Wykład 2, 25.02.2008
Owady bezskrzydłe i uskrzydlone.
Owady bezskrzydłe to np. skoczogonki Collembola a także wszelakie owady synantropijne (żyjące w domach, w otoczeniu człowieka).
Owady uskrzydlone to:
Ważki Odonata:
Bardzo wydłużony odwłok, głowa mocno zbudowana, obracająca się wokół. Generalnie żywią się szkodnikami (są zoofagami). Żyją w środowiskach nadwodnych. Zwalczają np. komary.
Jętki Ephemeroptera:
Żyją tylko jedną dobę, na końcu ciała posiadają wypustki (cerci); żyją wyłącznie nad jeziorami.
Karaczany Blattodea:
Należą do nich karaluchy, które rozmnażają się bezpłciowo. To także owady sysnantropijne. Przeobrażenie niezupełne, prowadzą ukryty, zwykle nocny tryb życia.
Pchły Siphonaptera:
Spłaszczone bocznie, krwiopijne pasożyty.
Modliszki Mantodea:
W Polsce żyje tylko 7 gatunków, bardzo starych (pojawiły się już w Kredzie), odnóża chwytne, są drapieżnikami. W Polsce można je spotkać w okolicach Sandomierza.
Skorki Dermaptera:
Na końcu ciała posiadają cęgi. Są to drapieżniki i saprofagi. Teoretycznie przez to są pożyteczne. Pierwsza para skrzydeł jest parą ochronną.
Patyczaki Phasmida:
Są to owady upodabniające się do rośliny na której żerują. Upodabniają się do gałązek, liści i jest to specyficzna forma ochrony przed większymi drapieżnikami (nie widzą tych owadów).
Termity Isoptera.
Wszy Anoplura:
Należą do pasożytów człowieka i zwierząt. Skrzydła uwstecznione (tak silnie, że ich brak), ciało owłosione.
Wszoły Mallophaga:
Ostre zakończenia odnóży, żerują na ptakach.
Prostoskrzydłe Orthoptera:
Spłaszczone bocznie, przykładem jest pasikonik, turkuć podjadek (ewenement). Roślinożerne, ale nie są szkodnikami. Wyjątkiem jest turkuć podjadek, który jest szkodnikiem, zwłaszcza na glebach torfowych. Niektóre mają zredukowane drugie skrzydła. Świerszcze - spłaszczone grzbieto-brzusznie.
Przyżeńce (?):
Bardzo mała długość ciała, żyją po spodniej stronie liścia wysysając soki. Larwy nie mają skrzydeł.
Pluskwiaki równoskrzydłe Homoptera:
Zawsze dwie pary skrzydeł, aparat gębowy kłująco-ssący.
→Miodówkowate - oblepiają rośliny.
→Mszycowate - w obrębie tej rodziny występują gatunki żerujące na konkretnych gatunkach oraz takie, które muszą się przemieszczać. W ciągu roku mogą mieć kilka do kilkunastu pokoleń.
→Czerwce - samice obumierając tworzą tzw. tarczki na roślinie. Generalnie rozmnażają się bezpłciowo, samce… po prostu są.
Pluskwiaki różnoskrzydłe Heteroptera:
Ciało spłaszczone grzbieto-brzusznie, aparat gębowy kłująco-ssący, na grzbiecie charakterystyczny trójkąt, skrzydła zróżnicowane. Wydzielają substancje o nieprzyjemnym zapachu. Większość z nich żeruje na owadach szkodliwych. Żyjące w wodzie mają opływowe kształty, odnóża typu pływnego (pluskwiaki pływające na powierzchni wody jak również pod wodą - mają skrzelotchawki).
Chrząszcze Coleoptera:
Największa grupa owadów.
→Biegaczowate - w Polsce ok. 500 gatunków, największa grupa. Większość z nich to drapieżniki, ale są także roślinożercy.
→Pływakowate, Kałużnicowate - pływają postaci dorosłe jak również larwy. Drapieżcy, mogą niszczyć narybek.
