CHOROBY NACZYNIOWE MÓZGU
Udar mózgu (ang. stroke) - jest to nagłe ogniskowe lub uogólnione zaburzenie czynności mózgu utrzymujące się powyżej 24 godzin lub prowadzące do śmierci wywołane jedynie przez przyczyny naczyniowe.
Udar niedokrwienny mózgu - udar spowodowany gwałtownym zatrzymaniem dopływu krwi do mózgu. Może być wynikiem niedrożności tętnicy zaopatrującej lub niewystarczającym przepływem krwi przez dany obszar mózgu.
Do zamknięcia tętnicy może doprowadzić zakrzep powstały w miejscu niedrożności lub materiał zatorowy, który przemieścił się do naczynia mózgowego.
Do powstawania zatorów mózgowych przyczyniają się niektóre choroby serca (jak na przykład wady zastawek, ostry zawał serca, zaburzenia rytmu serca) - zator kardiogenny. Innym źródłem zatorów są zmiany miażdżycowe w innych tętnicach, ulegające fragmentacji i przemieszczeniu do tętnic mózgowych - zator wewnątrztętniczy. W pewnych okolicznościach może dochodzić do przedostania się materiału zatorowego z układu żylnego (kończyn dolnych lub miednicy małej) - zator paradoksalny.
Do udaru niedokrwiennego może także doprowadzić gwałtowny uogólniony spadek przepływu krwi przez naczynia (przy spadku ciśnienia krwi lub nasilonych zaburzeniach rytmu serca), który w połączeniu ze zwężeniem tętnic mózgowych powoduje niedostateczne zaopatrzenie mózgu w tym rejonie.
Inne rzadkie przyczyny udaru mózgu to:
Zaburzenia krzepnięcia
Choroby krwi
Zmiany zapalne naczyń
Uszkodzenie ściany tętnic (rozwarstwienie): pourazowe lub samoistne
Zakrzep zatok żylnych mózgu i żył mózgowych
Udar krwotoczny mózgu, czyli krwotok mózgowy - udar spowodowany przedostaniem się krwi poza naczynie mózgowe. W konsekwencji doprowadza do niszczenia tkanki przez wynaczynioną krew. Najczęściej dochodzi do niego wskutek pęknięcia drobnych tętnic mózgowych w przebiegu nadciśnienia tętniczego. Inną przyczyną mogą być nieprawidłowości naczyń (tak zwane malformacje naczyniowe, naczyniaki).
Krwotok podpajęczynówkowy (podpajęczy) - krwotok do przestrzeni płynowych otaczjących mózg. Najczęściej jest spowodowany pęknięciem tętniaka, czyli nieprawidłowego poszerzenia dużych tętnic przebiegających na podstawie i powierzchni mózgu. W zależności od umiejscowienia tętniaka może z nim współistnieć krwotok mózgowy.
Typy udarów:
Niedokrwienne (ok.80%)
Spowodowane zmianami zakrzepowymi w dużych naczyniach szyjnych i mózgowych (ok.30%)
Spowodowane zmianami w małych tętnicach mózgowych (ok.20%)
Spowodowane zatorem (ok.30%)
Krwotoczne (ok.20%)
Krwotoki śrómózgowe (ok.15%)
Krwotoki podpajęczynówkowe (ok.5%)
Ze względu na przebieg kliniczny niedokrwienia mózgu (czas trwania objawów) wyróżniono:
Przejściowy atak niedokrwienny (ang. TIA, Transient Ischemic Attack) - objawy ogniskowych lub uogólnionych zaburzeń czynności mózgu trwające poniżej 24 godzin.
Udar niedokrwienny z objawami odwracalnymi (ang. RIND, Reversible Ischemic Neurological Deficit) - objawy zaburzeń czynności mózgu trwające powyżej 24 godzin, wycofujące się przed upływem 21 dni.
Dokonany udar niedokrwienny - objawy trwałego zaburzenia funkcji mózgu.
Udar postępujący - narastające objawy zaburzeń funkcji mózgu spowodowane przyczynami naczyniowymi.
Inne pojęcia:
Zaniewidzenie jednooczne (łac. amaurosis fugax, ang. Transient Monocular Blindness, TMB) - objawy zaburzeń widzenia w jednym oku spowodowane najczęściej materiałem zatorowym przemieszczającym się przez tętnicę środkową siatkówki. Źródłem tego materiału są najczęściej zmiany miażdżycowe w tętnicy szyjnej (wewnętrznej lub wspólnej). Objawy niedokrwienia siatkówki są uznane za równoważne z niedokrwieniem mózgu, to znaczy, że TMB traktowane jest klinicznie jak TIA.
Niedowład - osłabienie siły mięśni. Może dotyczyć różnych grup mięśni w zależności od miejsca uszkodzenia mózgu.
Porażenie - całkowity brak możliwości poruszania daną grupą mięśni.
W udarze najczęściej występuje niedowład lub porażenie mięśni twarzy i kończyn po jednej stronie ciała - typowo po stronie przeciwnej niż lokalizacja udaru.
Afazja - zaburzenia funkcji mowy spowodowane uszkodzeniem ośrodków mowy w mózgu. Może objawiać się zaburzeniami rozumienia mowy, niemożnością przypominania sobie słów (np. nazw przedmiotów), kłopotami w prawidłowym wypowiadaniu słów i zdań lub kombinacją wymienionych. Towarzyszyć jej mogą trudności w czytaniu, pisaniu oraz liczeniu. Afazja występuje przy uszkodzeniu tak zwanej dominującej półkuli mózgu. W przypadku ludzi praworęcznych jest nią półkula lewa.
Objawy udaru mózgu
Najczęstszymi objawami udaru mózgu jest nagłe wystąpienie:
niedowładu lub porażenia mięśni twarzy, ręki i/lub nogi, najczęściej po jednej stronie ciała
"znieczulenia" twarzy, ręki i/lub nogi, najczęściej po jednej stronie ciała
zaburzeń mowy, z trudnościami w zrozumieniu słów oraz w wypowiadaniu się
zaburzeń widzenia w jednym lub obu oczach
zaburzeń chodzenia z utratą równowagi i zawrotami głowy
silnego bólu głowy bez znanej przyczyny
Objawy udaru zależą od umiejscowienia uszkodzenia w mózgu oraz od jego rozległości. Dlatego u poszczególnych osób objawy mogą się różnić. Udar mózgu często jest niebolesny.
3