Rodzaje pomiarów: bezpośredni-pomiaru wartości liczbowej wielkości fizycznej dokonuje się przez bezpośrednie porównanie jej ze wzorcem miary tej wielkości lub przez odczytanie jej na przyrządzie poprzednio wywzorcowanym tym wzorcem. Pośredni-wielkość fizyczną ustala się mierząc inną wielkość, zależną w określony sposób od wielkości poszukiwanej. Rodzaje ze względu na przeznaczenie pomiarów: p.w ruchu- bieżąca kontrola pracy maszyn i urządzeń, p.kontrolne- dokładne sprawdzanie pracy maszyn co pewien czas p.odbiorcze- sprawdzenie czy zainstalowane urządzenie odpowiada stawianym przez odbiorcę wymaganiom p.badawcze- dostarczają szczegółowych danych do rozwiązywania określonych problemów technicznych zakres mierniczy składa sie: zakres wskazań :jest to obszar zawarty miedzy początkiem a końcem podziałki, zakres pomiaru: obszar wskazań określony górną granicą pomiaru, między którymi błąd pomiaru jest niższy lub równy błędowi dopuszczalnemu dla danego rodz przyrządu. Błąd pomiaru: odstępstwo wyniku jednostkowego pomiaru od wartości prawdziwej, której wielkości na ogół nie znamy. błąd gruby: niewspółmiernie duzy w stosunku do wartości wielkości mierzonej np. mechaniczne zacięcie się wskazówki przyrządu na skutek zanieczyszczenia mechanizmu przekładniowego. błędy systematyczne: wywołane stałymi cechami przyrządów pomiarowych. Błędy przypadkowe: SA to subiektywne pomyłki odczytującego, cechy statyczne i dynamiczne przyrządu oraz wpływy fiz. czynników zewn błąd bezwzględny jest różnicą między wartością wielkości określonej w konkretnym pomiarze a wartością rzeczywista tej wielkości. Δa=a-a0 Błąd względny: stosunek błędu bezwzględnego do wartości rzeczywistej, umożliwia porównanie dokładności przyrządu pomiaru. δa=Δa/a0 Wartość błędu bezwzgl. i wzgl. nazywa się uchybem pomiaru. Klasa dokładności liczba wyrażająca stosunek błędu bezwzgl. do całego zakresu wskazań. Kontrola metrologiczna przyrządów: wzorowanie:przypisywanie każdej działce skali odpowiadającej jej wartości oraz wyznaczanie poprawek dla określonego przyrządu pomiar. sprawdzanie: porównanie danego przyrz.pomiar. znajdującego się od pewnego czasu w eksploatacji z przyrz wzorcowym. Legalizacja: spr.zgodnosci wzorców miar i przyrz. pom.zobowiazanymi przepisami i je cechuje. Cechowanie: umieszczanie na wzorcach miar i pp odpowiednich znaków urzędów legalizacyjnych na dowód, że są zgodne z obowiązującymi przepisami. Klasa dokładności: jest to liczba wyrażająca graniczny dopuszczalny błąd przyrz. pom. kl przyrz. wyraża się liczbami całk. I ułamkami dziesiętnymi. Klasy przyrządów: laboratoryjne wzorcowe(0,005-0,5), labor.kontrolne(0,5-1,0), techniczne robocze(1,0-6,0) Pomiar- zespół czynności, które należy wykonać w celu zmierzenia wymiaru przedmiotu. Mierzenie polega na porównaniu danej wielkości z inną wielkością tego samego rodzaju, przyjętą za jednostkę miary
Narzędzia pomiarowe: wzorce-narzędzia pomiarowe odtwarzające jedną(wz. jednomiarowy) lub kilka(w.wielomiarowy) znanych wartości danej wielkości(płytki wzorcowe, przymiary, sprawdziany, szczelinomierze) przyrządy pomiarowe- narzędzia pomiarowe do bezpośredniego lub pośredniego wykonania pomiarów, zawierają mechanizm przeznaczony do przetwarzania jednej wielkości w drugą, mogą być uniwersalne lub specjalne. Przymiary- mniej dokładne narzędzia miernicze, kreskowy wzorzec użytkowy, służący do pom.bezpośrednich. Używane do mierzenia dużych długości Szczelinomierze- wzorce do sprawdzanie grubości szczelin i luzów powstających między blisko siebie ustawionymi powierzchniami. Płytki szczelinomierza mają grubość od 0,05 d0 0,5 mm Płytki wzorcowe- najdokładniejsze wzorce długości, mają kształt prostopadłościanu, którego dwie równoległe powierzchnie pomiarowe o znormalizowanych wymiarach ograniczają powierzchnię wzorca. Stosowane w kompletach o znormalizowanej liczbie sztuk i wymiarach. Liczba i wymiary płytek w kompletach są tak dobrane aby można było składać z nich dowolne wymiary. Używa się do mierzenia sprawdzianów i b.dokładnie wykonanych przedmiotów, do nastawiania i sprawdzanie przyrządów mierniczych Sprawdziany- narzędzia pomiarowe, nie określają wymiarów sprawdzanego elementu ale umożliwiają stwierdzenie czy wymiary te nie przekraczają określonych granic tolerancji, do szybkiego wykonania pomiaru w produkcji wielkoseryjnej Średnicówka