MiP wyk.3 17.10.2012
Temat: Ogólne zasady diagnostyki mikrobiologicznej.
Rodzaje interakcji:
- drobnoustroje z organizmem
- drobnoustroje komensalne
- drobnoustroje oportunistyczne
- drobnoustroje patogenne
Diagnostyka mikrobiologiczna - cel:
- identyfikacja czynnika etiologicznego odpowiedzialnego za zakażenie
- określenie jego profilu wrażliwości na chemioterapeutyki
- pobranie materiału (wymazy, krew, mocz, kał, płyny)
Próbki materiału do badania mikrobiologicznego:
- wymaz z gardła, migdałków, plwocina
- wymaz tkanki
- krew, kał, mocz
Zasady diagnostyki mikrobiologicznej materiału:
- przed rozpoczęciem chemioterapii
- pobrać przed antybiotykoterapią
- z miejsc chorobowych
- odpowiednia ilość
- zasady aseptyki
- odpowiednie warunki przechowywania i transportu
- dostarczyć do pracownika jak najszybciej
Wytyczne:
Każda próbka ma:
- imię i nazwisko (pacjenta :)
- nr historii choroby
- data i godzina pobrania
- rodzaj materiału
- przypuszczalne rozpoznanie
- rodzaj badania
- jakie leki, antybiotyki przyjmuje chory
- specjalne życzenia do badań (posiew, toksyny)
- pieczątka i podpis lekarza
Pobieranie krwi - zalecenia ogólne:
- krew na posiew pobieramy przed leczeniem lub podaniem kolejnej dawki leku
- w sytuacji, gdy wystąpi gorączka, krew pobieramy 30 min. przed gorączką (wysoka gorączka poprzedzona jest dreszczami)
- 2 - 3 próbki krwi w ciągu doby z niezależnych wkłuć w odstępie czasowym (pojedyncze pobranie na posiew nie jest wystarczające do potwierdzenia)
- krew pobieramy prosto z żyły (nie z cewników)
- odpowiedni rodzaj podłoża do posiewu krwi w zależności od pacjenta
Sposób postępowania:
butelki z podłożem do posiewu - podgrzane 35 - 37% temp. Ciała
opisać buteleczki
korki od butelek zdezynfekować 70 - % alkoholem izopropylowym; odczekać 1 min.
Przygotowanie skóry pacjenta:
mycie skóry wodą z mydłem
dezynfekcja 2 - % roztworem jodyny
dezynfekcja 70 - % roztworem alkoholu etylowego - odczekać
Pobrać 10 - 20ml krwi, zmienić igłę i umieścić w butelkach z podłożem (po 5 - 10ml
do każdej butelki).
Pobrany materiał szybko dostarczyć do laboratorium.
Podczas transportu utrzymywać odpowiednią temperaturę.
Pobranie płynu mózgowo - rdzeniowego:
- płyn m.-r. pobiera lekarz przez nakłucie lędźwiowe z zachowaniem zasad aseptyki - skórę dezynfekuje, tak jak przy pobraniu krwi
- dostarczyć tak jak krew - w cieple
Pobranie materiału z górnych dróg oddechowych:
a) zapalenie gardła lub migdałków
- posiew z tylnej ściany gardła
- nie dotykać języka i błon śluzowych jamy ustnej podczas pobierania wymazu
b) zapalenie ucha zewnętrznego
pobieranie z zewnętrznego kanału ucha
Pobieranie materiału z dolnych dróg oddechowych:
- pobranie do jałowego pojemnika
- na czczo
- w ilości co najmniej 2ml
- po umyciu zębów
- wypukać wodą jamę ustną
- pojemnik z materiałem czytelnie opisać
- do materiału dołączamy prawidłowo wypełnione skierowanie
Pobranie moczu:
- mocz powinno się badać rano, zachowując zasady aseptyki
- mocz ze strumienia środkowego pobrać bezpośrednio, ok. 5ml
- pobranie próbki moczu przed podaniem choremu antybiotyków
- w przypadku cewnika założonego na stałe, materiał pobiera się z zachowaniem zasad
aseptyki, bezpośrednio po założeniu nowego cewnika, jałową strzykawką: 5 - 10ml do jałowego pojemnika na próbki
- 100 tys. bakterii w 1ml
Pobieranie moczu w kierunku drobnoustrojów beztlenowych - drogą nakłucia pęcherza.