→Kusakowate - mają skrócone pokrywy. Gatunki leśne, bardzo drapieżne, można je także spotkać w agrocenoznach.
→Omarlicowate - np. Grabarz; rozkładają trupy zwierząt, żyją na powierzchni gleby i w glebie.
→Omomiłkowate - drapieżniki.
→Świetliki - cyflutryna powoduje świecenie.
→Przekrasnowate - bardzo pożyteczne, żyją w okolicach pszczelich uli, są drapieżnikami.
→Łyszczynkowate - można je spotkać na roślinach krzyżowych, np. rzepaku - jest jego głównym szkodnikiem, zjada części wegetatywne tej kapusty.
→Olejnicowate - pożyteczne - produkują kantarydynę wykorzystywaną w farmaceutyce.
→Kuzkowate - posiadają rogi (długie czułki). U samców dłuższe od ciała, u samic odwrotnie. Żyją w lasach. W obrębie tej rodziny wyróżniamy kilka gatunków.
→Stonkowate - np. stonka ziemniaczana, roślinożercy, niektóre z nich przez szkodnictwo odgrywają istotną rolę.
→Ryjkowcowate - ryjek różnej długości i szerokości. Większość to roślinożerni szkodnicy.
→Jelonkowate - 7 gatunków w Polsce, np. jelonek rogacz.
→Żukowate - gatunki głównie leśne, najczęściej saprofagi, czasem kaprofagiczne (żerujące na nawozach organicznych) - powodują mieszanie gleby i nawozu.
Występują tutaj także szkodnicy, jak np. chrabąszcz kasztanowiec żerujący na kasztanowcach (na częściach nadziemnych jako postać dorosła i na korzeniach jako larwa).
Sieciarki Neuroptera:
Dwie pary skrzydeł silnie użyłkowanych, są to drapieżnicy mszyc.
Muchówki Diptera:
Jedna para skrzydeł, druga silnie zredukowana.
→Bzygowate - drapieżna rodzina.
→Mustykowate (meszkowate) - gatunki pasożytnicze zwierząt wyższych (pasożytują larwy)
→Leniowate - kolorowe, duże szkodniki, roślinożerne.
→Komarnicowate - owady szkodliwe, podżerają rośliny i ich systemy korzeniowe, żyją na terenach podmokłych.
→Bąkowate - w aparacie gębowym mają przecinaki tnące skórę.
Błonkoskrzydłe Hymenoptera:
Dwie pary skrzydeł silnie użyłkowanych, owady szkodliwe, niektóre tylko pożyteczne.
→Trzmielnikowate - szkodniki.
→Osowate - nieszkodliwe, np. szerszenie.
→Galasówkowate - wskutek działania śliny ich larw na liściach powstają galasy (twarde kulki).
→Ościcowate - pasożytują na szkodnikach.
→Gąsienicowate - pasożytują w gąsienicach motyli.
→Mrówkowate - uskrzydlone lub bezskrzydłe.
Wojsiłki Mecoptera:
Drapieżniki szkodników.
Wielbłądki Raphidioptera:
Drapieżniki szkodników.
Chruściki Trichoptera:
Żyją na roślinach wodnych, przeobrażenie zupełne, dorosłe owady przypominają motyle nocne.
Motyle Lepidoptera:
→Zwójkowate - szkodniki lasów.
→Trociniarkowate - żerują w spróchniałych dziuplach drzew.
→Przeziernikowate- przezroczyste skrzydełka.
→Molowate - szkodniki roślinożerne.
→Bielinkowate - szkodniki roślin, np. bielinek kapustnik.
→Paziowate - zazwyczaj pożyteczne.
→Namiotnikowate - roślinożercy.
→Piórkoskrzydłe - strzępione skrzydełka.
→Zawisakowate - żyją tylko w lasach.
→Palczatkowate
→Pawiowate
→Rusałkowate - najpospolitsze, gąsienice nie powodują strat w agrocenozach.
→Niedźwiedziówkowate - dość rzadkie.
→Nocnicowate - tzw. ćmy, motyle nocne.
→Jedwabniki - pożyteczne.