyjnym to zachowanie pozwala odczytać wolę podmiotu.
oświadczenie zostanie złożone na serio, co oznacza, że oświadczeniu woli musi towarzyszyć rzeczywista wola wywołania skutku prawnego. Oświadczeniem woli nie na serio, jest takie oświadczenie, które ze względu na okoliczności w jakich zostało złożone, nie może zostać odczytane jako zmierzające do wywołania skutku prawnego. Oświadczenia woli pozorne, a więc zmierzające do wywołania innego skutku prawnego niż wynika z okoliczności, są oświadczeniem woli, choć dotkniętym wadą