mikrometryczna- do wyznaczania wymiarów otworów-średnic Zakres 75-575mm. Składa się z tulei, wrzeciona ze śrubą mikrometryczną, bębna, końcówki stałej z trzpieniem pomiarowym i przedłużacza. Na tulei znajduje się kreska wzdłużna i podziałka o zakresie pomiarowym 13 mm. Na jednym końcu tulei znajduje się końcówka o powierzchni sferycznej a na drugim nagwintowany wewnątrz otwór, w którym przesuwa się wrzeciono ze śrubą mikrometryczną o skoku 0,5 mm. Na wrzecionie zamocowany jest bęben z podziałką o zakresie pomiarowym 0,5mm i działce elementarnej o wartości 0,01mm Jeden koniec wrzeciona ma sferyczną powierzchnię pomiarową i zabezpieczone nakrętką dwie śruby regulacyjne do nastawiania dolnej granicy zakresu pomiarowego. Do zwiększenia zakresu pomiarowego między tuleje a końcówkę stałą wkręca się odpowiedni przedłużacz(13,25,50,100,200)Zakres 75-88mm 75-575mm Przyrządy czujnikowe- czujniki zegarowe stosowane do pomiaru wymiarów zewnętrznych metodą różnicową, do bezpośredniego pomiaru małych grubości oraz kontroli wzajemnego położenia części maszyn. Położenie przekładni jest tak dobrane, że przesunięciu trzpienia mierniczego o 1mm odpowiada pełny obrót dużej wskazówki. Wskazówka mała obraca się 10 razy wolniej. Czujnik ma dwa wskaźniki tolerancji, które można ustawić niezależnie od potrzeb. Średnicówka czujnikowa- umożliwia wykorzystanie czujnika zegarowego do określania wewnętrznych wymiarów metodą pośrednią, używane do dokładnego mierzenia średnic głębokich otworów i określenia błędów ich kształtu Zakres od 6 do 250mm Błędy 5-10μm
Suwmiarka- do pomiaru wymiarów zewnętrznych, wewnętrznych i głębokości otworów. Składa się z prowadnicy stalowej, wyposażonej w podziałkę milimetrową, zakończonej dwiema szczękami nieruchomymi. Po prowadnicy przesuwa się suwak mający dwie szczęki ruchome odpowiadające szczękom stałym. Na suwaku znajduje się specjalna podziałka 9mm- noniusz podzielona na 10 równych części. Suwak ma zamontowaną dźwignię zacisku, za pomocą której ustala się położenie suwaka Pomiar:suwak suwmiarki odsuwa się w prawo i miedzy rozsunięte szczęki wkłada mierzony przedmiot, następnie odsuwa się suwak do zetknięcia płaszczyzn stykowych szczęk z krawędzią przedmiotu. Odczytuje się ile całych działek prowadnicy (milimetrów) odcina zerowa kreska noniusza, co odpowiada mierzonemu wymiarowi w mm, następnie odczytuje się która kreska noniusza znajduje się na przedłużeniu kreski podziałki prowadnicy(kreska noniusza wskazuje dziesiętne części mm). Dokładność 0,1 0,02 0,05mm Zakres do 1000mm Mikrometr zewnętrzny-do pomiaru długości, grubości i średnicy z dokładnością do 0,01mm Zakresy pomiarowe 0-25, 25-50, 50-75mm Składa się z kabłąka, na jednym końcu znajduje się kowadełko, a na drugim nieruchoma tuleja z podziałką wzdłużną i obrotowym bębnem z podziałką poprzeczną. Jest wyposażony w wrzeciono, zacisk ustalający i pokrętkę sprzęgła ciernego. Wrzeciono jest zaopatrzone w gwint o skoku 0,5mm który jest wkręcony w nakrętkę zamocowaną wewnątrz nieruchomej tulei z podziałką wzdłużną. Obracając bęben można dowolnie wysuwać lub cofać wrzeciono. Aby unikać uszkodzenia gwintu przez zbyt mocne dociśnięcie czoła wrzeciona do powierzchni mierzonego przedmiotu, mikrometr jest wyposażony w sprzęgło cierna z pokrętką. Obracając pokrętkę przesuwamy wrzeciono do chwili zetknięcia go z mierzonym przedmiotem lub kowadełkiem, po czym sprzęgło ślizga się i nie przesuwa wrzeciona. Położenie wrzeciona ustala się za pomocą zacisku. Nieruchoma tuleja z podziałką jest wyposażona w kreskę wskaźnikową, nad którą jest naniesiona podziałką milimetrową. Na powierzchni bębna jest nacięta podziałka obrotowa poprzeczna dzieląca obwód bębna na 50 równych części. Pełny obrót bębna powoduje przesunięcie wrzeciona o 0,5mm. Obrócenie bębna o jedną działkę skali -0,01mm. Wartość mierzonej wielkości określa się najpierw odczytując na podziałce wzdłużnej liczbę pełnych mm i połówek mm odsłoniętych przez brzeg bębna a następnie odczytuje się setne części mm na podziałce bębna patrząc, która działka na obwodzie bębna odpowiada wzdłużnej kresce wskaźnikowej tulei Mikrometr wewnętrzny- do pomiaru średnic otworów, wgłębień i szerokich rowków. Powierzchniami pomiarowymi są zewnętrzne strony szczęk mikrometru. Może być jednostronny lub dwustronny Zakresy pomiarowe 5-30, 30-55mm dokładność 0.01mm