- pęcherz musi być wypełniony
- znieczulenie i dezynfekcja skóry w miejscu wkłucia
- przy użyciu długiej, cienkiej igły aspiruje się do strzykawki ok. 20ml moczu
- po opisie próbki i wypełnieniu skierowania przesłać jak najszybciej ( w pojemniku chroniącym przed dostępem tlenu) do laboratorium bakteriologicznego
Pobieranie materiału z dróg rodnych:
- pobierać za pomocą jałowych wacików
- umieścić materiał w podłożu transportowym
a) zmiany ropno - zapalne w obrębie narządu rodnego (np. jajniki, jajowody)
w zależności od warunków dostępności materiał kliniczny pobiera się:
* jałowym wacikiem do podłoża transportowego
* drogą nakłucia i aspiracji do strzykawki do specjalnego podłoża transportowego
pojemnik z materiałem czytelnie opisać i dołączyć skierowanie
Materiał do badań w kierunku grzybów:
- do jałowych pojemników
- materiał należy pobrać szybko aby do minimum ograniczyć czas styczności z powietrzem
- materiały, np. plwocina, wydzielina z przetoki, opłucnej i krew powinny być badane trzykrotnie (trzy kolejne dni, bądź w małym odstępie czasu)
- pojemnik z materiałem opisać, dołączyć skierowanie z rozpoznaniem, nazwa podejrzewanego rodzaju grzybicy i nazwa leków przeciwgrzybiczych
Jama ustna, owrzodzenie, przetoki skórne:
waciki zwilżone roztworem fizjologicznym (0,85% NaCl) lub wodą do iniekcji
nadmiar płynu usunąć z wacika przyciskając go do wew. ściany próbówki
2 - 3ml
Pobieranie kału w kierunku Clostridium difficile:
a) badanie bakteriologiczne - posiew
- jałowy wacik
- pobieramy wymaz z oddanego kału i umieszczamy na podłożu transportowym
- pojemnik czytelnie opisać, dołączyć skierowanie
b) poszukiwanie toksyn
próbka z oddanego kału do pojemnika kałowego
2gr lub 2ml
pojemnik z materiałem opisać i dołączyć skierowanie
Ogólne zasady pobierania i transportowania materiałów do badań mikrobiologicznych:
Zalecenia ogólne:
- materiał powinien być pobierany z miejsca toczącego się zakażenia lub jak najbliżej ogniska zakażenia
- materiał powinien być pobrany w sposób aseptyczny
- przy pobieraniu materiału należy unikać zanieczyszczeń florą fizjologiczną
- do każdego materiału należy dołączyć prawidłowo wypełnione skierowanie
- materiał powinien być przechowywany i transportowany w niskiej temperaturze (+4st. C lub zamrożony) z wyjątkiem krwi. Nie należy zamrażać materiałów, w których izolowany będzie cytomegalowirus (przechowywany w chłodziarkach).
