49. Wychowanie u J. Korczaka (1878-1942)

• Związany z nurtem określanym jako pedagogika psychologiczna

• Założył i kierował zakładami opiekuńczymi: „Dom sierot”, „Nasz dom”

• Program pedagogiczny oparty na idei samowychowania oraz społeczności dziecięcej współorganizowanej i współrządzonej przez dzieci

• W takim zakładzie wychowawca miał przede wszystkim obserwować i udzielać pomocy wychowankom w dochodzeniu prawdy, uczestniczyć z nimi we wspólnych zebraniach oraz szanować ich poglądy, wyrażane m.in. w zakładowej gazetce i podczas obrad samorządu, którego ważnymi elementami był sejm dziecięcy i sąd koleżeński

• Żądał równouprawnienia dziecka, poważnego traktowania jego spraw i przeżyć, wychowania w umiłowaniu dobra, piękna i wolności.

• Swoje zasady wychowawcze Janusz Korczak wykładał w pismach pedagogicznych, z których najważniejszy jest cykl Jak kochać dziecko oraz w Instytucie Pedagogiki Specjalnej i w Wolnej Wszechnicy Polskiej.

• Uznanie autonomii i godności dziecka było wg niego sprawą priorytetową. Przeciwstawiał się rozpowszechnionemu w ówczesnej praktyce pedagogicznej „wpajaniu dyscypliny”, wykluczał kary cielesne, potępiał praktyki zawstydzania dziecka.

• Proponował system zachęt i trzy zasady wychowawcze: współgospodarzenie, współzarządzanie oraz oddziaływanie opinii społecznej, które realizował przez organizowanie sklepików szkolnych, gazetek, kółek zainteresowań, dziecięcego samorządu oraz sądów koleżeńskich, rozstrzygających konflikty i zatargi, a zarazem uczących odpowiedzialności i empatii.

• Wspierał wysiłek dzieci związany z samodoskonaleniem stosując różnego rodzaju zachęty, np. ceremoniał rannego wstawania, uroczyste wyprawianie do szkoły, konkursy życzliwości, przedstawienia teatralne.

• Samorząd dziecięcy, w którym ważną rolę pełnił Sąd Koleżeński, był najważniejszą cechą programu wychowania opracowanego przez Janusza Korczaka w Domu Sierot i Naszym Domu. Takie rozwiązanie było wówczas rewolucyjne. Sąd był instytucją chroniącą dzieci przed błędami i despotyzmem wychowawców, gwarantował równouprawnienie i sprawiedliwość. Dzieci mogły zaskarżać nie tylko siebie nawzajem, ale również swoich wychowawców.

• Podkreślał prawo dziecka do szacunku. Dziecko to człowiek. Trzeba szanować człowieka dobrego, ale tez i złego. Będziesz szanował dziecko dobre, to wiele co pomoże. Jeśli uszanujesz dziecko złe, nie będzie ci przeszkadzać.

Sztuka wychowania- (ze źródeł wychowania Wołoszyna):

• Każde dziecko to wielki i ważny świat. Bez pomocy dzieci nie możesz poznać tych światów i nie uda ci się praca wychowawcza.

• Ludzie są różni, bo różne są ich pragnienia i uczucia.

• W życiu gromadki musi być porządek. Jego zasady należy ustalać razem z dziećmi.

• Musisz tak rządzić, żeby mieć jak najwięcej zwolenników. Żeby po twojej stronie stanęli ci, którzy pragną porządku.

• Nie można żądać od wychowanków więcej niż od siebie (Wychowawca bada i doświadcza)

• Gdy podnosisz głos, dziecko przestaje cię rozumieć, bo się boi, denerwuje. Gdy mówisz cicho i spokojnie, pozornie też niewiele pomaga. Ale o tych słowach przypomni sobie- za tydzień, za miesiąc czy za rok. Nie mów jednak za często ani za długo. Przemyśl rzecz wielokrotnie. Czasem odłóż rozmowę.

• Gdy wychowanek źle się sprawuje: nie hamuje swoich reakcji, podnosi głos, kpi z ciebie- nie odpowiadaj tym samym. Najbardziej i najlepiej uczą trudne chwile i trudne dzieci.

• Cierpliwość

• Wychowawca nie powinien szukać przyjemnego towarzystwa dla siebie, lecz zapewnić je dla tych odrzuconych.

• Dorosły jest potrzebny dziecku, gdy ma ono zmartwienie, coś mu dolega. Ale nie powinno się pytać stale o co chodzi. Ale gdy zwróci się do ciebie o pomoc, zrób dla niego wszystko, co w twej mocy.

• Podkreślał konieczność wzniesienia się do duchowego świata dziecka, a nie do zniżania się do niego. Należy to pojmować, jako najbardziej wnikliwe rozumienie i odczuwanie dziecięcego świata → poznawanie rozumem i sercem.

J. Korczak w „Kiedy znów będę mały”: nikt nie wie, czy uczeń więcej otrzymuje, gdy patrzy na tablicę szkolną, czy kiedy nieprzezwyciężona siła (siła słońca, która odwraca głowę słonecznika) zmusza go do spojrzenia przez okno.

(Janusz Korczak- Henryk Goldszmit (urodzony w Warszawie, 22 VII 1878/79?; zamordowany w niemieckim obozie śmierci, w Treblince, 5/6? VIII 1942) - lekarz, wychowawca, pisarz, społecznik. Kierował Domem Sierot dla dzieci żydowskich (1912-1942), współtworzył Nasz Dom (w 1919 w Pruszkowie, od 1928 w Warszawie) dla dzieci polskich, w których to placówkach realizowano jego autorski system wychowawczy, a także program badań nad rozwojem i życiem społecznym wychowanków. Członek wielu towarzystw społecznych i oświatowych; wykładowca w seminariach i wyższych uczelniach, popularny prelegent; biegły sądowy w sprawach dotyczących dzieci. Założył eksperymentalną gazetę dziecięcą „Mały Przegląd” (1926-1939); współpracował, pod pseudonimem Stary Doktór, z radiem (l934-36, 1938-39).

W organizowanych przez niego placówkach wychowawczo-opiekuńczych, domach sierot, którym miało być przywrócone ciepło rodzinnego ogniska, uczył jak „kochać dziecko”, a zwłaszcza opuszczone „dziecko ulicy”.

---