Ewelina Najdyhor, gr 3

1.Scharakteryzować skały macierzyste gleb:

ZLEPIENIEC

Skała osadowa zwięzła, należąca do grupy skał osadowych gruboziarnistych. Struktura psefitowa.

Zlepieńce (konglomeraty) są skałami psefitowymi (gruboziarnistymi, przewaga ziarn o średnicy > od 2 mm), powstałymi w wyniku diagenezy żwirów(kompleks przemian złożonego osadu- powstają lite formy skał osadowych; najczęściej proces ten zachodzi przez zlepienie ziaren związkami chemicznymi, krążącymi w roztworach przenikających osady. Wskutek ciśnienia, jakiemu podlegają osadzone materiały, lub też w wyniku zlepienia poszczególnych ziarnek mineralnych przez substancje wytrącające się z wód krążących wewnątrz osadów, te ostatnie przemieniają się często w lita skałę. Spoiwa dostarcza woda przesiąkająca w głąb skorupy ziemskiej lub woda w morzach i oceanach. ). Zbudowane są z obtoczonych okruchów skalnych (otoczaki i żwiry), scementowanych ponownie różnego typu spoiwem- węglanowym, krzemionkowym lub ilastym. Zlepieńce mogą mieć rozmaity skład petrograficzny. Znane są zlepieńce jednoskładnikowe, np. zlepieńce kwarcowe lub wapienne, częściej jednak mają charakter wieloskładnikowy. Wśród zlepieńców wyróżnia się zlepieńce rzeczne (źle wysortowane), morskie (zawierające często glaukonit lub konkrecje fosforanowe) oraz zlepieńce lodowcowe i jeziorne. Głównymi elementami skałotwórczymi są tu: kwarzec klastyczny oraz w mniejszej ilości minerały ilaste, węglany, chalcedon, opal, muskowit, skalenie, tlenki żelaza i lokalnie okruchy różnych gatunków skał . W wyniku wietrzenia zlepieńców powstają gleby o charakterze żwirów gliniastych, o wartości warunkowanej przede wszystkim rodzajem spoiwa. Powstają we wszystkich środowiskach sedymentacyjnych.

Występowanie w Polsce: Czerwona Góra koło Chęcin (Góry Świętokrzyskie), Szkucie koło Końskich (północno- zachodnie obrzeżenie Gór Świętokrzyskich), Śladków Mały k. Buska Zdroju (południowe obrzeże Gór Świętokrzyskich); Myślachowice, Filipowice koło Krzeszowic (Małopolska), Radków (Góry Stołowe), Książ koło Wałbrzycha (Dolny Śląsk), Walim, Kamionki koło Pieszyc (Góy Sowie), okolice Złotoryi i Nowego Kościoła (Pogórze Kaczawskie).

MUŁKI

Skała osadowa, drobnookruchowa. Struktura aleurytowa, tekstura luźna.

Mułki są podobne do piasków lecz mają mniejszą średnicę ziarna (0,1- 0,01). Są one produktami nagromadzenia minerałów w strefie powierzchniowej skorupy ziemskiej. Skały te składają się z kwarcu, minerałów ilastych, węglanów, wodorotlenków żelaza i substancji bitumicznych. Tworzą się w wyniku transportu i sedymentacji wodnej w dolnym biegu rzeki, w jeziorach lub płytkich morzach. Odznaczają się dużą zasobnością w składniki pokarmowe dla roślin. Niekiedy wykazują wadliwe stosunki powietrzno- wodne, ze względu na dużą zawartość ziarn drobnych. Na ogół stanowią dobrą skałę macierzystą gleb.

W wyniku procesu diagenezy mułki przekształcają się w mułowce.

W Polsce występują m.in. na Żuławach.

MARGIEL

Skała osadowa, pochodzenia organicznego. Struktura mieszana.

