Nikiel Marzena
Studia niestacjonarne drugiego stopnia
Zintegrowana edukacja wczesnoszkolna i wychowanie przedszkolne
I rok, grupa 2
ROLA PRZEDSZKOLA W BUDZENIU I ROZWIJANIU POSTAWY TWÓRCZEJ DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM.
Przedszkola od początku swego istnienia czyli od drugiej połowy XIX wieku były „przechowalniami” małych dzieci. Stworzone nie na potrzeby dzieci lecz ich rodziców i instytucji zatrudniających rodziców. Pierwsze poważne zmiany w funkcjonowaniu przedszkoli nastąpiły na początku XX wieku. Zaczęto wracać uwagę na to aby przedszkola były przystosowane do potrzeb dzieci, a pobyt w nich był dla nich przyjemny i korzystny dla rozwoju. W XXI wieku pojawiła się nowa koncepcja edukacyjna, która zmusza nas do poszukiwania nowych rozwiązań edukacyjnych. Przedszkola muszą wychowywać i edukować dzieci w taki sposób aby były one kreatywne, aktywne, odporne na zmiany, umiały rozwiązywać problemy, a co za tym idzie umiały myśleć twórczo i krytycznie. To nowe spojrzenie na dziecko znalazło swe odzwierciedlenie w „Podstawie programowej wychowania przedszkolnego” z dnia 01.12.1999 roku, gdzie czytamy : „ celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno - kulturalnym i przyrodniczym”. A więc do zadań przedszkola należy stworzyć dziecku takie warunki dla rozwoju własnej aktywności aby doprowadzić do aktywności twórczej dziecka i kształtowania się postawy twórczej.
Postawa twórcza ujmowana jest przez wielu autorów. Clerol i Gloton piszą, że jest to „dyspozycja do tworzenia, która w stanie potencjalnym istnieje u wszystkich ludzi i w każdym wieku, uzależniona od środowiska społeczno - kulturalnego”. Fromm zaś ujmuje ją jako „umiejętność widzenia, rozumienia, reagowania, dziwienia się, stawiania sobie pytań i angażowania się w działanie.” Postawa twórcza jest dyspozycją właściwą każdemu człowiekowi, a uruchomienie jej jest podstawowym zadaniem nauczanie i wychowania.
Przedszkole jako pierwsza instytucja wychowująca i nauczająca dzieci ma istotny wpływ na to jak ukształtuje się postawa twórcza małego człowieka. Istotną rolę odgrywa tutaj nauczyciel, który umożliwia organizowanie sytuacji twórczych. Powinien być on osobą inspirującą i organizującą odpowiednie warunki dla dziecka aby mogło rozwijać się twórczo. Pełni on rolę osoby zachęcającej do działania, podsuwa nowe propozycje, powinien zaciekawić dziecko. Zadania przez niego proponowane nie mogą być ani za trudne ani za łatwe, musza być dostosowane do możliwości dziecka. Bardzo ważne są następujące zasady pracy nauczyciela:
odpowiednie zorganizowanie sytuacji wstępnej (inspirującej);
mobilizowanie dzieci do wypowiedzi;
zapewnienie odpowiednich warunków warsztatowych;
pozostawienie dzieciom swobody;
Ingerencja nauczyciela nie może hamować aktywności dziecka lecz sprowadzać ją na odpowiednie tory. Nauczyciel powinien zachęcać dzieci do podjęcia pracy, rozwiewać wątpliwości i podsuwać ewentualne propozycje rozwiązań.
Niezbędnym warunkiem twórczej aktywności dziecka jest bogate i zróżnicowane środowisko materialne, które umożliwia dziecku wybór narzędzi i innych przedmiotów do działania. Wiadomo, że nie każde przedszkole stać na zakup drogich materiałów dydaktycznych, wtedy dużą rolę odgrywa również nauczyciel. Musi on z tych materiałów, które posiada umożliwić dzieciom różnorodną pracę. Od jego kreatywności zależy jak będą wyglądały zajęcia jego małych podopiecznych. Bo cóż z tego, że ma on tylko farby plakatowe. Malować można przecież pędzlem, palcem, gąbką, szmatką, na kartce papieru, materiale, szkle czy też gazecie. Propozycji może być wiele i zależą one tylko od wyboru nauczyciela. Formą kształtowania u dzieci postawy twórczej może być również włączanie ich w proces przygotowywania zajęć. Wykorzystywanie propozycji dzieci na pewno zmobilizuje je do dalszej pracy i dowartościuje, a wykonywanie zadań, które się współtworzyło na pewno jest dla dzieci o wiele przyjemniejsze.