Metody identyfikacji bakterii:
a) bezpośrednie
b) pośrednie
mikroskop
testy biochemiczne ( API 20E - enterobacteriaceae; API 20A - bakterie beztlenowe)
Inny podział:
a) metoda konwencjonalna (hodowla drobnoustrojów)
b) metoda niehodowlana (szybkie testy diagnostyczne)
Metody konwencjonalne (hodowle):
- izolacja i identyfikacja drobnoustrojów
- umożliwia namnażanie bakterii
- testy oceniające wrażliwość tych bakterii na antybiotyki
Warunki hodowli:
temp. 35 - 37st. C
morfologia kolonii
Metody niehodowlane:
- odczyny immunologiczne (precypitacja - wytrącanie złogów), aglutynacja, immunofluorosencja, immunoenzymatyczne
- metody biologii molekularnej (PCR, hybrydyzacja kwasów nukleinowych przy użyciu sond molekularnych)
- typowanie bakteriofagami
- aglutynacja lateksowa
- aglutynacja szkiełkowa
- odczyn immunofluorosencji pośredniej
- metoda polimerazowej reakcji łańcuchowej (PCR)
- analiza chromatografii gazowej
Bakteriofagi = wirusy bakteryjne
Określenie lekowrażliwości bakterii na leki pozwala na wybór chemioterapeutyku o najwęższym zakresie działania i największej skuteczności przeciwko wyizolowanemu drobnoustrojowi
Lekooporność wg skali:
- dyfuzja z krążka
- dyfuzja z paska
- podłoże z antybiotykiem
Adnotacja: P. Heczko „Mikrobiologia dla pielęgniarek, położnych i ratowników medycznych”
Zasady pobierania:
- materiał przeznaczony do posiewów nie może stykać się ze środkami chemicznymi (konserwanty) i dezynfekcyjnymi
- badania kontrolne po leczeniu powinno wykonać się dopiero po 10 dniach od zakończenia ogólnego podawania leku przeciwdrobnoustrojowego lub po 3 dniach od zakończenia leczenia miejscowego
- czas przesyłania materiałów można wydłużyć do 72h (jeżeli nie można przesłać wcześniej)
- w sytuacji gdy materiał pobiera pacjent (mocz, plwocina, kał) należy wcześniej go dokładnie poinstruować jak prawidłowo pobrać i dostarczyć materiał do laboratorium
Podstawowymi metodami diagnostyki bakteriologicznej są:
- hodowla i izolacja drobnoustrojów
- oznaczenie lekowrażliwości
- badania molekularne i serologiczne
Zatem sposób pobrania i przygotowania materiału do transportu różni się w zależności od sposobu przeprowadzania badań mikrobiologicznych.
Krew jest materiałem, w którym w laboratorium mikrobiologicznym poszukuje się albo żywego czynnika etiologicznego zakażenia, albo jego produktów, albo też jego materiału genetycznego bądź swoistych przeciwciał wytworzonych przez organizm chorego przeciwko poszukiwanemu czynnikowi etiologicznemu.
Wskazania: wskazaniem do badania bakteriologicznego krwi metodami hodowlanymi są kliniczne objawy zakażenia uogólnionego lub zapalenia wsierdzia.
Wskazaniem do badania mikrobiologicznego płynu mózgowo - rdzeniowego są kliniczne
objawy zakażenia ośrodkowego układu nerwowego.
Wymaz z gardła jest podstawowym badaniem stosowanym w diagnostyce paciorkowcowego zapalenia migdałków (anginy)
Wymaz z nosa wykonuje się w przypadkach zakażeń górnych dróg oddechowych (zatok obocznych nosa) lub w celu wykrycia nosicielstwa S. aureus
Wymaz z nosogardzieli pobiera się w przypadku podejrzenia zakażenia spowodowanego przez meningokoki i pałeczki krztuśca.
Głównym powodem wykonania wymazu nadkrtaniowego jest wykrycie zakażeń spowodowanych przez chlamydie i mykoplazmy.
Plwocina jest najczęściej pobieranym materiałem w przypadku zakażeń dolnych dróg oddechowych. Niestety wartość diagnostyczna plwociny jest niewielka, bowiem praktycznie zawsze próbka jest zanieczyszczona drobnoustrojami pochodzącymi z fizjologicznej flory jamy ustanej i gardła.
Bronchoskopia - pobieranie wydzieliny oskrzelowej; wartość diagnostyczna: wysoka. Materiał pobiera się albo drogą aspiracji przez kanał bronchoskopu (popłuczyny oskrzelowo - pęcherzykowe: BAL) albo za pomocą sondy ze szczoteczką (PSB). Materiał pobiera doświadczony lekarz.
Badania bakteriologiczne kału stosowane jest w diagnostyce zakażeń żołądkowo - jelitowych, których głównym objawem klinicznym jest biegunka. Czasami badanie kału wykorzystuje się w celu wykrycia nosicielstwa czynników etiologicznych duru brzusznego i durów rzekomych.
Mocz jest podstawowym materiałem do badań mikrobiologicznych w diagnostyce zakażeń dróg moczowych.