Margle stanowią przejście od grupy ilastej do skał węglanowych. Składają się ze zmiennych ilości substancji ilastej, węglanu wapnia i kwarcu klastycznego(ok. 50-70% kalcytu, domieszki SiO₂, Al₂O₃). W mniejszych ilościach występują dolomit, glaukonit i inne. Mogą ponadto zawierać domieszki materiału okruchowego, którego zwiększony udział prowadzi do powstawania odmian piaszczystych lub piaskowców marglistych. Barwa szara lub żółta, rzadziej biała. Odmiany uwarstwione zwane są łupkami marglistymi, odmiany skrzemieniałe noszą nazwę opoki. Odmiany: margle ilaste, piaszczyste, wapniste, dolomityczne, glaukonitowe. Margle jeziorne obok wymienionych głównych składników zawierają liczne zbutwiałe szczątki roślin. Margle są na ogół mniej twarde i zwięzłe niż wapienie. Cechą charakterystyczną tych skał jest silne „burzenie” z 10% HCl, podczas którego wytrąca się i pozostaje osad minerałów ilastych. Tworzą się na dnie płytkich jezior.

RYOLIT

Skała magmowa, wylewna( IV klasa). Struktura półkrystaliczna, różnoziarnista porfirowa. Tekstura bezładna.

Ryolity są skałami przesyconymi krzemionką, kwaśnymi. Jest to wylewny odpowiednik granitu. Zawierają 20-60% kwarcu, 35-90% skaleni potasowych, 10-65% plagioklazu, do 15% minerałów ciemnych.

Powstają w wyniku gwałtownego wydobywania się lawy na powierzchnię i jej zastygania. Są one związane z magmami granitowymi, co decyduje o tym, że ich chemizm i skład mineralny jest zbliżony do granitów.

Charakteryzują się one strukturą porfirową z prakryształami kwarcu, plagioklazów lub ortoklazu. Ciasto skalne jest mikrokrystaliczne lub szkliste (częściowo lub całkowicie), co często utrudnia ustalenie składu mineralogicznego. Tekstura tych skał jest masywna i bezładna bądź kierunkowa. Ich ciemniejsza od granitów barwa jest wynikiem obecności rozproszonych minerałów ciemnych, zaś czerwonawe zabarwienie może pochodzić od utlenionego żelaza.

Ze skał ryolitowych powstają najczęściej gleby lekkie, wykazujące niedobór wapnia, magnezu i fosforu.

W Polsce występują na Dolnym Śląsku: Nowy Kościół, Sędziszowa (Pogórze Kaczawskie), Kamienna Góra, Wałbrzych, Sokołowsko koło Mieroszowa (Góry Wałbrzyskie i Kamienne), Walim, Jedlina Zdrój- ryolity kuliste (Góry Sowie i zachodnie obrzeżenie); Miękinia, Zalas koło Krzeszowic (Małopolska); w krystalicznym podłożu Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej (stwierdzony wierceniami).

2. Wymienić skały występujące w przewadze w Parku Narodowym najbliższym miejsca zamieszkania.

Poleski Park Narodowy

Obszar parku położony jest na skraju głęboko zalegającej wschodnioeuropejskiej krystalicznej platformy prekambryjskiej. Pokrywające ją utwory paleozoiczne wykształcone są jako dolomity, wapienie, piaskowce i osady marglisto-ilaste. Okres karboński zaznaczył się na obszarze Polesia Lubelskiego akumulacją organicznego materiału, z którego powstały złoża węgla kamiennego (eksploatowane poza terenem parku). Znaczenie rzeźbotwórcze dla chronionego obszaru mają przede wszystkim płytko zalegające skały górnej kredy o urozmaiconej powierzchni stropowej. Są to: kreda pisząca, margle i opoki.

W Poleskim PN ponad poziomem równin z torfowiskami i jeziorami wznoszą się pagóry- ostańce zbudowane z utworów kredowych. Obszar parku swoją rzeźbę terenu zawdzięcza działalności lodowca i wód polodowcowych. Powolny odpływ wód wynikający z płaskości terenu przyczynił się do powstania licznych torfowisk oraz zbiorników wodnych.

---