Nauczyciel pracując z dziećmi w przedszkolu wyzwala w nich aktywność ruchową, literacką, muzyczną, plastyczną i teatralną. Pozwala im współuczestniczyć w ten sposób w odkrywaniu świata. Czyni je podmiotem wychowania, a nie biernym przedmiotem. Powodzenie nauczyciela w pracy nad rozwojem aktywności twórczej dzieci uwarunkowane jest przede wszystkim jego dobrą znajomością każdego dziecka. znajomością jego potrzeb, zdolności i zainteresowań. Dzieci energiczne potrzebują przede wszystkim ukierunkowania, zaś dzieci bierne wymagają zaczęty i porady.
Oprócz nauczyciela ważne są też warunki, które sprzyjają rozwojowi postawy twórczej u dziecka. A. Brzezińska wymienia trzy rodzaje takich warunków:
materialne - umożliwiające twórczą działalność z wykorzystaniem różnych materiałów;
emocjonalne - stwarzające odpowiednią atmosferę i poczucie bezpieczeństwa;
metodyczne - organizowanie kreatywnej działalności dziecka;
Bardzo ważne podczas rozwijania u dzieci postawy twórczej jest wychowanie poprzez sztukę. Relacje dziecko - sztuka może być rozumiana na dwa sposoby:
dziecko styka się z działaniami i wytworami sztuki;
własna twórczość dziecka i jego aktywność twórcza.
Bogactwo wrażeń, jakich dziecko doznaje w spotkaniach ze sztuką wpływa na jego wrażliwość i plastyczność. Stymuluje je do podjęcia aktywności twórczej. Stanowi ona punkt wyjścia do zintegrowanych form działań teatralnych, plastycznych, muzycznych, ruchowych które angażują dzieci emocjonalnie. Koncepcja „wychowania poprzez sztukę” jest integracją różnych stymulacji twórczej aktywności dziecka. zawiera ona takie elementy jak:
wielostronnego poznania rzeczywistości;
uczenia się;
rozwijania wrażliwości estetycznej;
wychowania przez twórczość;
wychowania zdrowotnego - ruch kreatywny;
wychowania społeczno - moralnego - trening wrażliwości;
rozwijanie osobowości i postawy twórczej.
Jedną z najlepszych form racy z dzieckiem w wieku przedszkolnym jest zabawa. Jest to najciekawsza forma pracy. Stosując ją nauczyciel może być pewny, że dziecko nie znudzi się, a nauczy się odróżniania fikcji od rzeczywistości, pobudzi swoją pamięć i wyobraźnię oraz uświadomi sobie swoje możliwości.
Wiele słusznej uwagi poświęca się aktywności twórczej dziecka, szczególnie w wieku przedszkolnym. Okres przedszkolny jest ważnym etapem dla dziecka. przedszkole uczy, pozwala poznawać, doświadczać z nim, kształtuje i wychowuje przyszłego obywatela. Etap przedszkolny to centrum uwagi świadomego rodzica i nauczyciela, dla którego prawidłowy rozwój dziecka jest najważniejszy.
LITERATURA:
K. Lubomirska, „Przedszkole rzeczywistość i szansa”, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1997;
R. Gloton, C. Clero, „Twórcza aktywność dziecka”, WsiP, 1984;
M. Karwowska - Struczyk, Rozwój dzieci, a ich aktywność, „Wychowanie w przedszkolu” 2000 nr 5;
M. Kielar - Truska „Jak pomagać dziecku w poznaniu świata”, WsiP, Warszawa 1992;